Bài giảng Bản đồ địa chính

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Bản đồ địa chính" có nội dung khái quát về địa chính và bản đồ địa chính; Tìm hiểu bản đồ địa chính; cơ sở toán học của bản đồ địa chính; các phương pháp thành lập bản đồ địa chính; kỹ thuật biên tập bản đồ địa chính số; sử dụng, lưu trữ và hiện chỉnh bản đồ địa chính,... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Bản đồ địa chính

Chương 1 KHÁI QUÁT VỀ ĐỊA CHÍNH VÀ BẢN ĐỒ ĐỊA CHÍNH 1.1. Khái quát về địa chính và quản lý địa chính 1.1.1. Nguồn gốc phát sinh của địa chính Từ xa xưa, con người đã biết khai thác sử dụng tài nguyên đất, cùng với quá trình phát triển của xã hội, việc sử dụng đất lâu dài đã nảy sinh vấn đề quan hệ giữa con người với con người liên quan đến đất đai, đặc biệt là vấn đề chiếm hữu và sử dụng đất, vấn đề phân phối và quản lý đất. Để đảm bảo việc thực hiện quyền sở hữu đất; quyền sử dụng đất, đo đạc địa chính; quản lý địa chính và quản lý đất đai ra đời và phát triển không ngừng trên cơ sở của sự phát triển sản xuất và trình độ khoa học kỹ thuật. Lịch sử của địa chính trên thực tế trùng hợp với lịch sử và kinh tế của mỗi dân tộc và mỗi quốc gia. Người ta đã tìm thấy những khoanh vùng chiếm hữu đất làm nông nghiệp ngay từ cuối thời kỳ đồ đá mới. Phương tiện để phân chia đất tương đối cố định, đó là các hàng rào, bờ giậu và hào đào. Từ thời xa xưa, địa chính đã thực sự được nhiều dân tộc sử dụng. Ở Ai Cập đã từng có loại thuế đất nộp bằng sản phẩm được tính theo diện tích đất và sản phẩm thu được từ các trang trại. Bảng kê này xuất hiện từ khoảng 3200 2800 năm trước Công nguyên. Nó còn được dùng làm cơ sở tính toán tái lập các sản nghiệp và công bố quyền sở hữu đất đai các trang trại sau mỗi lần lũ lụt của sông Nin. Thời kỳ sau đó, người Ảrập, người Hy Lạp… đã thực hiện việc phân chia, chiếm hữu đất đai, đặc biệt là các vùng đất chinh phục được ở Trung Đông, Bắc Phi. Đất đai được chia lô, đo đạc chính xác và đánh dấu rõ ràng. Ngày nay, người ta vẫn còn chưa thật chắc chắn về chữ nghĩa và ý nghĩa của thuật ngữ này. Địa chính trong tiếng Anh và tiếng Pháp gọi là Cadastra. Trong 1
các tài liệu hiện nay, ta còn gặp cụm từ tiếng Anh Land administration hay Land tenue administration cũng được hiểu là địa chính. 1.1.2. Địa chính và chức năng của địa chính a. Địa chính Địa chính là tổng hợp các tư liệu và văn bản xác định rõ vị trí, ranh giới, phân loại, số lượng, chất lượng của đất đai, quyền sở hữu, sử dụng đất và những vật kiến trúc phụ thuộc kèm theo. b. Chức năng của địa chính 1 Chức năng kỹ thuật Được thể hiện thông qua việc xây dựng và duy trì bản đồ địa chính. Bản đồ địa chính được xây dựng trên cơ sở kỹ thuật và công nghệ ngày càng hiện đại, đảm bảo cung cấp các thông tin không gian của đất đai cho công tác quản lý. Bản đồ địa chính thường xuyên được cập nhật các thông tin về sự thay đổi hợp pháp của đất đai, việc cập nhật tiến hành theo định kỳ. 2 Chức năng tư liệu Đó là các tư liệu dạng bản đồ, sơ đồ và các văn bản. Tư liệu này phục vụ cho các yêu cầu của cơ quan nhà nước và nhân dân. Các tư liệu này thường thông qua ba quá trình: Xây dựng tư liệu ban đầu. Cập nhật tư liệu khi có biến động. Cung cấp tư liệu. 3 Chức năng pháp lý Đây là chức năng cơ bản của địa chính. Chức năng pháp lý có hai tính chất: 2
Tính đối vật: Đó là nhận dạng, xác định về mặt vật lý của đất và tài sản. Tính đối nhân: Nhận biết quyền sở hữu, quyền sử dụng và các quyền lợi của chủ đất. 4 Chức năng định thuế Đây là chức năng nguyên thuỷ và cơ bản của địa chính. 