Viện thông tin Khoa học Xã hội 40 năm – Đôi diều nhớ lại và suy ngẫm

ViÖn Th«ng tin khoa häc x· héi 40 n¨m.<br /> §«i ®iÒu nhí l¹i vµ suy ngÉm<br /> <br /> L¹i V¨n Toµn(*)<br /> <br /> <br /> I. Nh÷ng quyÕt ®Þnh lÞch sö ph¶n ¸nh xu thÕ thêi ®¹i víi c«ng t¸c khoa häc x· héi”. §©y lµ<br /> Tr−íc sù ph¸t triÓn cã tÝnh b−íc v¨n b¶n ph¸p quy ®Çu tiªn cña Nhµ<br /> ngoÆt cña t×nh h×nh ®Êt n−íc do t¸c n−íc ViÖt Nam vÒ th«ng tin KHXH,<br /> ®éng trùc tiÕp cña c¸c sù kiÖn lÞch sö ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn biÕn lín cña<br /> “ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng nhËn thøc vÒ sù cÇn thiÕt cña c«ng t¸c<br /> n¨m 1972” m−êi hai ngµy ®ªm ë Hµ Néi th«ng tin khoa häc, ®ång thêi còng cho<br /> vµ “HiÖp ®Þnh vÒ chÊm døt chiÕn tranh, thÊy sù quan t©m, tin cËy vµ ®ßi hái cña<br /> lËp l¹i hßa b×nh ë ViÖt Nam” ®−îc ký nh©n d©n vµ l·nh ®¹o ®Êt n−íc ®èi víi<br /> kÕt ngµy 27 th¸ng Giªng n¨m 1973 t¹i c¬ quan th«ng tin KHXH trong c«ng<br /> Paris, ngµy 06/3/1973 Chñ nhiÖm ñy cuéc ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc sau<br /> ban KHXH ViÖt Nam víi tÇm nh×n chiÕn tranh. (*)<br /> chiÕn l−îc ®· ký quyÕt ®Þnh thµnh lËp §iÓm qua ®«i nÐt nh− vËy vÒ bèi<br /> Ban Th«ng tin KHXH trùc thuéc ñy c¶nh ra ®êi cña ViÖn lµ ®Ó hiÓu râ thªm<br /> ban. Ch¸nh V¨n phßng, Tæng Th− ký vÒ nguyªn nh©n hèi thóc viÖc thµnh lËp<br /> Héi ®ång khoa häc cña ñy ban, ®ång chÝ ViÖn, vÒ lý do tån t¹i cña ViÖn víi t−<br /> Vâ Hång C−¬ng - ®−îc bæ nhiÖm lµm c¸ch lµ c¬ quan th«ng tin KHXH trong<br /> Tr−ëng ban, ®ång chÝ Hoµng VÜ Nam - ®êi sèng khoa häc vµ chÝnh trÞ cña c¶<br /> lµm Phã Tr−ëng ban. n−íc mµ l·nh ®¹o ñy ban KHXH ViÖt<br /> Mét tuÇn lÔ sau sù kiÖn lÞch sö Nam vµ Nhµ n−íc ta ®· nh×n xa thÊy<br /> 30/4/1975, Thñ t−íng Ph¹m V¨n §ång tr−íc: §Êt n−íc sau chiÕn tranh cÇn rÊt<br /> thay mÆt Héi ®ång ChÝnh phñ ®· ký nhiÒu th«ng tin khoa häc vÒ thÕ giíi vµ<br /> QuyÕt ®Þnh sè 93/CP ngµy 08/5/1975 vÒ còng rÊt cÇn cã nhiÒu th«ng tin vÒ ®Êt<br /> viÖc thµnh lËp ViÖn Th«ng tin KHXH n−íc göi ra thÕ giíi, ®Õn víi b¹n bÌ, c¸c<br /> trùc thuéc ñy ban, trªn c¬ së thèng n−íc!<br /> nhÊt Th− viÖn KHXH vµ Ban Th«ng tin L−u ý ®Õn thêi ®iÓm lÞch sö ViÖn ra<br /> KHXH. QuyÕt ®Þnh ghi râ: “ViÖn cã chøc ®êi cßn lµ ®Ó gîi nhí vµ h×nh dung cô<br /> n¨ng nghiªn cøu, th«ng b¸o, cung cÊp thÓ nh÷ng khã kh¨n mµ l·nh ®¹o vµ líp<br /> tin tøc vµ t− liÖu vÒ khoa häc x· héi cho<br /> c¸c c¬ quan cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ c¸c (*)<br /> GS.TS., Nguyªn ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin<br /> tæ chøc quÇn chóng cã tr¸ch nhiÖm ®èi KHXH.<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi 40 n¨m… 27<br /> <br /> c¸n bé ®Çu tiªn cña ViÖn ®· v−ît qua. ph¶i tr¶i qua phÇn lín thêi gian tr¹ng<br /> Ngoµi nh÷ng khã kh¨n cña thêi “bao th¸i céng sinh gi÷a th− viÖn vµ th«ng<br /> cÊp” mµ nh©n d©n c¶ n−íc ®Òu ph¶i tin”; sù thèng nhÊt “b»ng mét quyÕt<br /> g¸nh chÞu sau chiÕn tranh, hä cßn ph¶i ®Þnh chØ míi cã nghÜa lµ thèng nhÊt vÒ<br /> ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n cña viÖc mÆt tæ chøc”; “giai ®o¹n ®Çu cña qu¸<br /> thùc hiÖn lÇn ®Çu tiªn ë n−íc ta m« tr×nh ®ã kh«ng thÓ tr¸nh khái lµ thêi kú<br /> h×nh thèng nhÊt th− viÖn víi th«ng tin, céng sinh, thêi kú sèng trong sù liªn hÖ<br /> vµ ®Æc biÖt lµ khã kh¨n ph¶i chiÕm lÜnh chÆt chÏ víi nhau mét c¸ch c©n ®èi vµ<br /> mét lÜnh vùc khoa häc cßn míi mÎ lµ c¶ hai bªn ®Òu nghÜ ®Õn m×nh h¬n ®Õn<br /> th«ng tin häc. ng−êi” (Hoµng VÜ Nam, 1985, tr.3).<br /> <br /> Thèng nhÊt hai tæ chøc ®−îc ho¹t Vµ cßn mét khã kh¨n kh¸c n÷a ®Æc<br /> ®éng theo c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ tr−ng cho líp ng−êi më ®−êng vµ còng<br /> môc tiªu kh¸c nhau lµ kh«ng ®¬n gi¶n. kh«ng thÓ gi¶i quyÕt trong ngµy mét<br /> CÇn ph¶i cã thêi gian; cã biÕt bao viÖc ngµy hai. Nh− ®· nh¾c ®Õn ë trªn, ®ã lµ<br /> ph¶i lµm vµ lµm theo c¸ch míi, nhiÒu viÖc chiÕm lÜnh lÜnh vùc th«ng tin häc<br /> viÖc ph¶i lµm míi tõ ®Çu; ph¶i chØnh vèn cßn míi mÎ ®èi víi n−íc ta 40 n¨m<br /> ®èn, s¾p xÕp, tæ chøc l¹i tÊt c¶ tõ chøc vÒ tr−íc. V−ît qua khã kh¨n nµy kh«ng<br /> n¨ng, nhiÖm vô, môc tiªu ®Õn ph−¬ng thÓ chØ b»ng “ý chÝ”, “nhiÖt t×nh c¸ch<br /> thøc ho¹t ®éng vµ h×nh thøc phôc vô... m¹ng”, mµ cÇn ph¶i cã c¶ tri thøc. Kh«ng<br /> sao cho phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i häc, võa häc võa<br /> vô... míi cña mét c¬ quan th«ng tin lµm - häc ®Ó lµm, võa lµm võa häc - lµm<br /> KHXH. Vèn t− liÖu vÒ KHXH, ch¼ng ngay trong khi ®ang häc, häc ®Õn ®©u lµm<br /> h¹n, ph¶i ®−îc x©y dùng theo yªu cÇu ®Õn ®ã. Qu¶ thùc lµ gian khæ nh−ng ®ã lµ<br /> thùc hiÖn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña c¸ch mµ líp ng−êi më ®−êng cña ViÖn ®·<br /> th«ng tin nh»m t¹o ra c¸c dßng tin cã thùc hiÖn thµnh c«ng, ch¼ng nh÷ng ®·<br /> gi¸ trÞ khoa häc cao, hÖ thèng vµ cã c¬ chøng minh vµ chøng minh cã søc thuyÕt<br /> cÊu hîp lý, ®¸p øng tróng yªu cÇu vµ phôc cho m« h×nh tæ chøc th«ng tin - th−<br /> ®óng nhu cÇu th«ng tin cña ng−êi dïng viÖn ®· lùa chän, mµ cßn kh¼ng ®Þnh ®−îc<br /> tin lµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi, lý do tån t¹i cña ViÖn víi t− c¸ch mét c¬<br /> chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, c¸c quan th«ng tin KHXH.<br /> c¬ së nghiªn cøu KHXH. Vèn t− liÖu<br /> II. Líp ng−êi ®i tr−íc g¸nh v¸c nhiÖm vô lÞch sö<br /> s¸ch b¸o vÒ KHXH khi ®ã sÏ trë nªn<br /> “sèng ®éng” h¬n, ®−îc khai th¸c cã hiÖu Thùc lµ kh«ng ph¶i (®¹o), nÕu<br /> qu¶ h¬n, gãp phÇn ®¸p øng kÞp thêi vµ kh«ng dµnh Ýt dßng ®Ó nãi vÒ líp ng−êi<br /> ®Çy ®ñ h¬n nhu cÇu cña ng−êi dïng tin. më ®−êng ®i tr−íc cña ViÖn ®· ph¶i “võa<br /> Nh−ng cÇn ph¶i cã sù chØ ®¹o thèng häc võa lµm”, “võa lµm võa häc”, “võa<br /> nhÊt vÒ mÆt khoa häc. §Ò cËp ®Õn khã lµm võa x©y” nh− thÕ nµo. Kh«ng chØ v×<br /> kh¨n gÆp ph¶i khi thùc hiÖn m« h×nh b−íc ®i ban ®Çu ®óng ®¾n cña hä t¹o tiÒn<br /> thèng nhÊt th− viÖn vµ th«ng tin, ViÖn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña ViÖn trong<br /> tr−ëng Hoµng VÜ Nam trong b¸o c¸o nh÷ng thËp niªn tiÕp theo, mµ cßn v× tõ<br /> tæng kÕt m−êi n¨m tr−ëng thµnh cña hä cã thÓ rót ra ®−îc nh÷ng bµi häc cÇn<br /> ViÖn (1975-1985) viÕt: “Chóng ta ®· thiÕt cho ®éi ngò c¸n bé cña ViÖn trong<br /> 28 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015<br /> <br /> <br /> hoµn c¶nh míi cã nhiÒu thuËn lîi nh−ng phó, trªn nhiÒu c−¬ng vÞ c«ng t¸c kh¸c<br /> khã kh¨n còng kh«ng ph¶i Ýt. nhau, tõ chÝnh trÞ, qu©n sù ®Õn v¨n hãa<br /> Mét c¸ch kh¸i qu¸t, ë líp ng−êi nµy vµ khoa häc... ë ViÖn Th«ng tin KHXH,<br /> ®· héi tô ®−îc nh÷ng tè chÊt nh−: ViÖn tr−ëng Vâ Hång C−¬ng lµ mét<br /> thµnh c«ng ®iÓn h×nh vÒ ph¸t huy kinh<br /> a/ Giái vÒ l·nh ®¹o qu¶n lý, vÒ<br /> nghiÖm ho¹t ®éng thùc tiÔn trong tæ<br /> nghiªn cøu khoa häc, vÒ nghiÖp vô<br /> chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng th«ng tin<br /> th«ng tin - th− viÖn;<br /> KHXH. Nh÷ng s¶n phÈm th«ng tin chñ<br /> b/ Sè ®«ng sö dông thµnh th¹o<br /> yÕu cña ViÖn ®· ®−îc xuÊt b¶n ngay tõ<br /> ngo¹i ng÷ (Anh, Ph¸p, Nga, Trung,<br /> nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 70 cña thÕ kû<br /> §øc...), nhiÒu ng−êi sö dông ®−îc hai,<br /> XX chÝnh lµ d−íi thêi ViÖn tr−ëng Vâ<br /> ba ngo¹i ng÷, cã ng−êi sö dông ®−îc c¶<br /> Hång C−¬ng n¨ng ®éng vµ quyÕt ®o¸n.<br /> v¨n tù H¸n - N«m vµ tiÕng Trung Quèc<br /> cæ; LÇn l¹i ho¹t ®éng cña ViÖn khi b¾t<br /> c/ Vµ ®Æc biÖt, cã bÒ dµy ho¹t ®éng tay vµo qu¸ tr×nh chuÈn bÞ tæng kÕt 20<br /> thùc tiÔn c¶ chÝnh trÞ, qu©n sù, nghiªn n¨m thµnh lËp ViÖn, t«i cã ®iÒu kiÖn<br /> cøu khoa häc vµ c«ng t¸c x· héi.… biÕt nhiÒu vµ hiÓu râ h¬n vÒ vai trß<br /> “®øng mòi chÞu sµo” cña ViÖn tr−ëng Vâ<br /> Nh÷ng tè chÊt c¬ b¶n nµy - nÕu cã<br /> thÓ nãi nh− vËy - bæ sung cho nhau, Hång C−¬ng trong buæi ®Çu thµnh lËp<br /> ViÖn, vÒ ®ßi hái cao cña «ng ®èi víi c¸n<br /> kh«ng nh÷ng ®· hun ®óc ë hä ý chÝ,<br /> nhiÖt t×nh c«ng t¸c, tinh thÇn kh¾c phôc bé, vÒ lßng tin cña «ng ®èi víi c¸n bé cÊp<br /> khã kh¨n, mµ cßn lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt d−íi khi «ng giao viÖc ®ång thêi t¹o ®iÒu<br /> kiÖn cÇn thiÕt cho c¸n bé hoµn thµnh<br /> gióp hä tiÕp cËn víi nguån t− liÖu<br /> nhiÖm vô ®−îc giao. ¤ng lµ “mét thñ<br /> KHXH phong phó cña thÕ giíi, vµ ®iÒu<br /> quan träng, ®−a l¹i cho hä tÝnh nh¹y tr−ëng nghiªm kh¾c nh−ng giµu lßng<br /> bÐn vµ kh¶ n¨ng b¸m s¸t thùc tiÔn nh©n ¸i”, nh− anh chÞ em vÉn th−êng<br /> chÝnh trÞ vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, nh¾c l¹i.