Vấn đề bản sắc văn hóa trong thời đại toàn cầu hóa nhìn từ kinh nghiệm Trung Quốc (tổng thuật)

VÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n hãa trong thêi ®¹i toµn cÇu hãa<br /> nh×n tõ kinh nghiÖm trung quèc<br /> <br /> NguyÔn ChÝ T×nh<br /> tæng thuËt<br /> <br /> <br /> <br /> B ¶n s¾c v¨n hãa cña mét d©n téc cã<br /> thÓ hiÓu lµ nh÷ng yÕu tè ®Æc tr−ng<br /> cho diÖn m¹o v¨n hãa cña d©n téc ®ã ë<br /> truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i, gi÷a b¶n s¾c<br /> v¨n hãa d©n téc (b¶n ®Þa) vµ ngo¹i lai<br /> (phi b¶n ®Þa) trong mét thÕ giíi mµ sù<br /> thêi ®iÓm ta ®ang nãi tíi. Nãi c¸ch kh¸c, më cöa, giao l−u lµ mét thùc tÕ tÊt yÕu<br /> b¶n s¾c v¨n hãa cña mét d©n téc chÝnh vµ sèng cßn.<br /> lµ truyÒn thèng v¨n hãa cña d©n téc ®ã<br /> V¨n hãa Trung Quèc hay réng h¬n<br /> trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i. Tr−íc bèi c¶nh<br /> lµ ®êi sèng cña nh©n d©n Trung Quèc,<br /> toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, mét d©n téc<br /> xÐt d−íi khÝa c¹nh v¨n hãa, nh÷ng n¨m<br /> muèn thÓ hiÖn ®−îc b¶n s¾c v¨n hãa,<br /> gÇn ®©y, lµ mét thùc tÕ cÇn vµ nªn quan<br /> hay muèn cã mét nÒn v¨n hãa mang b¶n<br /> s¸t. Nh÷ng ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸<br /> s¾c riªng, ph¶i b¶o ®¶m ®−îc nh÷ng<br /> ngo¹i lai ®Õn v¨n ho¸ Trung Quèc vµ<br /> ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt: TruyÒn thèng v¨n<br /> c¸ch suy nghÜ, nh×n nhËn còng nh− kinh<br /> hãa ®ñ m¹nh ®Ó tiÕp tôc lµ mét truyÒn<br /> nghiÖm cña hä trong viÖc b¶o vÖ b¶n s¾c<br /> thèng cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i; Søc<br /> v¨n ho¸ d©n téc tr−íc nh÷ng ¶nh h−ëng<br /> m¹nh v¨n hãa néi t¹i ®ñ m¹nh ®Ó ®øng<br /> cña v¨n ho¸ ngo¹i lai lµ rÊt ®¸ng ®Ó<br /> v÷ng víi vÞ thÕ ®−îc kÕ thõa vµ sÏ tiÕp<br /> chóng ta suy ngÉm.<br /> tôc x©y ®¾p; Con ®−êng ®i ®ñ ®é s¸ng<br /> suèt vµ hîp lý ®Ó kÕt hîp ®−îc gi÷a ph¸t I. ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸ ngo¹i lai ®Õn v¨n ho¸<br /> huy b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc víi ph¸t Trung Quèc tõ sau c¶i c¸ch, më cöa<br /> triÓn theo h−íng hiÖn ®¹i hãa vµ héi B¾t ®Çu kû nguyªn c¶i c¸ch vµ ®æi<br /> nhËp toµn cÇu. míi, Trung Quèc biÕt râ h¬n ai hÕt ph¶i<br /> Nh− thÕ, ®ñ thÊy r»ng viÖc x©y lËp tøc tõ bá c¸i mµ Giang Tr¹ch D©n gäi<br /> dùng mét nÒn v¨n hãa võa mang ®Ëm lµ “chÝnh s¸ch ®ãng cöa ngu xuÈn”, tù<br /> b¶n s¾c d©n téc, võa phï hîp víi cuéc nguyÖn më cöa, giao l−u réng r·i víi thÕ<br /> sèng hiÖn ®¹i vµ yªu cÇu héi nhËp quèc giíi bªn ngoµi, trong khi ®ã l¹i kh«ng<br /> tÕ lµ vÊn ®Ò kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. RÊt ®−îc phÐp dùng lªn nh÷ng rµo c¶n nh©n<br /> nhiÒu phøc t¹p sÏ n¶y sinh khi ph¶i gi¶i t¹o v× bÊt cø mét lý do nµo liªn quan ®Õn<br /> quyÕt mèi t−¬ng quan gi÷a ph¸t triÓn nh÷ng kh¸c biÖt vÒ hÖ t− t−ëng hay v¨n<br /> kinh tÕ vµ v¨n hãa, gi÷a c¸c yÕu tè hãa. Bëi vËy, Trung Quèc ®· ph¶i tr¶i<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010<br /> <br /> nghiÖm mét trong nh÷ng bµi häc ®Çu tªn “ThÞ trÊn miÒn T©y hoang d·”, “USA<br /> tiªn liªn quan ®Õn b¶n s¾c v¨n hãa, vµ ngµy nay”... NhiÒu trÎ em chØ thÝch xem<br /> nÕu xÐt ®Õn khÝa c¹nh tiªu cùc cña vÊn nh÷ng bé phim Mü, ®Ó kiÓu tãc Mü, mÆc<br /> ®Ò th× ®ã lµ mét bµi häc ®¾t gi¸. quÇn jeans xanh... (4).