1.1.3. Phân loại địa chính a. Phân loại theo giai đoạn phát triển của địa chính Địa chính thu thuế: Đó là việc đăng ký địa chính để phục vụ cho tính thuế mà các nước tư bản lập ra từ thời kỳ đầu. Địa chính pháp lý: Đó là đăng ký địa chính mà các nước dùng để bảo hộ cho quyền tư hữu đất, khích lệ việc giao dịch đất đai, ngăn cản việc đầu cơ đất. Khi đất đai đã được đăng ký thì quyền sử dụng đó được pháp luật bảo hộ. Địa chính đa mục đích hay địa chính hiện đại chỉ là sự phát triển một bước của hai loại địa chính nói trên. Mục đích không chỉ nhằm phục vụ thu thuế và đăng ký quyền sử dụng mà quan trọng hơn là cung cấp những tư liệu cơ bản cho quản lý đất đai toàn diện, cho việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, lập kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, sử dụng đất có hiệu quả và bảo vệ môi trường. b. Phân loại theo đặc điểm và nhiệm vụ của địa chính Địa chính ban đầu: Ở một thời kỳ, trong một khu vực, một cơ sở tiến hành điều tra một cách toàn diện toàn bộ đất đai, thành lập bản đồ địa chính, lập địa bạ. Đây có thể không phải là hồ sơ địa chính đầu tiên trong lịch sử của khu vực, nhưng nó bắt đầu cho một thời kỳ mới. Địa chính thường xuyên hay địa chính biến động: Đó là sự biến động các tình trạng số lượng, chất lượng, phân bố không gian, quyền sở hữu, quyền sử 3
dụng đất. Địa chính biến động dựa trên cơ sở địa chính ban đầu để bổ sung và đổi mới. c. Phân chia địa chính theo cấp quản lý hành chính Địa chính quốc gia: dùng để chỉ đối tượng địa chính thuộc sở hữu toàn quốc, phục vụ quản lý thống nhất theo phạm vi toàn quốc. Địa chính địa phương: Đối tượng địa chính thuộc sở hữu quốc gia, sở hữu tập thể hoặc cá nhân trong phạm vi địa phương. d. Phân loại theo độ chính xác Địa chính đồ giải: Là địa chính thiết lập trên cơ sở đo vẽ đồ giải, sử dụng bàn đạc mà sản phẩm đầu tiên là các bình đồ địa chính tỷ lệ lớn. Có thể dùng phương pháp đồ giải để tính toạ độ, khoảng cách, góc, diện tích, nhưng chỉ đạt độ chính xác hạn chế. Địa chính cho toạ độ giải tích: Ở thực địa trực tiếp đo được toạ độ của các điểm bằng các máy toàn đạc điện tử, hoặc đo các yếu tố khác như góc, cạnh, rồi tính ra toạ độ, diện tích…Độ chính xác của kết quả sẽ tốt hơn so với phương pháp đồ giải. 1.1.4. Nguyên tắc và nội dung của quản lý địa chính Quản lý địa chính là tên gọi chung cho cả hệ thống công tác địa chính. Đó là hệ thống các biện pháp giúp cho cơ quan nhà nước nắm chắc các thông tin đất đai, quản lý được quyền sở hữu, quyền sử dụng đất, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người sở hữu và sử dụng đất. 1 Nguyên tắc quản lý địa chính: a. Quản lý địa chính cần tiến hành theo quy chế thống nhất do nhà nước quy định, được cụ thể hoá bằng các văn bản pháp luật như luật, nghị định, thông tư… 4
b. Tư liệu địa chính phải đảm bảo tính nhất quán, liên tục và hệ thống. c. Đảm bảo độ chính xác và tin cậy cao. d. Đảm bảo tính khái quát và tính hoàn chỉnh. 2 Nội dung quản lý địa chính: Nội dung của nó bao gồm: Điều tra đất đai, đo đạc, lập bản đồ địa chính, đăng ký đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, phân loại, phân hạng, định giá đất… Nó có ý nghĩa to lớn trong quản lý đất đai, lập quy hoạch tổng thể, kế hoạch sử dụng đất, chính sách đất đai, thu thuế,… 1.2. Đo đạc địa chính 1.2.1. Đo đạc địa chính và quản lý địa chính Quản lý địa chính là quản lý cơ sở trong quản lý đất đai nói chung, còn đo đạc địa chính là công tác kỹ thuật cơ sở cực kỳ quan trọng trong quản lý địa chính, là nội dung trọng tâm của quản lý địa chính. Nó đảm bảo độ tin cậy và tính chính xác các thông tin đất đai, ví dụ như vị trí chính xác các điểm ranh giới đất, kích thước, diện tích các thửa đất, vị trí và mối quan hệ với xung quanh,… Quản lý địa chính mà không có đo đạc địa chính thì không thể thực hiện được nhiệm vụ. Đo đạc địa chính là việc đo đạc với độ chính xác nhất định để xác định các thông tin về đơn vị đất đai như ranh giới, vị trí phân bổ đất, ranh giới sử dụng đất, diện tích đất, đồng thời điều tra phản ánh hiện trạng phân loại sử dụng đất, phân hạng chất lượng đất. Đo đạc địa chính bao gồm đo đạc ban đầu để thành lập bản đồ, hồ sơ địa chính ban đầu và đo đạc hiệu chỉnh được thực hiện khi thửa đất có thay đổi về hình dạng và kích thước. Sản phẩm của đo đạc địa chính là bản đồ địa chính và các văn bản mang tính kỹ thuật và pháp lý cao phục vụ trực tiếp cho quản lý địa chính và quản lý đất đai. Nó khác đo đạc thông thường ở chỗ có tính chuyên môn cao, thể hiện như: Đó là hành vi hành chính có tính pháp lý cao. Có độ chính xác cao thoả mãn yêu cầu quản lý đất đai. 5
