NghiSn ctiu<br />
Gia dtinh vk G i 6 i<br />
S6 S - 2012<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vai trd cua mang iu6i ho hdng Id'y cd nhdn Idm<br />
tmng Idm trong hoai ddng Mnh td'A nong Ihfin hien nay<br />
<br />
Mal van Hai, Ngo Th( Thanh Quy<br />
Vien X9 hdi tipc<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tom tat: B6i viet dU6i ddy Id k^t qua cua mot nghien cflu nho<br />
duoc ti^n hdnh trong khoang thdi gian ifl nftm 2007 den nSm<br />
2009 d ldng Duy Tdc, xd Giao Tan, huyen Giao Thuy, tinh Nam<br />
Dinh dua trSn ccf sd 1^ thuyet vi "m^ng lu6i ho hang Ifi'y ca nhdn<br />
Idm trung tam, nhdm tim hi^u vai trd cua mang lUdi nay trong<br />
cac hoat dong kinh te d nong thon hi^n nay. Nghien cflu cho<br />
tha'y, trong cac hinh thflc liSn k^t lam kinh t^d Duy TSc, mang<br />
ludi ho hdng Id'y ca nhdn Idm trung tSm co vi tri vk vai trd dac<br />
biet quan trpng, giup nhau x6a ddi giam ngheo. cai thien cuoc<br />
song trong boi canh cua nin kinh te thi trUdng, trong dd quan he<br />
gifla cac thdnh vien thupc dong hp ndi cua ngudi 1dm trung tam<br />
la noi trpi nh&'t, tifi'p de'n la ddng ho cua bgn vd/ben chong ngUdi<br />
lam trung tfim, r6i mdi de'n cdc quan h^ ho hang khac. Tuy<br />
nhien, tdm boat dong vupt ra khoi pham vi Ifing xa cua cac to<br />
chflc ndy da gay ra khong it khd khSn cho ca ndi di va ndi den.<br />
Tac gia cho rdng sU lien ket kinh te ndy dfl con mang tinh tu<br />
phat song Id mot lu^n cfl khoa hpc quan trpng cho cac nha quan<br />
ly va hoach dinh chinh sach trong chi^n lUpc xay dUng nong thon<br />
mdi d nudc ta hien nay.<br />
<br />
Tii khda: Mang ludi hp hdng; Quan he gia dinh; Kinh te gia<br />
dinh; Lien ket kinh te.<br />
Mai Vfin Hai & Ngd Thj Thanh Quy 43<br />
<br />
1. Khai niem "mang ludi hp hang lay cd nhan lam trung tam"<br />
<br />
6 Viet Nam, khi ndi de'n he thdng ho hdng than tpc, ngudi ta hay k^<br />
d^n hai md'i quan he ca bdn, dd Id: ddng hp theo huytft thd'ng (tflc hp ndi<br />
theo dang cha), gpi Id ihdn vk ddng hp qua hdn nhan (tflc hp ngoai theo<br />
dang me), gpi Id ihich. Cdc bac vua chfla cung ddc biet eoi trpng hai mdi<br />
quan he ndy, nhflng ngudi thudc hp ndi cua vua dupc gpi Id hodng thdn,<br />
cdn nhflng ngudi thude hp hdng ben me cua vua dupc gpi la qud'c thich.<br />
Su phan biet rach rdi nhu vay u-ude he't nhdm muc dfch Ihd phung id tien,<br />
gifl gin tdn thd'ng, sau nfla d^ dam bao ch^dd ngoai hdn trong nhung dan<br />
vi cd chung tde danh ca vi phfa bd Idn phfa me.<br />
<br />
Tuy nhien, n^u xem xdi vdn d^ dudi gdc nhin eua Nhan hpc va Xa hdi<br />
hpc, ihi hai md'i quan he thdn vd thich nhu vfla neu lai chua du de' phan<br />
anh cac md'i quan he hp hang vdi tu each Id mdt hien lupng xa hdi dang<br />
van hdnh trong cupc sd'ng. Nha nhan hpc R. Fox, trong cdng irlnh Kinship<br />
and marriage: an anthropological perspective, cho rdng trong cac xa hdi<br />
phflc he, khi ndi de'n hp hang cua bd't ky ngudi ndo thi ndn Idy chfnh ngudi<br />
dd lam trung tam trong su tuc^g tdc da chi^u d^ phan tfch, han la chi can<br />
cfl vao md'i quan hd theo huye't thd'ng (R. Fox, 1967). Mpt nha nghien cflu<br />
khac la Luang Van Hy, khi tim hie'u ve quan he ddng hp d Viet Nam cung<br />
cho biet hp hang d ngudi Viet ehf ft bao gdm hai khudn mdu: khudn mflu<br />
theo ddng nam va khudn mdu khdng theo ddng nam (Fleur Thomese,<br />