<br /> Vïng ven biÓn vµ c¸c thµnh phè lín VÒ phim ¶nh vµ c¸c ch−¬ng tr×nh<br /> cña Trung Quèc lµ nh÷ng n¬i chÞu ¶nh truyÒn h×nh, ®Æc biÖt nh÷ng ch−¬ng<br /> h−ëng nhiÒu nhÊt cña v¨n hãa tiªu tr×nh mang tÝnh gi¶i trÝ, Trung Quèc<br /> dïng vµ v¨n hãa gi¶i trÝ tõ ph−¬ng T©y, ch−a thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch më cöa<br /> ®Æc biÖt tõ Mü, ngay trong nh÷ng ngµy kh«ng h¹n chÕ, nh−ng râ rµng lµ kh«ng<br /> ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa. NhiÒu cßn bãng d¸ng cña sù cÊm kþ vµ bã buéc<br /> khu phè lín trµn ngËp biÓn qu¶ng c¸o tr−íc kia. Nh÷ng s¶n phÈm cña<br /> kiÓu Mü víi h×nh nh÷ng tay cao båi ®ä Hollywood, cña c¸c kªnh truyÒn h×nh Mü<br /> sóng, nh÷ng c« g¸i gÇn nh− lâa lå, ®· trë nªn qu¸ quen thuéc víi c«ng<br /> nh÷ng kiÓu quÇn ¸o hë hang... NhiÒu chóng ë c¸c thµnh phè. Nh÷ng c¸i tªn<br /> ®−êng phè trµn ngËp mét mµu ®á biÓn nh− Sylvester Stallone, Tom Cruise,<br /> qu¶ng c¸o cña Coca-Cola, mµ nh− nhËn Michael Jackson, Madona... næi tiÕng ë<br /> xÐt cã phÇn mØa mai cña Ron Gluckman Trung Quèc kh«ng kÐm g× ë ph−¬ng T©y.<br /> - nhµ nghiªn cøu ng−êi Mü, kh«ng ph¶i Nh÷ng bé phim cã khi rÊt tÇm th−êng vÒ<br /> lµ “mµu ®á cña céng s¶n” mµ lµ “mµu ®á nghÖ thuËt, v¸ vÝu vÒ néi dung, nhiÒu chi<br /> cña mét thø n−íc uèng sÏ lµm b»ng må tiÕt g−îng Ðp, phi logic... l¹i vÉn thu hót<br /> h«i cña chÝnh ng−êi d©n Trung Quèc” ®−îc kh¸ ®«ng c«ng chóng Trung Quèc,<br /> (4). Råi ng−êi ta quen víi c¸c cöa hµng nh÷ng ng−êi th−êng kh«ng cã ®iÒu kiÖn<br /> ¨n McDonald, b¸nh mú kÑp thÞt Big ®Ó chän läc hay phª ph¸n. Cã thÓ nãi,<br /> Macs, quÇn bß kiÓu Chicago... §iÒu theo nh÷ng kªnh truyÒn h×nh ®ã, v¨n<br /> ®¸ng nãi lµ dï kh«ng Ýt hµng hãa tõ Mü hãa Mü vµ ph−¬ng T©y cø x©m nhËp<br /> vµ ph−¬ng T©y chÊt l−îng kh«ng hÒ tõng b−íc vµo t©m hån vµ nh©n c¸ch<br /> t−¬ng xøng víi qu¶ng c¸o nh−ng nhiÒu ng−êi Trung Quèc.<br /> ng−êi d©n, ®Æc biÖt thanh niªn, vÉn<br /> GÇn ®©y, ®iÖn ¶nh Trung Quèc cßn<br /> ham chuéng, nghÜa lµ chÊp nhËn kiÓu<br /> cho ra ®êi mét sè bé phim d· sö ®−îc<br /> lµm ¨n thÞ tr−êng kh«ng träng ch÷ tÝn,<br /> liÖt vµo dßng “v¨n hãa lai t¹p”. Cã thÓ<br /> dï ®ã kh«ng ph¶i lµ truyÒn thèng cña<br /> thÊy râ ®ã lµ sù x©m nhËp cña nh÷ng<br /> ng−êi Trung Quèc.<br /> yÕu tè v¨n hãa ph−¬ng T©y ®èi víi b¶n<br /> Ng−êi d©n ë c¸c thµnh phè còng dÇn s¾c v¨n ho¸ Trung Quèc, chø kh«ng<br /> xa rêi nh÷ng trß ch¬i truyÒn thèng kh¸ ph¶i lµ sù kÕt hîp hµi hßa cña nh÷ng<br /> qu¶ng ®¹i, s«i næi mµ Ýt tèn kÐm nh− nÒn v¨n hãa kh¸c biÖt th−êng ®−îc nãi<br /> kÐo d©y, ®¸nh vËt... ®Ó ch¬i g«n, bãng ®Õn d−íi c¸i tªn tiÕp biÕn v¨n hãa. Trªn<br /> chµy, bãng bÇu dôc. Nh÷ng cöa hµng mµn ¶nh, kh«ng hiÕm gÆp nh÷ng nh©n<br /> b¸n dông cô thÓ thao “hiÖn ®¹i” theo ®ã vËt “dë ¢u dë ¸”: ®iªu luyÖn c¸c m«n<br /> còng phÊt lªn nhanh chãng. NhiÒu khu ph¸i vâ thuËt Trung Quèc nh−ng nãi<br /> vui ch¬i cho trÎ em ®−îc khai tr−¬ng, n¨ng vµ øng xö gièng nh÷ng tay cao båi<br /> trong ®ã nh÷ng trß ch¬i kiÓu Mü vµ miÒn T©y n−íc Mü; ¨n mÆc theo kiÓu cæ<br /> ph−¬ng T©y hoÆc m« pháng nh÷ng trß trang nh−ng l¹i yªu ®−¬ng vµ «m h«n<br /> ch¬i ®ã mét c¸ch lé liÔu chiÕm vÞ trÝ lÊn nhau say s−a nh− nh÷ng cÆp t×nh nh©n<br /> ¸t. ThËm chÝ mét sè khu vui ch¬i cßn lÊy ë Paris; dïi mµi kinh sö, ®Õn tr−êng thi,<br /> VÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸… 25<br /> <br /> nhËn cê qu¹t, vâng läng víi ®Çy ®ñ lÔ b»ng nh÷ng h×nh biÕm häa ®Çy chÊt ®¶<br /> nghÜa cña mét Nho sÜ thêi phong kiÕn kÝch. NhiÒu tê b¸o lín còng lªn tiÕng<br /> nh−ng l¹i béc lé t©m tr¹ng vµ c¸ch nh×n c¶nh b¸o sai lÇm cña mét sè ng−êi cÇm<br /> ®êi cña nh÷ng con ng−êi thÊm nhuÇn c©n n¶y mùc cho x· héi ®· v× nh÷ng lîi<br /> chñ nghÜa c¸ nh©n vµ chñ nghÜa thùc Ých kinh tÕ tr−íc m¾t, còng nh− sù hiÓu<br /> dông ë x· héi t− b¶n chñ nghÜa ph−¬ng biÕt n«ng c¹n vÒ v¨n hãa, mµ ®em b¶n<br /> T©y, v.v... Nh÷ng kiÓu lai t¹p nh− vËy, s¾c v¨n hãa Trung Quèc lµm vËt hy sinh<br /> nhÊt thêi cã thÓ g©y sù chó ý cña mét sè cho nh÷ng dù ¸n kinh doanh, trong ®ã<br /> ®«ng c«ng chóng, nh−ng vÒ l©u dµi sÏ tÊt c¶ ®Òu ®−îc tÝnh to¸n b»ng §«la Mü.