Có tư liệu đồng bộ gồm bản đồ, sổ sách, bảng biểu, giấy chứng nhận,… Cần đảm bảo tính xác thực, tính hiện thời của tư liệu. Sự đổi mới không nhất thiết phải theo chu kỳ cố định, khi yếu tố địa chính thay đổi thì phải kịp thời đo bổ sung và cập nhật hồ sơ địa chính. Thuật ngữ Cadastre trong tiếng Pháp được hiểu là địa chính và bao hàm cả nghĩa đo đạc địa chính, còn trong tiếng Anh hiện đại người ta dựng Cadastrai Survey để chỉ công tác đo đạc địa chính. 1.2.2. Nhiệm vụ của đo đạc địa chính Đo đạc địa chính là công tác đo vẽ và điều tra xác định các thông tin cơ bản về vị trí, kích thước đất đai và các vật phụ thuộc trên đó, đồng thời tiến hành điều tra quyền sở hữu, quyền sử dụng, phân loại sử dụng, phân hạng đất nhằm cung cấp những thông tin về đất đai kịp thời phục vụ quản lý đất, quản lý nhà, thu thuế, qui hoạch thành phố, làng mạc, khai thác tài nguyên đất quốc gia một cách có hiệu quả, phục vụ phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường. Đặc điểm kỹ thuật của đo đạc địa chính là: Ngoài việc cần đảm bảo thực hiện đúng các tiêu chuẩn nhà nước về đo vẽ bản đồ tỷ lệ lớn, còn phải song song tiến hành điều tra địa chính để thu thập các thông tin về địa lý, kinh tế, pháp luật của đất đai và các bất động sản. Các thông tin này cần hoàn chỉnh, có hệ thống và được biểu thị dưới các hình thức như bản đồ, bảng biểu, văn bản, đồng thời biên tập thành hồ sơ, địa bạ. Việc quản lý địa chính đòi hỏi có thông tin tin cậy về đất đai, phải đảm bảo độ chính xác nhất định. Do đó, đo đạc địa chính đương nhiên cần theo nguyên tắc và phương pháp đo đạc hoàn chỉnh, ví dụ từ toàn diện đến cục bộ, trước tiên phải tiến hành đo khống chế, sau đó mới đo chi tiết. Nội dung của đo đạc địa chính gồm có: Đo đạc lưới khống chế toạ độ và độ cao địa chính. Đo vẽ các thửa đất, các loại đất và các công trình trên đất. 6
Điều tra thu thập tư liệu về quyền sử dụng đất, sở hữu nhà, hiện trạng sử dụng đất, phân hạng, tính thuế… Khi có biến động đất đai cần kịp thời đo vẽ, cập nhật hồ sơ địa chính, công việc gồm: đo vẽ hiệu chỉnh bản đồ địa chính, đo vẽ lại và chỉnh sửa hồ sơ nhằm đảm bảo tính chính xác và hiện thực của tư liệu địa chính. Căn cứ các yêu cầu về sử dụng đất, khai thác tài nguyên, quy hoạch đất để tiến hành các công việc đo vẽ có liên quan. Đo đạc địa chính thường đòi hỏi xác định chính xác vị trí mặt bằng của thửa đất và các công trình có độ chính xác cao. Còn độ cao của chúng không yêu cầu chặt chẽ. Đo đạc địa chính tuy thuộc phạm trù khoa học kỹ thuật đo vẽ nhưng do nội dung và sự ứng dụng của nó có liên quan đến pháp luật, kinh tế, xã hội và quản lý nên những nhân viên làm việc quản lý, đo đạc địa chính cần phải học và tìm hiểu nhiều kiến thức cơ sở về các lĩnh vực có liên quan. Không những thế, trong quá trình điều tra, đo vẽ cần phối hợp với các ngành liên quan, phải có quy trình, quy phạm thống nhất và được pháp luật bảo vệ thì mới có thể thực hiện được nhiệm vụ. 7
1.2.3. Sản phẩm của đo đạc địa chính Sổ địa bạ và bản đồ địa chính gọi chung là tài liệu đo vẽ địa chính là kết quả cuối cùng của đo đạc địa chính, đó là tài liệu cơ sở cho quản lý địa chính đồng thời là tài liệu quan trọng trong tư liệu địa chính. Bản đồ địa chính là thành quả chủ yếu của đo đạc địa chính. Đó là loại bản đồ chuyên ngành, song nó khác với các bản đồ chuyên ngành thông thường ở chỗ cần thành lập ở tỷ lệ lớn và phạm vi đo vẽ rộng khắp trên toàn quốc và phải được cập nhật thường xuyên. Bản đồ địa chính đáp ứng yêu cầu của số liệu đồng bộ hoá dữ liệu trên cả nước, được sử dụng trong các ngành kinh tế kỹ thuật nên nó còn có tính chất của loại bản đồ cơ bản quốc gia. 1.2.4. Địa chính Việt Nam + Theo các tài liệu lịch sử thì ở Việt Nam từ thế kỷ XI đó tiến hành việc kiểm tra điền địa. Đến triều đại Lê Thánh Tông, thế kỷ XV, bộ “Hồng Đức bản đồ” được thành lập, đó là tư liệu quý về trắc địa, bản đồ và quản lý lãnh thổ. + Năm 1806, vua Gia Long ban hành sắc lệnh đạc điền trong phạm vi toàn lãnh thổ và lập mỗi xã một bộ sổ địa bạ. Trong sổ phân biệt rõ ràng ranh giới giữa