<br /> thùc tiÔn nghiªn cøu khoa häc, ®ñ søc Anh NguyÔn Hoµi nhiÒu n¨m lµ th−<br /> ph¸t hiÖn ra tõ ®ã nh÷ng ®iÓm míi, ký Héi ®ång khoa häc cña ViÖn vµ lµ<br /> nh÷ng vÊn ®Ò cÊp thiÕt, bøc xóc - ®ã lµ Chñ tÞch C«ng ®oµn ViÖn KHXH ViÖt<br /> nh÷ng vÊn ®Ò lín mµ thùc tiÔn ®Êt n−íc Nam nhiÖm kú 1991-1993; Tr−ëng<br /> ®Æt ra còng nh− nh÷ng thµnh tùu míi phßng Nghiªm V¨n Th¸i tõng lµ th− ký<br /> trong KHXH cña thêi ®¹i - cÇn ®−îc toµ so¹n T¹p chÝ Th«ng tin KHXH còng<br /> th«ng tin vµ th«ng tin kÞp thêi, gãp lµ Chñ tÞch C«ng ®oµn Trung t©m<br /> phÇn cung cÊp nh÷ng th«ng tin khoa KHXH&NV Quèc gia khãa 1993-1995;<br /> häc cho c¸c c¬ quan cña §¶ng, Nhµ Phã ViÖn tr−ëng PGS. Ph¹m Khiªm Ých<br /> n−íc, vµ giíi nghiªn cøu KHXH n−íc tõ 1968 ®· tham gia ñy ban Trung −¬ng<br /> nhµ. §©y lµ ®iÒu cÇn nhÊn m¹nh, kh«ng MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam - lµ ñy viªn<br /> chØ vµo buæi ®Çu thµnh lËp ViÖn. Héi ®ång t− vÊn vÒ Khoa häc vµ Gi¸o<br /> Tr−íc khi lµ Tr−ëng ban råi ViÖn dôc cña ñy ban Trung −¬ng MÆt trËn<br /> tr−ëng ViÖn Th«ng tin KHXH, ®ång chÝ Tæ quèc ViÖt Nam; Phã ViÖn tr−ëng<br /> Vâ Hång C−¬ng ®· tr¶i qua h¬n 30 n¨m PGS.TS. V−¬ng V¨n Toµn lµ Phã Chñ<br /> ho¹t ®éng thùc tiÔn s«i ®éng kh¸ phong tÞch Héi h÷u nghÞ ViÖt - Ph¸p nh÷ng<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi 40 n¨m… 29<br /> <br /> n¨m 1999-2009. Trong sè nh÷ng ng−êi b¶n ®©y lµ nh÷ng lo¹i h×nh th«ng tin<br /> thuéc líp c¸n bé ®i tiªn phong më ®−êng chñ yÕu cña ViÖn, ph¶n ¸nh tõ gãc ®é<br /> buæi ®Çu thµnh lËp hoÆc võa thµnh lËp c¸c KHXH, b»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp<br /> ViÖn, cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c tr−ëng phßng vµ liªn ngµnh, c¸c chñ tr−¬ng, ®−êng<br /> PGS. Lª Xu©n VÜnh (tøc Lª S¬n), lèi, quan ®iÓm, ph−¬ng h−íng, ph−¬ng<br /> NguyÔn Nh− DiÖm vµ NguyÔn ChÝ T×nh. ch©m vµ ph−¬ng ph¸p c«ng t¸c... cña<br /> C¸c anh ®¹t tíi tr×nh ®é ViÖt hãa ®iªu §¶ng vµ Nhµ n−íc, ®ång thêi th«ng tin<br /> luyÖn khi dÞch hay l−îc thuËt c¸c tµi vÒ bèn c¸i míi cña c¸c KHXH.<br /> liÖu tiÕng n−íc ngoµi, ®Õn møc khi ®äc Tuy cßn cã mét sè ý kiÕn kh¸c nhau<br /> c¸c b¶n dÞch (hay l−îc thuËt) mµ c¸c xung quanh tiªu ®Ò mét vµi lo¹i h×nh<br /> anh thùc hiÖn, ng−êi ®äc cã c¶m nhËn s¶n phÈm th«ng tin trong hÖ thèng s¶n<br /> nh− ®äc c¸c tµi liÖu tiÕng ViÖt mµ c¸c phÈm th«ng tin cña ViÖn, thËm chÝ cßn<br /> anh lµ t¸c gi¶. cã c¶ nh÷ng hoµi nghi vÒ tÝnh khoa häc<br /> Vµ cßn nhiÒu “bé ®éi Cô Hå”, nhiÒu cña c¸c s¶n phÈm th«ng tin KHXH cña<br /> ng−êi ho¹t ®éng trong thùc tiÔn v¨n ViÖn, nh−ng kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng<br /> nghÖ, b¸o chÝ n÷a,v.v... hÖ thèng c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô th«ng<br /> C¸c b¸c, c¸c anh cïng víi nhiÒu anh tin khoa häc cña ViÖn b¾t ®Çu ®−îc x©y<br /> chÞ kh¸c cã mÆt ngay tõ nh÷ng ngµy dùng tõ thêi kú ®Çu thµnh lËp ViÖn ®·<br /> ®Çu thµnh lËp ViÖn chÝnh lµ nh÷ng ®¸p øng mét phÇn ®¸ng kÓ nhu cÇu cña<br /> ng−êi ®øng mòi chÞu sµo, v−ît qua biÕt ng−êi dïng tin n−íc ta. NhiÒu s¶n phÈm<br /> bao khã kh¨n, thö th¸ch ®Æt nÒn mãng th«ng tin cã gi¸ trÞ khoa häc ®−îc ng−êi<br /> x©y dùng ViÖn theo m« h×nh thèng nhÊt dïng tin ®¸nh gi¸ cao do ®−a l¹i cho hä<br /> th«ng tin vµ th− viÖn lÇn ®Çu tiªn ®−îc nh÷ng c¸i míi, gióp hä cËp nhËt nhiÒu<br /> thùc hiÖn ë n−íc ta, chøng minh cho sù tri thøc míi, gãp phÇn h×nh thµnh ë hä<br /> tån t¹i cÇn thiÕt cña ViÖn trong ®êi sèng nh÷ng nhËn thøc míi, nh÷ng quan<br /> khoa häc vµ chÝnh trÞ cña ®Êt n−íc. niÖm míi, c¸ch tiÕp cËn míi vµ cã t¸c<br /> Còng nhê vËy kh«ng bao l©u sau ®éng ®Þnh h−íng kh«ng chØ ®èi víi ho¹t<br /> ngµy thµnh lËp ViÖn, ngoµi lo¹i h×nh ®éng nghiªn cøu mµ cßn c¶ ho¹t ®éng<br /> th«ng tin th− môc (tËp ®Çu tiªn mang thùc tiÔn cña hä.<br /> tªn Th«ng b¸o s¸ch míi, th¸ng<br /> 12/1975), d−íi sù l·nh ®¹o quyÕt liÖt chñ biªn; tiÕp ®Õn lµ tËp san Th«ng tin chuyªn<br /> cña ViÖn tr−ëng Vâ Hång C−¬ng, ViÖn ngµnh KHXH - phÇn X· héi häc, do anh TrÇn<br /> ®· xuÊt b¶n tËp san Th«ng tin KHXH Thanh Lª chñ biªn; tËp san Th«ng tin chuyªn<br /> ngµnh KHXH - phÇn Kinh tÕ häc, do anh NguyÔn<br /> vµ sau ®ã lµ T¹p chÝ Th«ng tin KHXH.