<br /> lµm tæn h¹i b¶n s¾c v¨n hãa Trung NhiÒu héi th¶o ®−îc tæ chøc ë c¸c tr−êng<br /> Quèc, dï còng cã nh÷ng ý kiÕn biÖn hé ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu còng xoay<br /> r»ng: “B»ng viÖc mÊt ®i nh÷ng g× ®ã, quanh vÊn ®Ò c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa vµ b¶n<br /> chóng ta ®ang nh×n thÊy mét c¸i g× ®ã s¾c v¨n hãa Trung Quèc trong thêi ®¹i<br /> míi mÎ, mét c¸i g× ®ã ®éc nhÊt, thÓ hiÖn toµn cÇu hãa, vµ kÕt qu¶ sau ®ã ®−îc<br /> mét nÒn v¨n hãa kh¸c” (6). c«ng bè réng r·i trªn b¸o chÝ.<br /> II. Kinh nghiÖm Trung Quèc trong viÖc b¶o vÖ b¶n<br /> s¾c v¨n ho¸ d©n téc tr−íc ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸ Tuy vËy, trªn thùc tÕ vÉn cã hai<br /> ngo¹i lai luång ý kiÕn tr¸i chiÒu nhau. Mét bªn<br /> kªu gäi gi÷ g×n nÕp sèng ®¹m b¹c, gi¶n dÞ<br /> 1. Dï trong lÞch sö cËn – hiÖn ®¹i, vµ giµu t×nh nghÜa vèn lµ b¶n s¾c cña<br /> Trung Quèc ®· tr¶i qua nh÷ng n¨m ng−êi Trung Quèc, cßn h¬n lµ r¬i vµo<br /> th¸ng ®en tèi khi chÝnh nh÷ng gi¸ trÞ c¹m bÉy cña nh÷ng thø hµng hãa hµo<br /> v¨n hãa d©n téc bÞ tæn th−¬ng ®au ®ín, nho¸ng mµ xa l¹, hÊp dÉn nh−ng ®éc h¹i<br /> nh−ng cã thÓ nãi ®¹i bé phËn nh©n d©n sÏ dÇn lµm ng−êi Trung Quèc bøt khái<br /> Trung Quèc vÉn lu«n cã ý thøc vÒ viÖc gèc rÔ v¨n hãa cña m×nh. Cßn bªn kia l¹i<br /> ph¶i b¶o vÖ vÞ trÝ vµ phÈm gi¸ cña d©n chñ tr−¬ng m¹nh d¹n tiÕp nhËn nh÷ng<br /> téc m×nh. s¶n phÈm kinh tÕ vµ v¨n hãa n−íc ngoµi,<br /> Giíi trÝ thøc lµ nh÷ng ng−êi ®Çu kh«ng nªn v× mét sè lÖch l¹c trong cuéc<br /> tiªn xuÊt hiÖn trªn vò ®µi d− luËn víi sèng mµ tá ra hèt ho¶ng vµ do dù.<br /> môc ®Ých nghiªm tóc b¶o vÖ nÒn v¨n<br /> hãa d©n téc. GS. Zhu Wenhui c¶nh b¸o: Nh×n chung, nh÷ng cuéc tranh luËn<br /> “H×nh ¶nh n−íc Mü ®· trµn vµo Trung nµy ®Òu cã t¸c dông c¶nh b¸o rÊt lín ®èi<br /> Quèc, ®Æc biÖt trong giíi trÎ... ®ã võa lµ víi c«ng chóng. Vµ th¸i ®é cña tÇng líp<br /> tai häa võa lµ m−u ®å: ®i theo lèi sèng trÝ thøc ®· ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn<br /> Mü. Lèi sèng Mü, nh×n trong mét bèi c«ng chóng. §iÓn h×nh lµ cuéc biÓu t×nh<br /> c¶nh réng lín h¬n, gièng nh− mét thø cña häc sinh ë Nam Kinh víi khÈu hiÖu<br /> vò khÝ” (4). C¸c nhµ khoa häc còng viÕt “§¶ ®¶o ®å ¨n McDonald!”; NhiÒu cuéc<br /> nh÷ng cuèn s¸ch ph©n tÝch kh¸ kü vÒ biÓu t×nh lín ë Qu¶ng Ch©u víi nh÷ng<br /> qu¸ tr×nh th©m nhËp cña v¨n hãa n−íc tÊm ¸p phÝch: “T«i thµ chÕt kh¸t cßn h¬n<br /> ngoµi vµo Trung Quèc th«ng qua sù uèng Coca-Cola”, “T«i thµ chÕt ®ãi cßn<br /> x©m nhËp kinh tÕ, dÉn ®Õn hËu qu¶ h¬n ¨n ®å ¨n McDonald”; hay phong trµo<br /> ®¸ng hæ thÑn lµ sù xãi mßn b¶n s¾c v¨n “tÈy chay” kiÓu ¨n mÆc b¾t ch−íc ph−¬ng<br /> hãa. ë mét møc ®é nµo ®ã, lèi sèng Mü, T©y mét c¸ch kh«ng chän läc t¹i mét sè<br /> sù ng¹o m¹n cña ng−êi Mü, m−u ®å Mü tr−êng häc, cöa hµng, c©u l¹c bé... víi<br /> hãa ®Êt n−íc Trung Quèc ®· bÞ ph¬i bµy nh÷ng ¸p phÝch ®Çy tÝnh ch©m biÕm.