công, tư điền thổ, ghi rõ quy mô diện tích của các loại đất, tứ cận, ghi đủ tên của các chủ sở hữu đất trên các văn tự và đồ hoạ tương ứng. Đến thời Thiệu Trị thì công việc kiểm kê điền địa còn được thực hiện nghiêm chỉnh và tu chỉnh lại 5 năm một lần theo sắc lệnh của nhà vua. Như vậy từ đầu thế kỷ XIX, tư liệu địa chính của Việt Nam đó được xây dựng và có chế độ cập nhật rõ ràng. + Trong gần 100 năm đô hộ Việt Nam, thực dân Pháp đa s ̃ ử dụng địa chính vào việc điều hành kinh tế xã hội như một công cụ quan trọng để thống trị. Biện pháp kỹ thuật của họ là đo vẽ bản đồ và điều tra đất đai, lập địa bạ. Từ năm 1871 đến 1895 người Pháp đã cho lập lưới tam giác ở Nam Kỳ, xây dựng bản đồ địa chính ở các thôn ấp, làng, xã, xác định rõ ranh giới các loại đất, ranh giới các chủ sở hữu đất. Những năm sau đó đo vẽ bản đồ địa chính ở nhiều khu vực, đặc biệt là những vùng đất màu mỡ. Tỷ lệ bản đồ địa chính ở vùng đô thị là 1:200, 1:500, 1:1000, ở vùng nông thôn đồng bằng là 1:1000, 1:2000, 1:4000, còn ở vùng núi là 8
1:4000, 1:5000 và 1:15000. Tiến hành lập sổ địa chính hay sổ địa bạ để làm căn cứ tính thuế, lập sổ thuế điền thổ. Về tổ chức, đã lập ra các nha địa chính ở Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ, ở mỗi vùng áp dụng chế độ quản lý khác nhau. + Trong giai đoạn 19551975 ở miền Nam có Nha địa chính, sau chuyển thành Tổng nha địa chính (19651975) đảm nhiệm việc xây dựng các tài liệu quản thổ, tài liệu địa chính và khai thác các tài liệu để thi hành luật thuế cải cách điền địa. + Từ 1945 khi nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà ra đời, công tác địa chính luôn được quan tâm duy trì và phát triển. + Ngày 02 tháng 02 năm 1947 các Ty địa chính được lập vào Bộ canh nông. + Ngày 18/6/1949 Nha địa chính hợp nhất với ngành công sản trực thu thành Nha công sản Địa chính thuộc Bộ Tài chính. + Ngày 3/7/1958 Chính phủ ban hành chỉ thị 33/TTG về việc tiến hành công tác địa chính thuộc Bộ tài chính. + Ngày 9/12/1960 Chính phủ ra quyết định 70/CP quy định nhiệm vụ tổ chức ngành quản lý ruộng đất, chuyển ngành địa chính thuộc Bộ tài chính thành ngành Quản lý ruộng đất thuộc Bộ Nông nghiệp. + Nghị quyết 548/NQQH ngày 21/5/1979 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội và nghị quyết số 404/CP ngày 9/11/1979 đó thành lập hệ thống quản lý đất đai trực thuộc Hội đồng Bộ Trưởng và Uỷ ban nhân dân các cấp. Công tác đo đạc thành lập bản đồ giải thửa đã được tiến hành trên phạm vi cả nước. Bản đồ được thành lập theo hệ toạ độ tự do, đã kịp thời đáp ứng nhiệm vụ kiểm kê đất đai. + Ngày 22/2/1994 Tổng cục Địa chính được thành lập trên cơ sở hợp nhất và tổ chức lại Tổng cục Quản lý ruộng đất và Cục đo đạc bản đồ Nhà nước. Tổng cục là cơ quan thuộc Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về đất đai và đo đạc bản đồ. Để phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước về đất đai nói 9
chung, công tác đăng ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nói riêng, ngành Địa chính đã tiến hành đo đạc thành lập Bản đồ địa chính mới trên phạm vi cả nước. Bản đồ địa chính và Bản đồ giải thửa cơ bản giống nhau về tính chất và nội dung. Đến nay khoảng 8000 xã đã có Bản đồ địa chính. + Theo Nghị quyết 02/QH11 ngày 5/8/2002 của Quốc hội khoá 11 về việc quy định các bộ và cơ quan ngang Bộ của Chính phủ, Bộ tài nguyên và môi trường đã được thành lập. Công tác quản lý nhà nước về đất đai do một số đơn vị thuộc Bộ đảm nhiệm, trong đó có 3 đơn vị chủ chốt là : Vụ Đăng ký và Thống kê đất đai; Vụ đất đai; Trung tâm điều tra, quy hoạch đất đai. 10
