Văn hóa sinh thái, nhân văn và nông thôn Việt Nam hiện nay - Vũ Minh Tâm

X· héi häc sè 1 (89), 2005 101<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> V¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n vµ<br /> n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay<br /> Vò Minh T©m<br /> <br /> 1. V¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n vµ m«i tr−êng sinh th¸i tù nhiªn<br /> n«ng th«n ViÖt Nam<br /> N«ng th«n ViÖt Nam, trong ®ã cã nÒn n«ng nghiÖp vµ c− d©n n«ng th«n,<br /> chiÕm mét vÞ trÝ réng lín vµ chñ yÕu vÒ l·nh thæ c− d©n, kinh tÕ, chÝnh trÞ - x· héi,<br /> v¨n hãa, qu©n sù. §ã lµ n«ng th«n cæ truyÒn trong lÞch sö hµng ngh×n n¨m cña d©n<br /> téc ®ang chuyÓn m×nh, ®æi míi nh»m môc ®Ých "D©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng<br /> b»ng, d©n chñ, v¨n minh".<br /> N«ng th«n n−íc ta hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh "c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i<br /> hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n". §i lªn chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta nãi chung, ë n«ng<br /> th«n nãi riªng lµ mét xu h−íng tÊt yÕu, kh¸ch quan vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi<br /> sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc ta, n«ng th«n ta hiÖn nay.<br /> VÊn ®Ò v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n, trong ®ã cã thùc tr¹ng m«i tr−êng sinh th¸i<br /> - tù nhiªn ë n«ng th«n, ®ang lµ "®iÓm bøc xóc", "cÊp b¸ch" ®ßi hái gi¶i quyÕt tÝch cùc, cã<br /> hiÖu qu¶ cÇn thiÕt. Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng<br /> th«n lµ qu¸ tr×nh v¨n hãa hãa m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ë n«ng th«n.<br /> X©y dùng v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n n«ng th«n lµ néi dung, ®éng lùc vµ<br /> môc tiªu cña x©y dùng n«ng th«n míi, n«ng th«n c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Þnh<br /> h−íng x· héi chñ nghÜa. Con ng−êi ViÖt Nam trong giai ®o¹n c¸ch m¹ng míi bao<br /> gåm nhiÒu ®øc tÝnh; trong ®ã, ®øc tÝnh "cã ý thøc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh<br /> th¸i" 1 n»m trong chØnh thÓ "®øc tÝnh cña con ng−êi ViÖt Nam". §iÒu ®ã ®ßi hái n«ng<br /> th«n míi ph¶i cã nh÷ng chñ thÓ v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n ®Ó x©y dùng n«ng th«n<br /> ViÖt Nam thËt sù lµ n«ng th«n ph¸t triÓn v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n.<br /> 2. §Æc ®iÓm cña m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn n«ng th«n n−íc ta hiÖn nay<br /> VÒ mÆt c¬ cÊu l·nh thæ x· héi, n−íc ta cã nh÷ng vïng n«ng th«n réng lín<br /> thuéc x· héi n«ng nghiÖp cã nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp g¾n bã chÆt chÏ víi ®iÒu kiÖn<br /> tù nhiªn. §Êt ®ai n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng− nghiÖp chiÕm tíi h¬n 85% diÖn tÝch<br /> toµn ®Êt n−íc. Vïng l·nh thæ x· héi n«ng th«n nµy, vÒ thùc chÊt, lµ khu vùc sinh<br /> th¸i - tù nhiªn cã ®é thuÇn tóy, thuÇn chÊt cao. Bëi v×, nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña<br /> ta hiÖn nay chñ yÕu dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ nh÷ng ®æi míi trong s¶n xuÊt<br /> <br /> <br /> 1<br /> Xem: §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø V Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng khãa VIII. Nxb.