<br /> TÊn Hße chñ biªn; tËp san Th«ng tin chuyªn ngµnh<br /> Còng trong nh÷ng n¨m 1977–1978, trªn KHXH - phÇn LuËt häc, do chÞ NguyÔn ThÞ DiÖu<br /> c¬ së ®Þnh h×nh c¸c h×nh thøc xö lý C¬ chñ biªn; tËp san Th«ng tin chuyªn ngµnh<br /> th«ng tin (chó gi¶i, l−îc thuËt, dÞch KHXH - phÇn V¨n häc, do PGS. Lª Xu©n VÜnh<br /> chñ biªn; tËp san Th«ng tin chuyªn ngµnh KHXH -<br /> thuËt, tæng thuËt) vµ tæ chøc x©y dùng phÇn Ng«n ng÷ häc, do TS. NguyÔn Quang chñ<br /> vèn tin, ViÖn cßn xuÊt b¶n c¸c tËp san biªn; tËp san Th«ng tin chuyªn ngµnh KHXH -<br /> Th«ng tin chuyªn ngµnh KHXH(*). VÒ c¬ phÇn c¸c khoa häc LÞch sö, do anh Nghiªm V¨n<br /> Th¸i chñ biªn; tËp san Th«ng tin chuyªn ngµnh<br /> KHXH - phÇn Chñ nghÜa x· héi khoa häc, do<br /> (*) Më ®Çu lµ tËp san Th«ng tin chuyªn ngµnh NguyÔn Tr×nh chñ biªn. TÝnh ®Õn n¨m 1983 mçi<br /> KHXH - phÇn TriÕt häc, do PGS. Ph¹m Khiªm Ých tËp san chuyªn ngµnh kÓ trªn xuÊt b¶n ®−îc 4 sè.<br /> 30 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015<br /> <br /> <br /> Nh×n l¹i 40 n¨m qua cã thÓ thÊy, c¶ lµ mét thµnh tùu cña chóng ta vÒ viÖc<br /> mét tËp thÓ c¸c líp c¸n bé cña ViÖn ®· phôc vô kÞp thêi nh÷ng nhu cÇu thêi sù.<br /> phÊn ®Êu kh«ng mÖt mái, dµnh søc lùc C¸c ®ång chÝ ®· thùc hiÖn chØ thÞ<br /> vµ trÝ tuÖ cña m×nh cho sù nghiÖp th«ng cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ<br /> tin khoa häc míi mÎ ®Ó ®i tõ kh«ng ®Õn n−íc ta khi ®Õn th¨m ñy ban KHXH<br /> cã, tr−ëng thµnh lªn cïng n¨m th¸ng, ViÖt Nam: “Lý do tån t¹i cña ñy ban<br /> v−¬n lªn tù kh¼ng ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña (mµ ViÖn Th«ng tin KHXH lµ mét bé<br /> m×nh trong ®êi sèng khoa häc vµ chÝnh phËn) lµ ph¶i øng ®¸p, ph¶i tr¶ lêi ®−îc<br /> trÞ cña ®Êt n−íc. Ngµy nay ViÖn Th«ng nh÷ng c©u hái do c¸ch m¹ng n−íc ta ®Ò<br /> tin KHXH trë thµnh ®iÓm ®Õn cña nhiÒu ra”. ChÝnh v× vËy mµ §¶ng vµ Nhµ n−íc<br /> nhµ khoa häc, nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ta rÊt quan t©m ®Õn th«ng tin KHXH.<br /> kh«ng chØ do tÝnh hÊp dÉn cña nguån lùc §©y lµ mét tiÕn bé, mét thµnh tùu vµ cã<br /> KHXH phong phó vÒ c¸c lo¹i h×nh t− thÓ nãi lµ mét th¾ng lîi lín cña c¸c ®ång<br /> liÖu cã gi¸ trÞ khoa häc, mµ cßn nhê vµo chÝ, cña tÊt c¶ chóng ta” (NguyÔn<br /> mét hÖ thèng c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô Kh¸nh Toµn, 1980, tr.5).<br /> th«ng tin KHXH ngµy cµng ®a d¹ng, gãp<br /> Qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng,<br /> phÇn n©ng cao n¨ng lùc s¸ng t¹o cña c¸c<br /> nhiÖm vô ®−îc giao còng lµ qu¸ tr×nh<br /> nhµ qu¶n lý vµ giíi nghiªn cøu khoa häc.<br /> ViÖn chøng minh lý do tån t¹i cña m×nh.<br /> Thµnh c«ng nµy cã c«ng søc ®ãng gãp to<br /> Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng - tù kh¼ng<br /> lín cña líp ng−êi ®i tr−íc.<br /> ®Þnh, ViÖn ®· ph¶i xö lý vµ gi¶i quyÕt<br /> Ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng nhiÒu mèi quan hÖ vÒ th«ng tin, trong<br /> t¸c n¨m 1979 cña ViÖn, Chñ nhiÖm ñy ®ã næi lªn mèi quan hÖ gi÷a th«ng tin<br /> ban KHXH ViÖt Nam GS.VS. NguyÔn phôc vô l·nh ®¹o vµ th«ng tin phôc vô<br /> Kh¸nh Toµn ®· kh¼ng ®Þnh víi c¸n bé giíi nghiªn cøu khoa häc, gi÷a th«ng tin<br /> l·nh ®¹o vµ tËp thÓ c«ng nh©n viªn chøc mòi nhän, phôc vô c¸c nhiÖm vô thêi sù<br /> cña ViÖn: cÊp thiÕt vµ th«ng tin phôc vô nghiªn<br /> cøu (lý luËn khoa häc) c¬ b¶n, gi÷a<br /> “Ngoµi bèn c¸i míi - thµnh tùu míi, th«ng tin håi cè vµ th«ng tin hiÖn ®¹i.<br /> luËn ®iÓm míi, ph−¬ng h−íng míi vµ<br /> III. §«i ®iÒu suy ngÉm<br /> ph−¬ng ph¸p míi cña c¸c ngµnh khoa<br /> häc x· héi - c¸c ®ång chÝ ®· rÊt coi träng §èi víi lÞch sö d©n téc vµ lÞch sö nÒn<br /> th«ng tin cã ®Þnh h−íng, trùc tiÕp phôc khoa häc n−íc nhµ, lÞch sö 40 n¨m x©y<br /> vô sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi dùng vµ ph¸t triÓn cña ViÖn Th«ng tin<br /> vµ b¶o vÖ Tæ quèc x· héi chñ nghÜa cña KHXH ch−a ph¶i lµ dµi, thùc tiÔn ho¹t<br /> chóng ta. C¸c ®ång chÝ ®· kÞp thêi ®éng 40 n¨m cña ViÖn ch−a thùc lín,<br /> nghiªn cøu vµ th«ng tin vÒ viÖc phª nh−ng còng ®ñ ®Ó suy ngÉm, trao ®æi vÒ<br /> ph¸n chñ nghÜa Mao sau Mao. VÒ mÆt mét sè vÊn ®Ò.<br /> nµy, kh«ng nh÷ng c¸c ®ång chÝ ®· phôc 1. Lµ mét c¬ quan th«ng tin KHXH,<br /> vô cho c¸c viÖn nghiªn cøu trong ñy ViÖn lu«n lu«n coi träng viÖc thùc hiÖn<br /> ban mµ cßn phôc vô kÞp thêi cho c¸c c¬ chøc n¨ng chñ yÕu cña m×nh lµ cung cÊp<br /> quan cña §¶ng, Nhµ n−íc, Qu©n ®éi vµ th«ng tin håi cè vµ th«ng tin vÒ nh÷ng<br /> c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n ë trung −¬ng vµ thµnh tùu míi vµ nh÷ng vÊn ®Ò míi cña<br /> c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc (...). §©y c¸c KHXH trong vµ ngoµi n−íc, ph¸c<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi 40 n¨m… 31<br /> <br /> häa mét c¸i nh×n toµn c¶nh vÒ KHXH t×m tßi, b¸m s¸t thùc tÕ, nghiªn cøu vµ<br /> trong sù ph¸t triÓn lÞch sö vµ trong mçi tæng kÕt thùc tiÔn theo yªu cÇu cña c¸ch<br /> thêi kú ph¸t triÓn, t¹o c¬ së cho t− duy tiÕp cËn “nh×n th¼ng vµo sù thËt, nãi râ<br /> s¸ng t¹o cña c¸c nhµ khoa häc, gãp sù thËt”. ChØ cã b¸m s¸t thùc tiÔn theo<br /> phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng nghiªn cøu, c¸ch nh− vËy míi cã thÓ rót ra ®−îc kÕt<br /> ph¸t triÓn KHXH n−íc nhµ. Trong luËn ®ñ tin cËy lµm c¨n cø cho viÖc<br /> nhiÒu thËp niªn qua, ViÖn ®· lu«n coi ho¹ch ®Þnh vµ chØ ®¹o thùc hiÖn thµnh<br /> träng vµ lµm tèt chøc n¨ng nµy mµ b»ng c«ng ®−êng lèi ®æi míi. C«ng cuéc ®æi<br /> chøng næi bËt lµ hÖ thèng c¸c s¶n phÈm míi trong suèt 30 n¨m qua ®¹t ®−îc<br /> th«ng tin cña ViÖn d−íi nh÷ng tiªu ®Ò nh÷ng thµnh qu¶ to lín mµ giê ®©y<br /> lµ Th«ng tin chuyªn ngµnh, S−u tËp §¶ng ta vµ nh©n d©n ta ®ang tæng kÕt<br /> chuyªn ®Ò hay C¸i míi trong KHXH, vµ ch−a h¼n ®· thÊy hÕt ngay ®−îc gi¸<br /> Niªn gi¸m th«ng tin KHXH,v.v... trÞ to lín cña ®−êng lèi ®æi míi mµ §¶ng<br /> NÐt næi bËt cña ViÖn trong thêi gian ta lµ ng−êi khëi x−íng vµ trùc tiÕp chØ<br /> ®¹o thùc hiÖn, lµ t¹o nªn søc bËt cña c¶<br /> qua lµ lu«n tËp trung lµm tèt chøc n¨ng<br /> d©n téc, kh«ng chØ trong lÜnh vùc ®æi<br /> th«ng tin phôc vô l·nh ®¹o, th«ng tin<br /> mòi nhän phôc vô nh÷ng nhu cÇu thêi míi t− duy kinh tÕ mµ cßn c¶ trong<br /> sù trong mèi quan hÖ hµi hßa víi th«ng nhiÒu lÜnh vùc kh¸c n÷a.<br /> tin phôc vô nghiªn cøu - th«ng tin vÒ c¸c Còng nh− bÊt kú mét ho¹t ®éng<br /> vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n,… s¸ng t¹o nµo kh¸c, s¸ng t¹o ®−êng lèi<br /> Nh− chóng ta biÕt, §¶ng l·nh ®¹o ®ßi hái ®−îc cung cÊp nh÷ng th«ng tin<br /> b»ng ®−êng lèi, chñ tr−¬ng ®−îc thÓ chÕ kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. §ã lµ nh÷ng luËn<br /> hãa thµnh ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch qu¶n cø khoa häc vµ nh÷ng th«ng tin - kÕt<br /> lý vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. luËn rót ra tõ sù tæng kÕt thùc tiÔn ph¸t<br /> triÓn míi nhÊt cña ®êi sèng hiÖn thùc.<br /> Ho¹ch ®Þnh ®−êng lèi chiÕn l−îc,<br /> chñ tr−¬ng, c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn Trong x©y dùng vµ thùc hiÖn ®−êng<br /> kinh tÕ - x· héi lµ lÜnh vùc lao ®éng lèi chiÕn l−îc, th«ng tin KHXH gi÷ mét<br /> vai trß t−¬ng tù nh− ®èi víi ho¹t ®éng<br /> s¸ng t¹o, nghiªm tóc vµ cã tr¸ch nhiÖm<br /> rÊt cao, võa lµ khoa häc võa lµ nghÖ nghiªn cøu ph¸t triÓn khoa häc.<br /> thuËt tæng kÕt thùc tiÔn kÕt hîp víi Th«ng tin KHXH kh«ng ph¶i lµ tÊt<br /> nghiªn cøu lý luËn. §−êng lèi ®æi míi, c¶ nh−ng chiÕm mét tû träng kh«ng nhá<br /> ch¼ng h¹n, lµ kÕt tinh trÝ tuÖ cña §¶ng vµ quan träng trong c¸c kªnh cung cÊp<br /> vµ cña toµn thÓ nh©n d©n ta ®−îc thÓ th«ng tin chiÕn l−îc mang tÇm quèc<br /> hiÖn tËp trung t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn s¸ch, phôc vô sù h×nh thµnh vµ x©y<br /> quèc lÇn thø VI cña §¶ng, còng lµ sù dùng c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o ®Þnh h−íng<br /> ph¶n ¸nh s©u s¾c t×nh h×nh ®Êt n−íc ph¸t triÓn, x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn l−îc,<br /> l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi ph©n tÝch thùc tr¹ng t×nh h×nh ph¸t<br /> trÇm träng ë thêi kú sau chiÕn tranh; lµ triÓn kinh tÕ - x· héi, c¸c nguån lùc,<br /> thµnh qu¶ cña ®æi míi t− duy lý luËn - nhÊt lµ nguån lùc con ng−êi, lùa chän<br /> cña t− duy míi t«n träng quy luËt kh¸ch c¸c gi¶i ph¸p,v.v..., tøc lµ gãp phÇn “vµo<br /> quan, nhËn thøc vµ hµnh ®éng theo quy viÖc gi¶i ®¸p c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc<br /> luËt kh¸ch quan; còng lµ kÕt qu¶ cña sù tiÔn, dù b¸o c¸c xu thÕ ph¸t triÓn, cung<br /> 32 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015<br /> <br /> <br /> cÊp luËn cø khoa häc cho viÖc ho¹ch héi VIII (1996), §¶ng ta l¹i kh¼ng ®Þnh:<br /> ®Þnh ®−êng lèi chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch “tiÕp tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi” (§¶ng Céng thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ<br /> s¶n ViÖt Nam, 2001, tr.112). tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo<br /> ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa” (§¶ng<br /> ViÖc thùc hiÖn thµnh c«ng ®−êng lèi<br /> Céng s¶n ViÖt Nam, 1996, tr.168).