Chương 2 BẢN ĐỒ ĐỊA CHÍNH 2.1. Khái niệm bản đồ địa chính Theo điều 3, luật Đất đai 2013 Bản đồ địa chính là bản đồ thể hiện các thửa đất và các yếu tố địa lý có liên quan, lập theo đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn và được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xác nhận. Bản đồ địa chính là tài liệu cơ bản nhất của bộ hồ sơ địa chính, vì vậy bản đồ địa chính thể hiện tính chất cơ ban là ̉ tính địa lý: xác định vị trí địa vật, địa hình khu vực; tính kinh tế: ở vị trí và mục đích sử dụng của thửa đất. Đặc biệt, bản đồ địa chính còn mang tính pháp lý cao phục vụ quản lý chặt chẽ đất đai đến từng thửa, từng chủ sử dụng đất. Tính pháp lý của bản đồ địa chính còn được thể hiện trong hồ sơ địa chính. Công tác địa chính bao gồm cả 3 mặt: tự nhiên, kinh tế, pháp lý. Ba mặt này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu thiếu một trong ba yếu tố thì chưa đủ điều kiện để gọi là “Địa chính”. 2.2. Mục đích và nhiệm vụ của bản đồ địa chính (Theo Mục 1.4 Quy phạm thành lập bản đồ địa chính số 08/ 2008) 1. Làm cơ sở để thực hiện đăng ký quyền sử dụng đất (hay gọi tắt là đăng ký đất đai), giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, đền bù, giải phóng mặt bằng, cấp mới, cấp đổi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất, giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở theo quy định của pháp luật. 2. Xác nhận hiện trạng về địa giới hành chính xã, phường, thị trấn; quận, huyện, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là huyện); tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là tỉnh). 3. Xác nhận hiện trạng, thể hiện biến động và phục vụ cho chỉnh lý biến động của từng thửa đất trong từng đơn vị hành chính xã. 11
4. Làm cơ sở để lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng các khu dân cư, đường giao thông, cấp thoát nước, thiết kế các công trình dân dụng và làm cơ sở để đo vẽ các công trình ngầm. 5. Làm cơ sở để thanh tra tình hình sử dụng đất và giải quyết khiếu nại, tố cáo, tranh chấp đất đai. 6. Làm cơ sở để thống kê và kiểm kê đất đai. 7. Làm cơ sở để xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai các cấp. 2.3. Yêu cầu đối với bản đồ địa chính Thể hiện đúng hiện trạng của thửa đất, chính xác rõ ràng cả về mặt địa lý và pháp lý, không nhầm lẫn về chủ sử dụng và loại đất. Chọn tỷ lệ bản đồ địa chính phù hợp với vùng đất, loại đất. Bản đồ địa chính phải có hệ thống toạ độ thống nhất, có phép chiếu phù hợp để các yếu tố trên bản đồ biến dạng nhỏ nhất. Thể hiện đầy đủ và chính xác các yếu tố không gian như vị trí các điểm, các đường đặc trưng, diện tích các thửa đất… Các yếu tố pháp lý phải được điều tra, thể hiện chuẩn xác và chặt chẽ. Các quy định kỹ thuật đối với bản đồ địa chính (dạng bản đồ giấy, bản đồ số) phải thuận tiện cho việc sử dụng, bảo quản, cập nhật và lưu trữ. 2.4. Nội dung bản đồ địa chính 2.4.1. Các yếu tố cơ bản của bản đồ địa chính Bản đồ địa chính được sử dụng trong quản lý đất đai là bộ bản đồ biên tập riêng cho từng đơn vị hành chính cơ sở xã, phường, mỗi bộ bản đồ có thể gồm nhiều tờ bản đồ ghép lại. Để đảm bảo tính thống nhất, tránh nhầm lẫn và dễ dàng vận dụng trong quá trình thành lập, sử dụng bản đồ và quản lý đất đai, ta cần hiểu rõ bản chất một số yếu tố cơ bản của bản đồ địa chính. Yếu tố điểm: Điểm là một vị trí được đánh dấu ở thực địa bằng dấu mốc đặc biệt. Trong thực tế, đó là các điểm trắc địa, các điểm đặc trưng trên đường 12
biên thửa đất, các điểm đặc trưng của địa vật, địa hình. Trong địa chính cần quản lý dấu mốc thể hiện ở thực địa và toạ độ của chúng. Yếu tố đường: Đó là các đoạn thẳng cần xác định và quản lý toạ độ hai điểm đầu và cuối, từ toạ độ có thể tính ra được chiều dài và phương vị của đoạn thẳng. Đối với đường gấp khúc cần quản lý toạ độ các điểm đặc trưng của nó. Các đường cong có hình dạng hình học cơ bản có thể quản lý các yếu tố đặc trưng, ví dụ: một cung tròn có thể xác định và quản lý điểm đầu, cuối và bán kính của nó. Tuy nhiên trong đo đạc địa chính thường xác định đường cong bằng cách chia nhỏ cung cong tới mức các đoạn của nó có thể coi là đoạn thẳng, khi đó đường cong được xác định và quản lý một đường gấp khúc. Thửa đất: Là yếu tố quan trọng của đất đai. Thửa đất là một mảnh đất tồn tại ở thực địa có diện tích xác định, được giới hạn bởi một đường bao khép kín, thuộc một chủ sở hữu hoặc chủ sử dụng nhất định. Trong mỗi thửa đất có thể có một hoặc một số loại đất. Đường ranh giới thửa đất ở thực địa có thể là con đường, bờ ruộng, tường xây, hàng rào cây… hoặc đánh dấu bằng