Báo cáo nhân 3 trường hợp u Puffy tại khoa tai mũi họng Bệnh viện Chợ Rẫy

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> BÁO CÁO NHÂN 3 TRƯỜNG HỢP U PUFFY<br /> TẠI KHOA TAI MŨI HỌNG BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Dương Thị Thanh Mai*, Trần Hạnh Uyên*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá đặc điểm lâm sàng và phương pháp điều trị trên 3 bệnh nhân bị u Puffy đã được điều trị<br /> tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh Viện Chợ Rẫy.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Mô tả ca bệnh có can thiệp lâm sàng tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh Viện Chợ Rẫy<br /> trong năm 2016.<br /> Kết quả: 02 ca có tiền căn viêm xoang và 01 ca có tiền căn chấn thương. Sưng nề, đỏ, đau của vùng trán,<br /> đau đầu là các triệu chứng lâm sàng biểu hiện thường gặp. CT Scan có hoặc không có cản quang là phương pháp<br /> chẩn đoán hình ảnh chính, với các đặc điểm như huỷ xương trán, áp – xe hoặc tổn thương lấp đầy xoang trán.<br /> Trong trường hợp có tổn thương nội sọ, MRI cần phải được thực hiện để đánh giá mức độ tổn thương. Có 02 ca<br /> được thực hiện theo phương pháp mổ hở xoang trán theo đường Jaques và 01 ca được thực hiện theo đường<br /> bicoronal kết hợp nội soi mũi xoang. Chúng tôi theo dõi 03 ca trên trong 03 tháng và hiện chưa có ca nào tái phát<br /> Kết luận: U Puffy vùng xoang trán là một bệnh lý hiếm gặp. Bệnh là một biến chứng của viêm xoang trán,<br /> chấn thương xương trán hay sau phẫu thuật mở sọ. Điều trị mổ hở hay kết hợp nội soi, cần phải lấy hết tổn<br /> thương, xương viêm, dẫn lưu xoang trán.<br /> Từ khoá: U Puffy, viêm xương trán, áp - xe dưới cốt mạc.<br /> ABSTRACT<br /> REVIEW 03 CASES OF PUFFY TUMOR AT OTORHINOLARYNGOLOGY DEPARTMENT<br /> OF CHO RAY HOSPITAL<br /> Dương Thị Thanh Mai, Tran Hanh Uyen.<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 39 - 43<br /> <br /> Objective: Reviewing clinical symptoms and treatment methods for 3 patients with Puffy tumor at ENT<br /> department of Cho Ray hospital.<br /> Methods: In prospective experimental study, we encountered 3 patients with Puffy tumor at ENT<br /> department of Cho Ray hospital in 2016.<br /> Results: There are 02 cases with history of frontal sinusitis and 01 case with history of trauma. It usually<br /> presents as a painful, fluctuant swelling of forehead, headache. Computed tomography with or without contrast is<br /> a diagnostic study of choice. Its main characteristics are: soft tissue swelling or abscess over left frontal bone, with<br /> underlying bone erosion. If there is evidence of intracranial complications, MRI may be used to assess the extent of<br /> the disease. 02 cases were managed through external approach while 01 case was managed with endoscopically<br /> and external approach. All of them remained well at 3 months of follow up.<br /> Conclusion: Puffy tumor is one of the uncommon clinical entities. Often seen as a complication of frontal<br /> sinusitis, trauma to the frontal bone or skull and craniotomy. Puffy tumor can be managed by open and/ or<br /> endoscopic sinus surgery; however, we have to remove the necrotic bones, granulation tissues and drainage of<br /> abscess.<br /> <br /> <br /> * Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Tác giả liên lạc: BS. Dương Thị Thanh Mai ĐT: 0908190464 Email: duongmaicr@gmail.com.<br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 39<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> Keywords: puffy tumor, subperiosteal abscess, frontal osteomyelitis.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ khoa Tai Mũi Họng Bệnh Viện Chợ Rẫy trong<br /> năm 2016.