Các khía cạnh xã hội của việc giáo dục nghệ thuật cho trẻ khuyết tật - Bế Quỳnh Nga

62 X· héi häc sè 3(79), 2002<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C¸c khÝa c¹nh x· héi<br /> cña viÖc gi¸o dôc nghÖ thuËt cho trÎ khuyÕt tËt<br /> <br /> BÕ Quúnh Nga<br /> <br /> <br /> TrÎ em khuyÕt tËt ë n−íc ta chiÕm mét tû lÖ cao (16%) so víi tæng sè ng−êi<br /> khuyÕt tËt, chiÕm sÊp xØ 1% so víi tæng d©n sè. Trong ®ã trÎ khuyÕt tËt nÆng cÇn<br /> ®−îc trî gióp lªn tíi 29% trong tæng sè trÎ em khuyÕt tËt. Thùc tr¹ng møc sèng cña<br /> trÎ em khuyÕt tËt thÊp h¬n møc sèng trung b×nh cña céng ®ång vµ cã nguy c¬ kho¶ng<br /> c¸ch ngµy cµng lín do t¸c ®éng cña sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tËp<br /> trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng. §iÒu nµy ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn ®êi sèng cña trÎ<br /> em khuyÕt tËt. Do vËy viÖc ch¨m sãc b¶o vÖ vµ gi¸o dôc trÎ em khuyÕt tËt lµ mét vÊn<br /> ®Ò x· héi cÇn quan t©m vµ gi¶i quyÕt.<br /> Bµi viÕt nµy lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vÒ gi¸o dôc nghÖ thuËt cho trÎ<br /> khuyÕt tËt th«ng qua ch−¬ng tr×nh ®−îc tµi trî bëi tæ chøc CRS (tæ chøc Cøu trî ph¸t<br /> triÓn Mü). Tæ chøc nµy ®· hç trî kinh phÝ ®Ó ®µo t¹o trÎ khuyÕt tËt trë thµnh nh÷ng<br /> ng−êi huÊn luyÖn chÝnh trong nghÖ thuËt s©n khÊu cho trÎ em häc trong c¸c tr−êng vµ<br /> líp ®Æc biÖt (Giai ®o¹n 1: tõ 7/1995 ®Õn 11/1996; Giai ®o¹n 2 tõ 9/1997 ®Õn 11/1999).<br /> Trong khu«n khæ ch−¬ng tr×nh cßn thµnh lËp C©u l¹c bé s©n khÊu cho trÎ khuyÕt tËt<br /> nh»m gióp c¸c em häc hái c¸ch sö dông thêi gian rçi mét c¸ch s¸ng t¹o, t¨ng c−êng sù<br /> ph¸t triÓn t×nh c¶m vµ trÝ tuÖ. C©u l¹c bé nµy do nh÷ng ng−êi khuyÕt tËt trÎ ®· ®−îc<br /> ®µo t¹o vÒ nghÖ thuËt s©n khÊu ®iÒu hµnh. Môc ®Ých cña nghiªn cøu nµy lµ t×m hiÓu<br /> c¸c khÝa c¹nh x· héi cña gi¸o dôc thÈm mü cho trÎ khuyÕt tËt, nh÷ng t¸c ®éng cña<br /> ho¹t ®éng nµy tíi viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch cña trÎ, viÖc thay ®æi quan niÖm cña gia<br /> ®×nh vµ céng ®ång ®èi víi nhãm trÎ em nµy, th«ng qua viÖc pháng vÊn nh÷ng häc sinh<br /> tham gia c©u l¹c bé nghÖ thuËt dµnh cho trÎ khuyÕt tËt, gia ®×nh vµ gi¸o viªn d¹y c¸c<br /> em. Nghiªn cøu trÎ khuyÕt tËt tõ gãc ®é nµy cho phÐp cã ®−îc nh÷ng hiÓu biÕt s©u h¬n<br /> vÒ qu¸ tr×nh x· héi hãa ®èi víi mét nhãm x· héi yÕu thÕ, tõ ®ã cã thÓ cung cÊp c¸c<br /> khuyÕn nghÞ ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸o dôc cho trÎ em khuyÕt tËt.<br /> 1. Ho¹t ®éng nghÖ thuËt vµ sù hßa nhËp cña trÎ khuyÕt tËt<br /> Ban ®Çu khi ch−a tham gia ho¹t ®éng nghÖ thuËt c¸c em th−êng cã hai xu h−íng<br /> hoÆc lµ tù ti, nhót nh¸t vµ t¸ch m×nh ra khái céng ®ång, n¬i c¸c em c¶m thÊy kh¸c biÖt.