các mốc theo quy ước của các chủ sử dụng đất. Các yếu tố đặc trưng của thửa đất là các điểm góc thửa, chiều dài các cạnh và diện tích của nó. Trên bản đồ địa chính tất cả các thửa đất đều được xác định vị trí, ranh giới, diện tích. Mọi thửa đất đều được đặt tên, tức là gán cho nó 1 số hiệu địa chính, số hiệu này thường được đặt theo thứ tự trên từng tờ bản đồ địa chính. Ngoài số hiệu địa chính, các thửa đất còn có các đặc trưng như địa danh, tên riêng của khu đất, xứ đồng, lô đất, địa chỉ thôn, đường phố, và địa danh thửa đất giúp cho viêc nhận dạng, phân biệt thửa này với thửa khác trên phạm vi địa phương và quốc gia. Về nguyên tắc mọi sự thay đổi diện tích thửa đất sẽ đương nhiên kéo theo sự huỷ bỏ số hiệu thửa cũ của nó và việc thiết lập tương ứng các số hiệu mới cho các thửa đất được hình thành từ việc thay đổi này. Thửa đất phụ: Trên 1 thửa đất lớn có thể tồn tại các thửa nhỏ có đường ranh giới phân chia không ổn định, có các phần được sử dụng vào các mục đích khác nhau, trồng cây khác nhau, mức tính thuế khác nhau, thậm chí thường xuyên 13
thay đổi chủ sử dụng đất. Loại thửa nhỏ này được gọi là thửa đất phụ hay đơn vị phụ tính thuế ví dụ: một thửa đất trong khu vực dân cư nông thôn do một chủ sử dụng có đất ở, ao và vườn. Có thể phân chia các loại đất trong thửa chính tạo ra các thửa phụ. Lô đất: là vùng đất có thể gồm một hoặc nhiều thửa đất. Thông thường lô đất được giới hạn bởi các con đường, kênh mương, sông ngòi…Đất đai được chia lô theo điều kiện địa lý như có cùng độ cao, độ dốc, theo điều kiện giao thông thuỷ lợi, theo mục đích sử dụng hay cùng loại cây trồng. Khu đất, xứ đồng: Đó là vùng đất gồm nhiều thửa đất, nhiều lô đất. Khu đất và xứ đồng thường có tên gọi riêng được đặt từ lâu đời. Thôn, bản, xóm, ấp: Đó là các cụm dân cư tạo thành 1 cộng đồng người cùng sống và lao động sản xuất trên cùng 1 vùng đất. Các cụm dân cư thường có sự liên kết mạnh về các yếu tố dân tộc, tôn giáo, nghề nghiệp… Xã, phường: là đơn vị hành chính cơ sở gồm nhiều thôn, bản hoặc đường phố. Đó là đơn vị hành chính có đầy đủ các tổ chức quyền lực để thực hiên chức năng quản lý nhà nước một các toàn diện đối với các hoạt động về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội trong phạm vi lãnh thổ của mình. Thông thường bản đồ địa chính được đo vẽ và biên tập theo đơn vị hành chính cơ sở xã phường để sử dụng trong quá trình quản lý đất đai. 2.4.2. Các nội dung cần thể hiện trên bản đồ địa chính Bản đồ địa chính là tài liệu chủ yếu trong bộ hồ sơ địa chính vì vậy trên bản đồ cần thể hiện đầy đủ các nội dung đáp ứng yêu cầu quản lý đất đai. Các yếu tố nội dung chính thể hiện trên bản đồ địa chính gồm: 1. Khung bản đồ; 2. Điểm khống chế toạ độ, độ cao Quốc gia các hạng, điểm địa chính, điểm khống chế ảnh ngoại nghiệp, điểm khống chế đo vẽ có chôn mốc ổn định; 14
Trên bản đồ cần thể hiện đầy đủ các điểm khống chế toạ độ và độ cao nhà nước các cấp, điểm địa chính các điểm khống chế đo vẽ có chôn mốc để sử dụng lâu dài. Đây là yếu tố dạng điểm, cần thể hiện chính xác đến 0,1mm trên bản đồ. 3. Mốc địa giới hành chính, đường địa giới hành chính các cấp; Cần thể hiện chính xác đường địa giới quốc gia, địa giới hành chính các cấp tỉnh, huyện, xã, các mốc giới hành chính, các điểm ngoặt của đường địa giới. Khi đường địa giới hành chính các cấp trùng nhau thì biểu thị đường địa giới cấp cao nhất. Các đường địa giới phải phù hợp với hồ sơ địa giới đang được lưu trữ trong các cơ quan nhà nước. 4. Mốc giới quy hoạch; chỉ giới hành lang bảo vệ an toàn giao thông, thuỷ lợi, đê điều, hệ thống dẫn điện và các công trình công cộng khác có hành lang bảo vệ an toàn; Trên bản đồ địa chính phải thể hiện đầy đủ mốc quy hoạch, chỉ giới quy hoạch, hành lang an toàn giao thông, hành lang bảo vệ đường điện cao thế, bảo vệ đê điều. 5. Ranh giới thửa đất, loại đất, số thứ tự thửa đất, diện tích thửa đất; Ranh giới thửa đất, số thứ tự thửa đất, diện tích thửa đất: Thửa đất là yếu tố cơ bản của bản đồ địa chính. Ranh giới thửa đất được thể hiện trên bản đồ bằng đường viền khép kín dạng