<br /> Vào năm 1768, U Puffy đã được mô tả lần<br /> đầu tiên bởi Sir Percival Pott là một áp xe dưới KẾT QUẢ<br /> cốt mạc có liên quan đến viêm xương trán do Trường hợp 1<br /> chấn thương đầu. Năm 1775, một trường hợp Bệnh nhân nam 39 tuổi được giới thiệu đến<br /> thứ 2 được mô tả là do biến chứng của viêm bệnh viện Chợ Rẫy từ bệnh viện đa khoa quận.<br /> xoang trán(1). Bệnh có tiền sử 3 tháng đau, sưng trán phải, đau<br /> Các mạch máu của tĩnh mạch tuỷ xương trán đầu bên phải và không có dấu hiệu tổn thương<br /> hoạt động cao nhất vào tuổi thành niên. Biến các dây thần kinh. Bệnh nhân không có tiền sử<br /> chứng nội sọ có thể xảy ra mà không liên quan chấn thương, phẫu thuật, nôn, rối loạn thị giác,<br /> đến sự xâm lấn trực tiếp từ xương trán vì tĩnh hoặc sốt. Khi khám bệnh nhân, không phát hiện<br /> mạch tủy xương trán chịu trách nhiệm dẫn lưu đường dò hay dấu hiệu chấn thương. Cổ mềm,<br /> tĩnh mạch của xoang trán vào tĩnh mạch trong các hạch ngoại biên không sờ thấy.<br /> sọ. Do đó, u Puffy thường được quan sát thấy Điều trị kháng sinh, kháng viêm, giảm đau,<br /> chủ yếu ở các bé trai tuổi vị thành niên, và hiếm phẫu thuật đường Jaques.<br /> khi ở người lớn.<br /> Ở người lớn, u Puffy thường gặp trong sau<br /> biến chứng của viêm xoang trán, chấn thương<br /> xương trán hay sọ não và sau khi mở sọ. Việc<br /> chẩn đoán dựa trên lâm sàng, hình ảnh và điều<br /> trị rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng<br /> nội sọ nguy hiểm đến tính mạng.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu mô tả ca bệnh có can thiệp lâm<br /> sàng tại khoa Tai Mũi Họng Bệnh Viện Chợ Rẫy.<br /> Chúng tôi đã ghi nhận được 03 ca với chẩn đoán<br /> Hình 1: Vùng trán phải sưng đau trước phẫu thuật.<br /> áp xe dưới cốt mạc xương trán được điều trị tại<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: CT - Scan: Tổn thương lấp đầy xoang trán phải, gây mòn xương, khuyết thành trước xoang trán phải,<br /> dày mô mềm vùng này.<br /> <br /> <br /> 40 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> Trường Hợp 2 Bệnh nhân nữ 60 tuổi nhập cấp cứu bệnh<br /> viện Chợ Rẫy vì lý do sưng trán và đau đầu bên<br /> trái. Khi nhập viện, bệnh nhân tỉnh táo, không<br /> sốt. Khoảng 3 tháng trước khi nhập viện, bệnh<br /> nhân sốt, nghẹt mũi, sưng nề mắt và trán trái,<br /> tổn thương sưng lan đến thái dương trái. Bệnh<br /> nhân có tiền sử 10 năm tiểu đường loại II và<br /> đang điều trị.<br /> Điều trị kháng sinh, kháng viêm, giảm đau,<br /> Hình 3: Từ trái sang phải, bệnh nhân trước và sau phẫu thuật đường Jaques.<br /> phẫu thuật Trường hợp 3<br /> Bệnh nhân nữ 21 tuổi nhập bệnh viện Chợ<br /> Rẫy do sưng đỏ vết mổ vùng trán phải. Vào năm<br /> 2013, bệnh nhân đã được phẫu thuật mổ lấy u<br /> tuyến yên bằng đường mở sọ trán. Vài ngày<br /> trước khi nhập viện, vết mổ vùng trán phải sưng<br /> đỏ, phồng. Trong quá trình bệnh, bệnh nhân tỉnh<br /> táo, không sốt, không chảy dịch qua mũi.<br /> Kết quả MRI: Viêm xoang trán 2 bên, tổn<br /> thương mô dưới da trán phải nghĩ mô viêm.<br /> Điều trị: Bệnh nhân được mổ đường<br /> bicoronal kết hợp với phẫu thuật nội soi mũi.<br /> <br /> <br /> Hình 4: Hình ảnh MRI thấy tụ dịch mô mềm vùng<br /> trán và ép nhẹ nhu mô não thuỳ trán<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5: Tổn thương trong mô mỡ dưới da trán phải, ít dịch xoang trán hai bên, dị vật trong xoang.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 41<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> BÀN LUẬN Hình ảnh học<br /> X quang sọ thẳng nghiêng thông thường cho<br /> U Puffy là một trong những bệnh lý hiếm<br /> phép đánh giá, phát hiện những khối áp xe ở<br /> gặp, có thể là biến chứng của viêm xoang trán,<br /> phần mềm, khuyết của xương trán hoặc tình<br /> chấn thương xương trán hay sau khi mở sọ.<br /> trạng ứ mủ của xoang trán.