<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010<br /> <br /> Cã ý kiÕn cho r»ng, b¶o vÖ b¶n s¾c tøc hÊp thu c¸c lo¹i v¨n hãa kh¸c vµ<br /> v¨n hãa d©n téc theo c¸ch nh− vËy lµ lµm cho chóng kÕt hîp mét c¸ch h÷u c¬<br /> cùc ®oan, phiÕn diÖn, nh−ng l¹i cã ý víi v¨n hãa d©n téc m×nh; cã søc liªn kÕt<br /> kiÕn nhËn ®Þnh ®ã lµ ph¶n øng tÊt rÊt lín, b»ng chøng lµ víi “nh÷ng ®Æc<br /> nhiªn tr−íc khuynh h−íng xa rêi b¶n tr−ng chung”, hÖ thèng c¸c v¨n hãa<br /> s¾c d©n téc mét c¸ch th¸i qu¸, ch¹y theo kh¸c nhau trªn ®Êt Trung Quèc dÔ<br /> v¨n hãa ph−¬ng T©y kh«ng suy nghÜ, vµ “dung hßa thµnh mét khèi”; vµ tÝnh thÕ<br /> ®iÒu ®ã lµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o sù c©n b»ng tôc, nghÜa lµ so víi sù ®éc ®o¸n cña thÇn<br /> v¨n hãa trong ®êi sèng x· héi. häc ph−¬ng T©y, v¨n hãa Trung Quèc<br /> 2. §Ó b¶o vÖ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n biÓu hiÖn mét thø tinh thÇn lý tÝnh vµ<br /> téc tr−íc ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸ ngo¹i nhËp thÓ (8, tr. 150-153).<br /> lai, kinh nghiÖm cña Trung Quèc lµ t×m Vµ b¶n s¾c v¨n hãa Trung Quèc<br /> ra søc m¹nh v¨n hãa néi t¹i ë ngay trong thêi ®¹i ngµy nay, tøc thùc chÊt<br /> ®«ng ®¶o nh©n d©n, mµ phÇn lín lµ cña “chñ nghÜa x· héi ®Æc s¾c Trung<br /> nh÷ng ng−êi yªu n−íc, lao ®éng cÇn cï Quèc”, ®−îc x¸c ®Þnh bao gåm:<br /> vµ sèng gi¶n dÞ nh− truyÒn thèng vèn - Theo ®uæi sù hµi hßa<br /> cã, ®ång thêi kh«ng quªn vai trß dÉn<br /> Trung Quèc tõ x−a rÊt coi träng sù<br /> ®Çu cña nh÷ng ng−êi trÝ thøc.<br /> hµi hßa, bao gåm sù hµi hßa gi÷a thÓ<br /> §iÓm quan träng ®Çu tiªn ®èi víi chÊt vµ tinh thÇn cña c¸ nh©n, gi÷a c¸c<br /> Trung Quèc lµ cô thÓ ho¸ vÒ b¶n s¾c v¨n thµnh viªn trong gia ®×nh, sù dung hßa<br /> hãa d©n téc. Theo ®ã, b¶n s¾c v¨n hãa trong quan hÖ liªn c¸ nh©n, c−¬ng<br /> Trung Quèc kh«ng t¸ch rêi chñ nghÜa th−êng cña trËt tù x· héi, sù hîp nhÊt<br /> d©n téc Trung Quèc, nh×n d−íi gãc ®é quan hÖ gi÷a tù nhiªn vµ con ng−êi...<br /> v¨n hãa. Khi ®i t×m nguån gèc cña chñ<br /> - Coi träng chØnh thÓ<br /> nghÜa d©n téc, hÇu hÕt c¸c häc gi¶ ®Òu<br /> quay vÒ nguån gèc v¨n hãa. Quan ®iÓm Ng−êi Trung Quèc t«n thê chñ<br /> cña Zhao Jun lµ mét vÝ dô: H¹t nh©n vµ nghÜa chØnh thÓ tuyÖt ®èi. Sau gi¶i<br /> t©m hån cña truyÒn thèng v¨n hãa phãng, chñ nghÜa tËp thÓ, vÒ mét mÆt<br /> Trung Hoa lµ (nguyªn t¾c) "mäi thø d−íi nµo ®ã, chÝnh lµ kÕ thõa quan niÖm<br /> gÇm trêi nµy lµ cña chung"; Yªu n−íc lµ chØnh thÓ nµy. Trong khi ®ã, v¨n ho¸<br /> chèng l¹i sù khinh thÞ Trung Quèc cña ph−¬ng T©y l¹i nhÊn m¹nh c¸ thÓ, ®−a<br /> ng−êi ngoµi. Vµ Zhao Jun ®i ®Õn kÕt ra nguyªn t¾c chñ nghÜa c¸ nh©n. Bëi<br /> luËn: Con ®−êng tr¨m n¨m mµ chñ vËy, Trung Quèc cè g¾ng gi÷ g×n b¶n s¾c<br /> nghÜa d©n téc Trung Quèc ®· tr¶i qua nµy, tuy r»ng coi träng chØnh thÓ hoµn<br /> ®em ®Õn 3 kÕt qu¶ chÝnh sau ®©y: 1) toµn kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn c¸ thÓ,<br /> T×nh ®oµn kÕt nhÊt trÝ cao ®é cña c¶ d©n mµ lµm cho sù ph¸t triÓn cña c¸ thÓ vµ<br /> téc; 2) Sù toµn vÑn, thèng nhÊt cña quèc chØnh thÓ nhÞp nhµng víi nhau.<br /> gia; 3) Sù n©ng cao nhanh chãng tr×nh - Quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c<br /> ®é ®¹o ®øc cña nh©n d©n (7). Khi ®Ò cao nh÷ng gi¸ trÞ cña chÝnh<br /> Tõ chç ®i t×m céi nguån v¨n hãa cña m×nh, ng−êi Trung Quèc vÉn coi träng<br /> chñ nghÜa d©n téc Trung Quèc, c¸c häc nh÷ng gi¸ trÞ cña ng−êi kh¸c, cña c¸c<br /> gi¶ ®i ®Õn x¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm −u d©n téc kh¸c. ChÝnh v× vËy, Trung Quèc<br /> viÖt trong truyÒn thèng v¨n hãa Trung cã thÓ ph¸t huy nç lùc cã ý thøc cña b¶n<br /> Quèc, bao gåm: tÝnh bao dung m¹nh mÏ, th©n th«ng qua b¶n s¾c v¨n hãa nµy cña<br /> VÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸… 27<br /> <br /> m×nh, ®Ó ®i vµo hiÖn ®¹i hãa vµ toµn cÇu chÊt, tr×nh ®é v¨n minh cña nã, Trung<br /> hãa mét c¸ch th¾ng lîi, mµ kh«ng v−íng Quèc vÉn nhÊn m¹nh tÇm quan träng<br /> vµo tÝnh lîi kû nh− trong v¨n hãa cña ®¹o ®øc. §¹o ®øc ®−îc coi lµ ®Þnh<br /> ph−¬ng T©y. TÊt nhiªn, vÊn ®Ò nµy cÇn h−íng cña c¬ chÕ x· héi, ®Þnh h−íng cña<br /> ®−îc nh×n nhËn mét c¸ch biÖn chøng, v× sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc, x©y dùng<br /> ë thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ kh«ng thÓ kh«ng con ng−êi (9, tr.1-8).<br /> cã sù c¹nh tranh, nh−ng c¹nh tranh vµ Nh− vËy, kinh nghiÖm cña Trung<br /> t×nh b¹n hoµn toµn cã thÓ song hµnh. Quèc cho thÊy mét ®iÓm kh¸ míi, ®ã lµ:<br /> - Chó träng hîp t¸c trong viÖc x¸c ®Þnh b¶n s¾c v¨n hãa d©n<br /> téc ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i, hoµn toµn<br /> Hîp t¸c víi ý nghÜa lµ mét tËp qu¸n kh«ng thÓ bÞ ®éng tiÕp nhËn tÊt c¶<br /> cña ®êi sèng x· héi, mét nhu cÇu cña sù nh÷ng g× ®Ó l¹i tõ truyÒn thèng. Mét<br /> tr−êng tån kh«ng ph¶i lµ truyÒn thèng mÆt c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña<br /> l©u ®êi cña ng−êi Trung Quèc. Nh−ng d©n téc, tÝnh chÊt cña sù nghiÖp mµ d©n<br /> sau gi¶i phãng, víi thÓ chÕ kinh tÕ kÕ téc ®ang theo ®uæi ®Ó ®−a ra nh÷ng b¶n<br /> ho¹ch hãa, tinh thÇn hîp t¸c trong x· s¾c quan träng nhÊt cña v¨n ho¸ d©n<br /> héi Trung Quèc ®· ®−îc ®Ò cao. Trong téc, võa nh− ph¶n ¸nh thùc chÊt nÒn<br /> thùc tÕ nÒn kinh tÕ vµ s¶n xuÊt, c¸i gäi v¨n hãa d©n téc ®−îc kÕ thõa, võa nh−<br /> lµ ®−êng lèi hîp t¸c nµy ch−a ®em l¹i nªu lªn nh÷ng môc tiªu h−íng tíi, ®óng<br /> kÕt qu¶ nh− mong muèn, thËm chÝ h¬n lµ nh÷ng môc tiªu ph¶i vµ cã thÓ<br /> trong nhiÒu tr−êng hîp cßn thÊt b¹i. h−íng tíi. MÆt kh¸c, nghiªm tóc nh×n<br /> Nh−ng tinh thÇn hîp t¸c ®· trë thµnh thÊy trong truyÒn thèng v¨n hãa nh÷ng<br /> mét gi¸ trÞ trong chuçi b¶n s¾c v¨n ho¸ gi¸ trÞ lµm c¬ së, lµm tiÒn ®Ò cho b¶n s¾c<br /> d©n téc Trung Quèc, mét nguån cña c¶i hiÖn nay, vµ c¶ nh÷ng g× cßn thiÕu sãt,<br /> tinh thÇn mµ dï trong hoµn c¶nh nµo, cßn yÕu kÐm ®Ó bæ sung, vun ®¾p mét<br /> ng−êi ta còng kh«ng bao giê coi nã lµ c¸ch cã ý thøc.<br /> nguyªn nh©n cña nh÷ng thÊt b¹i trong<br /> c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n−íc. 3. Tuy vËy, khi x¸c ®Þnh b¶n s¾c v¨n<br /> hãa d©n téc, vµ n©ng cao lßng tù hµo vÒ<br /> - §Ò cao ®¹o ®øc b¶n s¾c ®ã trong nh©n d©n, sÏ rÊt dÔ n¶y<br /> Ng−êi Trung Quèc ®Ò cao ®¹o ®øc sinh mét biÓu hiÖn ph¶n v¨n hãa, ®ã lµ<br /> ®Õn møc ng−êi ta gäi x· héi Trung Quèc tinh thÇn ng¹o m¹n v¨n hãa, ®Æc biÖt<br /> lµ mét x· héi ®øc hãa. Nh−ng trong t×nh trong tr−êng hîp Trung Quèc hoÆc nh÷ng<br /> h×nh hiÖn nay, ph¶i trÞ lý ®Êt n−íc b»ng d©n téc cã mét nÒn v¨n hãa l©u ®êi vµ mét<br /> luËt ph¸p míi cã thÓ x©y dùng mét x· nÒn v¨n minh rùc rì trong qu¸ khø.<br /> héi phån vinh, thèng nhÊt, hµi hßa Zhang Rulun tõng nãi: “BiÓu hiÖn<br /> trong trËt tù. Tuy nhiªn, nh×n d−íi gãc ®iÓn h×nh cña tÝnh hÑp hßi vµ tù ®¹i nµy<br /> ®é v¨n hãa, Trung Quèc kh«ng thÓ hoµn lµ quan ®iÓm cho r»ng v¨n hãa Trung<br /> toµn ®i theo ph−¬ng ch©m ph¸p trÞ vèn Quèc lµ cao minh nhÊt, cã thÓ cøu vít<br /> lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt ®ñ lo¹i tÖ n¹n cña thÕ giíi hiÖn nay,<br /> cña b¶n s¾c v¨n hãa ph−¬ng T©y. Tr¸i Khæng Phu Tö kh«ng nh÷ng lµ bËc thÇy<br /> l¹i, dùa trªn truyÒn thèng vµ b¶n s¾c cña mu«n ®êi, mµ cßn lµ bËc thÇy cña<br /> cña m×nh lµ coi träng ®¹o ®øc, dùa trªn mu«n n−íc, sù phôc h−ng v¨n hãa<br /> thùc tÕ cña x· héi Trung Quèc