Về vấn đề giữ gìn sự trong sáng của ngôn ngữ và bảo tồn văn hóa trong kỉ nguyên toàn cầu hóa

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 6 - Thaùng 6/2011<br /> <br /> <br /> VỀ VẤN ĐỀ GIỮ GÌN SỰ TRONG SÁNG CỦA NGÔN NGỮ<br /> V O T N V N OÁ TRONG NG N TO N C OÁ<br /> <br /> TRẦN NGỌC THÊM (*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> đ ì q ậ q ì B ê í<br /> í q ậ ư<br /> ê đ đ đ ậ đ ì<br /> đư đ q đ q đ ì<br /> đ ê ậ ư í h hai<br /> ê ê ọ đ ê đ<br /> ậ M í ê í ọ<br /> ẩ ì ê ẩ<br /> đư ứ ậ ọ ê q ê ứ<br /> ọ òq đị í q ò ọ đ<br /> đ ẻ ẫ ì ẫ ọ ừ ứ<br /> ì ườ ẩ x đ ư đ đ ứ<br /> ư ừ ê q ắ đ :<br /> ư đ (*)<br /> <br /> ABSTRACT<br /> In the world of globalization, it is unavoidable to keep our language and culture from<br /> being globalized. The globalization of language and culture will certainly lead to their<br /> decline. Since it is impossible to preserve them partly without having them globalized, we<br /> should go in search of the laws that govern this process. This article mentions four<br /> universal laws governing globalization.<br /> On such a basis, the article concludes that the maintenance of language clarity should<br /> be in relation to cultural preservation and that in this relationship the changes of our<br /> national language in the era of globalization are indispensable and double-sided.<br /> I w ’ ’<br /> instead. Double-sided as they are, equal attention should also be paid to the development<br /> of their positive side and to the standardization and preservation of our language. Culture<br /> and language are the property of our people, so standardization should be carried out with<br /> much care not only on the basis of scientific research and the decision of the government<br /> f f ’ f<br /> f W ’ j<br /> that all the abnormalities are non-standard but should consider to what extent their<br /> (*)<br /> GS.TSKH, Trường Đại học KHXH & NV<br /> TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> <br /> 12<br />  w W ’ w<br /> exaggerate the risks since our language is like a living body which can adjust itself.<br /> <br /> 1. TOÀN CẦU HOÁ VĂN HOÁ VÀ ù<br /> NGÔN NGỮ ậ ẫ đ<br /> Năm 1992, sau khi Liên Xô và Đông ư Mĩ” [Minh Nhân, 2009].<br /> Âu sụp đổ, chiến tranh lạnh chấm dứt, cơ Minh Nhân nói đúng.<br /> chế kinh tế thị trường nhanh chóng được Có thể có người sẽ cho rằng chúng tôi,<br /> hầu hết các quốc gia trên thế giới chấp với tư cách một nhà nghiên cứu ngôn ngữ<br /> nhận. Tổng Thư kí Liên Hợp quốc lúc bấy và văn hoá, đã tự mâu thuẫn với mình khi,<br /> giờ là Boutros Galy đã có một câu khái một mặt cảnh báo và mong muốn bảo tồn<br /> quát nổi tiếng: “ ngôn ngữ và văn hoá dân tộc, mặt khác lại<br /> đã ư ờ đ tán thành phe đối lập mà thừa nhận rằng sự<br /> hoá”. mai một của chúng là không tránh khỏi!<br /> Dưới tác động của những tiến bộ Xin thưa, hoàn toàn không mâu thuẫn<br /> trong tin học và viễn thông, sự giao lưu chút nào!