đường gấp khúc hoặc đường cong. Để xác định vị trí thửa đất cần đo vẽ chính xác các điểm đặc trưng trên đường ranh giới của nó như điểm góc thửa, điểm ngoặt, điểm cong của đường biên. Đối với mỗi thửa đất, trên bản đồ còn phải thể hiện đầy đủ ba yếu tố là số thứ tự thửa, diện tích và loại đất theo mục đích sử dụng. Loại đất: Tiến hành phân loại và thể hiện 3 loại đất chính là đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp và đất chưa sử dụng. Trên bản đồ địa chính cần phân loại đến từng thửa đất, từng loại đất chi tiết. 6. Nhà ở và công trình xây dựng khác: Chỉ thể hiện trên bản đồ các công trình xây dựng chính phù hợp với mục đích sử dụng của thửa đất, trừ các công trình xây dựng tạm thời. Các công trình ngầm khi có yêu cầu thể hiện trên bản đồ địa chính phải được nêu cụ thể trong thiết kế kỹ thuật dự toán công trình; Khi đo vẽ bản đồ tỷ lệ lớn ở vùng đất thổ 15
cư, đặc biệt là ở khu vực đô thị thì trên từng thửa đất còn phải thể hiện chính xác ranh giới các công trình xây dựng cố định như nhà ở, nhà làm việc… Các công trình xây dựng được xác định theo mép tường phía ngoài. Trên vị trí công trình còn biểu thị tính chất công trình như nhà gạch, nhà bê tông, nhà nhiều tầng… 7. Các đối tượng chiếm đất không tạo thành thửa đất Ví dụ : như đường giao thông, công trình thủy lợi, đê điều, sông, suối, kênh, rạch và các yếu tố chiếm đất khác theo tuyến; Hệ thống giao thông: Cần thể hiện tất cả các loại đường sắt, đường bộ, đường hàng không, đường trong làng, ngoài đồng, đường phố, ngõ phố… nếu có trên địa bàn. Đo vẽ chính xác vị trí tim đường, mặt đường, chỉ giới đường, các công trình cầu cống trên đường và tính chất con đường. Giới hạn thể hiện hệ thống giao thông là chân đường, đường có độ rộng lớn hơn hoặc bằng 0,5mm trên bản đồ phải vẽ 2 nét, nếu độ rộng nhỏ hơn 0,5 thì vẽ 1 một nét và ghi chú độ rộng. Mạng lưới thuỷ văn: Thể hiện hệ thống sông ngòi, kênh mương, ao hồ… có trên địa bàn được thể hiện theo mức nước cao nhất hoặc mức nước tại thời điểm đo vẽ. Độ rộng kênh mương lớn hơn hoặc bằng 0.5mm trên bản đồ phải vẽ 2 nét, nếu độ rộng nhỏ hơn 0,5mm thì vẽ 1 một theo đường tim của nó và ghi chú độ rộng. Khi đo vẽ trong các khu dân cư thì phải vẽ chính xác các rãnh thoát nước công cộng. Sông ngòi, kênh mương cần phải ghi chú tên riêng và hướng nước chảy. 8. Địa vật, công trình có giá trị về lịch sử, văn hóa, xã hội và ý nghĩa định hướng cao; 9. Dáng đất hoặc điểm ghi chú độ cao Thể hiện dáng đất bằng đường đồng mức hoặc ghi chú độ cao hoặc kết hợp cả hai; và được thể hiện khi có yêu cầu thể hiện phải được nêu cụ thể trong thiết kế kỹ thuật dự toán công trình; 10. Ghi chú thuyết minh. Khi ghi chú các yếu tố nội dung bản đồ địa chính phải tuân theo các quy định về ký hiệu bản đồ địa chính 16
2.5. Phân loại bản đồ địa chính Khi nghiên cứu đặc điểm quy trình công nghệ thành lập bản đồ địa chính và phạm vi ứng dụng của bản đồ địa chính, ta cần làm quen với 1 số khái niệm về các loại bản đồ địa chính sau: Bản đồ giấy địa chính: Bản đồ giấy địa chính là loại bản đồ truyền thống, các thông tin được thể hiện toàn bộ trên giấy nhờ hệ thống ký hiệu và ghi chú. Bản đồ giấy cho ta thông tin rõ ràng, trực quan, dễ sử dụng. Bản đồ số địa chính : Bản đồ số địa chính có nội dung thông tin tương tự như bản đồ giấy, song các thông tin này được lưu trữ dưới dạng số trong máy tính, sử dụng một hệ thống ký hiệu đã số hoá. Các thông tin không gian lưu trữ dưới dạng tọa độ, còn thông tin thuộc tính sẽ được mã hoá. Bản đồ số địa chính được hình thành dựa trên hai yếu tố kỹ thuật là phần cứng máy tính và phần mềm điều hành. Các số liệu đo đạc hoặc bản đồ cũ được đưa vào máy tính để xử lý, biên tập, lưu trữ và có thể in ra thành bản đồ giấy. Hai loại bản đồ trên thường có cùng cơ sở toán học, cùng nội dung. Tuy nhiên bản đồ số đã sử dụng thành quả của công nghệ thông tin hiện đại nên có được nhiều ưu điểm hơn hẳn so với bản đồ giấy thông thường. Bản đồ địa chính cơ sở Đó là tên gọi chung cho bản đồ gốc được đo vẽ bằng các phương pháp đo vẽ trực tiếp ở thực địa, đo vẽ bằng các phương pháp có sử dụng ảnh hàng không kết hợp với đo vẽ bổ sung ở thực địa hay được thành lập trên cơ sở biên tập, biên 17