<br /> HoÆc lµ c¸c em ph¸t khïng vµ cã nh÷ng hµnh ®éng th« b¹o. Hai khÝa c¹nh nµy t¹o<br /> thµnh mét th¸ch thøc kh«ng nhá khi tiÕp xóc vµ d¹y c¸c em. Sinh ho¹t nghÖ thuËt ®·<br /> gióp gi¶m bít ®−îc nh÷ng khã kh¨n nµy. Nh÷ng ®iÖu móa lêi ca ®· gióp c¸c em tù biÓu<br /> hiÖn n¨ng lùc cña m×nh, ®em l¹i cho b¶n th©n sù tù tin vµ khiÕn c¸c em trë nªn cëi më<br /> h¬n trong giao tiÕp. TrÎ khuyÕt tËt ®· tù t×m thÊy b¶n th©n m×nh qua ho¹t ®éng nghÖ<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  BÕ Quúnh Nga 63<br /> <br /> thuËt. ThÇy c« gi¸o cho biÕt xö sù cña c¸c em trai trªn líp ®óng møc h¬n, c¸c em trë nªn<br /> dÔ b¶o h¬n vµ biÕt ¨n mÆc gän gµng khi ®Õn líp. NhiÒu b¹n b¾t ®Çu chó ý quan s¸t<br /> chung quanh ®Ó øng xö nh− c¸c b¹n kh¸c. C¸c em n÷ b¾t ®Çu biÕt lµm ®Ñp...<br /> §èi víi gia ®×nh vµ x· héi, trÎ khuyÕt tËt ®· cñng cè ®−îc lßng tin, ®em l¹i<br /> niÒm vui cho gia ®×nh, më réng vµ thay ®æi c¸c mèi quan hÖ x· héi. X· héi ®· biÕt<br /> ®Õn c¸c em kh«ng chØ nh− lµ ®èi t−îng cÇn ®−îc quan t©m gióp ®ì mµ cßn lµ nh÷ng<br /> ng−êi ®ãng gãp cho x· héi nh÷ng bµi ca, ®iÖu móa, nh÷ng bøc tranh, ¶nh ®Ñp...<br /> Trong c¸c ®ît tiÕp xóc vµ pháng vÊn t¹i nhµ, bè mÑ c¸c em ®Òu cho biÕt cã sù thay<br /> ®æi râ rÖt trong bÇu kh«ng khÝ gia ®×nh. C¸c em t©m sù nhiÒu h¬n víi bè mÑ, «ng, bµ,<br /> anh, chÞ, em vÒ nh÷ng khã kh¨n cña m×nh trªn líp. Nhu cÇu chia sÎ t×nh c¶m vµ<br /> nh÷ng th«ng tin t¨ng lªn, c¸c em giao tiÕp víi b¹n bÌ hµng xãm nhiÒu h¬n.<br /> Sinh ho¹t ë c©u l¹c bé lµ m«i tr−êng thuËn lîi cho c¸c em khuyÕt tËt më réng<br /> quan hÖ b¹n bÌ. C¸c em thùc sù t×m thÊy trong ho¹t ®éng nµy nh÷ng c¬ héi ®Ó chia<br /> sÎ, gÆp gì vµ kÕt b¹n. C¸c em h−íng dÉn nhau cïng tËp c¸c bµi h¸t, móa, lo l¾ng vµ<br /> cã tr¸ch nhiÖm víi nhau. HÇu hÕt c¸c tr−êng hîp pháng vÊn ®Òu x¸c nhËn r»ng quan<br /> hÖ b¹n bÌ cña c¸c em khuyÕt tËt thay ®æi râ rÖt tr−íc vµ sau khi cã dù ¸n. Sè l−îng<br /> b¹n bÌ t¨ng lªn cïng víi qu¸ tr×nh c¸c em tham gia dù ¸n, kÓ c¶ b¹n bÌ kh¸c giíi.<br /> ¶nh h−ëng ngµy cµng lan réng cña c©u l¹c bé ë nhµ tr−êng ®· më réng quan<br /> hÖ b¹n bÌ cña c¸c em khuyÕt tËt sang c¶ c¸c em häc sinh b×nh th−êng. C©u l¹c bé<br /> nghÖ thuËt thu hót kh«ng chØ c¸c em khuyÕt tËt mµ c¶ c¸c em kh«ng khuyÕt tËt.<br /> NhiÒu häc sinh c¸c tr−êng còng muèn tham gia c¸c ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé. Vµ khi<br /> cïng tham gia c¸c em ®· thËt sù kh«ng cßn quan t©m ®Õn viÖc b¹n khuyÕt tËt hay<br /> kh«ng. Trao ®æi víi chóng t«i vÒ chñ ®Ò nµy, chÞ N.T.H, nguyªn lµ c¸n bé theo dâi dù<br /> ¸n nµy cña CRS tr−íc ®©y, cho biÕt khi ch−a cã dù ¸n, chÞ ®Õn tr−êng Trung Tù thÊy<br /> c¸c ch¸u b×nh th−êng ch¬i riªng mét bªn s©n, c¸c ch¸u khuyÕt tËt ch¬i riªng mét<br /> bªn. Quan s¸t giê ra ch¬i cña tr−êng Trung Tù hiÖn nay, chóng t«i nhËn thÊy r»ng<br /> c¸c em khuyÕt tËt vµ b×nh th−êng giao tiÕp ch¬i ®ïa víi nhau rÊt vui vÎ, hån nhiªn,<br /> hÇu nh− kh«ng cã kho¶ng c¸ch nµo gi÷a c¸c em.