<br /> rộng rãi diễn ra trên toàn cầu trong mọi Nhà khoa học có đặc tính là không để<br /> lĩnh vực. Từ toàn cầu hoá trong kinh tế, tình cảm riêng chi phối, mà chỉ để mình bị<br /> kéo theo toàn cầu hoá trong văn hoá, ngôn chi phối bởi chân lí khách quan. Đứng<br /> ngữ, xã hội... trước chân lí khách quan thì nhà khoa học<br /> Dù muốn hay không, toàn cầu hoá nói sẽ đi tìm q ậ . Và chính quy luật sẽ<br /> chung, “toàn cầu hoá văn hoá” và “toàn giúp q ẫ một cách hiệu<br /> cầu hoá ngôn ngữ” nói riêng, hiện đang là quả nhất.<br /> xu hướng không thể nào đảo ngược được. Ở đây, “tình cảm riêng” là mong muốn<br /> Mở đầu bài “C ờ ” bảo tồn ngôn ngữ và văn hoá dân tộc.<br /> đăng trên báo “Thế giới & Việt Nam” “Chân lí khách quan” là xu hướng tất yếu<br /> tháng -2 9, tác giả Minh Nhân đã viết: của sự toàn cầu hoá văn hoá và ngôn ngữ.<br /> “K ẹ đẻ đư Vậy “quy luật” ở đây là những gì?<br /> ư ì 2. MỘT SỐ QUY LUẬT CHI PHỐI<br /> HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÔN<br /> ” đ NGỮ VÀ VĂN HOÁ<br /> GS SKH N ọ ê H K<br /> Đặc điểm của mọi quy luật là bao giờ<br /> ọ xã N P HCM<br /> cũng rất đơn giản. Xin nhắc ra đây một số<br /> ê ờ ừ<br /> chân lí mang tính quy luật, mà nội dung có<br /> ò í ọ J<br /> thể là rất tầm thường, nhưng rất hữu ích<br /> đ ư ườ đ ọ<br /> trong việc đánh giá những biến động đang<br /> C ọ ụ<br /> xảy ra với ngôn ngữ và văn hoá.<br /> đ ử ụ<br /> A ứ đ g ngày 2.1.<br /> ụ đ ra ả ực<br /> ọ ọ ê ắ S Toàn cầu hoá là x ư ậ<br /> <br /> 13<br /> vào cái chung quốc tế , nó làm phát sinh vào ảnh hưởng “sức mạnh mềm” của<br /> ra phản lực là ẹ thậm chí cường quốc khác.<br /> tiêu) cái riêng dân tộc , trước hết là văn Cả hùa theo và đều là những<br /> hoá và ngôn ngữ. Trung bình cứ khoảng 2 cách hiệu quả. Hùa theo trong việc<br /> tuần, thế giới lại bị mất đi một ngôn ngữ; phát triển hệ thống truyền thông gần như<br /> chỉ riêng ở Nga, từ sau khi Liên Xô sụp đổ vượt quá khả năng kiểm soát về mặt văn<br /> đến nay đã có ít nhất 2 ngôn ngữ diệt hoá, một số kênh truyền hình của chúng ta<br /> vong [Xaluan 2008]. Nguy cơ thu hẹp hiện đang vô tình đầu độc trẻ em bằng<br /> hoặc triệt tiêu cái riêng đến lượt mình làm những phim nhiều chất bạo lực, những lời<br /> phát sinh ra phản lực tiếp theo là mời gọi nhắn tin và gọi điện đến “Tổng đài<br /> . Chính cái phản lực bậc hai này là chị Thỏ Ngọc”, v.v. Hậu quả là màu sắc<br /> nguồn gốc của trào lưu quan tâm đến việc thương mại thâm nhập vào mọi thứ quan<br /> bảo tồn văn hoá và sự phát sinh các phong hệ, bạo lực gia đình, học đường gia tăng<br /> trào chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa li khai đến mức báo động. Chống lại hiện tượng<br /> nở rộ trên phạm vi toàn thế giới. mại dâm, chúng ta rơi vào tình trạng nạn<br /> Theo nguyên lí khí động học thì phản lực mại dâm lan tràn từ thành thị đến nông<br /> không làm triệt tiêu động lực sinh ra nó mà thôn, số người nhiễm HIV hàng năm tăng<br /> chỉ giúp vũ trụ duy trì trạng thái cân bằng. nhanh với tốc độ chóng mặt. Tất cả những<br /> 2.2. Đã x ướ ấ yế ìk ô cái đó là gì nếu không phải là tự sát? Trong<br /> ê c ố (bả ủ), cũ k ô ê khi đó nhiều quốc gia vốn rất bảo thủ đã<br /> ùa e (a d a), ợ í ơ “chấp nhận” mại dâm một cách dè dặt, nhờ<br /> cả ì c c ợ dụ ó vậy mà khoanh vùng và kiểm soát được nó,<br /> thậm chí còn khai thác nó để phát triển du<br /> Không nên hùa theo, vì hùa theo là làm<br /> lịch rất hiệu quả trường hợp Thái Lan .