ngµy nay Trung Quèc lµ niÒm hy väng cña loµi<br /> víi tÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm tinh thÇn, vËt ng−êi” (10, tr.7-24). Tinh thÇn ng¹o<br /> 28 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010<br /> <br /> m¹n v¨n hãa nµy sÏ dÉn ®Õn chç tù cho Tõ nh÷ng ngµy ®Çu më cöa, v¨n häc<br /> m×nh lµ ®ñ, kh«ng cÇn giao l−u ®Ó häc ph−¬ng T©y trµn vµo, mét bé phËn líp<br /> hái, ®Ó tiÕp nhËn nh÷ng c¸i hay c¸i ®Ñp trÎ Trung Quèc ®· vøt bá, phñ ®Þnh<br /> ë c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c, vµ nghÜ r»ng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n häc cña d©n téc trong<br /> mäi ®iÒu cÇn thiÕt cho sù x©y dùng mét qu¸ khø, tù x−ng lµ nh÷ng “nhµ v¨n tù<br /> nÒn v¨n minh tinh thÇn ®Òu cã thÓ t×m do”, “thÕ hÖ míi”, “ng−êi c¸ch m¹ng,<br /> thÊy trong kho tµng “v« tËn” cña nÒn c¸ch t©n”. §èi víi hä, Lç TÊn lµ “mét<br /> v¨n hãa d©n téc. hßn ®¸ cò mµ ai còng bÞ vÊp ch©n”, cßn<br /> MÆt kh¸c, kinh nghiÖm Trung Quèc c¸c nhµ nghiªn cøu v¨n häc thuéc thÕ<br /> còng cho thÊy, sù tù tin vµ tù m·n th¸i hÖ tr−íc ®Òu “thÊp bÐ vµ kÐm cái”.<br /> qu¸ vµo b¶n s¾c (hay ®Æc s¾c) v¨n hãa l¹i Nh÷ng ng−êi nµy kªu gäi sù tù do tuyÖt<br /> cã thÓ che dÊu hay biÖn hé cho sù do dù ®èi trong s¸ng t¸c, vµ trung t©m cña<br /> vµ tho¸i th¸c tr−íc nh÷ng nhiÖm vô mµ s¸ng t¸c ph¶i lµ ®êi sèng riªng t− cña<br /> c«ng cuéc c¶i c¸ch, më cöa ®Æt ra. Theo nh©n vËt, trong ®ã nh©n vËt t− duy, nãi<br /> ph©n tÝch cña Jiang Chang, kh«ng Ýt vµ hµnh ®éng hoµn toµn kh«ng bÞ rµng<br /> ng−êi ®· vin vµo sù b¶o vÖ b¶n s¾c nh− buéc bëi mét khu«n khæ x· héi hay mét<br /> mét gi¸ trÞ bÊt kh¶ x©m ph¹m ®Ó kh«ng yªu cÇu tËp thÓ nµo, cã thÓ coi lµ “sù næi<br /> t×m c¸ch gi¶i quyÕt, mµ nghÜ c¸ch lÈn lo¹n cña c¸ nh©n Ých kû - c« ®éc” (12).<br /> tr¸nh tr¸ch nhiÖm, khiÕn b¶n s¾c, hay VÒ h×nh thøc thÓ hiÖn, xuÊt hiÖn nhan<br /> ®Æc s¾c v¨n hãa trë thµnh c¸i cí ®Çy ®ñ nh¶n nh÷ng lo¹i th¬ t−îng tr−ng, th¬<br /> nhÊt vµ còng lµ tiÖn lîi nhÊt, thµnh n¬i siªu thùc, th¬ Ên t−îng, vµ c¶ th¬ bÝ<br /> tÞ n¹n ®Ó trèn tr¸nh c¶i c¸ch (9, tr. 1-8). hiÓm ®· tõng thÊy ë ph−¬ng T©y tõ<br /> nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX. Cã nh÷ng<br /> §èi víi vÊn ®Ò phøc t¹p nµy, c¸ch<br /> cuèn tiÓu thuyÕt theo tr−êng ph¸i “tiÓu<br /> nh×n nhËn cña Trung Quèc kh¸ mÒm dÎo<br /> thuyÕt míi” ë Ph¸p nh÷ng n¨m 1960,<br /> víi mét ®−êng lèi “më” phï hîp: “Ph¸t<br /> kh«ng cã cèt chuyÖn, kh«ng cã nh©n vËt,<br /> huy v¨n hãa d©n téc tuyÖt nhiªn kh«ng<br /> lÊy “thêi gian t©m lý” thay cho thêi gian<br /> ph¶i lµ cù tuyÖt v¨n hãa ngo¹i lai, nh−ng<br /> tù nhiªn, ph¸ bá ng÷ ph¸p th«ng<br /> cÇn cã sù lùa chän, tøc lµ lùa chän thø<br /> th−êng, v.v...<br /> v¨n hãa cã lîi cho sù ph¸t triÓn cña d©n<br /> téc Trung Quèc, qua tiªu hãa vµ c¶i t¹o, LËp tøc mét bé phËn c«ng chóng vµ<br /> cuèi cïng dung hîp vµo trong v¨n hãa giíi v¨n häc ®· ph¶n øng m¹nh mÏ víi<br /> d©n téc, trë thµnh mét bé phËn cña v¨n khuynh h−íng nµy. Hä cho r»ng, lµm<br /> hãa d©n téc (8, tr. 150-153). nh− nh÷ng ng−êi tù x−ng lµ “c¸ch<br /> §ã cã thÓ coi lµ ph−¬ng ch©m cña m¹ng” hay “c¸ch t©n” thùc ra chØ lµ mét<br /> Trung Quèc trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sù hñy ho¹i b¶n s¾c d©n téc, hñy ho¹i<br /> b¶n s¾c v¨n hãa tr−íc bèi c¶nh toµn cÇu chÝnh m×nh. Sù më cöa vµ tiÕp nhËn<br /> hãa hiÖn nay. Nh−ng ®iÒu quan träng lµ ¶nh h−ëng n−íc ngoµi ®ßi hái mét th¸i<br /> thùc hiÖn ®−îc nh÷ng ph−¬ng ch©m ®ã ®é khoa häc vµ nghiªm tóc h¬n nhiÒu.