<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 1998, tr. 58-59.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 102 V¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n vµ n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay<br /> <br /> n«ng nghiÖp theo h−íng c«ng nghiÖp hãa, c«ng nghÖ hãa vÉn b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i<br /> tr−êng sinh th¸i. HiÖn nay ë n−íc ta, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, mét mÆt,<br /> ph¶i dùa vµo ®é "ph× nhiªu" "phong phó", "®a d¹ng" cña ®Êt ®ai, cña hÖ thùc vËt,<br /> ®éng vËt, thñy lîi; mÆt kh¸c, ph¶i dùa vµo søc lao ®éng trùc tiÕp cña "nguån lùc con<br /> ng−êi" víi nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt "s¹ch". H¬n n÷a, b¶n th©n c¸c s¶n phÈm n«ng<br /> nghiÖp, l©m nghiÖp, ng− nghiÖp, vµ c¶ nh÷ng s¶n phÈm cña ngµnh nghÒ phô, truyÒn<br /> thèng ®Òu gi÷ ®−îc c©n b»ng sinh th¸i, vµ trong nhiÒu tr−êng hîp ®· lµm cho hÖ<br /> thèng m«i tr−êng tù nhiªn ®−îc c¶i thiÖn vµ bÒn v÷ng.<br /> VÒ mÆt c− d©n n«ng th«n, chñ thÓ n«ng th«n lµ ng−êi n«ng d©n, céng ®ång c−<br /> d©n n«ng nghiÖp víi x· héi n«ng nghiÖp (x· héi n«ng th«n). HiÖn nay ë n−íc ta, ®ã lµ<br /> nh÷ng chñ thÓ míi cña n«ng th«n míi, chñ thÓ cña n«ng th«n ®ang ®−îc c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. §ã còng lµ c¸c chñ thÓ cña v¨n<br /> hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Trªn c¬ së nµy, v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n ë<br /> n«ng th«n ®ang ®−îc ph¸t triÓn.<br /> M«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ë n«ng th«n hiÖn nay phô thuéc vµo hµng lo¹t<br /> nh©n tè chñ quan cña c− d©n x· héi n«ng nghiÖp vµ c¸c nh©n tè kÕt hîp víi chóng :<br /> ng−êi lao ®éng n«ng nghiÖp (vµ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c), tr×nh ®é, tÝnh chÊt, ph−¬ng<br /> thøc vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, møc sèng vËt chÊt vµ chÊt l−îng<br /> d©n sè, tÝnh chÊt "v¨n hãa lµng quª", kÕt cÊu gia ®×nh vµ hÖ thèng chÝnh trÞ - x· héi,<br /> lèi sèng n«ng th«n vµ giao l−u víi ®« thÞ, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ<br /> n−íc ®èi víi n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng<br /> nghiÖp, n«ng th«n, ®« thÞ hãa, sù "x©m nhËp", "vÒ quª" cña c− d©n ®« thÞ, t¸c ®éng<br /> cña v¨n hãa, th«ng tin hiÖn ®¹i... TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè trªn ®ang lµm cho m«i<br /> tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn n«ng th«n cã nhiÒu biÕn ®æi. Nh×n chung, cho ®Õn nay,<br /> m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ë th«n vÉn gi÷ ®−îc tÝnh æn ®Þnh, tÝnh c©n b»ng nhÊt<br /> ®Þnh vµ cã nh÷ng c¶i thiÖn râ rÖt.<br /> Tuy nhiªn,m«i tr−êng sinh th¸i _tù nhiªn n«ng th«n ®ang gÆp nh÷ng th¸ch<br /> thøc vµ tiÒm Èn nh÷ng nguy c¬ nhÊt ®Þnh. N«ng th«n ë n−íc ta ®ang ph¶i ®èi mÆt víi<br /> nh÷ng "thiªn häa" vµ "nh©n häa" nh− : tµi nguyªn tù nhiªn bÞ c¹n kiÖt (nguån n−íc,<br /> c©y xanh, sinh vËt), khÝ hËu ®ét biÕn, h¹n h¸n, b·o lôt, « nhiÔm chÊt th¶i c«ng nghiÖp<br /> vµ chÊt th¶i sinh ho¹t, ®Êt canh t¸c ch¨n nu«i (c©y xanh, vËt nu«i) bÞ thu hÑp...<br /> HiÖn nay, mét sè th¸ch thøc, nguy c¬ nãi trªn ®ang ®−îc gi¶i quyÕt; song,<br /> kh«ng Ýt th¸ch thøc, nguy c¬ cßn buéc c− d©n n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ph¶i ®èi<br /> mÆt, gi¶i quyÕt l©u dµi.