<br /> thay đổi mình quá nhanh. Cũng không nên<br /> chống lại, vì chống lại là không thể, vô ích Việc chọn cách ứng xử nào phụ thuộc<br /> và có hại. Trên bàn cờ chính trị thế giới, vào rất nhiều yếu tố, nhưng cách ứng xử<br /> hiển nhiên là m i quốc gia theo đuổi những của Thái Lan là ví dụ điển hình cho triết lí<br /> mục tiêu khác nhau của riêng mình. Vấn đề không chống được thì lợi dụng. Việc “lợi<br /> “chủ nghĩa đế quốc văn hoá” và “chủ nghĩa dụng” này luôn có thể thực hiện được nhờ<br /> đế quốc ngôn ngữ” là hoàn toàn có thật. vạn vật trong vũ trụ đều tuân thủ sự tồn tại<br /> Không chỉ riêng Mĩ, mà các cường quốc của luật âm dương.<br /> khác như Pháp, Đức, Liên Xô(1), Trung 2.3. T e ậ â dươ , c ì cũ<br /> Quốc, v.v. đều từng đã hoặc đang sử dụng có a ặ<br /> văn hoá, ngôn ngữ và nhiều thứ khác như Hiện tượng mà chúng ta đang gọi là sự<br /> những “sức mạnh mềm” hoặc kết hợp giữa bát nháo trong sử dụng ngôn ngữ hiện nay<br /> “sức mạnh cứng” với “sức mạnh mềm” làm cho không chỉ những người yêu tiếng<br /> thành cái mà họ gọi là “sức mạnh thông Việt, mà bất kì ai dùng tiếng Việt đều cảm<br /> minh” vào việc chinh phục các quốc gia thấy bực mình. Nhưng dẫu sao nó cũng có<br /> dân tộc khác một cách tinh vi. Các quốc mặt tích cực là làm<br /> gia nhỏ có tránh được “sức mạnh mềm” ọ ê<br /> của cường quốc này thì cũng sẽ rất dễ rơi phát . Không phải là tất<br /> <br /> 14<br /> cả mọi thứ lai tạp, sáng tạo của mọi giới, những quốc gia chủ quan duy ý chí nên đã<br /> mọi lứa tuổi, mọi nghề đều sẽ được tiếng lạm dụng quyền lực, không tôn trọng quy<br /> Việt chấp nhận hết. Nhưng chúng tạo nên luật khách quan. Biểu hiện nhẹ của sự áp<br /> một phổ lựa chọn rộng hơn trước rất nhiều. đặt này là sáng tạo và tuyên truyền cho<br /> Phải thừa nhận rằng những biến thể từ những cách nói cách viết cứ tưởng là trong<br /> được tạo ra theo phương thức cấu tạo từ sáng như thay cho ị<br /> “lược bỏ nguyên âm chính” của “tuổi teen” ọ đ ọ thay cho sinh viên, v.v.),<br /> như iu = yêu, nhìu = nhiều, bít = biết, mà không biết rằng thực chất đã thay một<br /> = hiểu, v.v. giúp cho việc diễn đạt trong từ Hán-Việt này bằng hai từ Hán-Việt<br /> những phạm vi nhất định trở nên thú vị<br /> khác. Biểu hiện nặng của sự áp đặt này là<br /> hơn, dễ thương hơn hẳn.<br /> tự cho mình cái quyền ra điều luật này điều<br /> Hay việc dùng tiếng Anh. Ta hãy luật kia buộc dân chúng được sử dụng từ<br /> tưởng tượng: nếu những cố gắng Việt hoá này mà cấm sử dụng từ kia như ở Pháp .<br /> Hệ điều hành indo s và các phần mềm<br /> Tuy nhiên, ngôn ngữ là một lĩnh vực<br /> của những người yêu tiếng Việt thành công<br /> thì điều gì sẽ xảy ra? Chắc chắn là việc học đặc biệt, nó không chấp nhận quyền lực,<br /> tin học không những không dễ hơn mà, mà chỉ tuân theo những quy luật văn hoá.