<br /> chiÕn l−îc ®ßi hái ho¹t ®éng tù gi¸c cña<br /> ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n, dùa VËy lµ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, vÊn<br /> trªn mét sù nhËn biÕt vµ qu¸n triÖt ®Çy ®Ò kinh tÕ thÞ tr−êng, trªn thùc tÕ, ®·<br /> ®ñ c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô - néi dung ®−îc §¶ng ta chÝnh thøc ®Æt ra. §©y lµ<br /> c¬ b¶n cña ®−êng lèi, chiÕn l−îc ph¸t vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n, ®ång thêi còng lµ<br /> triÓn. Phôc vô ®−êng lèi, th«ng tin vÊn ®Ò mòi nhän cÇn thu thËp th«ng<br /> KHXH tuy kh«ng trùc tiÕp s¶n sinh ra tin, nh− mét nhiÖm vô cÊp b¸ch mang<br /> tri thøc míi - “luËn cø khoa häc” - tÝnh thêi sù ph¶i tËp trung nghiªn cøu,<br /> nh−ng, nh− ®· tr×nh bµy, l¹i gi÷ mét vai th«ng tin.<br /> trß rÊt quan träng trong sù h×nh thµnh Kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr−êng”<br /> tri thøc vµ nhÊt lµ trong khai th¸c, dÉn kh«ng míi vµ còng nh− bÊt kú mét kh¸i<br /> truyÒn, phæ biÕn, ®−a néi dung ®−êng niÖm, ph¹m trï kinh tÕ häc nµo kh¸c,<br /> lèi, chiÕn l−îc ph¸t triÓn vµo ®êi sèng lu«n vËn ®éng vµ n¶y sinh thªm nh÷ng<br /> x· héi - lµm râ nh÷ng môc tiªu vµ khÝa c¹nh míi, nh−ng l¹i lµ rÊt míi (vµ<br /> nhiÖm vô, nhÊt lµ nh÷ng nhiÖm vô thËm chÝ lóc ®Çu Ýt nhiÒu cßn “bÞ thµnh<br /> träng t©m ®−îc ®Ò ra trong ®−êng lèi, kiÕn”) ®èi víi nh÷ng n−íc nhiÒu n¨m ®·<br /> chiÕn l−îc ph¸t triÓn. ViÖc ho¹ch ®Þnh g¾n bã víi kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp<br /> ®−êng lèi chiÕn l−îc ®óng ®¾n cã ý trung hay võa míi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh<br /> nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù nghiÖp x©y chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr−êng.<br /> dùng vµ b¶o vÖ, ph¸t triÓn ®Êt n−íc,<br /> NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng c¶<br /> nh−ng ch−a ph¶i lµ tÊt c¶. Tæ chøc lùc<br /> vÒ ph−¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn, xuÊt<br /> l−îng x· héi thµnh phong trµo thùc<br /> ph¸t tõ tr¸ch nhiÖm lµ c¬ quan th«ng tin<br /> tiÔn thùc hiÖn thµnh c«ng ®−êng lèi<br /> KHXH, ViÖn ®· tæ chøc nghiªn cøu, thu<br /> chiÕn l−îc trong cuéc sèng cã ý nghÜa<br /> thËp vµ xö lý th«ng tin nh»m lµm râ néi<br /> quyÕt ®Þnh kh«ng thua kÐm. Thùc hiÖn<br /> hµm khoa häc cña kh¸i niÖm nµy vµ<br /> nhiÖm vô phæ biÕn, ®−a ®−êng lèi chiÕn<br /> nhiÒu khÝa c¹nh lý luËn vµ thùc tiÔn liªn<br /> l−îc vµo ®êi sèng hiÖn thùc cã ý nghÜa<br /> quan. KÕt qu¶ lµ, ViÖn ®· kÞp thêi ®−a<br /> to lín nh− vËy, th«ng tin KHXH võa<br /> ra phôc vô mét lo¹t S−u tËp chuyªn ®Ò<br /> khai th¸c, võa gia nhËp vµo viÖc tæ<br /> vÒ kinh tÕ thÞ tr−êng, ®¸p øng kÞp thêi<br /> chøc c¸c dßng tin khoa häc phôc vô kÞp<br /> nhu cÇu nghiªn cøu cña c¸c ®èi t−îng<br /> thêi l·nh ®¹o.<br /> ng−êi dung tin gåm c¸c nhµ khoa häc vµ<br /> N¨m 1991, t¹i §¹i héi VII, §¶ng ta l·nh ®¹o n−íc ta trong nh÷ng n¨m<br /> lÇn ®Çu tiªn kh¼ng ®Þnh nÒn kinh tÕ 1990, nh−: Kinh tÕ thÞ tr−êng: Thùc chÊt<br /> n−íc ta lµ “nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu vµ triÓn väng (1992), Quan hÖ së h÷u<br /> thµnh phÇn theo ®Þnh h−íng x· héi chñ trong kinh tÕ thÞ tr−êng (1993), §¹o ®øc<br /> nghÜa vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã trong kinh tÕ thÞ tr−êng (1995), C¬ chÕ<br /> sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc”. Sau ®ã t¹i §¹i thÞ tr−êng vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi (1997),<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi 40 n¨m… 33<br /> <br /> TÖ n¹n x· héi (trong kinh tÕ thÞ céng s¶n trong thÕ kû XX cña Z.<br /> tr−êng): C¨n nguyªn, biÓu hiÖn, ph−¬ng Brzezinski (1992) vµ cuèn §Õ chÕ tan vì:<br /> thøc kh¾c phôc (1997), Vai trß cña nhµ Cuéc næi dËy cña c¸c d©n téc ë Liªn X«<br /> n−íc trong kinh tÕ thÞ tr−êng (1998), cña H. C. d’ Encausse (1993).