<br /> 3. X©y dùng nÕp sèng v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n ë n«ng th«n trong<br /> ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n<br /> Néi dung tæng qu¸t cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n<br /> gåm nh÷ng ®iÓm sau :<br /> " - C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu<br /> kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt hµng hãa lín, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Vò Minh T©m 103<br /> <br /> vµ thÞ tr−êng; thùc hiÖn c¬ khÝ hãa, ®iÖn khÝ hãa, thñy lîi hãa, øng dông c¸c thµnh<br /> tùu khoa häc, c«ng nghÖ, tr−íc hÕt lµ c«ng nghÖ sinh häc, ®−a thiÕt bÞ, kü thuËt vµ<br /> c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo c¸c kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt,<br /> chÊt l−îng, hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n hµng hãa trªn thÞ tr−êng.<br /> - C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu<br /> kinh tÕ n«ng th«n theo h−íng t¨ng nhanh tØ träng gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ lao ®éng c¸c<br /> ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô; gi¶m dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng n«ng nghiÖp,<br /> x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n, b¶o vÖ<br /> m«i tr−êng sinh th¸i; tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp;<br /> x©y dùng n«ng th«n d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng<br /> vËt chÊt vµ v¨n hãa cña nh©n d©n ë n«ng th«n".2<br /> Nh− vËy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã<br /> liªn quan ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn cña céng ®ång c− d©n n«ng th«n, cña<br /> m«i tr−êng sèng tù nhiªn cña x· héi nãi chung. M«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn trë<br /> thµnh mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt - tù nhiªn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa,<br /> hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n.<br /> Mèi quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng<br /> th«n vµ m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ®−îc thÓ hiÖn trªn ba mÆt sau :<br /> - §Ó "ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp,<br /> n«ng th«n", qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp kh«ng thÓ kh«ng dùa<br /> vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt - tù nhiªn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, cña ho¹t ®éng n«ng<br /> nghiÖp nãi chung. §ã lµ nh÷ng nguån vèn tù nhiªn ®èi víi sù ph¸t triÓn l−¬ng thùc,<br /> n«ng s¶n (n«ng nghiÖp); ®èi víi sù ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp (nguyªn liÖu c«ng<br /> nghiÖp vµ c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng); ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n phÈm nu«i trång,<br /> thùc phÈm; ®èi víi sù ph¸t triÓn l©m nghiÖp, vèn rõng ®Æc dông vµ phßng hé; ®èi víi<br /> sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ thñy s¶n, s¶n phÈm nu«i d−ìng, ®¸nh b¾t thñy s¶n.<br /> Nguån vèn ban ®Çu vµ còng lµ nguån vèn c¬ së gi÷ vai trß quy ®Þnh lµ c¸c ®iÒu kiÖn<br /> vËt chÊt cô thÓ nh− ®Êt ®ai, nguån n−íc, c©y cèi vµ ®éng vËt. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp ®ßi hái ph¶i biÕt khai th¸c, lîi dông hîp lý ®iÒu kiÖn tù<br /> nhiªn, ®ång thêi còng ®ßi hái ph¶i "duy tu", "b¶o d−ìng" vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh<br /> th¸i - tù nhiªn cña céng ®ång c− d©n n«ng th«n. Quan hÖ hai chiÒu hµi hßa, hîp lý nµy<br /> sÏ lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp ®¹t hiÖu qu¶ cao,<br /> còng nh− lµm cho m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ®−îc c¶i thiÖn vµ bÒn v÷ng.<br /> - Còng nh»m "ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng<br /> nghiÖp, n«ng th«n", qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n ®ßi hái ph¶i<br /> ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë n«ng th«n (chÕ biÕn n«ng, l©m, thñy s¶n vµ<br /> c¸c ngµnh sö dông nguyªn liÖu t¹i chç) vµ c¸c khu c«ng nghiÖp ë n«ng th«n. §ång thêi,<br /> n«ng th«n lµ n¬i cÊp ®Êt, sö dông m¸y mãc, c¬ khÝ hãa c¸c kh©u s¶n xuÊt, ph¸t triÓn<br /> <br /> <br /> 2<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: C¸c NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø V Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng khãa IX. Nxb.<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 2002, tr. 42-43.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 104 V¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n vµ n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay<br /> <br /> nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô, s¶n xuÊt c¸c chÕ phÈm phôc vô n«ng nghiÖp (ph©n bãn, hãa<br /> chÊt, vËt t− n«ng nghiÖp)... Nh− thÕ, sù t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn trong<br /> c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n vµo m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn lµ rÊt lín.<br /> ë ®©y, tÝnh chÊt vµ cÊu tróc cña hÖ m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn sÏ diÔn ra mét qu¸<br /> tr×nh biÕn ®æi t−¬ng øng víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi trªn.<br /> MÆt tÝch cùc cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n lµ t¹o nªn mét ®êi<br /> sèng céng ®ång c− d©n n«ng th«n cã chÊt l−îng sèng ph¸t triÓn, møc sèng vËt chÊt<br /> ngµy cµng cao (¨n, mÆc, ë, y tÕ, ph−¬ng tiÖn dÞch vô sinh ho¹t...), møc sèng tinh<br /> thÇn, v¨n hãa ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng, v¨n minh, tiÕn bé (d©n trÝ, gi¸o dôc,<br /> th«ng tin, thÈm mü, nghÖ thuËt, gi¶i trÝ,... ). Nh×n chung, c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i<br /> hãa lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn chñ thÓ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn x· héi n«ng th«n.<br /> - Song, còng cÇn thÊy r»ng, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng<br /> nghiÖp, n«ng th«n nÕu ch¹y theo lîi nhuËn ®¬n thuÇn, lîi Ých nhÊt thêi ("tham b¸t,<br /> bá m©m", "®−îc ch¨ng hay chí") sÏ dÉn ®Õn nh÷ng nguy c¬, hËu qu¶ tiªu cùc ®èi víi<br /> m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ë n«ng th«n:<br /> 1. Rõng, c©y xanh, sinh vËt bÞ c¹n kiÖt, suy tho¸i, thËm chÝ bÞ "biÕn mÊt",<br /> "biÕn d¹ng"; 2. Nguån n−íc bÞ nhiÔm bÈn (do chÊt th¶i tõ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp -<br /> c«ng nghiÖp, tõ sinh ho¹t tiªu dïng "hiÖn ®¹i"); 3. Kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm (do ®èt ch¸y<br /> nhiªn liÖu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt, ho¹t ®éng