Bài giảng Sinh lý học

Chương 1 1.1. 1.1.1.<br /> <br /> M<br /> <br /> U<br /> <br /> i tư ng nghiên c u và nhi m v c a môn sinh lý h c. i tư ng nghiên c u. i tư ng nghiên c u là các quá trình di n ra trong cơ th ngư i và ng v t nh m m<br /> <br /> b o s t n t i c a ngư i và ng v t trong th gi i v t ch t bao quanh. Nghiên c u v nh ng quy lu t, các quá trình chuy n hoá v t ch t, tu n hoàn, hô h p, ho t ng c a cơ, h th n kinh và các ch c năng khác c a cơ th ngư i và ng v t. 1.1.2. Nhi m v c a môn sinh lý h c. - Nghiên c u các quy lu t th c hi n các ch c năng bình thư ng trên cơ th s ng trong i u ki n s ng luôn thay i - Nghiên c u s phát tri n các ch c năng cơ th s ng theo quá trình ti n hoá, quá trình phát sinh ch ng lo i và phát tri n cá th , m i liên quan gi a các ch c năng. 1.2. Các phương pháp nghiên c u 1.2.1. Phương pháp c p di n 1.2.2. Phương pháp trư ng di n 1.2.3. Các phương pháp nghiên c u khác 1.3. Các chuyên ngành sinh h c cơ b n c a môn sinh lý h c và v trí c a sinh lý h c trong các ngành khoa h c khác. 1.3.1. Các chuyên ngành sinh lý h c. - Sinh lý h c chung - Sinh lý h - Sinh lý h - Sinh lý h - Sinh lý h c t ng ph n c ti n hoá và sinh thái c ngư i c ng v t nông nghi p<br /> <br /> 1.3.2. V trí c a sinh lý h c trong các ngành khoa h c khác. - Sinh lý h c là ngành sinh h c liên quan n t t c các ngành sinh h c như: gi i ph u h c, mô h c, t bào h c, hoá sinh… - Sinh lý h c liên quan n các ngành khoa h c t nhiên - Sinh lý h c có tác d ng thúc y s phát tri n nhi u ngành khoa h c khác như: tâm lý h c, y h c …<br /> <br /> 2 Chương 2 2.1. Ch c năng chung c a máu: Máu là ch t d ch l ng, c, màu<br /> <br /> SINH LÝ MÁU<br /> <br /> , lưu thông trong h th ng tu n hoàn<br /> <br /> m b o m i liên<br /> <br /> h gi a các cơ quan trong cơ th . Máu có các ch c năng sau: - Ch c năng v n chuy n - Ch c năng cân b ng nư c và mu i khoáng nh m th m th u, n ng các ion kim lo i … c a n i môi - Ch c năng i u hoà nhi t cơ th - Ch c năng b o v cơ th - Ch c năng th ng nh t cơ th 2.2. Kh i lư ng, thành ph n, tính ch t lý h c h c c a máu. 2.2.1. Kh i lư ng và thành ph n c a máu: - Kh i lư ng ư c tính theo ph n trăm kh i lư ng cơ th hay theo ơn v ml/kg kh i lư ng cơ th . - Kh i lư ng máu thay i tuỳ loài, tuỳ tr ng thái sinh lý. - tr ng thái bình thư ng, m t n a lư ng máu lưu thông trong cơ th còn n a lư ng máu d ng d tr trong ó: trong lách kho ng 16%, trong gan kho ng 20%, dư i da kho ng 10% - Máu g m 2 ph n: + Huy t tương chi m 55-60% th tích máu toàn ph n + Các y u t h u hình chi m 40-45% th tích máu toàn ph n 2.2.2. Các tính ch t lý hoá h c c a máu: - T tr ng máu các loài ng v t khác nhau thì khác nhau quánh c a máu g p 5 l n so v i nư c, quánh c a máu do các y u t h u hình và protein quy t nh. - Áp su t th m th u là m t i lư ng ít bi n i do áp su t th m th u tinh th và áp su t th m th u th keo t o nên. + Áp su t th m th u t l thu n v i n ng mol các ch t hoàn tan trong dung d ch. + Áp su t th m th u ư c tính theo công th c c a Clapeyrol: p = C.R.T Trong ó p: áp su t th m th u C: n ng phân t gam R: h ng s khí (≈ 0,082 lít - atmotphe) mb os n nh n ng pH, áp su t<br /> <br /> 3 T: nhi t tuy t i (273otuy t i = 0oC)<br /> <br /> + D a vào áp su t th m th u ngư i ta ch t o ra các dung d ch sinh lý như: dung d ch ng trương, dung d ch ưu trương, dung d ch như c trương 2.2.3. Ph n ng máu và các h 2.2.3.1. Ph n ng máu. m.<br /> <br /> - Ph n ng máu hay pH máu là ch hàm lư ng ion H+ trong máu. pH máu ph n ánh s cân b ng v n ng toan ki m c a máu + pH máu ư c tính theo công th c pH= log 1/[H]+ = -log[H]+ + pH ph thu c vào n ng H+ và OH- trong máu + Vi c duy trì s n nh n ng pH có ý nghĩa quan tr ng i v i m i ho t ng s ng c a cơ th . pH c a máu ch c n tăng gi m 0,2 ã gây các r i lo n trong ho t ng s ng c a cơ th và d n n t vong. i là nh tác d ng c a các + Trong i u ki n sinh lý bình thư ng, pH máu ít thay h m 2.2.3.2. Các h m.<br /> <br /> -H m trong máu là do m t acid y u và m t mu i ki m m nh c a acid ó t o thành. - Trong máu có 3 h m chính: + H m bicarbonat: g m acid carbonic (HCO3) và mu i ki m bicarbonat natri (NaHCO3) hay mu i ki m bicarbonat kali (KHCO3) + H m phosphat: g m mu i phosphat diacid (BH2PO4) và mu i phosphat monoacid (B2HPO4) (trong ó B là Na+ ho c K+) +H c u. m protein ư c c u t o t protein c a huy t tương và hemoglobin c a h ng<br /> <br /> 2.3. Huy t tương (Plasma). Huy t tương là m t d ch th l ng, trong màu vàng nh t, v hơi m n, chi m t l 55-60% kh i lương máu toàn ph n. nh t c a huy t tương so v i nư c kho ng 1,7-2,2. Ch c năng c a huy t tương là t o dòng ch y trong h m ch t o i u ki n cho s di chuy n c a các y u t h u hình, là dung môi hoà tan c a các ch t h u cơ và vô cơ nên có vai trò quan tr ng trong vi c th c hi n ch c năng v n chuy n, m b o áp su t th m th u và n nh pH trong máu, tham gia b o v cơ th . Thành ph n c a huy t tương g m: nư c chi m 90-92%; ch t khô chi m kho ng 8-10%. 2.3.1. Các ch t h u cơ ch y u c a huy t tương<br /> <br /> 4 - Protein c a huy t tương chi m t l 7-8%, g m 3 lo i ch y u: albumin, globulin, fibrinogen - Lipid c a huy t tương không có d ng t do mà k t h p v i protein t o thành các h p ch t hoà tan là lipoprotein. - Glucid c a huy t tương h u h t d ng glucose có hàm lư ng n nh m c 0,12%. 2.3.2. Các h p ch t h u cơ không ph i là protein Các h p ch t h u cơ không ph i là protein trong huy t tương g m: + Nhóm có ch a N + Nhóm không có ch a N 2.3.3. Các thành ph n vô cơ. Các ch t vô cơ trong huy t tương chi m 0,75% kh i lư ng c a huy t tương, trong ó thành ph n quan tr ng nh t là mu i NaCl, ngoài ra còn có mu i canxi, kali, magie…Các mu i trong huy t tương thư ng d ng clorua, phosphat, bicarbonat. Hàm lư ng mu i trong huy t tương thư ng không cao và ư c coi như là hoàn toàn phân li thành các ion như: Na+, K+, PO4-, HCO3-... 2.4. Các y u t h u hình. 2.4.1. H ng c u. (Erythrocytes). 2.4.1.1. Hình d ng, c u t o và s lư ng h ng c u. - Hình d ng và kích thư c h ng c u thay i tuỳ loài + kho ng 2 µm xung quanh và 1µm<br /> <br /> ng v t.<br /> <br /> ngư i t bào h ng c u d ng hình tròn lõm 2 m t, ư ng kính kho ng 7 - 8 µm, dày ph n lõm, th tích trung bình kho ng 77 ± 5 µm3<br /> <br /> + H ng c u cá, lư ng cư, bò sát, chim h ng c u có d ng hình b u d c có nhân. H ng c u ngư i và a s các loài thú (tr l c à) là t bào không nhân. - S lư ng h ng c u thay i tuỳ thu c vào loài, tu i, tr ng thái ho t ng, tr ng thái sinh lý. ngư i trư ng thành trong tr ng thái sinh lý bình thư ng, s lư ng h ng c u kho ng 4.200.000 ± 210.000/mm3 máu i v i nam và 3.800.000 ± 160.000/mm3 máu i v i n . 2.4.1.2. Ch c năng h ng c u: - Ch c năng v n chuy n O2 và CO2. - i u hoà cân b ng acid-base trong máu thông qua h m protein 2.4.1.3. i s ng h ng c u. - giai o n bào thai, trong nh ng tu n u c a phôi h ng c u ư c s n sinh lá ph i gi a; t tháng th hai tr i, h ng c u ư c sinh ra gan và lách; cu i giai o n bào thai v sau, h ng c u ư c sinh ra tu xương.<br /> <br /> 5 - Th i gian t n t i c a h ng c u ngư i kho ng 90-120 ngày. Có 150 tri u h ng c u b tiêu hu trong 1 phút. H ng c u già ư c phân hu b i các i th c bào tu xương. - Ho t ng sinh s n h ng c u ư c thúc y b i erythropoietin (ch t n i ti t c a th n), hormon nam tính làm tăng quá trình sinh s n c a h ng c u lên 10%, hormon thuỳ trư c tuy n yên làm gi m quá trình s n sinh h ng c u… 2.4.2. B ch c u (Leucocytes) 2.4.2.1. Hình d ng, s lư ng b ch c u - B ch c u là nh ng t bào máu có nhân i n hình, không có hình d ng xác năng di chuy n theo ki u amip và có kh năng chui ra kh i m ch. - Kích thư c b ch c u bi n thay ng t 5-25µm. Hình thái nhân, c u trúc nguyên sinh ch t nam và i tuỳ lo i b ch c u. - S lư ng b ch c u lưu thông trong máu ngư i kho ng 7.000 ± 700/mm3 máu 6.200 ± 550/mm3 máu n .<br /> <br /> nh, có kh<br /> <br /> 2.4.2.2. Phân lo i b ch c u. D a vào kích thư c t bào, c u t o hình thái nhân, s có h t hay không h t trong nguyên sinh ch t, l n c a các h t và s b t màu các h t i v i thu c nhu m toan ki m, b ch c u ư c chia thành 2 nhóm g m 5 lo i: - Nhóm b ch c u không h t, ơn nhân: + B ch c u ơn nhân l n (monocyte) + B ch huy t bào hay còn g i làm lympho bào (Lymphocyte) - Nhóm b ch c u có h t a nhân + B ch c u trung tính (Neytrophil) + B ch c u ưa acid (Eosinophil) + B ch c u ưa base (Basophil) Công th c b ch c u là t l ph n trăm c a các lo i b ch c u. Công th c b ch c u c a các la i ng v t không gi ng nhau. Trong cùng m t loài, công th c b ch c u tương i n nh. 2.4.2.3. Ch c năng b ch c u. B ch c u có ch c năng b o v cơ th b ng cách sau: - Th c bào là kh năng mà b ch c u s ăn nh ng ch t l ho c các vi khu n xâm nh p vào cơ th , t o cho cơ th có s c kháng t nhiên d n t i hình thành s mi n d ch b m sinh. - áp ng mi n d ch g m 2 d ng: + Mi n d ch d ch th + Mi n d ch t bào<br /> <br />