<br /> ngược lại, sẽ khó và chậm hơn rất nhiều. Chẳng hạn, văn hoá Pháp vốn có tính cực<br /> đoan và bảo thủ. Vì vậy, trong lĩnh vực<br /> Ngôn ngữ là một bộ phận quan trọng<br /> vào bậc nhất của văn hoá. Ngôn ngữ là một ngôn ngữ, các quy định mang tính pháp<br /> tài sản vô cùng qúi giá của dân tộc, nơi lưu luật do Chính quyền đưa ra không phải lúc<br /> giữ kí ức của dân tộc cùng vô vàn thông tin nào cũng được người dân Pháp tuân thủ.<br /> văn hoá. Song suy cho cùng, tất cả những Điều này thể hiện r qua việc Chính phủ<br /> điều đó đều là những giá trị phụ, chức năng Pháp năm 2 đã quy định phải sử dụng<br /> phụ của ngôn ngữ. Chức năng làm ụ tiếng Anh trong hoạt động tại phi trường<br /> mới là chức năng chính duy nhất De Gaulle Paris để đảm bảo an toàn<br /> không ai phủ nhận được của ngôn ngữ. Sự không lưu, thế nhưng phi công Pháp vẫn<br /> đa dạng của ngôn ngữ tuy có giá trị là cái cứ dùng tiếng Pháp trong trao đổi. Hoặc<br /> chỉ báo cho sự phong phú về văn hoá, năm 1994, Bộ trưởng Giáo dục Pháp<br /> nhưng xin đừng quên rằng mặt phản giá trị Claude Allègre đã yêu cầu các nhà khoa<br /> của nó còn lớn hơn – đó chính là rào cản học trình bày các kết quả nghiên cứu của<br /> lớn nhất cho việc giao tiếp, là tháp Babilon mình bằng tiếng Anh, song tuyệt đại đa số<br /> chia rẽ nhân loại, cản trở hội nhập. Vì vậy các tài liệu khoa học Pháp vẫn chỉ viết<br /> mặt tích cực của toàn cầu hoá ngôn ngữ bằng tiếng Pháp mà thôi [Mai Thanh<br /> chính là việc phá bỏ rào cản này. Truyết 2 9].<br /> 2.4. Tự ê r Với toàn cầu hoá và hội nhập, một<br /> ược ế y ay ờ ậ c tranh trong những thành tựu quan trọng bậc nhất<br /> Lâu nay, cả các quốc gia tư bản lẫn các là quá trình , tạo nên sự cạnh<br /> quốc gia Xã hội Chủ nghĩa XHCN đều tranh bình đẳng, lành mạnh. Trong hội<br /> luôn nói đến dân chủ nhưng trong lĩnh vực nhập và toàn cầu hoá kinh tế, công ty nào<br /> ngôn ngữ, cả bên này lẫn bên kia đều có yếu kém sẽ bị phá sản, kể cả công ty nhà<br /> <br /> 15<br /> nước. Trong hội nhập và toàn cầu hoá văn Khi Singapore tách khỏi Malaysia vào<br /> hoá, những nền văn hoá nào yếu ớt sẽ bị năm 196 , hai nước có trình độ phát triển<br /> suy thoái hoặc tiêu vong, còn nền văn hoá gần như nhau. Song Thủ tướng Lý Quang<br /> nào có sức sống mãnh liệt dù nhỏ sẽ tồn Diệu đã đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ<br /> tại và phát triển. Trong hội nhập và toàn quốc gia vào năm 197 rồi hoàn tất việc<br /> cầu hoá ngôn ngữ cũng vậy. này vào năm 1984 - và đây là một trong<br /> Có thể nói chưa bao giờ ngôn ngữ những yếu tố rất quan trọng giúp đảo<br /> được phát triển dân chủ, đa dạng, phong quốc này thành công. Trong khi đó thì<br /> phú như ngày nay. Nếu như trước đây, việc năm 1969 Chính phủ Malaysia ban hành<br /> “chuẩn hoá ngôn ngữ” quy định lấy tiếng luật lấy tiếng Bahasa làm ngôn ngữ trong<br /> thủ đô làm chuẩn, thì ngày nay trăm hoa nhà trường thay cho tiếng Anh để xóa bỏ<br /> đua nở, các đài truyền hình địa phương tàn dư chủ nghĩa thực dân và hoàn tất việc<br /> mọc ra như nấm. Đài biết làm ăn lớn thì này vào năm 1982. Việc làm tốt đẹp đầy<br /> như HTV Đài truyền