<br /> trong thùc tiÔn. VÒ mÆt nµy, nh÷ng kinh<br /> Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, nhiÒu nhµ<br /> nghiÖm cña Trung Quèc rÊt ®¸ng häc<br /> v¨n, nhµ th¬ - nh÷ng ng−êi thÊm nhuÇn<br /> hái, mµ trong ph¹m vi bµi tæng thuËt h¬n ai hÕt di s¶n lín lao cña v¨n häc<br /> nµy chØ cã thÓ nªu lªn mét sè vÝ dô. Trung Quèc, tõ nh÷ng c©u ca méc m¹c<br /> VÝ dô thø nhÊt thuéc lÜnh vùc v¨n trong Kinh Thi, nh÷ng bé tiÓu thuyÕt<br /> hãa tinh thÇn, ®ã lµ v¨n häc. lÞch sö “®äc kh«ng bao giê ch¸n”, nh÷ng<br /> VÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸… 29<br /> <br /> bµi th¬ §−êng ®éc ®¸o cho ®Õn nÒn v¨n phï hîp víi khÈu vÞ cña ng−êi tiªu dïng<br /> häc cã nhiÒu sãng giã thêi cËn ®¹i – l¹i Trung Quèc b»ng c¸ch sö dông thªm<br /> còng thÊy ®−îc tÝnh nh©n v¨n, tinh mét thø n−íc sèt gåm 21 lo¹i rau th¬m<br /> thÇn hiÖn thùc, kh«ng khÝ tù do cho ®Õn truyÒn thèng cña Trung Quèc, ®−îc coi<br /> nh÷ng c¸ch t©n nghÖ thuËt thó vÞ cña lµ võa cã t¸c dông ch÷a bÖnh, võa cã t¸c<br /> c¸c nÒn v¨n häc Anh, Ph¸p, §øc, T©y dông kÝch thÝch khÈu vÞ cña bÊt cø mét<br /> Ban Nha... Vµ tõ ®ã cã nh÷ng ®æi míi ng−êi Trung Quèc nµo. §ång thêi thªm<br /> m¹nh b¹o trong c¸c t¸c phÈm cña m×nh, vµo ®ã mét sè nguyªn liÖu ®Æc biÖt kh¸c<br /> sö dông ng«n tõ míi, kiÓu tù sù míi, mµ ng−êi Trung Quèc coi lµ ®Ó phôc håi<br /> kÕt cÊu t¸c phÈm míi, vµ nhÊt lµ c¸ch sù c©n b»ng ©m d−¬ng. Sau ®ã, nã ®·<br /> c¶m nhËn cuéc sèng, ®¸nh gi¸ con nhanh chãng trë thµnh mét mãn ¨n<br /> ng−êi, suy t− vÒ sè phËn kh«ng cßn nh− Trung Quèc, mang b¶n s¾c v¨n hãa Èm<br /> tr−íc ®©y. Nh−ng tÊt c¶ vÉn b¾t rÔ s©u thùc Trung Quèc.<br /> vµo m¶nh ®Êt Trung Quèc, to¸t lªn cèt<br /> VÒ kinh nghiÖm cña Trung Quèc ®èi<br /> c¸ch vµ t©m hån ng−êi Trung Quèc,<br /> víi vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ tr−íc<br /> kh«ng lÉn vµo ®©u ®−îc. Vµ nh÷ng ai ®·<br /> ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸ ngo¹i lai cßn rÊt<br /> ®äc c¸c t¸c phÈm v¨n häc Trung Quèc<br /> nhiÒu ®iÒu cã thÓ bµn luËn. Bµi viÕt nµy<br /> hiÖn nay, tõ th¬, truyÖn ng¾n, truyÖn<br /> chØ ghi l¹i mét sè trong nh÷ng khÝa<br /> dµi cho ®Õn nh÷ng tiÓu thuyÕt tr−êng<br /> c¹nh chñ yÕu cña vÊn ®Ò ®Ó chóng ta cã<br /> thiªn – dÜ nhiªn lµ nãi ®Õn bé phËn v¨n<br /> thÓ tham kh¶o vµ so s¸nh víi t×nh h×nh<br /> häc tiªu biÓu - ®Òu nhËn ra c¸i ©m<br /> cña ViÖt Nam. §Æc biÖt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ<br /> h−ëng ®Æc biÖt cña Trung Quèc, kh«ng<br /> b¶n s¾c v¨n hãa cña ng−êi Trung Quèc<br /> thÓ nµo lÉn víi bÊt cø mét nÒn v¨n hãa<br /> trong nh÷ng ho¹t ®éng ë n−íc ngoµi,<br /> nµo kh¸c (13).<br /> bao gåm c¶ ho¹t ®éng kinh doanh, ®Çu<br /> VÝ dô thø hai lµ vÒ v¨n hãa tiªu dïng. t−, ngo¹i giao, di c− vµ b¶n th©n nh÷ng<br /> Khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy, mét sè ho¹t ®éng v¨n hãa.<br /> nhµ lý luËn ®· ®−a ra kh¸i niÖm chñ<br /> nghÜa d©n téc tiªu dïng. Chñ nghÜa nµy<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> còng xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nhÊt qu¸n<br /> vÒ vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n hãa: ph¸t huy 1. Hå SÜ Quý. VÒ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ ch©u<br /> b¶n s¾c trong sù tiÕp nhËn cã chän läc ¸. H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 2005.<br /> nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa n−íc ngoµi. 2. Thomas G. Moore. Trung Quèc vµ<br /> Theo ®ã, hµng hãa n−íc ngoµi ®−a toµn cÇu hãa. Asian Perspective, Vol.<br /> vµo Trung Quèc ®Òu ph¶i c¨n cø trªn 23, No4, 1999.