<br /> Về nguyên nhân gây bệnh, xoang trán có ống<br /> CT Scan và MRI rất có giá trị, cho phép đánh<br /> mũi - trán dài hơn so với các xoang khác, chính<br /> giá những tổn thương của xương trán, xoang<br /> vì vậy nhiều nguyên nhân có thể gây ra ảnh<br /> trán và các thương tổn khác có liên quan đến ổ<br /> hưởng, làm tắc ống thông mũi trán và làm ứ dịch<br /> mắt, nền sọ. MRI cho phép khảo sát rõ ràng hơn<br /> mủ như: phù nề niêm mạc xoang trán, sau chấn<br /> những tổn thương ở phần mềm, đặc biệt là<br /> thương, tụ máu… dẫn tới viêm xương trán và áp<br /> những tổn thương ở não và màng não trong<br /> xe dưới cốt mạc. Thành trước của xoang trán<br /> những trường hợp nghi ngờ cần phải chẩn đoán<br /> mỏng và dễ bị nhiễm trùng hơn so với thành<br /> xác định (như trường hợp 1), và có thể thấy dị<br /> sau(3). Tuy nhiên, khi đã ảnh hưởng đến thành<br /> vật (như trường hợp 3, cho thấy cả sáp xương<br /> sau của xoang trán. bệnh nhân sẽ có nguy cơ bị<br /> trong xoang trán).<br /> biến chứng nội sọ cao. Một phần ba số bệnh<br /> nhân u Puffy có các biến chứng nội sọ nguy Phương pháp điều trị chính cho u Puffy là<br /> hiểm đến tính mạng như: áp xe ngoài màng phẫu thuật để lấy hết tổn thương xương viêm và<br /> cứng hoặc dưới màng cứng, viêm màng não và dẫn lưu xoang trán.<br /> tắc tĩnh mạch xoang hang(1). Hơn nữa, bệnh có Thái độ xử trí giữa 2 chuyên khoa tai mũi<br /> thể lan xuống dưới, và thường liên quan đến họng và ngoại thần kinh cũng có sự khác<br /> mắt, dẫn đến viêm mô tế bào hoặc áp xe ổ mắt. biệt<br /> Trong 2 trường hợp của chúng tôi, bệnh nhân<br /> Chuyên khoa ngoại thần kinh thường xử lý<br /> vào viện trong bệnh cảnh viêm xoang trán rất rõ<br /> xoang trán bằng cách loại trừ (hay còn gọi là tiệt<br /> ràng, đồng thời mủ từ trong xoang trán đã thoát<br /> căn xoang trán), sau khi phẫu thuật thì lấp đầy<br /> ra, gây áp xe phần mềm dưới da đầu và phản<br /> xoang trán bằng sáp xương hoặc mỡ bụng nhằm<br /> ứng của màng não.<br /> tránh một nhiễm trùng ngược dòng vào não -<br /> Trong y văn, các vi khuẩn gây bệnh màng não. Chuyên khoa tai mũi họng quan<br /> thường có liên quan đến viêm mũi xoang mãn điểm là sau khi phẫu thuật xoang trán cần đảm<br /> tính: Streptococci, Staphylococci, H. influenza và bảo dẫn lưu lỗ thông mũi trán do không thể lấy<br /> vi khuẩn kỵ khí(3,2). Những vi khuẩn này được hết niêm mạc của xoang trán vì vậy chúng<br /> thường thấy ở bệnh u Puffy là do nồng độ oxy tôi luôn đặt ống dẫn lưu mũi trán trong một thời<br /> thấp trong xoang trán bị tắc. Vì vậy, bệnh gian 3 - 4 tuần đến 2 - 3 tháng trong những<br /> nhân được kết hợp với điều trị kháng sinh trường hợp chấn thương. Nếu lỗ thông mũi trán<br /> Ceftriaxone 2g / ngày. đảm bảo rộng thì không cần đặt ống.<br /> Lâm sàng Về đường mổ<br /> Bệnh nhân có tiền sử sưng đỏ, đau nhức Các đường mổ thông thường là mổ đường<br /> vùng trán, nhức đầu, có hoặc không kèm theo ngoài trong cung mày (Jacques theo trường phái<br /> sốt là biểu hiện lâm sàng thường gặp trong 03 ca Pháp hoặc Lynch theo cách gọi của Mỹ) và tấn<br /> trên. Đôi khi còn có thể thấy mủ chảy thành công vào đáy xoang trán. Đường này có lợi điểm<br /> dòng xuống khe mũi từ xoang trán qua nội soi là vào trực tiếp xoang trán, có thể mở rộng và<br /> (trong trường hợp 2). làm thông ống mũi trán một cách an toàn, sẹo để<br /> lại nhỏ, ít mất thẩm mỹ. Tuy nhiên đường mổ bị<br /> <br /> <br /> <br /> 42 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> giới hạn, chỉ xử lý tốt khi tổn thương khu trú Các bác sĩ Tai Mũi Họng cần biết về cơ chế<br /> xoang trán một bên. Đây là biện pháp chúng tôi bệnh sinh để có thái độ điều trị tích cực và chính<br /> đã chọn lựa cho trường hợp 1 và 2. Nếu tổn xác cho người bệnh.