hình TP. Hồ Chí tinh thần dân tộc này của Chính phủ<br /> Minh , nhỏ thì như BTV Đài truyền hình Malaysia dẫn đến hậu quả là tình trạng<br /> Bình Dương đều có thể vươn ảnh hưởng thất nghiệp tăng cao vì nhiều thanh niên<br /> ra toàn quốc, đưa cách phát âm, cách dùng Malaysia không kiếm được việc làm trong<br /> từ của địa phương mình hoà nhập vào ngôn các công ty quốc tế. Tình trạng thất<br /> ngữ chung của toàn dân. Nhờ vậy mà một nghiệp này chỉ bắt đầu thay đổi khi Thủ<br /> trong những rào cản văn hoá quan trọng tướng Mahathir Mohamad quyết định đưa<br /> nhất là ngôn ngữ đang được gỡ bỏ khá tiếng Anh trở lại trường học trước khi ông<br /> nhanh. Ngày trước người miền này nói mãn nhiệm vào cuối năm 2 2<br /> miền kia không hiểu, người thủ đô thì sinh [Alonesalem 2010].<br /> ra kiêu ngạo tưởng rằng cái gì mình cũng Nhưng mặt khác, chính tiếng Anh cũng<br /> nhất. Ngày nay, rất nhiều từ ngữ, cách nói không phải là ngôn ngữ chiến thắng hoàn<br /> của các địa phương đã thâm nhập vào toàn: Tiếng Anh mà thế giới đang dùng<br /> phương ngữ Bắc Bộ, rồi đi vào làm giàu hiện nay đâu có phải là tiếng Anh chính<br /> cho ngôn ngữ toàn dân. Cùng với đóng góp thống của Vương quốc Anh? Toàn cầu hoá<br /> trong lĩnh vực kinh tế và văn hoá, Nam Bộ đã khiến cho tiếng Anh chính thống trong<br /> đã đóng góp cho ngôn ngữ toàn dân vô số khi đư q , thì đồng thời cũng ị<br /> những từ ngữ và cách nói đặc thù như h t đị . Quan niệm “tiếng Anh chuẩn”<br /> ý, h t x y, nhậu, x n, lai rai, bông trái, trễ, từ lâu đã không còn được ai nhắc đến.<br /> , mắc cỡ, v.v. Tiếng Anh của nước Anh từ lâu đã khiêm<br /> Không ai phủ nhận rằng xu hướng toàn tốn lui về sống cuộc đời của một phương<br /> cầu hoá ngôn ngữ hiện nay về cơ bản thực ngữ bên cạnh “tiếng Anh Mĩ”, “tiếng Anh<br /> chất là A . Đây đó từng có c”, “tiếng Anh n Độ”, “tiếng Anh<br /> những cố gắng chống lại xu hướng này, Singapor”, “tiếng Anh Trung Quốc”, “tiếng<br /> nhưng thường kết thúc bằng thất bại vì nó Anh Nhật Bản”, v.v.<br /> không đơn thuần chỉ là ngôn ngữ hay văn Giữ chân tiếng Anh còn có việc quá<br /> hoá mà còn gắn với kinh tế. trình toàn cầu hoá đi đôi với<br /> <br /> 16<br />  như một phản lực , nhờ đó mà các ngôn biến, vì festival Festival Huế không phải<br /> ngữ khu vực như tiếng A-rập, tiếng là ễ Hội Phủ Giày . M w …<br /> Hoa,... cũng trở nên lớn mạnh. Cùng với được dùng phổ biến, vì mọi từ ngữ dịch<br /> nó, những cường quốc như Trung Quốc có ( ư đ ử í .. đều hoặc<br /> chính sách rất r ràng trong việc phát triển quá dài, hoặc không chính xác. Nhưng<br /> tiếng Hoa làm sức mạnh mềm. Từ năm computer, mouse thì sau một thời gian<br /> 2 3, Trung Quốc bỏ tiền tổ chức “N dùng đã bị loại ra vì í đủ<br /> Q ” ở một số nước: Pháp thay thế rồi.<br /> (2003), I-ta-li-a 2 6 , Nga 2 7 rồi tiếp 3. KẾT LUẬN<br /> theo là Tây Ban Nha, Hy Lạp… Từ năm Như vậy, nhìn trong tổng thể, việc đặt<br /> 2 4, Trung Quốc mở Họ K ử vấn đề giữ gìn sự trong sáng của ngôn ngữ<br /> nhằm phổ biến tiếng Hoa học viện đầu trong quan hệ với vấn đề bảo tồn văn hoá<br /> tiên mở tại Seoul , bảo vệ địa vị thế giới cho thấy những biến đổi về ngôn ngữ dân<br /> của tiếng Hoa, truyền bá văn hoá Trung tộc trong kỉ nguyên hội nhập là hiện tượng<br /> Hoa, tăng cường nhận thức về Trung Quốc. mang tính .