Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : BỆNH HẠI CÂY BẮP part 3

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Điều kiện phát sinh phát triển bệnh là: trời mát và ẩm, buổi sáng có sương mù, cây vào giai đoạn trổ cờ và nhất là ở các vùng có vĩ độ cao. Vào năm 1935, có một báo cáo cho rằng hạt có thể bị nhiểm bệnh do nấm !IHelminthosporium!i sp.. Như vậy, loài nấm nầy có thể là một trong các loài có khả năng gây hại trên hạt đã được biết là: H. maydis, H. carbonum, H. rostratum, chớ không chắc là loài H. turcicum. Và các báo cáo khác cũng cho thấy loài H. turcicum không...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng bệnh chuyên khoa nông nghiệp : BỆNH HẠI CÂY BẮP part 3

beänh laây lan leân caùc laù beân treân. Ñieàu kieän phaùt sinh phaùt trieån beänh laø: trôøi maùt vaø aåm, buoåi saùng coù söông muø, caây vaøo giai ñoaïn troå côø vaø nhaát laø ôû caùc vuøng coù vó ñoä cao. Vaøo naêm 1935, coù moät baùo caùo cho raèng haït coù theå bò nhieåm beänh do naám !IHelminthosporium!i sp.. Nhö vaäy, loaøi naám naày coù theå laø moät trong caùc loaøi coù khaû naêng gaây haïi treân haït ñaõ ñöôïc bieát laø: H. maydis, H. carbonum, H. rostratum, chôù khoâng chaéc laø loaøi H. turcicum. Vaø caùc baùo caùo khaùc cuõng cho thaáy loaøi H. turcicum khoâng gaây beänh cho haït. IV. CAÙCH PHOØNG TRÒ BEÄNH. - Veä sinh ñoàng ruoäng, khoâng boùn quaù nhieàu ñaïm, caàn boùn theâm kali. - Luaân canh vôùi chu kyø hai naêm. Choïn troàng gioáng khaùng beänh, caùc gioáng khaùng beänh naày coù nguoàn goác töø caùc vuøng Colombia, Caribeâ, Peru,Venezuella. Choïn gioáng daøi ngaøy vì noù ít nhieåm beänh hôn gioáng ngaén ngaøy. - Khi caây cao khoaûng 0,5m, neân phun thuoác ngöøa beänh. Caùc thuoác coù chöùa maneb hoaëc chlorothalonil hoaëc propiconazol ñeàu coù hieäu quaû trong vieäc phoøng trò beänh naày, nhö: Dithane M-45 (80% mancozeb), Manzate 200 (80% maneb), Tilt (41,8% propiconazole), phun ñònh kyø 5-7 ngaøy/laàn. BEÄNH ÑOÁM LAÙ NHOÛ (Southern leaf blight, Leaf spot) I. SÖÏ PHAÂN BOÁ vaø TAÙC HAÏI CUÛA BEÄNH. Beänh xuaát hieän khaép naêm chaâu, ñaõ boäc phaùt thaønh dòch beänh vaøo naêm 1970 ôû Myõ, do doøng T cuûa naám beänh taán coâng leân gioáng baép ñöïc baát thuï teá baøo chaát (Tcms = Texas male sterile cytoplasm), laø gioáng ñöôïc troàng chuû löïc (85% dieän tích), vaø ñaõ gaây toån thaát ñöôïc öôùc tính khoaûng 1 tæ ñoâ la Myõ. Doøng O thì xuaát hieän chuû yeáu ôû caùc vuøng nhieät ñôùi vaø baùn nhieät ñôùi, vaø ít gaây haïi hôn; tuy nhieân, neáu duøng doøng O ñeå chuûng beänh nhaân taïo cho caùc gioáng baép deã nhieåm beänh, thì thaát thu naêng suaát coù theå leân ñeán 50%. Beänh coøn taán coâng leân caùc caây thuoäc hoï Hoaø baûn vaø caây coï daàu. II. TRIEÄU CHÖÙNG BEÄNH. Treân laù, ñoám beänh coù nhieàu daïng vaø maøu saéc khaùc nhau: coù ñoám hình chöõ nhaät, hình thoi hoaëc hình ellip, maøu vaøng, naâu vaøng hoaëc naâu ñoû, coù vieàn naâu tím bao quanh, daøi 5-10 Giaùo Trình Beänh Caây Chyeân Khoa 106
mm vaø ñöôïc giôùi haïn bôûi hai gaân phuï cuûa laù (Hình 11). Söï thay ñoåi hình daïng vaø maøu saéc cuûa ñoám beänh laø do giai ñoaïn phaùt trieån cuûa beänh, ñieàu kieän thôøi tieát, phaûn öùng cuûa gioáng baép troàng,v.v...; ngoaøi ra, coøn do ñaëc tính gaây haïi cuûa doøng naám beänh: - Treân laù: doøng naám O taïo ra nhöõng ñoám beänh hình chöõ nhaät vôùi vieàn maøu naâu, coù kích thöôùc nhoû 0,6 x 1,2-1,9 cm; coøn doøng naám T thì taïo veát beänh to hôn, hình chöõ nhaät hoaëc hình thoi vôùi vieàn maøu maøu naâu ñoû. - Treân thaân: doøng T taïo veát beänh gioáng nhö treân laù, coøn doøng O khoâng taïo veát beänh treân thaân. - Treân traùi: doøng T taïo ra lôùp moác nhö næ ñen, coøn doøng O khoâng taïo veát beänh treân traùi. Beänh laøm cheát caùc moâ chöùa dieäp luïc toá, laøm giaûm khaû naêng quang hôïp, laøm thaân caây yeáu ôùt, laù khoâng coøn boå döôõng trong chaên nuoâi, giaûm naêng suaát haït. Khi haït gioáng bò nhieåm beänh, caây con coù theå seõ cheát. Beänh raát phoå bieán ôû nhöõng vuøng coù khí haäu aám aùp, aåm öôùt, nhö ôû vuøng nhieät ñôùi. Beänh coù theå taán coâng töø khi caây môùi coù 2-3 laù ñeán luùc thu hoaïch. Caây thieáu dinh döôõng, beänh caøng traàm troïng theâm. III. TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH. Beänh do naám Helminthosporium maydis Nishikado & Miyake, giai ñoaïn hoaøn toaøn laø Cochliobolus heterostrophus Drechsler. Loaøi naày toû ra thích öùng vôùi ñieàu kieän noùng aåm cao hôn loaøi H. turcicum. Coù hai doøng gaây haïi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh laø doøng T vaø doøng O. Doøng C (taán coâng gioáng baép coù teá baøo chaát C) laø doøng thöù ba, môùi ñöôïc xaùc ñònh taïi Trung Quoác. Ñính baøo töû coù hình thoi daøi, hôi cong, maøu naâu vaøng, goàm nhieàu teá baøo,coù 2-15 vaùch ngaên, kích thöôùc: 25-140 x 10-21 micron. Ñính baøo ñaøi coù maøu naâu, moïc rieâng leû hay keát thaønh chuøm, goàm nhieàu teá baøo vôùi 4-17 vaùch ngaên, kích thöôùc: 162-487 x 5-9 micron, mang 1-8 ñính baøo töû (Hình 12B). Giaû bao nang (pseudothecia) coù mieäng, hình caàu, maøu ñen, kích thöôùc: 0,4-0,6 x 0,4 mm, chöùa nhieàu nang (asci). Moãi nang coù 4 nang baøo töû; nang baøo töû goàm 6-10 teá baøo, kích thöôùc: 6-7 x 130-340 micron. Giai ñoaïn sinh saûn höõu tính hieám khi xaûy ra trong ñieàu kieän töï nhieân. Maàm beänh taïo baøo töû töø caây beänh hoaëc xaùc caây beänh. Baøo töû ñöôïc gioù mang ñi laây nhieåm vaøo caùc laù baép, ñoám beänh xuaát hieän vaø 5-6 ngaøy sau ñoù seõ cho ra baøo töû. Doøng O ít gaây haïi hôn doøng T. ÔÛ loâ haït ñöôïc thu thaäp töø ruoäng nhieåm beänh, coù ñeán 99% haït coù söï hieän dieän Giaùo Trình Beänh Caây Chyeân Khoa 107
cuûa doøng T, trong khi khoâng thaáy doøng O maëc duø noù cuõng coù khaû naêng gaây haïi treân haït. Beänh cuõng ñöôïc truyeàn töø haït; tuy nhieân, ñieàu naày chæ xaûy ra ôû doøng T, coøn ôû doøng O thì chöa coù baèng chöùng roõ raøng. Caây con phaùt trieån töø haït bò nhieåm doøng T, seõ bò heùo cheát trong voøng 3-4 tuaàn sau khi troàng. Vieäc xaùc ñònh doøng naám gaây beänh ñöôïc döïa vaøo trieäu chöùng beänh xuaát hieän treân caây con (4 tuaàn tuoåi) khi ñöôïc chuûng beänh. Ngay sau khi chuûng beänh, caây con ñöôïc giöõ nôi coù aåm ñoä cao (95%) trong 24 giôø ñeå beänh phaùt trieån. IV. CAÙCH PHOØNG TRÒ BEÄNH. - Duøng gioáng khaùng beänh. Gioáng khaùng beänh coù nhieàu daïng: daïng khaùng beänh baèng phaûn öùng cho ñoám beänh maøu vaøng, do di theå rhm; daïng khaùng beänh baèng phaûn öùng cho ñoám beänh nhoû, vuøng bò haïi ít, daïng naày ñöôïc chi phoái bôûi nhieàu di theå. Tính khaùng doøng O ñöôïc chi phoái bôûi nhaân, coøn tính khaùng doøng T ñöôïc chi phoái bôûi nhaân vaø teá baøo chaát. ÔÛ ÑBSCL, caùc gioáng ít nhieåm beänh ñöôïc ghi nhaän laø: Western yellow, Thaùi sôùm hoån hôïp, Mehico 4 vaø Mehico 7. Caùc gioáng deã nhieåm beänh laø: Taiwan 11, Ñoû Ñaøi Loan, Raêng ngöïa,... - Khöû haït vôùi maneb, captan, organomercury hoaëc vôùi hoån hôïp carboxin vaø thiram. Boùn phaân ñaày ñuû vaø caân ñoái N-P-K. - Phun thuoác ngöøa trò beänh nhö ôû beänh Ñoám laù to. Trong ñieàu kieän nhaø löôùi, coù theå duøng vi khuaån ñoái khaùng ñeå phoøng trò beänh. BEÄNH ÑOÁM NAÂU (Brown spot) I. SÖÏ PHAÂN BOÁ vaø TAÙC HAÏI CUÛA BEÄNH. Beänh coù maët ôû Chaâu AÙ, Chaâu Phi, Chaâu UÙc, Baéc vaø Trung Myõ. Ñaây laø beänh quan troïng ôû vuøng coù möa nhieàu vaø nhieät ñoä cao. ÔÛ AÁn Ñoä, beänh ñaõ laøm giaûm 20% naêng suaát. ÔÛ Myõ, beänh khoâng gaây haïi ñaùng keå: chæ laøm giaûm 6-10% ôû baéc Carolina vaøo naêm 1919, vaø 1,9% ôû Mississippi vaøo naêm 1957; tuy nhieân, vaøo naêm 1971, moät traän dòch lôùn ñaõ laøm ñoå ngaû 80% caây baép cuûa moät soá ruoäng baép ôû Illinois. II. TRIEÄU CHÖÙNG BEÄNH. Giaùo Trình Beänh Caây Chyeân Khoa 108
Phieán laù coù nhöõng ñoám nhoû hôn 1mm, luùc ñaàu coù maøu hôi vaøng, sau ñoù chuyeån sang maøu naâu vaø thöôøng taäp trung thaønh ñaùm. Treân beï laù, thaân vaø laù bi coù nhöõng ñoám to hôn: 1- 2cm, coù maøu naâu saäm vaø nhoâ leân. Bieåu bì nôi ñoám beänh coù theå bò nöùt ra ñeå phoùng thích caùc baøo töû cuûa naám beänh coù maøu naâu. Maøu saéc cuûa ñoám beänh naày deã nhaàm laãn vôùi beänh ræ (Hình 13). III. TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH. Beänh do naám Physoderma maydis. Naám khoâng coù khuaån ty theå; Ñoäng baøo töû (zoospores) xaâm nhaäp vaøo teá baøo kyù chuû, naåy maàm cho ra moät ít theå daïng sôïi ñeå lieân laïc giöõa caùc teá baøo kyù chuû. Naám phaùt trieån vaø thaønh laäp haøng chuïc tuùi-baøo-töû (sporangia) trong moät teá baøo cuûa caây. Tuùi-baøo-töû coù kích thöôùc: 18-24 x 20-30 micron, maøu naâu vaø taïo ra maøu cho ñoám beänh. Moãi tuùi-baøo-töû chöùa 20-50 ñoäng baøo töû, ñoäng baøo töû coù kích thöôùc: 3-4 x 5-7 micron, trong suoát vaø coù moät chieân mao (Hình 15). Ñoäng baøo töû coù theå soáng trong ñaát vaø ôû xaùc caây beänh treân ba naêm. Naám beänh phaùt trieån thích hôïp ôû 26-28 ñoä C vaø aåm ñoä cao. Maëc duø beänh ñöôïc lieät vaøo nhoùm coù maàm beänh treân haït nhöng chöa thaáy coù söï lan truyeàn beänh töø haït beänh vaøo caây con. IV. CAÙCH PHOØNG TRÒ BEÄNH. - Duøng gioáng khaùng beänh. - Veä sinh ñoàng ruoäng vaø luaân canh. - Phun thuoác Captan, Benomyl, Fermate hoaëc Oxycarboxin, ñònh kyø 7 ngaøy/laàn ñeå ngöøa vaø trò beänh. BEÄNH BAÏCH TAÏNG (Java downy mildew) I. SÖÏ PHAÂN BOÁ vaø TAÙC HAÏI CUÛA