Nguyin Tua'n Anh, 2007). Xudt phai ifl ihtic tien dd, trong viec nghien cflu<br />
vi gia dinh vd ddng hp, mdt khai nidm mdi da dupc hinh thanh, gpi Id<br />
"mang ludi hp hang Idy ea nhdn lam trung tdm (Ego - Contured kin net-<br />
work; Reseaux ego - centres famlliaux)". So dd 1 dudi day giup chung ta<br />
hinh dung v^ cdu trflc mang ludi ndy.<br />
<br />
Theo so dd 1, khi mdi ea nhdn (ego) dupc gpi Id "trung tam", thi ea<br />
nhan dd ed d^n 5 mdi quan he hp hang ti^m tang nhu sau:<br />
1. Quan he vdi nhflng ngudi thdn thupc ben ndi (ddng hp cua bd'), trudc<br />
he't la bd me, cae anh ehi em rudt eua ego va con cdi ciia hp. Quan he ndy<br />
cdn cd them cdc bac, cae ed, cdc chu Id anh em rudt cua bd (tflc nhflng<br />
ngudi cdn huyd't), thflm chf cd the' md rpng ddn nhung ngudi da each vdi<br />
bathe'he.<br />
2. Quan he vdi nhung ngudi thudc ben ngoai (ddng hp cua me), cu th^<br />
la dng ba ngoai, rdi cac bdc, cdc cflu, cac di (tflc cae anh chi em rudt ciia<br />
44 Nghl*n cflu Gia dlnh vk Gidi. QuyJn 22, t6 9, tr. 42>53<br />
<br />
<br />
So dd I . Cdu trflc mang ludJ hp hdng Ifiy cd nhan Idm trung Idm<br />
<br />
<br />
<br />
1.D6nghQci!iangi/di 2.Hpngo9lcOangiidi<br />
Idm trung tdm (hQbtf) ldmlningtdm(hQme)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
S.HptMnggia(|uacdc 3.HpMnvarch6ngcda<br />
anti chi em niOl ciia ngirdi Idm trung tdm<br />
ngifdi Idm Irung tdm<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
4. Ho thOng gia qua cdc<br />
con ddu, r^ ciia ngudi<br />
Idm tmng tdm<br />
<br />
<br />
<br />
me) cung vdi vp/ehdng vd con chdu cua hp.<br />
3. Quan he vdi nhflng ngudi thudc ddng hp bdn chdng, hoflc ben vp cua<br />
ego. Trong md'i quan he ndy, ne'u ego Id nfl, duang nhien chi phai cd quan<br />
he khdng th^ tdch rdi vdi hp hdng ben chdng - nhu bd me chdng, cdc anh<br />
chi em rudt cfla chdng vd con cdi cua hp. Cdn nd'u ego Id nam, Ihi chf ft<br />
anh cung cd quan he gdn bd vdi nhChig ngudi rudt thit thudc ddng hp cua<br />
vp - nhu bd me vp, cdc anh chi em rudt cua vp vd con chdu cua hp.<br />
4. Trong trudng hpp eon chdu cua cd nhdn Idm trung tdm (ego) da dupc<br />
dung vp ga ehdng, ego cdn thie't lap nen cdc mdi quan he mdi - dd Id hp<br />
hdng thdng gia, trong dd chu y^u Id gia dinh gdc cua cdc chdng r^ hay<br />
ndng ddu cua hp.<br />
5. Ngodi ra, ndu ca nhdn Idm trung tdm (ego) cd cdc anh chi em rudt,<br />
khi cac anh chi em ndy lap gia dinh rieng, dfl mud'n hay khdng, ego cung<br />
cd Ihem edc md'i quan he day mo re md vdi gia dinh vd ddng hp cua cdc<br />
anh em r^ hoac cdc chi em ddu dd.<br />
Cac nhd nghidn cflu cho rang cdc quan he hp hdng Id'y cd nhan lam<br />
Mai Vfin Hai & Ngd Th} T h a n h Quy 45<br />
<br />
<br />
trung tdm da lao thdnh mdt mang ludi xa hdi sdu rpng, ddng thdi cQng la<br />
nai luu gifl cdc ngudn vd'n xa hdi quan Irpng trong mdi trudng sdng ciia<br />
mdi ngudi - ba't luan dd Id nam hay nfl, gid hay tr^, gidu hay nghdo. Thdng<br />
thudng mang ludi ndy tdn lai uong ddi sd'ng xa hdi. nhd't Id uong Idm tu<br />
tinh cam cua con ngudi nhu mdt ki^u loai vdn hda phi vai Ih^, song mdi<br />
khi dupc chu ddng khai thdc vd sfl dung ihl nd lap tflc thflc ddy, vdn hdnh<br />
vd cd ldc ddng rdt manh me u-ong ddi sdng hien thuc. Dfl chi dua trdn ca<br />
sd dao dflc, md cu th^ Id su tin cay, trach nhiem vd ldng mong dpi Idn nhau<br />