vẽ từ bản đồ địa hình cùng tỷ lệ đó có. Bản đồ địa chính cơ sở được đo vẽ kín ranh giới hành chính và kín mảnh bản đồ. Bản đồ địa chính cơ sở là tài liệu cơ bản để biên tập, biên vẽ và đo vẽ bổ sung thành bản đồ địa chính theo đơn vị hành chính cơ sở xã, phường, thị trấn, để thể hiện hiện trạng vị trí, diện tích, hình thể và loại đất của các thửa đất có tính ổn định lâu dài và dễ xác định ở thực địa. Bản đồ địa chính Đó là tên gọi của bản đồ được biên tập, biên vẽ từ bản đồ địa chính cơ sở theo từng đơn vị hành chính cơ sở xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã), được đo vẽ bổ sung để vẽ trọn vẹn các thửa đất, xác định loại đất theo chỉ tiêu thống kê của từng chủ sử dụng đất trong mỗi mảnh bản đồ và được hoàn chỉnh phù hợp với số liệu trong hồ sơ địa chính. Bản đồ địa chính được lập cho từng đơn vị hành chính cấp xã, là tài liệu quan trọng trong bộ hồ sơ địa chính; trên bản đồ thể hiện vị trí, hình thể, diện tích, số thửa và loại đất của từng chủ sử dụng đất; đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước về đất đai ở tất cả các cấp xã, huyện, tỉnh và trung ương. Bản đồ trích đo Là tên gọi chung cho bản vẽ có tỷ lệ lớn hơn hay nhỏ hơn tỷ lệ bản đồ địa chính cơ sở, bản đồ địa chính, trên đó thể hiện chi tiết từng thửa đất trong các ô thửa, vùng đất có tính ổn định lâu dài hoặc thể hiện chi tiết theo yêu cầu quản lý đất đai. 18
Chương 3 CƠ SỞ TOÁN HỌC CỦA BẢN ĐỒ ĐỊA CHÍNH 3.1. Khái niệm về phép chiếu và hệ toạ độ địa chính 3.1.1. Các phép chiếu bản đồ đã được sử dụng ở Việt Nam Tại Việt Nam, có 2 lưới chiếu đẳng góc được sử dụng cho bản đồ địa chính đó là lưới chiếu Gaus Kruger và UTM. Bản đồ địa chính của Việt Nam được thành lập trước năm 2000 đều sử dụng múi chiếu Gauss. Tháng 7 năm 2000, tổng cục địa chính đã công bố và đưa vào sử dụng hệ quy chiếu và hệ toạ độ nhà nước VN2000, múi chiếu UTM được chính thức sử dụng trong ngành địa chính. Để đáp ứng yêu cầu quản lý đất đai, đặc biệt là khi sử dụng hệ thống thông tin đất đai, bản đồ địa chính trên toàn bộ lãnh thổ phải là một hệ thống thống nhất về cơ sở toán học và độ chính xác. Muốn vậy phải xây dựng lưới toạ độ thống nhất và chọn hệ quy chiếu tối ưu và hợp lý để thể hiện bản đồ. Trong khi lựa chọn hệ quy chiếu cần đặc biệt ưu tiên giảm nhỏ đến mức có thể ảnh hưởng của biến dạng phép chiếu đến kết quả thể hiện yếu tố bản đồ. Ta xem xét việc lựa chọn hệ quy chiếu theo các vấn đề sau: 3.1.2. Ảnh hưởng biến dạng phép chiếu toạ độ phẳng đến các yếu tố trên bản đồ Bản đồ địa chính phải thể hiện trên mặt phẳng qua một phép chiếu xác định. Phép chiếu cần được chọn sao cho biến dạng của các yếu tố thể hiện trên bản đồ là nhỏ nhất, tức là ảnh hưởng biến dạng phép chiếu đến độ chính xác các yếu tố đo đạc và cần quản lý thể hiện trờn bản đồ là không đáng kể. Sơ đồ múi chiếu và đặc điểm biến dạng của hai phép chiếu Gauss và UTM được giới thiệu trên hình 3.1. 19
Hình 3.1 Các trị số biến dạng ghi ở bảng 3.1 Bảng 3.1 Múi chiếu 1.5o 3o 6o Các chỉ số biến dạng Tỷ lệ độ dài 1,000086 1,000343 1,00137 Biến dạng dài % 0,0086 0,0343 0,137 D/D 1:11600 1:3200 1:750 Tỷ lệ diện tích 1,000171 1,000685 1,00274 Biến dạng diện tích % 0.0171 0,0685 0,274 P/P 1:58000 1:1460 1:360 Kết luận: Số liệu bảng 3.1 cho ta thấy biến dạng độ dài và diện tích cực đại của phép chiếu GaussKruger giảm đáng kể khi ta giảm độ rộng múi chiếu từ 60 xuống 30hoặc 1.50. Khi lập bản đồ địa chính tỷ lệ 1:1000. 1:2000 và 1:5000, nên dùng múi chiếu 30còn khi lập bản đồ tỷ lệ 1:500, 1:200 thì phải dựng múi chiếu GaussKruger với múi 1.5o. Để đảm bảo chắc chắn cho khu vực đo vẽ bản đồ địa chính cấp tỉnh hoặc thành phố không cách xa kinh tuyến trục của múi chiếu quá 80 km, trong quy phạm quy định cụ thể kinh tuyến trục cho từng tỉnh riêng biệt. Hiện nay nước ta có 64 tỉnh và thành phố, có nhiều tỉnh nằm trên cùng một kinh tuyến, vì vậy mỗi tỉnh được chỉ định chọn một trong 10 kinh tuyến trục từ 1030 đến 1090 20