<br /> ThÞ tr−êng lao ®éng trong kinh tÕ thÞ Riªng cuèn ThÊt b¹i lín: Sù ra ®êi<br /> tr−êng (1999), N«ng th«n trong kinh tÕ vµ c¸i chÕt cña chñ nghÜa céng s¶n trong<br /> thÞ tr−êng (1999)... cïng víi hµng tr¨m thÕ kû XX cña Z. Brzezinski, theo gîi ý<br /> bµi viÕt - nghiªn cøu míi cña c¸c häc vµ t¹o ®iÒu kiÖn (kÓ c¶ mét phÇn kinh<br /> gi¶ n−íc ngoµi vµ c¸c nhµ nghiªn cøu phÝ) cña V¨n phßng Trung −¬ng, ViÖn<br /> trong n−íc vÒ c¸c khÝa c¹nh lý luËn, vÒ ®· cung cÊp - phôc vô theo chÕ ®é tr¸ch<br /> kinh nghiÖm thùc tiÔn ®· ®−îc c¸c n−íc nhiÖm vÒ sö dông tµi liÖu mËt cña ViÖn<br /> tæng kÕt mét c¸ch khoa häc vÒ chñ ®Ò thêi ®ã - göi ®Õn 146 ñy viªn trung<br /> lín nµy. −¬ng ®ang häp Héi nghÞ Trung −¬ng 4<br /> §©y kh«ng h¼n lµ th«ng tin lý luËn Khãa VII (t¹i Hµ Néi, th¸ng 1/1993),<br /> c¬ b¶n, còng kh«ng thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y sau ®ã göi thªm tíi Tæng BÝ th− §ç<br /> lµ th«ng tin mòi nhän - phôc vô nhu cÇu M−êi 10 b¶n (theo yªu cÇu vµ qua V¨n<br /> thêi sù hay nhiÖm vô cÊp thiÕt, mµ thùc phßng Tæng BÝ th−) vµ göi 5 b¶n ®Õn cè<br /> chÊt ®©y võa lµ th«ng tin nghiªn cøu lý vÊn NguyÔn V¨n Linh (theo ®Ò nghÞ cña<br /> luËn c¬ b¶n võa lµ th«ng tin mòi nhän. ®ång chÝ). TÊt c¶ 161 b¶n nµy ®Òu phôc<br /> vô miÔn phÝ vµ ®−îc ®¸nh sè sö dông do<br /> 2. Th«ng tin khoa häc phôc vô l·nh<br /> V¨n phßng Trung −¬ng chÞu tr¸ch<br /> ®¹o lµ nhiÖm vô, lµ tr¸ch nhiÖm vµ còng<br /> nhiÖm qu¶n lý. Víi cuèn s¸ch nµy, ViÖn<br /> lµ niÒm tù hµo, niÒm vui cña ®éi ngò<br /> cung cÊp thªm nh÷ng th«ng tin dù b¸o<br /> c¸n bé cña ViÖn trong suèt 40 n¨m qua.<br /> tõ c¸ch tiÕp cËn míi cña mét nhµ lý<br /> PhÊn khëi biÕt bao ®èi víi nh÷ng luËn ph−¬ng T©y, tõng lµ cè vÊn vÒ an<br /> ng−êi lµm c«ng t¸c th«ng tin khoa häc ninh cña Tæng thèng Mü, vÒ “c¸c nh©n<br /> khi thÊy thµnh qu¶ lao ®éng cña m×nh tè quy ®Þnh cuéc khñng ho¶ng vµ sôp ®æ<br /> ®¸p øng ®−îc nhu cÇu tin cña c¸c c¬ m« h×nh chñ nghÜa x· héi kiÓu X«-viÕt”.<br /> quan l·nh ®¹o cña §¶ng, Nhµ n−íc c¸c<br /> TÝnh ®Õn n¨m 2001, ViÖn ®· kh¼ng<br /> cÊp, gãp phÇn cung cÊp nh÷ng luËn<br /> ®Þnh ®−îc vai trß cña m×nh trong hÖ<br /> ®iÓm, nh÷ng vÊn ®Ò míi mµ lý luËn vµ<br /> thèng th«ng tin khoa häc phôc vô l·nh<br /> t×nh h×nh thùc tiÔn ph¸t triÓn ®Æt ra.<br /> ®¹o. V× vËy, cuèi th¸ng 12/2001, ViÖn<br /> NhiÒu c¸n bé cña ViÖn ®Õn nay vÉn cßn<br /> ®−îc Th−êng trùc Ban BÝ th− Trung<br /> nhí, cuèi nh÷ng n¨m 1980 - ®Çu nh÷ng<br /> −¬ng §¶ng giao cho nhiÖm vô lµ mét<br /> n¨m 1990, m« h×nh XHCN bÞ sôp ®æ ë<br /> trong ba ®Çu mèi cña Trung t©m<br /> c¸c n−íc §«ng ¢u vµ Liªn bang X« ViÕt<br /> KHXH&NV Quèc gia cung cÊp c¸c<br /> bÞ tan vì. Cïng víi nh÷ng th«ng tin<br /> th«ng tin chiÕn l−îc phôc vô Ban BÝ th−<br /> tæng quan vÒ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù<br /> Trung −¬ng.<br /> biÕn lÞch sö khiÕn c¶ thÕ giíi (ph−¬ng<br /> §«ng còng nh− ph−¬ng T©y) bÊt ngê Phßng Th«ng tin chiÕn l−îc ®−îc<br /> nµy, ViÖn ®· tæ chøc dÞch vµ phæ biÕn thµnh lËp lóc ®Çu do ViÖn tr−ëng trùc<br /> theo chÕ ®é “tµi liÖu mËt” cuèn ThÊt b¹i tiÕp phô tr¸ch. Ngoµi mét sè c¸n bé c¬<br /> lín: Sù ra ®êi vµ c¸i chÕt cña chñ nghÜa h÷u cña phßng, ViÖn ®· thùc hiÖn chÕ<br /> 34 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015<br /> <br /> <br /> ®é céng t¸c viªn linh ho¹t vÒ nh÷ng vÊn th«ng tin ph¶i qu¸n triÖt yªu cÇu<br /> ®Ò liªn quan. Nhê vËy b¾t ®Çu tõ th¸ng nghiªn cøu, xö lý gÊp, cung cÊp kÞp thêi<br /> 2/2002 ViÖn ®· cã thÓ göi tíi Ban BÝ th− c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu. Th«ng tin ph¶i<br /> (qua V¨n phßng Trung −¬ng) nh÷ng ®i tr−íc mét b−íc.<br /> th«ng tin d−íi h×nh thøc c¸c tæng thuËt XÐt vÒ tÝnh môc ®Ých, th«ng tin còng<br /> ph©n tÝch, kÌm theo c¸c kiÕn nghÞ ®−îc nh− nghiªn cøu ®Òu nh»m t¹o ra nh÷ng<br /> rót ra tõ xö lý c¸c tµi liÖu ViÖn cã hay tri thøc míi. §iÓm kh¸c biÖt lµ ë chç,<br /> ®−îc V¨n phßng Trung −¬ng cung cÊp.<br /> ho¹t ®éng th«ng tin, nh− ®· tr×nh bµy,<br /> §ã lµ th«ng tin vÒ chiÕn l−îc cña c¸c<br /> kh«ng trùc tiÕp t¹o ra tri thøc míi,<br /> n−íc lín, vÒ ®èi s¸ch cña c¸c n−íc ®èi nh−ng qu¸ tr×nh nghiªn cøu - t¹o ra tri<br /> víi toµn cÇu hãa, vÒ an ninh quèc gia, vÒ thøc míi l¹i ph¶i dùa vµo th«ng tin,<br /> nh÷ng vÊn ®Ò vµ kinh nghiÖm phßng<br /> th«ng tin ®−îc hiÓu lµ ®iÒu kiÖn cÇn<br /> chèng tham nhòng ë c¸c n−íc nh− thiÕt ph¶i cã, lµ kh©u c¬ h÷u kh«ng thÓ<br /> Singapore, Trung Quèc,v.v... thiÕu cña qu¸ tr×nh t¹o tri thøc míi.<br /> 3. VÒ mèi quan hÖ gi÷a th«ng tin vµ ViÖn lu«n khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu<br /> nghiªn cøu - nghiªn cøu vµ th«ng tin. kiÖn cho c¸n bé tham gia nghiªn cøu.<br /> XÐt c¶ vÒ c¬ chÕ t¸c ®éng lÉn tÝnh Trong ®éi ngò c¸n bé cña ViÖn, cã nhiÒu<br /> ng−êi viÕt vµ xuÊt b¶n nhiÒu c«ng tr×nh<br /> môc ®Ých, ho¹t ®éng th«ng tin khoa häc<br /> vµ ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc lu«n nghiªn cøu cã gi¸ trÞ, trong khi hä lµ<br /> kÕt g¾n mËt thiÕt víi nhau trong mét nh÷ng c¸n bé lµm th«ng tin giái. Nh−<br /> võa tr×nh bµy ë trªn, nghiªn cøu chÝnh<br /> thÓ thèng nhÊt lµ qu¸ tr×nh t¹o tri thøc<br /> lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®Ó cã<br /> khoa häc. Nghiªn cøu khoa häc bao giê<br /> còng ®ßi hái nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, nh÷ng th«ng tin cã chÊt l−îng.