BEÄNH. Beänh ñaõ ñöôïc ghi nhaän phoå bieán ôû UÙc, Cu ba, Congo, AÁn Ñoä, Trung Quoác vaø Indonesia. Beänh ñöôïc phaùt hieän ñaàu tieân ôû YÙ vaøo naêm 1874. Ñaây laø beänh haïi chuû yeáu treân baép ôû Indonesia, thieät haïi leân ñeán 80-90% ôû vaøi nôi, vaøo naêm 1964 vaø 1968. Beänh môùi ñöôïc phaùt hieän ôû UÙc. ÔÛ Vieät Nam, baép troàng ôû vuøng nuùi vaø ñoàng baèng ñeàu bò nhieåm beänh, coù ruoäng coù tæ leä caây beänh leân ñeán 70-80%, gaây cheát caây, phaûi gieo troàng laïi vaø treã thôøi vuï. Giaùo Trình Beänh Caây Chyeân Khoa 109
II. TRIEÄU CHÖÙNG BEÄNH. Caây baép thöôøng bò nhieåm beänh naày töø khi môùi coù 2-3 laù, nhöng cuõng coù theå keùo daøi ñeán giai ñoaïn caây troå côø. Caây phaùt trieån keùm, laù heïp laïi vaø coù maøu vaøng hay vaøng xanh. Sau ñoù, caû laù bò vaøng, khoâ heùo, caây cheát. Neáu beänh xaâm nhaäp khi caây ñaõ lôùn, treân laù coù nhöõng veát beänh maøu traéng hay vaøng traéng vaø phaùt trieån töø chaân laù trôû leân, taïo thaønh veät soïc daøi. ÔÛ maët döôùi laù, treân veát beänh, ñoâi khi coù lôùp moác maøu traéng xaùm. Beänh naëng, laøm caû laù coù maøu traéng baïc, caây luøn vaø baát thuï, caây khoâ vaø cheát daàn (Hình 14A vaø 14B). III. TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH. Beänh do naám Sclerospora maydis gaây ra. Ñính baøo ñaøi phaân nhaùnh ñoâi. Nhaùnh daøi 150- 550 micron, vôùi teá baøo chaân nhaùnh daøi khoaûng 60-180 micron. Ñính baøo töû coù daïng hình caàu hoaëc hình baùn caàu, kích thöôùc: 27-39 x 17-23 micron (Hình 14C). Caùc ñính baøo ñaøi phaùt trieån ra khoûi caùc khí khaåu treân beà maët laù, loä ra ngoaøi, taïo thaønh moät lôùp moác traéng nhö söông phuû treân veát beänh. Ñính baøo töû ñöôïc sinh ra nhieàu ôû nhieät ñoä thaáp (10-27 ñoä C), aåm ñoä cao, trôøi aâm u, nhieàu söông , ít naéng gaét; ñeán giai ñoaïn naåy maàm, ñính baøo töû seõ taïo oáng maàm ñeå xaâm nhaäp vaøo laù; nhö vaäy, ñính baøo töû laø nguoàn laây lan beänh chuû yeáu trong ruoäng baép ñang phaùt trieån trong ñieàu kieän thôøi tieát vöøa neâu treân. ÔÛ giai ñoaïn sinh saûn höõu tính, noaõn baøo töû ñöôïc thaønh laäp beân trong moâ laù beänh khoâ ruïng trong ruoäng. Noaõn baøo töû coù maøu vaøng nhaït, hình caàu, voõ daøy, coù khaû naêng löu toàn laâu trong ñaát. Sôïi naám beänh ñöôïc tìm thaáy ôû haït chöa tröôûng thaønh, nhöng khoâng thaáy ôû haït ñaõ khoâ. Sôïi naám, noaõn baøo töû ñöôïc löu toàn trong xaùc caây beänh vaø trong ñaát seõ laø nguoàn beänh ñaàu tieân trong ruoäng baép. Ñính baøo töû töø ruoäng baép beänh trong muøa khoâ cuõng seõ laø nguoàn lan truyeàn beänh cho vuï sôùm trong muøa möa. Maàm beänh ñöôïc lan truyeàn sang caây con khi troàng töø haït gioáng coøn töôi bò nhieåm beänh, coøn troàng baèng haït gioáng ñaõ khoâ thì caây con seõ khoâng mang beänh. IV. CAÙCH PHOØNG TRÒ BEÄNH. - Trong moät vuøng, neân gieo troàng ñoàng loaït cuøng thôøi gian vaø ñuùng muøa vuï, caây baép seõ traùnh ñöôïc thieät haïi do beänh gaây ra (thoaùt beänh, neù beänh). - Duøng gioáng khaùng beänh hoaëc ít nhieåm beänh. Choïn haït gioáng toát: naåy maàm maïnh, ñaày ñaën, khoâ. Giaùo Trình Beänh Caây Chyeân Khoa 110