<br /> nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña Trung 3. Thomas L. Friedman. ChiÕc Lexus<br /> Quèc, nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh c¸ch vµ vµ c©y ¤liu (Lª Minh dÞch). H.: Khoa<br /> sinh ho¹t cña ng−êi Trung Quèc. Vµ häc x· héi, 2005.<br /> mét sè h·ng kinh doanh n−íc ngoµi ®·<br /> 4. Ron Gluckman. Mü hãa Trung Quèc.<br /> lËp tøc ®i theo h−íng nµy. Ch¼ng h¹n,<br /> Asiaweek, July 4, 1997.<br /> v¨n hãa Èm thùc cña ng−êi Trung Quèc<br /> vèn cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng. Bëi vËy, 5. Havard Watson. NhÞp cÇu vµng<br /> mãn gµ r¸n vèn cã xuÊt xø tõ ph−¬ng ph−¬ng §«ng: H·ng McDonald ë<br /> T©y cña h·ng Ronghua Fried Chicken §«ng ¸. New York: Anchor Book –<br /> khi vµo Trung Quèc ®· ph¶i c¶i biÕn cho Random House, 1997.<br /> 30 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2010<br /> <br /> 6. Georgette Wang, Emilie Yueh-Yueh. 11. Chen Gang, Li Linhe. T− duy biÖn<br /> Toµn cÇu hãa vµ lai t¹p v¨n hãa chøng vÒ quan hÖ gi÷a toµn cÇu hãa<br /> trong c¸c s¶n phÈm v¨n hãa. vµ b¶n ®Þa hãa v¨n hãa. Xinhua<br /> International Journal of Culture wenzhai, 2001, d.2g.<br /> Studies, Vol. 8, No2, June 2006.<br /> 7. Moskalev. Tranh luËn vÒ chñ nghÜa 12. N. Ju Demido. ThÕ hÖ "V¨n nghÖ sÜ<br /> d©n téc ë Céng hßa nh©n d©n Trung tù do" míi trªn v¨n ®µn Céng hßa<br /> Hoa. Problemy Dalnego Vostoka, nh©n d©n Trung Hoa. Problemy<br /> No3, 2001. Dalnego Vostoka, No3, 2001.<br /> 8. Gu Mingyuan, Gao Yimin. HiÖn ®¹i<br /> 13. TrÇn Lª S¸ng. V¨n hãa v¨n nghÖ<br /> hãa vµ viÖc gi¸o dôc truyÒn thèng<br /> Trung Quèc trong thêi kú míi. Tµi<br /> v¨n hãa ë Trung Quèc. Xinhua<br /> liÖu tæng quan viÕt cho ViÖn Th«ng<br /> wenzhai, 1998, d.12g.<br /> tin Khoa häc x· héi, Th¸ng 9/2000.<br /> 9. Jiang Chang. VÒ ®Æc s¾c Trung Quèc<br /> trong hiÖn ®¹i hãa quan niÖm gi¸ trÞ. 14. Peter Jackson. V¨n hãa tiªu dïng<br /> Renwen jiazhi, 2004, d.2g. ®Þa ph−¬ng trong mét thÕ giíi toµn<br /> 10. Zhang Rolun. Toµn cÇu hãa kinh tÕ cÇu hãa. Transactions of the Institute<br /> vµ b¶n s¾c v¨n hãa. Zhexua yanjiu, of British Geographers, Vol. 29,<br /> No29, 2001. Issue 2, June 2004.<br /> <br /> <br /> <br /> (tiÕp theo trang 36)<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o 5. Bé Ngo¹i giao NhËt B¶n. S¸ch xanh<br /> ngo¹i giao NhËt B¶n n¨m 2009,<br /> 1. Claude Meyer. TÇm nh×n cña Thñ<br /> 2010.<br /> t−íng Hatoyama vÒ céng ®ång §«ng<br /> http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/bl<br /> ¸: quan ®iÓm cña ch©u ¢u. T¹p chÝ<br /> uebook/2010/index.html<br /> Japan Spotlight, th¸ng 3 vµ 4/2010.<br /> 6. Quan hÖ NhËt B¶n - ch©u ¸ - Th¸i<br /> 2. Masami Ito. Thñ t−íng Naoto Kan B×nh D−¬ng.<br /> cÇn c©n b»ng quan hÖ víi Mü. Japan http://www.mofa.go.jp/mofaj/area/asi<br /> Times, ngµy 5/6/2010. a.html<br /> 3. World Bank. Global Economic 7. C¸c DiÔn ®µn hîp t¸c khu vùc ch©u<br /> Prospects for 2010 and 2011. ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng.<br /> http://www.iie.com/publications/pap http://www.mofa.go.jp/mofaj/area/asi<br /> ers/mussa0410.pdf a_kyoryoku.html<br /> 4. Thanh B×nh. Mü mÊt mÆt trËn ngo¹i 8. Lª V¨n Mü. VÒ chñ nghÜa khu vùc<br /> giao ë NhËt vµo tay Trung Quèc. míi ë §«ng ¸. T¹p chÝ Nghiªn cøu<br /> http://www.vietnamnet.vn/thegioi/20 §«ng B¾c ¸, sè 3/2010.<br /> 1001/My-mat-mat-tran-ngoai-giao- 9. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam. Tµi liÖu<br /> o-Nhat-vao-tay-Trung-Quoc- tham kh¶o ®Æc biÖt, c¸c sè n¨m 2009<br /> 891539/. vµ c¸c sè tõ th¸ng 1-6/2010.<br />