chfl khdng cdn d^n bdt cfl mdt thu lue phdp ly ndo, nhung mang ludi ndy<br />
cd th^ ehuy^n hda cdc ngudn vd'n xa hpi thdnh vd'n tai chfnh, vd'n van hda<br />
phuc vu cho cac muc tidu phat tri^n. Cung chfnh vi vdy, mdt cudc khao sdt<br />
xa hdi hpc mang ten "Todn cdu hda vd ban sdc ldng Viet d midn Bdc", do<br />
Quy Phdi uie'n Khoa hpc vd Cdng nghe Qude gia tdi trp, da dupe thuc hidn<br />
tfl nam 2007 - 2009 nhdm van dung nhflng tri thflc nay d^ llm hl^u vi<br />
mang ludi hp hdng Idy cd nhfln 1dm trung idm d mdt ldng xa cu th^.<br />
<br />
2. Ddl net ve dja ban, thdi gian va phUdng phap nghien cufti<br />
<br />
Cudc nghien cflu dupc tie'n hdnh tai lang Duy Tdc, xa Giao Tan (xa nay<br />
gdm cd 4 lang la Duy Tdc, Qudn Lpi, Hiet Cu va Dich Gido), huyen Giao<br />
Thuy, tinh Nam Dinh. Day la mdt dia bdn ven bi^n thudc chau th6 sdng<br />
Hdng, each thdnh phd Nam Dinh khoang 40km vi phfa Ddng, each Ha<br />
Ndi khoang 80km ve phfa Ddng - Nam.<br />
Ldng Duy Tde Id mdi lang thudc vung .sdu. vung xa cua Nam Djnh. Vao<br />
then die'm bat dau cfla cudc nghien cflu, Duy Tac cd 600 hd gia dinh vdi<br />
2100 khdu, uaing binh mdi hd ed 3,5 khdu. Trong tdng sd 2100 nhan khdu<br />
ciia ldng, cd 10% la can bp vd gido vidn, 90% cdn lai la nong dfln vdi 220<br />
mdu (Bdc BO) ddt canh lac, trfl cdc loai da't cdng du ufl, mdi khau dupc<br />
chia 1 sao de san xudt. Ddn nay, dfl da cd 6 mdy cdy, Irong ldng vfln cd ddn<br />
20 hp gia dinh nudi trflu bd d^ cdy keo. Ben canh ndng nghiep, Idng nay<br />
edn cd thdm cac nghe phu nhu xdy dung (mdc + ni), budn ban vat lieu xay<br />
dung, eung flng vat tu nPng nghiep, vfln tai hdng hda (bang 6 td), xay xat<br />
thdc gao, nudi ong Idy mdt, v.v...<br />
Cung gidng nhu nhilu lang xa khac d chflu thd sdng Hdng. d Duy Tac<br />
cd nhidu dong ho khac nhau (dday id 18 ddng hp) ciing sinh sd'ng. Trong<br />
sd dd, hp Nguyen la Idn nhfl't (chie'm 150 hd), tie'p de'n la hp Doan (100<br />
hp), hp Vu (70 hd), cdn cdc hp khac nhd han, chi dam bay hd. Hien nay,<br />
lang da cd didn Ihdp sang, 70% sd hd cd xe may, 45% cd dien thoai de<br />
46 NghlAn cflu Gia d(nh va Gldl. Quy^n 22, sd' 5, tr. 42-53<br />
<br />
<br />
bdn. 15% cd di^n thoai di ddng, 90% cd tivi mdu (cd gia dinh cd de'n 2<br />
cdi). Vi mflc sd'ng. cd Idng cd 20% hO gidu, 11% hd nghfeo, sdcdn lai cd<br />
mflc sdng irung binh. Duy Tdc dupc xfifp vdo loai ldng cd mflc sdng trung<br />
binh cfla xd, cfla huy^n vd cd cfla tinh.<br />
Trong nhflng nam gdn ddy, do tinh trang ddt chdt. ngudi ddng, ihifu<br />
viec 1dm (sdn xudt ndng nghiep chi difin ra cd 2 thdng trong ca ndm) nfin<br />
ngudi ddn Duy Tdc ra di khdp nai irong ca nudc d^ tim viec Idm, kitfrn<br />
them thu nhdp. C:ic cudc ra di nhu vay thudng dugc td chflc thdnh limg<br />
nhdm nhd, trong dd cd mdt ngudi ddng vai ird Id ngudi khdi xudng.<br />
Nhung, gidng nhu mdt phdn flng ddy chuyen, nhOtig ngufirt d lai Idng cung<br />
thudng id chflc nhau lai quanh mdt ngudi ndo dd d^ Idm an - nhu cdc i6<br />
chflc nudi cd nudc la, cdc nhdm sang nhupng rudng dtfi, cdc phudng vdng,<br />
phudng uen, v.v... Cd the' ndi, tdt ca cdc nhdm, id, phudng d^u la nhflng<br />
tdp hc^ ngudi Iham gia mdt cdch tu nguyen. dua trdn co sd cua cdc mtfi<br />
quan he xa hdi gdn gui nhu hp hdng. Idng gi^ng, bfe ban. v.v...<br />
Nhdm liep cdn cdc hoai ddng kinh t€ - xa hdi dang didn ra tai Duy Tdc.<br />