<br /> Đến cuối năm 2 8, Trung Quốc đã thành<br /> nên không thể và không nên<br /> lập 249 học viện Khổng Tử tại 78 quốc gia<br /> chọn thái độ tự vệ chống lại, mà nên đối<br /> và vùng lãnh thổ Học viện Khổng Tử tại<br /> mặt và chấp nhận.<br /> Việt Nam được phép mở năm 2 9 [BBC<br /> 2009; Vietnamnet 2009]. Mang tính nên việc phát huy<br /> mặt tích cực của nó cần coi trọng ngang<br /> Tất cả những hiện tượng phức tạp đó<br /> với việc chuẩn hoá, giữ gìn. Văn hoá và<br /> tạo nên một thế giằng co, cạnh tranh với<br /> ngôn ngữ là tài sản của toàn dân, nên việc<br /> tiếng Anh, làm cho quá trình toàn cầu hoá<br /> chuẩn hoá phải được tiến hành hết sức thận<br /> ngôn ngữ không chỉ biểu hiện dưới dạng<br /> trọng, không chỉ trên cơ sở q ê<br /> đ mà còn đi đôi với đ ,<br /> ứ ọ và òq đị<br /> giảm bớt sự mất cân bằng.<br /> í q , mà còn phải tôn trọng<br /> Anh ngữ hoá kéo theo lạm dụng tiếng đ đ , cả trẻ lẫn già, cả<br /> Anh, sự thâm nhập của tiếng Anh vào ngôn bình dân lẫn bác học.<br /> ngữ dân tộc. Điều đó không hẳn là xấu<br /> Đừng vội coi tất cả những thứ không<br /> hoàn toàn, vì nó làm tăng lựa chọn, tạo<br /> bình thường là sai chuẩn, mà cần xem độ<br /> cạnh tranh. Trong quá trình đó, cái gì phù<br /> phổ biến của hiện tượng đó đến mức nào,<br /> hợp sẽ được giữ lại và phân hoá, bổ sung<br /> khuynh hướng của nó ra sao. Đừng nên quá<br /> cho ngôn ngữ dân tộc. Cái gì không cần sẽ<br /> lo lắng và phóng đại các nguy cơ: ngôn<br /> ngữ như một cơ thể sống luôn biết tự nó<br /> điều chỉnh.<br /> bị loại ra. Ví dụ: festival được dùng phổ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br /> Chú thích:<br /> (1)<br /> Liên Xô từng rất chú trọng phát huy ảnh hưởng của mình thông qua việc truyền bá<br /> tiếng Nga với việc đầu tư cho những tổ chức như МАПРЯЛ (Международная<br /> Ассоциация Преподавателей Русского Языка и Литературы - Hiệp hội Quốc tế Giáo<br /> viên Ngôn ngữ và Văn học Nga .<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. Minh Nhân, 2009: C ờ . – Báo “Thế giới & Việt Nam”,<br /> http://chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Ngon-<br /> Ngu/Cai_tat_yeu_thoi_toan_cau_hoa/<br /> 2. Xaluan, 2008: 2 000 q ĩ ễ đ ?<br /> http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=46399<br /> 3. Mai Thanh Truyết, 2 9: .-<br /> http://www.khoahoc.net/baivo/maithanhtruyet/120309-toancauhoangonngu.htm<br /> 4. Alonesalem, 2010: N .-<br /> http://www.hoabinhonline.com/kinh-nghiem-chien-luoc-kinh-doanh/ngon-ngu-va-<br /> kinh-te-toan-cau-hoa-132614.html<br /> 5. BBC, 2009: N Họ K ử. -<br /> http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/04/090406_viet_confucius.shtml<br /> 6. Vietnamnet, 2009: Họ K ử-“ ” H ?-<br /> http://www2.vietnamnet.vn/thegioi/200911/Hoc-vien-Khong-Tu-tam-danh-thiep-cua-<br /> Trung-Hoa-876880/<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 18<br />