<br /> thương lan rộng cả 2 xoang trán thì chúng tôi cân TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> nhắc chọn lựa đường phẫu thuật bicoronal hơn 1. Akiyama K, Karaki M, Mori N, (2012), Evaluation of Adult<br /> là đường mổ Sebileau Lothrop vì tính thẩm mỹ. Pott’s Puffy Tumor: Our Five Cases and 27 Literature Cases,<br /> Đường mổ nội soi có thể giúp mở rộng lỗ thông The Laryngoscope, 122, 2382–2388.<br /> 2. Babu RP, Todor R, Kasoff SS, (1996), Pott’s puffy tumour, the<br /> xoang trán nhưng có thể bỏ sót tổn thương viêm forgotten entity. Case report. J Neurosurg, 84,110-112.<br /> xương trán. 3. Shehu BB, Mahmud MR, (2008), Pott’s puffy tumor: a case<br /> report, Annals of African Medicine, Vol. 7,138 – 140.<br /> KẾT LUẬN<br /> U Puffy là một bệnh lý ít gặp trên lâm sàng.<br /> Nguyên nhân thông thường có nguồn gốc từ Ngày nhận bài báo: 15/02/2017<br /> viêm xoang trán, xương trán. Bệnh có thể gây Ngày phản biện đánh giá bài báo: 28/02/2017<br /> nên các biến chứng cho các cơ quan lân cận như Ngày bài báo được đăng: 05/04/2017<br /> mắt, màng não, não và các mô mềm. Việc điều trị<br /> cần thiết được thực hiện bằng phẫu thuật.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 43<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> ENDOVASCULAR TREATMENT OF INTRACRANIAL DURAL ARTERIOVENOUS FISTULAS IN CHO RAY<br /> HOSPITAL ................................................................................................................................................................ 10<br /> Nguyen Van Khoi, Le Van Phuoc, Nguyen Huynh Nhat Tuan, Le Van Khoa * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol.<br /> 21 - No 2 - 2017: 10 - 15.............................................................................................................................................. 10<br /> INITIAL RESULTS OF ENDOVASCULAR INTERVENTION OF BRAIN ARTERIOVENOUS MALFORMATIONS IN<br /> CHO RAY HOSPITAL ............................................................................................................................................... 16<br /> Nguyen Van Khoi, Le Van Phuoc, Nguyen Huynh Nhat Tuan, Le Van Khoa * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol.<br /> 21 - No 2 - 2017: 16 - 21.............................................................................................................................................. 16<br /> ENDOCRINE RESPONSE AFTER GAMMA-KNIFE FOR SECRETORY PITUITARY ADENOMA ........................... 22<br /> Nguyen Van Do, Nguyen Van Khoi * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 22 - 27 .................... 22<br /> THE RESULTS OF PATIENTS WITH PITUITARY ADENOMAS AFTER POSTOPERATIVE RADIATION THERAPY<br /> .................................................................................................................................................................................. 28<br /> Nguyen Van Do, Nguyen Van Khoi * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 28 - 33 .................... 28<br /> IMAGING FEATURES OF ANTERIOR SKULL BASE TUMOR ................................................................................ 34<br /> Ngo Van Cong, Tran Minh Truong, Nguyen Huu Dung, Ho Khanh Thanh, Nguyen Thi Phuong, Tran Thi Le Hang, Huynh<br /> Thị Kim Huong, Nguyen Quoc Thang. * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 34 - 38 ................ 34<br /> REVIEW 03 CASES OF PUFFY TUMOR AT OTORHINOLARYNGOLOGY DEPARTMENT OF CHO RAY<br /> HOSPITAL ................................................................................................................................................................ 39<br /> Dương Thị Thanh Mai, Tran Hanh Uyen. * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 39 - 43 ............ 39<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 44 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br />