cudc nghien cflu dupc litfn hdnh trong khoang ihdi gian ifl 2007 d^n 2009,<br />
Irong dd hai nam ddu ddnh cho viCc khao sal diin da; mdi nam 2 dpi. mdi<br />
dpi tfl 7 de'n 10 ngdy.<br />
Vd thu thdp thdng lin, ngodi viec nghe bdo cdo vd khai thdc cdc ngudn<br />
sd lieu thdng ke do dia phuang cung cdp, cdc idc gia chfl yfu sfl dung<br />
phuang phdp phdng vdn sdu cd nhdn vd mdt phdn ndo dd Id phucmg phap<br />
quan sdt tham du. Vdi phuang phdp ddu, di^u tra vidn llm gap cdc thdnh<br />
vien cua cdc id, nhdm, phudng dang hoat ddng 6 ldng do phdng vdn Uiic<br />
titfp. (Tdc ihdnh vien ndo do Idm dn xa khdng cd mai tai Idng ihl phdng v&n<br />
gidn tie'p qua nhflng ngudi thdn cua hp, cung cd Uirdng hop dupc phdng<br />
vd'n qua dien thoai di ddng. Cdn d phirang phdp sau, vide an d ngay tai nha<br />
cua cdc thdnh vien cung nhu viec Iham du cdc budi sinh boat cua cde id<br />
chflc ndy da giup cho nhd nghien cflu khdng chi ndm vflng cac mdi quan<br />
he xd hdi cua tflng Ihdnh vien, md ca cdc ly do khie'n hp tham gia vdo uong<br />
mdi td chflc.<br />
Nhin chung, id'l ca cdc td, nhdm, phudng dupc chpn Idm dCTi tupng<br />
nghien cflu ddu da ra ddi vd tdn tai qua hdng chuc nam, thdm chf vai chuc<br />
nam. Tuy nhien. do tfnh chdt that thudng cua cdng viec, cung nhu hoan<br />
canh rieng cua tflng thdnh vien tham gia, nen quy md cua mdi td chflc ludn<br />
cd su thay ddi; di^u ndy ddi hdi cdc sd lidu cdn phai dupc cap nhdt trong<br />
Mai Vfin Hai A Ng6 Thi Thanh Quy 47<br />
<br />
tflng thdi di^m cu Ih^. ViCc xfl li? ngudn sd lieu ndy dupc thuc hien theo<br />
nguyen ldc: d mdi id d^u \&y ngudi lam uning tam lam u-uc ddi chieu, sau<br />
dd Idn lupt Idy tflng thdnh vien cfla id d^ xdc dinh quan he xa hdi cfla hp.<br />
Ke^t qua xfl ly cho thdy mdc dfl d mdi td chflc cu Ih^ cd Ih^ khuyft di mdt<br />
vdi quan he ndo dd, nhung sd lieu ldng hpp d mdi loai hinh id chflc (nhu<br />
nhdm xdy dung, nhdm !dm dich vu...) d^u cd ddy dfl td'l ea edc mdi quan<br />
he v^ hp hdng nhu da neu (xem Phu luc).<br />
<br />
3. Ket qud nghien cufU<br />
<br />
Nhu da ndi, tfl ngdy ddi mdi de'n nay, d ldng Duy Tdc da hinh thdnh nen<br />
nhi^u kie'u loai td chflc kinh te khdc nhau. Su ra ddi cfla cdc id chflc xa hdi<br />
ndy, v^ Ihuc chdt, td bi^u hien sinh ddng cfla vide tdi cdu trflc cdc hoat<br />
ddng kinh le'd ndng thdn Irong bdi canh cua mdt xa hdi dang chuye'n ddl.<br />
Trong dd mang ludi hp hdng Id'y cd nhdn Idm trung tflm da trd thanh chd<br />
dua tin cdy cho cac qud uinh lien ke'l mdi v^ kinh td, chang han, lien ke'l<br />
vi nghi nghiep (nhu nhdm xay dung), Hdn ke't de' tim kie'm cdng an viec<br />
1dm (nhdm Idm dich vu d Hd Ndi), Udn kdt 1dm tin dung ddn gian (phudng<br />
vdng, phudng li^n...). Dudi day xin ddn ra mdt s6 uudng hpp lieu bilu.<br />
<br />
3.1. Nhdm xdy dung<br />
Vao Ihdi diim thang 9/2008. d Duy Tdc cd tdt ca 13 nhdm xay dung<br />
(mdc + ni) dang hoat ddng, irong dd cd 3 nhdm hoai ddng lai lang, 10<br />
nhdm hoat ddng d nhilu tinh thdnh tren ca nudc nhu Cao Bang, Lang San.<br />
<br />
Bang 1. Quan he gifla cdc thanh vl^n trong nhdm xay dung<br />
<br />
<br />
Quan he ho hang lay ca nhan lani (rung tam QuaD he<br />
Tong Ho ciia Ho ngoai Ho ben Ho Ihong Ho thong ^""^^<br />
" ngiroilam (phia me) vo/chong gia qua gia qua ^ -"<br />
trung tam ciia ngutri nguoi lam cac con anh chi em<br />
(theohp lam trung Irung tam dau, re ruoI<br />
bo) tam<br />
<br />
Sfi ngudi 122 49 13 19 3 14 24<br />
%sov6i 100 41,1 10.6 15.5 2,4 14,-1 19,6<br />
ldng .sfi<br />
<br />
% Irong<br />
quui h£ ho l(K) 50.0 13,2 19,3 3,0 14,2<br />
hang<br />
48 Nghltn cflu 61a dlnh vd Oldl. Quyft'n 22, id' 5, tr. 42-53<br />
<br />
<br />
Qudng Ninh, Hd Ndi. Ldm Ddng, Ddc Ldc... Gia dlnh cua cdc thanh vien<br />
trong cdc nhdm ldm dn xa nhd ndy cho bitfl. ban ddu chi cd mdi vdi ngudi<br />
ra di. sau thdy Idni dn dupc, hp mdi vi que Idy Ihem anh em ban be di<br />
cflng, di Idp thdnh nhdm. Cdn ndi ngay Id thdnh vien cua cdc nhdm di ldm<br />
an xa. de'n nay vdn la ngudi cfla ldng - bdi hp vdn gifl hd khdu d Idng. vp<br />
con hp sinh sdng lai Idng. hdng ndm hp diu vi ldng ba bdn bdn. Su ra di<br />
cfla hp khdng ngodi muc dfch Id kitfm tifin d^ nflng cao ddi sdng. Khi da<br />
kie'm dupc liin. hp dem lidn vd mua ddl vd xfly dung nhd cfla, chfl khdng<br />
di khdi Idng.<br />
Tdng hap vk phdn tfch quan he xS hdi cua cdc thdnh vien 6 13 nhdm<br />
ndy theo I^ Ihuy^l "mang ludi hp hdng Idy cd nhdn Idm irung lam", chung<br />
tdi thu dupc k^t qua nhu Bang I.<br />
Bang 1 vd nhflng phan tfch d trdn cho thdy trong su lien ke't d cdc nhdm<br />
xdy dung (mdc + ni), cdc mdi quan he hp hdng Idy cd nhdn Idm Uung tam<br />
gifl vai trd Idn han nhidu so vdi cdc quan he xdm ldng vd bfe ban (76% so<br />
vdi 24%). Rieng Irong quan he hp hdng, quan he iheo ddng ho ndi (theo<br />
ddng bd) cua ngudi Idm trung tdm Id quan trpng nhdt (50%). tiep d^n la<br />
ddng hp bdn chdng/ben vo cua ngudi lam U-ung lam (19.3%). sau dd Id cac<br />
quan he hp hang khdc. Dua vdo mang ludi hp hang nay. su phdt u-idn cac<br />
nghi mdc + nics Duy Tdc khdng dflng lai d cdp Idng xa. md cdn md rdng<br />
dia bdn ra nhidu nai tren pham vi ca nudc.<br />
<br />
3.2. Nhdm ldm dich vu a Hd Noi<br />
Trong khoang thdi gian muoi mudi hai ndm gdn day. tai Duy Tdc da<br />
hinh thdnh nen cdc nhdm di lam an 6 dd Ihi hoac cdc khu cdng nghiep,<br />
nhdt Id d thu dd Hd Ndi. Ngudi ddu tien ra di theo kie'u ndy la ba T.TN, 50<br />
tudi, vo cua dng N.H.T. 6ngT. cho bie't. ban ddu bd N. di theo nhimg ngudi<br />
bd con d xa Xudn Vinh. huyen Xufln Trudng, cdch nha dng dam cay s6'.<br />
Nhung do lam an dupc, bd N. da tdch khdi nhdm Xudn Vinh. vi Idng keo<br />
theo mdt sd ngudi khdc de' Idp thdnh nhdm mdi. De'n nay, ldng Duy Tdc da<br />
hinh thdnh nen 5 nhdm. vdi khoang gdn 50 ngudi chuydn lam dich vu d<br />
Hd Ndi. Ra Hd Ndi, mdi nhdm diu thue nhd d vd thdi cam chung vdi nhau.<br />
Cdng vide chinh ciia phu nu Id thu mua phe' lidu, dd didn cu; dan dng thi<br />
lam xe dm. cuu van, giup ddp phd nhflng ngdi nha cu de' chu nhd xdy mdi.<br />
Cung cd nhidu phu nu trong nhdm dam nhiem cdc vai trd. md ngdn ngfl<br />
ddn gian gpi Id d-sin - tflc Id Idm cac cdng vide nhu cham sdc ngucn gia,<br />
nudi gifl tre nhd. lau chfli nhd cfla, v.v... Chflng tdi tam gpi tdp hpp ngUdi<br />
Mai Vfin H a i & N g d T h | T h a n h Q u y 49<br />
<br />
<br />
B a n g 2. Q u a n h e gifla c d c t h d n h v i e n t r o n g n h d m ldm dich v u<br />
<br />
<br />
<br />
Quan he ho hang \iy cd nhAn likm trung lAm Quan he<br />
Tong Ho cHa Ho ngoai Hp bin Ho thong Ho Ihong *?*" '*"8<br />
^ ngudi bm (phia me) vo/chong gia qua gia qua ^^ ^''<br />
trung tim cua ngutri ngufri lilm cac con anh chi em<br />
(theo ho lim Irung trung lam diUiti moi<br />
bo) lam<br />
<br />
Sfingufii 44 11 4 10 2 16 11<br />
%sov6i KID 25,0 9,(1 22.7 4.5 13,7 25.1)<br />
Ifing sfi<br />
<br />
% Irang<br />
quan he ho 100 33,3 12,1 30,3 6.0 IS.l<br />
h^g<br />
<br />
<br />
<br />
n&y la nhom lam dich vu 6 Ha N6i. So v6i nh6m xay dung, nhom lam dich<br />
vu CO hai dilu khac bi«. Thi} nhSt, nia nhu nguM dong vai trb la trung tam<br />
cua cdc nhom xay dung Aiu la nam gi6i, thi trong cdc nhom Ikm djch vu<br />
ngudi lam trung tam co ca nam lan niJ. Thii hai, n^u cac thanh vien trong<br />
cac nh6m xay dung Uung binh 3 - 4 thang mdi vi nha m6t 1^, thl thanh<br />
vien trong cac nhom dich vu thang nao cung vi. d nha dam ba bua lai di.<br />
<br />
Dac diim quan trpng u-ong su liln kit cua nh6m lam dich vu la ho<br />
thucmg xuyln lien he vdi nhau qua dian thoai di d6ng, mdt phuong tiln ma<br />
u-udc khi ra di hg chua tCmg diing dSn. Nlu mdt ngudi nao dd tim duoc<br />
cdng vile, ho lap tiic dung diln thoai thdng bao cho nhau, ddng thdi cung<br />
sii dung phucmg tien hiln dai nJy dl hen gid giSc va trao d6i gia ca vdi gia<br />
chu. Tuy nhim. cai lam nln su cd kit de cd thl tdn tai mdt cSch bin vOng<br />
qua hang chuc nam ciia cac nhom nay, theo ho, lai la cac quan h i xa hdi<br />
mang tinh ttuyln thdng - nhu 6 bilu thdng kl sau:<br />
Kit qua u-ln bilu 2 mdt ISn nua chi rd, trong su liln kit lam kinh t l<br />
giira cac thanh viln cOa cac nhdm lim dich vu b HS NCii, mang ludi ho<br />
hang liy ca nhan lam u-ung tam chilm ty 11 ap dao. Nlu tinh rilng uong<br />
cac quan hi ho hang thi ddng hg ciia ngudi lam trung tam cd ty II cao nha't<br />
(33,3%), tiep din la ddng hg bin vo/bin chdng ciia ngudi lam trung tarn,<br />
sau dd mdi din cac quan h i hg hang khac. Ro rang d day c4c quan hi hg<br />
hang, nhit la hg hang can huylt van giu vai trd cue ky quan trgng.<br />
50 NghlAn cflU Gia dlnh va GI61. Quy^n 22, «d' 5. tr. 42-53<br />
<br />
<br />
Bang .1- Quan h< gifla cdc Ihdnh vien trong phudng vdng<br />
<br />
<br />
Quan h( ho hing Uy d nhin b m Injng Utii QUD be<br />
xomliog<br />
Ting H^ciJB Ho ngoai Ho bin Ho Ihong Ho Itiong<br />
tS ngufri Uim (phiamc) vo/chong gia qua gia qua<br />
Irung l i m ciianguM ngirirllim t i e con bdn nhan<br />
liheoho bin irung Iningtitn ikoM CDS anh<br />
\t6) tam chiem<br />
ru6t<br />
<br />
Sfi nguin 4i| IH II V 2 3 9<br />
%sovfii IIKI 36.7 IW l«.3 4fl 6.1 IO<br />
ififigsfi<br />
<br />
% irang<br />
quan ht ho 100 45.0 20,0 22.5 5.0 7,5<br />
hang<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
3.3. Phucmg vdng<br />
Ngay tfl nam 1988, nghTa la ngay tfl ddu cua thdi kJ- Ddi mdi, b Duy<br />
Tdc da khdi phuc lai cdc hinh thflc tfn dung ddn gian md 6 thdi bao cdp,<br />
trudc dd khdng dupc phdp hoat ddng. Dd Id cdc phudng vdng vd phudng<br />
ti^n. Trong nghifin cflu nay, chung tdi chi tap trung khao sdt cdc phudng<br />
vang - VI phudng vdng cd tinh dn dinh cao, da tdn tai qua hdng chuc nam.<br />
trong khi cdc phudng tl^n, do ddng ti^n bi mdt gid. ndn su hoat ddng cda<br />
chflng cung khdng b^n qua cdc mdc t h ^ gian Ididc nhau.<br />
Nguydn tdc hoat ddng cua cdc phudng vdng Id: cfl 6 thdng mdi thdnh<br />
vidn ddng gdp mdt Idn, mdi Idn mdt chi. rdi bd'c thdm d^ ngirtri trflng tham<br />
nhdn td't cd sd vdng dd. N(fu Uong phudng cd ngutt gap khd khan thl ngudi<br />
trflng tham cd th^ nhudng lai cho ngutt dd quy6n trflng tham cua minh.<br />
Cdn sau dd. cfl theo vdn chfl cdi .A. B. C... d^ dd'n lupt nhdn vdng. Mdi<br />
ngudi, sau khi dupc nhdn. khi ddng gdp trd lai thi sd lupng khdng phai la<br />
mdt chi, md tang Ifin 1 chi 3. Nhu vay, tdng sd vdng sau mdi Idn ddng gdp<br />
cua cdc Ihdnh vifin se tang Ifin chiit it. Sd' ddi du ndy dupc su dung cho<br />
nhflng Idn hdi hpp hoac cdc viilc hidu hi cua phudng. Xet v^ ban chdt, ddy<br />
Id mdt hinh thflc tfch luy vd'n, rdi cho nhau vay vdi lai sudt thdp. Kl^u lam<br />
tfn dung dan gian ndy khd phd bi^n b ndng thdn Vidt Nam, nhd't la U^dc<br />
thdi bao cdp.<br />
<br />
COng gidng nhu edc nhdm xay dung hay dich vu, phflcftig vdng cung<br />
Mai Vftn Hai & Ngfl Thj Thanh Quy 51<br />
<br />
phai cd mdt ngudi Idm trung tam, cd Ih^ Id nam hoac nfl (gpi Id trflm<br />
phudng, hay Id ngudi dflng cdi) d^ tdp hpp cdc thdnh vidn. Ngudi ndy<br />
khdng chi cdn cd dao dflc, dupc bd con tfn nhidm, mdcdn cdn ca ndng luc<br />
de' di^u hanh cdng vide cua phudng. Cdn cdc thdnh vifin cung dupc tuy^n<br />
chpn trfin ca sd hp hdng, ldng gi^ng, hh ban. Ddng chfl ^ id, cdc thdnh vifin<br />
cua phudng khdng chi Id nhflng ngudi cd mat tai ldng, ma cdn bao gdm ca<br />
nhflng ngudi di lam an xa, trong dd cd kha nhi^u ngudi thudc cdc nhdm<br />
xay dung vd nhdm lam dich vu d Hd Ndi. Ld'y ngudi Idm trung tam Idm<br />
true d^i chie'u, chflng tdi tha'y cdc md'i quan hfi xa hdi cua td't ca cac thdnh<br />
vifin cua phudng vdng dupe thfi' hifin nhu sau:<br />
Kfi't qua trfin bi^u 3 da cho thdy quan he hp hdng Idy cd nhdn lam trung<br />
tam van chifi'm ty 16 cao han han so vdi cac quan hfi khdc (81,7% so vdi<br />
18,3%). Rieng u-ong cdc quan he hp hdng, ddng hp ciia ngudi ldm trung<br />
tam chidm ty le cao nhd't (45,0%). ti^p dfi'n la ddng hp bfin vp/bdn chdng<br />
cfla ngudi ldm u-ung tam; cdc quan hfi hp hdng cdn lai cd ty Ifi thdp han<br />
nhidu. Nhu vay, cung gidng nhu b cdc nhdm xay dung va dich vu, ca sd<br />
cho su lifin kfi't d day vdn la mang ludi cdc quan hd hp hang, nhd't la hp<br />
hang can huye't.<br />
<br />
4. May nhan xet sd bo<br />
<br />
1. Trong cac hmh thflc lifin kfi't lam kinh td hifin nay d Duy Tdc (nhu<br />
uong cac nhdm xay dung, djch vu, phudng vang), mang ludi hp hang lay<br />
ca nhdn ldm trung tam cd vj trf vd vai trd dac bifil quan trpng, trong dd<br />
quan he gifla cdc thdnh vifin thudc ddng hp ndi ciia ngudi lam trung tam<br />
Id noi trdi nhd't, tifi'p ddn id ddng hp ciia bfin vpA>fin chdng ngudi Idm trung<br />
tam, rdi mdi dfi'n cac quan he hp hang khdc. Nhd mang ludi hp hdng ndy,<br />
ngudi dan khdng chi giup nhau phat mdn ngh^ nghiep, tim kid'm viec ldm,<br />
ma cdn cd thfi' tich luy theo ki^u tfn dung ddn gian di giai quyet nhirng<br />
cdng vide quan trpng trong san xud't va ddi sd'ng.<br />
2. Mdi lien kdt kinh te giua cac thdnh vifin trong mang ludi hp hang ld'y<br />
ca nhan Idm trung tam, xet cho cung. khdng phai Id di^u gi mdi me, bai<br />
cac hinh thflc lifin kfi't ndy chfnh Id bi^u hifin cu the' cua tam ly cdng ddng<br />
da tdn tai tfl rd't lau ddi d nPng thdn Viet Nam trong Ijch sfl. Cai mdi d day<br />
la b chd, su Hfin kfi't nay khdng phai chu yfi'u difin ra tai ldng xa cua cac<br />
thanh vifin, ma dupc md rdng pham vi hoat ddng ra ngodi qufi huong ban<br />
quan, thdm chf den ca thu dd Ha Ndi vd nhieu linh thdnh trong ca nudc.<br />
SS NghlAn cflu QIa dlnh vd Qldl. Quyin 22, %6 S, tr 42-53<br />
<br />
<br />
3. Dfl cdn mang tfnh tu phdt, .song rd rdng. sir lifin k^t theo mang ludi<br />
hp hdng Idy cd nhdn Idm trung ldm vfln dang cd vai trd khdng nhd u-ong<br />
cdc hoat ddng kinh t€b Idng xa. Si/ lifin kfift kinh t^theo mang ludi hp hdng<br />
Iffy cd nh&n ldm trung tdm dang di£n ra hi^n nay cd mat tfch cue td giijp<br />
nhau xda ddi glflm ngh^o, cdi thi$n cudc .sdng irong bdi cdnh cua nin kinh<br />
l€ thj trudng. Ddy Id mdt ludn cfl khoa hpc quan irpng cho cdc nhd qudn<br />
1^ vd hoach djnh chfnh .sdch trong chie'n lupc xdy dung ndng Ihdn mdi 6<br />
nudc ta hifin nay - cu th^ Id cdc chfnh sdch cho vay vdn theo nhdm hp<br />
hdng, vi^c tfch tu vd sfl dung ru^ng ddl, vific ddu tu ky thudi vd dp dung<br />
cdng nghfi mdi, nhd't Id chfnh sdch tdi dinh cu theo cdc mdi quan hfi hp<br />
hdng thdn thfch. v.v.<br />
4. Trfin binh difin khoa hpc, vific llm hiiu sir lifin ktfi iheo mang ludi hp<br />
hdng Idy cd nhdn Idm irung tam da dem lai cho chung ta nhflng hi^u bi^i<br />
khd todn difin v^ .sflc manh vd tfnh da dang cua cac mdi quan hfi hp hdng<br />
b ndng thdn hifin nay. Rd rdng, khi ndi vi quan hfi gifla cd nhdn, gia dinh<br />
vd ddng hp ma chi dflng lai b hai mdi lifin hfi co ban Id Ihdn (Iheo huye't<br />
thdng dang cha) vd thfch (theo hp ngoai ddng me), thl vd hinh chung<br />
chflng ta da ldm nghdo di ft nhi^u cdc mdi quan hfi hp hdng cd thuc dang<br />
vdn hdnh u-ong cudc sd'ng. •<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bdi vi^i irong khuPn khd d^ tdi 'Todn cdu hda va ban sdc ldng Vi^i a miin Bdc".<br />
do QuJ Phdt irie'n khoa hpc vi cPng ngh$ Qudc gia tdi in?.<br />
<br />
<br />
Tdi lieu tham khao<br />
FIcur Thom^sc. Nguyin 1\ia'n Anh. 2007. "Quan hfi ho hdng vdi vi«c ddn diln ddi<br />
Ihfla va sfl dung rupng ddl dudi gdc nhin vdn xa hpi cf mpt lang Bftc Tning<br />
Bd". Tgp chl Nghien citu Gia dinh vd Gidi, stf 4.<br />
Mai Vfin Hai. Phan Dai Doan. 2000. Quan hfddng hg d chdu thd sdng Hdng.<br />
Nxb. Khoa hpc xa hpi. Hd Npi.<br />
PhQipp Papin - Olivier Tessier chu bifin. 2002. Ldng d vitng chdu thd sdng Hdng:<br />
van di t im bd ngd. Trung lam Khoa hpc xa hpi va Nhfin vfin qu6c gia. Ha N6i.<br />
John Kleinen. 2007. Ldng Viet ddl dien vdi tucmg lai hdi sinh qud khd. Nxb. Da<br />
Nfing, Dd Ndng.<br />
Nguyfin Tung (chii bien). 2002. Mdng Phu mdt Idng d dong bdng sdng Hdng<br />
Nxb. van hda - Thdng lin. Ha Npi.<br />
Mai Vin Hai & Ng6 Thj Thanh Quy S3<br />
<br />
io cfio ciia x5 Giao Tftn. Giao Thuy. Nam Dinh - do Ong Doin Vfln Cfln, Ph6<br />
chd lich UBND xa GiaoTfln Irtnh b»y trong H6i thio quSc liMfl sd'vdn dd<br />
ve xdy dimg ndng thdn mdi a Viil Nam hiiit nay. do Vi^n KHXH Viftt Nam<br />
li chile, Hil N6i, ngiy 8-9/11/2011.<br />
<br />
Phu luc: Sd' ngudi tham gia trong mang Iu6i ho hdng l&'y cd nhdn Idm<br />
trung tdm cua Idng Duy Tdc, A thM di^m thing 9/2008<br />
<br />
<br />
S6' Tong HQ ciia H9 ngoai Hpb^n Hp Ih6ng Hptlifii^ X6m<br />
IhA so ngudi lAiti (phfa v^/Mn gia qua gia qua i&ng,l]an<br />
IV tning ldm mc) ch6ng con cdi anil em bk<br />
niot<br />
I. 6 3<br />
1 6 5<br />
3. 5 2<br />
Nliom<br />
4, iK 6<br />
xay 1<br />
dung<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T6ngs6 122<br />
Nhom 1. 10<br />
dich 7<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T^gsti<br />
<br />
Phufmg<br />
vang<br />
<br />
<br />
Tdng .stf<br />