<br /> kÞp thêi nh− “s÷a tõ bÇu s÷a mÑ” vËy; Trong ®iÒu kiÖn cña “x· héi th«ng<br /> vµ th«ng tin khoa häc tuy kh«ng trùc tin”, con ng−êi ®øng tr−íc mét nghÞch<br /> tiÕp t¹o ra tri thøc míi nh−ng l¹i x¶y ra lý: trong khi chøng kiÕn mét khèi l−îng<br /> nh− mét kh©u trong qu¸ tr×nh nghiªn th«ng tin t¨ng lªn víi tèc ®é “bïng næ”<br /> cøu t¹o tri thøc míi. (§iÒu nµy kh«ng nh−ng l¹i “®ãi tri thøc” nh− hai nhµ dù<br /> phô thuéc vµo viÖc ai chuÈn bÞ, cung cÊp b¸o häc J. Naisbit vµ P. Aburdene tõng<br /> th«ng tin cho nghiªn cøu, lµ chÝnh nhµ nhËn xÐt. Trong bèi c¶nh c¸c luång<br /> nghiªn cøu hay lµ ng−êi lµm th«ng tin). th«ng tin t¨ng lªn nhanh chãng vµ cã xu<br /> Thªm n÷a ho¹t ®éng th«ng tin còng gi¶ h−íng ®i vµo ®éc t¶ chiÒu s©u chi tiÕt,<br /> ®Þnh - ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu, bëi chØ gÇn nh− cïng ®ång thêi víi t×nh tr¹ng<br /> cã nghiªn cøu míi ®−a l¹i nh÷ng th«ng “nhiÔu th«ng tin”. Tr−íc t×nh h×nh ®ã,<br /> tin khoa häc chÝnh x¸c. ë ®©y nghiªn ng−êi lµm th«ng tin kh«ng thÓ nµo kh¸c<br /> cøu nh»m môc ®Ých th«ng tin, tr−íc hÕt lµ ph¶i cã tri thøc chuyªn s©u vµ h¬n<br /> lµ ®Ó ®−a ra ®−îc nh÷ng tri thøc - th«ng thÕ, ph¶i cã thãi quen t− duy logic suy<br /> tin khoa häc vµ cã tÝnh cËp nhËt ®¸p nghÜ theo chiÒu s©u. ChØ cã søc m¹nh<br /> øng tróng yªu cÇu vµ ®óng nhu cÇu cña cña t− duy nh− vËy míi ®ñ søc ph¸t<br /> ng−êi dïng tin lµ nhµ qu¶n lý, ho¹t hiÖn tõ trong tæng thÓ c¸c sù biÕn ®©u lµ<br /> ®éng thùc tiÔn hay lµ nhµ khoa häc. ThÕ c¸i b¶n chÊt Èn giÊu s©u l¾ng th−êng<br /> nh−ng nghiªn cøu nh»m môc ®Ých rÊt khã ph¸t hiÖn víi c¸c hiÖn t−îng bÒ<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi 40 n¨m… 35<br /> <br /> ngoµi dÔ nhËn biÕt ngay c¶ víi t− duy lÇn thø VIII, Nxb. ChÝnh trÞ quèc<br /> nhËn thøc n«ng c¹n - ®Ó tõ ®ã ®−a l¹i gia, Hµ Néi.<br /> “th«ng tin - tri thøc”, ph©n biÖt víi 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001),<br /> th«ng tin kh«ng míi thËm chÝ lµ “th«ng V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc<br /> tin nhiÔu” g©y trë ng¹i. lÇn thø IX, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia,<br /> H¼n sÏ kh«ng qu¸ lêi nÕu cho r»ng Hµ Néi.<br /> th«ng tin khoa häc lµ mét chuyªn ngµnh 3. Hoµng VÜ Nam (1985), “M−êi n¨m<br /> khoa häc nghiªm tóc, s¸ng t¹o vµ còng trr−ëng thµnh cña ViÖn Th«ng tin<br /> gian khæ kh«ng thua kÐm so víi ho¹t khoa häc x· héi“, T¹p chÝ Th«ng tin<br /> ®éng nghiªn cøu khoa häc
KHXH, sè 7.<br /> 4. NguyÔn Kh¸nh Toµn (1980), “Ph¸t<br /> triÓn c«ng t¸c th«ng tin khoa häc x·<br /> Tµi liÖu tham kh¶o héi, phôc vô tèt h¬n n÷a nhiÖm vô<br /> 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), c¸ch m¹ng trong giai do¹n tr−íc<br /> V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc m¾t”, T¹p chÝ Th«ng tin KHXH, sè 1.<br /> <br /> <br /> <br /> (TiÕp theo trang 61) rÊt bæ Ých vµ cÇn thiÕt n÷a cã sù hç trî<br /> cña tËp thÓ, cña tæ chøc, th«ng qua<br /> Bªn c¹nh ®ã, tõng ng−êi cã thÓ cã nh÷ng h×nh thøc ®éng viªn, tËp hîp,<br /> thªm mét kÕ ho¹ch häc tËp, båi d−ìng nh÷ng cè g¾ng g©y kh«ng khÝ, g©y<br /> ngo¹i ng÷ thùc sù, ph¶i ®−îc trï tÝnh phong trµo, t¹o ®iÒu kiÖn,...…<br /> mét c¸ch l©u dµi. TÊt nhiªn, nãi ®Õn<br /> Trªn ®©y lµ mét vµi ý kiÕn rót ra tõ<br /> chuyÖn häc thªm hay tù häc ngo¹i ng÷<br /> nh÷ng n¨m th¸ng t«i lµm viÖc ë ViÖn<br /> lµ nãi ®Õn mét nç lùc v−ît gian khã thùc<br /> Th«ng tin KHXH, võa g¾n liÒn víi sù<br /> sù, ®ßi hái rÊt nhiÒu khã nhäc. Nh−ng,<br /> vËn hµnh c«ng viÖc tËp thÓ ë c¬ quan,<br /> v× hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c th«ng tin khoa<br /> võa lµ kinh nghiÖm c¸ nh©n. TÊt nhiªn,<br /> häc, kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c. VÒ mÆt<br /> do ph¹m vi mét bµi viÕt, t«i chØ bµy tá<br /> nµy, thÕ hÖ chóng t«i cã thÓ cã kh«ng Ýt<br /> ®−îc rÊt Ýt trong sè nh÷ng ®iÒu muèn<br /> kinh nghiÖm h÷u Ých víi c¸c c¸n bé trÎ.<br /> bµy tá. Vµ rÊt mong cã nh÷ng dÞp ®Ó<br /> ViÖc häc ngo¹i ng÷, tr−íc hÕt lµ tiÕp tôc trao ®æi xung quanh chñ ®Ò cña<br /> viÖc cña c¸ nh©n tù häc, nh−ng còng bµi viÕt nµy
<br />