giao th«ng c¬ giíi, chÊt th¶i dÉn xuÊt<br /> ph¸t t¸n); 4. M−a axÝt; 5. Tån ®äng vµ ph¸t t¸n trong ®Êt ë, ®Êt canh t¸c c¸c lo¹i<br /> chÊt th¶i hãa chÊt n«ng nghiÖp (thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá, hãa chÊt v« c¬, h÷u c¬<br /> lµm ph©n bãn), c¸c lo¹i chÊt th¶i c«ng nghiÖp (x−ëng chÕ biÕn n«ng s¶n, x−ëng c¬<br /> khÝ, kho chøa nguyªn liÖu c«ng nghiÖp), chÊt th¶i bÖnh viÖn, thÞ trÊn, thÞ tø do ®« thÞ<br /> hãa n«ng th«n, chÊt th¶i tô ®iÓm, c¬ së sinh ho¹t c«ng céng; 6. C¸c lo¹i "« nhiÔm l¹"<br /> ®èi víi n«ng th«n do giao l−u sinh ho¹t x· héi, më réng s¶n xuÊt, l−u th«ng hµng<br /> hãa; 7. C¸c lo¹i chÊt th¶i do lèi sèng ®−îc "®« thÞ hãa" (r¸c tõ tói ni l«ng, b¨ng ®Üa<br /> h×nh, hµng tiªu dïng c«ng nghiÖp), c¸c tµn d− cña nÕp sinh ho¹t "¨n ë mÊt vÖ sinh"<br /> tr−íc ®©y vµ c¸ch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tiÓu n«ng l¹c hËu.<br /> Nh− thÕ, x©y dùng n«ng th«n míi, n«ng th«n c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®ßi<br /> hái ph¶i gi¶i quyÕt hîp lý, tÝch cùc c¶ hai mÆt quan hÖ h÷u c¬ víi nhau: - N©ng cao<br /> chÊt l−îng sèng toµn diÖn; vµ, - B¶o vÖ, c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn. ë<br /> ®©y, muèn n©ng cao chÊt l−îng sèng kh«ng thÓ kh«ng b¶o vÖ, c¶i thiÖn m«i tr−êng<br /> sinh th¸i - tù nhiªn; ®ång thêi, chÝnh chÊt l−îng sèng cña chñ thÓ n«ng th«n lµ c¬ së,<br /> ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ®èi víi b¶o vÖ, c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn n«ng th«n.<br /> - V¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n võa lµ mét môc tiªu n»m trong môc tiªu<br /> chung cña ph¸t triÓn n«ng th«n, võa lµ ®éng lùc cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn<br /> ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay. Do ®ã, v¨n hãa sinh th¸i - nh©n<br /> v¨n cÇn ®−îc hiÖn thùc hãa trong mäi mÆt ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ<br /> trong mäi lÜnh vùc sèng cña ®êi sèng n«ng th«n, cña c− d©n n«ng th«n.<br /> - VÒ mÆt con ng−êi, chñ thÓ x©y dùng v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n ë n«ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Vò Minh T©m 105<br /> <br /> th«n lµ toµn bé c¸c c− d©n n«ng th«n (bao gåm c¶ nh÷ng ng−êi kh«ng trùc tiÕp s¶n<br /> xuÊt n«ng nghiÖp sèng ë n«ng th«n) kÕt hîp víi c− d©n ngoµi n«ng th«n (c− d©n ®«<br /> thÞ, ng−êi t¹m tró, ng−êi v·ng lai).<br /> - Néi dung c¬ b¶n cña x©y dùng v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n n«ng th«n bao<br /> gåm c¸c ®iÓm sau :<br /> 1. N©ng cao d©n trÝ, ý thøc, nhËn thøc, t− t−ëng vÒ v¨n hãa nãi chung, vÒ v¨n<br /> hãa sinh th¸i - nh©n v¨n nãi riªng cña c− d©n n«ng th«n;<br /> 2. T¹o ra m«i tr−êng quan hÖ x· héi tÝch cùc, quan hÖ mang tÝnh khoa häc,<br /> tÝnh ®¹o ®øc vµ tÝnh thÈm mü gi÷a con ng−êi vµ m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn ë x·<br /> héi n«ng th«n;<br /> 3. Cã lèi sèng, sinh ho¹t th−êng ngµy, phong tôc, tËp qu¸n, lÔ héi... mang b¶n<br /> s¾c v¨n hãa d©n téc vµ phï hîp víi v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n trong x· héi n«ng<br /> th«n ®ang c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa;<br /> 4. Cã nguån lùc lao ®éng s¸ng t¹o võa ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n, võa tho¶ m·n ®−îc yªu cÇu b¶o vÖ, c¶i<br /> thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn n«ng th«n;<br /> 5. TiÕp nhËn, thÝch nghi, vËn dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng thµnh tùu khoa häc -<br /> kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i (trong n−íc vµ ngoµi n−íc) trong lÜnh vùc b¶o vÖ, c¶i<br /> thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn. Nãi chung, ®ã lµ yªu cÇu cña v¨n hãa sinh th¸i<br /> - nh©n v¨n ®èi víi mäi ph−¬ng thøc sèng, sinh ho¹t lao ®éng... cña c− d©n n«ng th«n<br /> trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n.<br /> - Nh− trªn ®· nªu, v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n n«ng th«n mang tÝnh ®Æc tr−ng,<br /> tÝnh ®Æc thï nhÊt ®Þnh. V× vËy, ®Ó cã ®−îc mét phong trµo v¨n hãa ®ã, cÇn x¸c ®Þnh<br /> nh÷ng ph−¬ng thøc, biÖn ph¸p cô thÓ, riªng biÖt nh»m hiÖn thùc hãa v¨n hãa sinh th¸i -<br /> nh©n v¨n n«ng th«n. ë ®©y, cã thÓ l−u ý ®Õn nh÷ng ph−¬ng thøc, biÖn ph¸p sau:<br /> 1. Gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, ®éng viªn kÕt hîp víi ph¸p quy hãa, thiÕt chÕ hãa,<br /> "lÖ lµng hãa", "h−¬ng −íc hãa", t¹o ra c¸c thãi quen, c¸c hµnh vi tù gi¸c, cã ý thøc ®èi<br /> víi viÖc gi÷ g×n, c¶i thiÖn m«i tr−êng sinh th¸i - tù nhiªn;<br /> 2. Gi¶i thÝch lý thuyÕt, tri thøc kÕt hîp víi thùc hµnh, m« h×nh hãa, lµm mÉu<br /> thùc tÕ;<br /> 3. Ph¸t triÓn truyÒn th«ng, th«ng tin víi néi dung cô thÓ vÒ t×nh h×nh m«i tr−êng<br /> vµ chñ tr−¬ng x©y dùng v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n cña ®Þa ph−¬ng (lµng, x·);<br /> 4. Gi¸o dôc vµ thùc hiÖn theo "ph−¬ng thøc lång ghÐp" trong mäi ho¹t ®éng<br /> s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng, trong mäi sinh ho¹t x· héi ë n«ng th«n;<br /> 5. LÊy hé gia ®×nh n«ng d©n lµm c¬ së xuÊt ph¸t, lµm môc tiªu hiÖu qu¶, tõ<br /> hé gia ®×nh t¹o ra phong trµo chung;<br /> 6. Chó träng x©y dùng "mÉu", "®iÓn h×nh" nh− lµng, xãm, gia ®×nh, tæ hîp t¸c<br /> "v¨n hãa sinh th¸i";<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 106 V¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n vµ n«ng th«n ViÖt Nam hiÖn nay<br /> <br /> 7. Sö dông c¸c h×nh thøc sinh ho¹t v¨n hãa, v¨n nghÖ ®Þa ph−¬ng, "lµng vui<br /> ch¬i, lµng ca h¸t", th− viÖn;<br /> 8. §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh, Héi Liªn hiÖp Thanh niªn ViÖt<br /> Nam vµ Héi Phô n÷ ViÖt Nam cña ®Þa ph−¬ng ®ãng vai trß nßng cèt;<br /> 9. Tæ chøc c¸c quan hÖ liªn kÕt, kÕt nghÜa gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ, gi÷a d©n<br /> ®Þa ph−¬ng vµ ®¬n vÞ qu©n ®éi ®ãng trªn ®Þa bµn;<br /> 10. Nhµ tr−êng, thµy vµ trß ®ãng vai trß trung t©m, ®iÓm s¸ng "ng−êi tèt, viÖc<br /> tèt" trong mäi ho¹t ®éng v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n.<br /> <br /> M« h×nh: Sù t¸c ®éng cña v¨n hãa sinh th¸i - nh©n v¨n n«ng th«n trong<br /> qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> M«i tr−êng<br /> sinh th¸i - tù nhiªn n«ng<br /> th«n<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> §êi sèng sinh<br /> V¨n hãa sinh th¸i<br /> ho¹t tinh<br /> - nh©n v¨n n«ng<br /> S¶n xuÊt vËt thÇn cña x·<br /> th«n<br /> chÊt ®ang héi n«ng<br /> ®−îc c«ng th«n ®ang<br /> nghiÖp hãa, c«ng nghiÖp<br /> hiÖn ®¹i hãa ë hãa, hiÖn<br /> n«ng th«n ®¹i hãa<br /> n«ng<br /> nghiÖp,<br /> n«ng th«n<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />