Báo cáo nhân 25 trường hợp gãy 3 mắt cá được điều trị bảo tồn tại khoa Khám xương và điều trị ngoại trú Bệnh viện Việt Đức

Chia sẻ: ViThimphu2711 ViThimphu2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày khái niệm phương pháp nắn chỉnh kín – bất động bột là phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả có thể được áp dụng rộng rãi và mang lại kết quả tốt trong gãy 3 mắt cá chân nói riêng cũng như gãy mắt cá chân nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nhân 25 trường hợp gãy 3 mắt cá được điều trị bảo tồn tại khoa Khám xương và điều trị ngoại trú Bệnh viện Việt Đức

TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016 BÁO CÁO NHÂN 25 TRƯỜNG HỢP GÃY 3 MẮT CÁ ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ BẢO TỒN TẠI KHOA KHÁM XƯƠNG VÀ ĐIỀU TRỊ NGOẠI TRÚ BỆNH VIỆN VIỆT ĐỨC Bùi Tùng Lâm, Võ Quốc Hưng, Dương Đình Toàn Từ Duy Linh, Phạm Văn Tuấn, Nguyễn Mạnh Trường. ĐẶT VẤN ĐỀ Gồm 25 bệnh nhân gãy 3 mắt cá chân từ 12 tuổi đến 70 Gãy xương cổ chân là một trong những gãy xương tuổi được điều trị bằng phương pháp nắn chỉnh kín và bất thường gặp trong gãy xương chi dưới. Tại Mỹ, tỷ lệ gãy động bột tại Khoa Khám Xương và Điều trị ngoại trú – Bệnh xương cổ chân rơi vào khoảng 187 trên 100000 người viện Việt Đức từ từ tháng 01/2015 đến tháng 01/2016. mỗi năm [1]. Một phần lớn trong các gãy xương cổ 1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân chân thường gặp là gãy xương mắt cá chân, trong đó Chỉ định điều trị bảo tồn đối với tất cả các trường 60 – 70% là gãy 1 mắt cá, 15 – 20 % là gãy 2 mắt cá và hợp gãy kín 3 mắt cá chân ít di lệch hoặc di lệch có thể khoảng 7 – 12% là gãy 3 mắt cá, chủ yếu là gãy kín, gãy nắn chỉnh tốt. hở chỉ gặp khoảng 2% [1], [2]. 2. Tiêu chuẩn loại trừ Các phương pháp điều trị phổ biến là nắn chỉnh kín - • Gãy xương hở. bất động bột và mổ mở - kết hợp xương bên trong. Hiện • Những trường hợp lóc da, đụng dập cơ, sưng nề nhiều, nay, điều trị phẫu thuật chiếm ưu thế hơn so với điều trị nhiều nốt phỏng do bệnh nhân đến muộn hoặc đắp lá. bảo tồn, đặc biệt là đối với trường hợp gãy 3 mắt cá. Tuy nhiên cũng có những nghiên cứu cho thấy rằng điều trị • Có biến chứng tổn thương mạch máu, thần kinh. bảo tổn trong gãy xương mắt cá cũng đem lại kết quả • Gãy xương đến muộn có can xương chắc. tốt. Một nghiên cứu của Steven Y. Wei và cộng sự, theo • Gãy xương bệnh lý. dõi kết quả xa của những bệnh nhân gãy 2 hoặc 3 mắt cá 2. Phương pháp nghiên cứu được điều trị bảo tồn trong trường hợp có thể nắn chỉnh kín và giữ vững ổ gãy thì có kết quả điều trị tốt [3]. Nghiên cứu mô tả, chọn lọc không đối chứng. Ở khoa Khám Xương và Điều trị ngoại trú chúng tôi 1. Nghiên cứu mô tả, chọn lọc không đối chứng. thường xuyên tiếp nhận các bệnh nhân gãy xương mắt 1. Giới tính: cá chân, gồm có gãy 1,2 và 3 mắt cá được điều trị bằng • Nam phương pháp nắn chỉnh kín - bất động bột, và thu được • Nữ kết quả khả quan. Tuy vậy tại bệnh viện Việt Đức chưa có báo cáo nào đánh giá kết quả điều trị bảo tồn gãy mắt 2. Tuổi: cá chân, đặc biệt là gãy 3 mắt cá. Do vậy nhóm nghiên • < 18 cứu chúng tôi quyết định tiến hành thực hiện đề tại: • 20 – 50 “Báo cáo nhân 25 trường hợp gãy 3 mắt cá được điều trị • > 50 bảo tồn tại khoa Khám Xương và Điều trị ngoại trú bệnh 3. Nguyên nhân: viện Việt Đức” nhằm 2 mục tiêu: • Tai nạn giao thông • Mô tả một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng trong gãy 3 mắt cá chân. • Tai nạn sinh hoạt • Nhận xét kết quả điều trị nắn bó bột trong gãy 3 • Tai nạn lao động mắt cá chân. 4. Cơ chế chấn thương: • Trực tiếp ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU • Gián tiếp 5. Chân gãy: 1. Đối tượng nghiên cứu 200
• Chân phải Để gối ở tư thế gấp để làm chùng cơ tam đầu bằng • Chân trái cách đặt chân dạng ra ngoài thành bàn kê đệm gối dưới đùi. Người nắn chính ngồi trên ghế, đặt bàn chân lên 6. Phân loại gãy mắt cá chân: có nhiều cách phân bục kê sao cho ngón chân bệnh nhân tì vững lên đầu gối. loại gãy mắt cá chân như phân loại của Lauge - Hansen, Nắn chỉnh các di lệch theo phim XQ. phân loại theo Danis - Weber, phân loại của AO... Trong nghiên cứu này chúng tôi sử dụng phân loại của Danis 3 Bất động bột Cẳng - Bàn chân: Quấn bông lót, - Weber [4]: Dựa vào cơ chế chấn thương, vị trí và hình chú ý đệm vùng mắt cá, dùng 3 cuộn bột khổ 15cm thái gãy xương mác chia ra 3 loại sau: quấn vùng cẳng chân từ lồi củ trước tới phần trên cổ • Loại A: Chấn thương xoay trong và khép bàn chân. Xoa bột cho mịn rồi dùng hai cuộn bột khổ 15 cm chân làm gãy ngang mắt cá ngoài hoặc gãy dưới quấn vùng cổ bàn chân, trong khi tì vững các ngón chân mặt khớp xương chày, mắt cá trong có thể gãy chéo người bệnh lên đầu gối để giữ cổ chân vuông góc. Khi hoặc không. đó phần bột cẳng chân tương đối cứng, phần bột cổ bàn chân còn mềm và ướt, chỉnh phần bột cổ - bàn chân theo • Loại B: Chấn thương xoay chân ra ngoài làm gãy tư thế giữ vững ổ gãy (tùy theo kiểu gãy và di lệch trên chéo mắt cá ngoài theo hướng từ phía trước trong lên phim XQ). trên ra sau ngoài.Chấn thương có thể làm đứt dây chằng chày- mác trước dưới, gãy mắt cá trong hoặc đứt dây • Chụp kiểm tra đánh giá hình thể mắt cá trong, chằng Delta. xương mác lấy hết chiều dài, quan hệ khớp chày- sên, • Loại C: chia hai loại: gọng chày mác không toác… + C1: Chấn thương dạng bàn chân làm gãy chéo • Sau bó bột cho kê chân cao, vận động các ngón xương mác trên dây chằng chày- mác. Gãy mắt cá trong chân. Sau 2-3 tuần thay bột cẳng bàn chân, cổ chân hoặc đứt dây chằng Delta. vuông góc. Bột khô khoảng 1 tuần nữa cho tập đứng ,đi với lực tỳ đè tăng dần. + C2: Chấn thương dạng và xoay ngoài làm gãy xương mác cao, rách màng gian cốt. Gãy mắt cá trong 4. Thời gian bất động bột: Trung bình 8 tuần. hoặc đứt dây chằng Delta. 5. Tập sau tháo bột: • Cả 3 loại gãy có thể kèm với gãy mắt cá sau. + Tập vận động cổ chân lấy lại biên độ vận động khớp. 3. Điều trị + Tập cơ lực cẳng bàn chân. + Tập đứng, đi với trọng lượng tăng dần. 1 Tư thế bệnh nhân: Nằm ngửa trên bàn. 2 Nắn chỉnh ổ gãy: 4. Đánh giá kết quả điều trị: dựa theo thang điểm của Olerud - Molander [5] Chỉ số đánh giá Mức độ Điểm I. Đau Không đau. 25 Khi đi trên bề mặt không bằng phẳng. 20 Khi đi trên bề mặt bằng phẳng ngoài trời. 10 Khi đi trên bề mặt bằng phẳng trong nhà. 5 Đau nặng và liên tục. 0 II. Cứng Không. 10 Có. 0 III. Sưng nề Không. 10 Thỉnh thoảng. 5 Liên tục. 0 IV. Leo cầu thang Bình thường 10 Yếu. 5 Không thể. 0 Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung 201
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2016 V. Chạy Được. 5 Không thể. 0 VI. Nhảy Được. 5 Không thể. 0 VII. Ngồi xổm Được. 5 Không thể. 0 VIII. Hỗ trợ Không cần. 10 Băng cuốn. 5 Gậy hoặc nạng. 0 IX. Làm việc, sinh hoạt Như trước khi bị chấn thương. 20 hàng ngày Giảm nhịp độ. 15 Chuyển sang công việc nhẹ nhàng hơn / công việc bán thời gian. 10 Ảnh hưởng nặng nền đến khả năng làm việc. 0 5. Xử lý số liệu Các số liệu được tính giá trị trung bình và tỷ lệ % theo phương pháp thống kê. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng Bảng 1: phân bố tỉ lệ giới tính Bảng 4: phân bố bệnh nhân theo cơ chế chấn thương Giới tính Nam Nữ Cơ chế chấn Trực tiếp Gián tiếp thương Bệnh nhân 15 10 Bệnh nhân 20 5 Tỷ lệ % 60% 40% Tỷ lệ % 80% 20% Nhận xét: Tỷ lệ bệnh nhân nam nhiều hơn bệnh nhân Nhận xét: Cơ chế chấn thương chủ yếu là chấn nữ chiếm 60%. thương trực tiếp với tỷ lệ 80% Bảng 2: phân bố tỷ lệ bệnh nhân theo tu 5. Chân gãy Tuổi < 18 18 – 50 > 50 Bảng 5: Chân gãy Bệnh nhân 1 18 6 Chân gãy Chân phải Chân trái Tỷ lệ % 4% 72% 24% Bệnh nhân 16 9 Nhận xét: Độ tuổi bị chấn thương chủ yếu là từ 18- Tỷ lệ % 64% 36% 50 tuổi, trong độ tuổi lao động Nhận xét: Chân phải có tỷ lệ chấn thương nhiều hơn chân trái. Bảng 3: phân bố tỷ lệ theo nguyên nhân gãy 6. Phân loại gãy. Nguyên TNGT TNSH TNLĐ Bảng 6: Phân loại gãy nhân Kiểu gãy A B C Bệnh nhân 5 2 18 Bệnh nhân 2 17 6 Tỷ lệ % 20% 8% 72% Tỷ lệ % 8% 68% 24% Nhận xét: TNLĐ là nguyên nhân nhiều nhất chiếm 72% Nhận xét: Loại gãy nhiều nhất là loại B chiếm tỷ lệ 68% 202
2. Kết quả điều trị gãy ba mắt cá chân, gồm có 15 BN nam chiếm 60% và 10 BN nữ chiếm 40%, độ tuổi trung bình là 41 tuổi, 1. Số lần nắn chỉnh. trong đó đa số ở vào độ tuổi lao động. Nguyên nhân chủ Số lần nắn 1 lần > 2 lần yếu do tai nạn lao động. Về chân gãy thường gặp ở chân Bệnh nhân 21 4 phải, về phân loại gãy chủ yếu là loại B. Bệnh nhân được nắn chỉnh kín, bó bột cẳng - bàn chân; số lần nắn chỉnh Tỷ lệ % 84% 16% thường là 1 lần chiếm 84%. Biến chứng gặp chủ yếu là Nhận xét: Đa số bệnh nhân chỉ cần nắn chỉnh 1 lần là sưng nề. Sau 10 ngày chụp phim kiểm tra lại chỉ có 01 có kết quả tốt (84%) BN có xuất hiện di lệch thứ phát và cần phải chỉnh sửa 2. Tỷ lệ biến chứng xảy ra trong tuần đầu sau bó bột. thêm. Sau 2 – 3 tuần bệnh nhân được thay bột CBC đưa Biến chứng Bệnh nhân Tỷ lệ % cổ chân vuông góc và sau khi bột cứng đươc tập phục Sưng nề nhiểu 23 92% đứng, đi với lực tỳ đè tăng dần. Thời gian bó bột trung bình là 6 tuần. Sau 6 tháng, kết quả đánh giá dựa trên Nốt phỏng da 2 8% thang điểm Olerud - Molander với điểm số trung bình là Loét do chèn ép 0 0% 90,4; tỷ lệ bệnh nhân rất tốt và tốt chiếm đa số với 84%, Nhận xét: Biến chứng xuất hiện trong tuần đầu chủ yếu chỉ có 1 bệnh nhân có kết quả điều trị kém. là sưng nề. Nắn chỉnh kín và bất động bột là phương pháp điều 3. Tỷ lệ di lệch thứ phát sau 10 ngày. trị phù hợp, hiệu quả và an toàn trong nhiều trường hợp Không di lệch Có di lệch gãy ba mắt cá chân, với điều kiện nắn chỉnh bó bột được Bệnh nhân 24 1 thực hiện bởi các BS, KTV xương bột có kinh nghiệm, Tỷ lệ % 96% 4% bệnh nhân được hướng dẫn luyện tập sớm và tập phục hồi chức năng sớm ngay sau khi tháo bột. Loét do chèn ép 0 0% Nắn chỉnh kín và bó bột trong gãy 3 mắt cá chân Nhận xét: Chỉ có 1 trường hợp xuất hiện di lệch thứ nói riêng cũng như trong gãy mắt cá chân nói chung là phát sau 10 ngày và cần phải nắn chỉnh thêm. phương pháp điều trị hiệu quả, có kết quả tốt khi ổ gãy 4. Đánh giá kết quả sau khi tháo bột 6 tháng: theo ít di lệch hoặc di lệch có thể được nắn chỉnh vững và đạt thang điểm của Olerud-Molander. giải phẫu, có thể được áp dụng rộng rãi ở nhiều nơi và Rất tốt Tốt Khá Kém nên được cân nhắc trong điều trị gãy kín mắt cá chân đặc (>90đ) (>80-90đ) (>70-80đ) (