<br /> Ch¸u T. sinh ho¹t c©u l¹c bé tõ n¨m 1995. ë c©u l¹c bé ch¸u thÝch nhÊt ®−îc<br /> häc kÞch c©m. Ch¸u ®· tham gia ®ãng mét sè vai nh− ®ãng con voi, vai ng−êi ®¸nh<br /> nhau vµ bÞ ®au r¨ng. Tham gia c©u l¹c bé ch¸u cã thªm nhiÒu b¹n míi. Tõ khi tham<br /> gia c©u l¹c bé ch¸u cã nhiÒu tiÕn bé. Tr−íc ®©y ch¸u nãi khã kh¨n, b©y giê nãi ®−îc râ<br /> rµng h¬n. Khi tham gia c©u l¹c bé ch¸u häc líp 2, nay ch¸u ®· häc líp 5. Ch¸u vui vÎ<br /> phÊn khëi ra nhiÒu. Ch¸u rÊt thÝch sinh ho¹t c©u l¹c bé. Gia ®×nh mong muèn cho<br /> ch¸u ®−îc ®i sinh ho¹t v× tõ ngµy ch¸u tham gia c©u l¹c bé ch¸u biÕt móa, h¸t, kÞch<br /> c©m. Khi xem tivi ch¸u biÕt hÕt tªn c¸c v¨n nghÖ sÜ. Ch¸u biÕt tù m×nh ®i ®Õn c¸c n¬i<br /> trong thµnh phè nh− Nhµ h¸t lín, Nhµ h¸t tuæi trÎ, L¨ng B¸c...Gia ®×nh muèn cho<br /> ch¸u ®i ®Ó ch¸u ngoan h¬n, kh«ng ®ua ®ßi, ch¸u biÕt ®−îc ®iÒu hay, ®iÒu dë, ®−îc biÓu<br /> diÔn phôc vô c¸c b¹n häc sinh ë c¸c n¬i kh¸c. (Bµ N. T. S., 58 tuæi, mÑ ch¸u N.§.T)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 64 C¸c khÝa c¹nh x· héi cña viÖc gi¸o dôc nghÖ thuËt cho trÎ khuyÕt tËt<br /> <br /> Cã thÓ nãi r»ng th«ng qua ho¹t ®éng nghÖ thuËt, trÎ khuyÕt tËt thùc sù<br /> “ph¸t hiÖn" ra b¶n th©n m×nh, c¸c em thÊy r»ng m×nh còng cã nh÷ng n¨ng lùc nhÊt<br /> ®Þnh vµ ®iÒu ®ã gióp cho c¸c em kh«ng cßn tù ti.<br /> Häc sinh khuyÕt tËt ®· cã mét sù thay ®æi lín. Tr−íc ®©y c¸c em nhót nh¸t,<br /> ®Õn líp chØ ngåi mét chç, kh«ng d¸m nh×n lªn vµ tiÕp thu rÊt chËm. Sau thêi gian<br /> sinh ho¹t c©u l¹c bé nghÖ thuËt, c¸c em trë nªn linh ho¹t h¬n. C¸c em thay ®æi c¶<br /> trªn líp lÉn ë nhµ: trªn líp c¸c em ®· hßa ®ång h¬n víi c¸c b¹n, ë nhµ c¸c em ®· biÕt<br /> ®i hái vÒ chµo vµ gióp ®ì bè mÑ lµm viÖc nhµ.<br /> Khi tham gia ho¹t ®éng c©u l¹c bé, c¸c em häc sinh khuyÕt tËt thùc sù më<br /> réng ®−îc quan hÖ bÌ b¹n cña m×nh, c¸c em cã c¶ b¹n trong vµ ngoµi tr−êng vµ c¸c<br /> b¹n b×nh th−êng. B¶n th©n c¸c em rÊt tù hµo vµ tr©n träng nh÷ng t×nh c¶m ®ã. Khi<br /> nghe tin gia ®×nh b¹n nµo cã tin vui, buån, c¸c em ®Òu ®Õn gióp ®ì vµ chia sÎ.<br /> 2. Ho¹t ®éng nghÖ thuËt vµ viÖc phôc håi chøc n¨ng<br /> TÊt c¶ c¸c em tham gia C©u l¹c bé ®Òu tiÕn bé râ rÖt. §èi víi c¸c ch¸u khiÕm<br /> thÝnh, häc móa gióp phôc håi chøc n¨ng mét c¸ch tù nhiªn vµ ®−îc c¸c em tham gia<br /> mét c¸ch høng thó. Khi tiÕp xóc víi ho¹t ®éng c©u l¹c bé, chóng t«i nhËn thÊy r»ng<br /> c¸c em tham gia c¸c buæi tËp rÊt ch¨m chó. Cã nhiÒu ®éng t¸c móa ph¶i tËp ®i tËp<br /> l¹i nhiÒu lÇn nh−ng kh«ng em nµo phµn nµn. Cã lÏ v× thÕ mµ nh÷ng kÕt qu¶ phôc håi<br /> chøc n¨ng l¹i ®¹t ®−îc mét c¸ch tù nhiªn th«ng qua c¸c bµi tËp nghÖ thuËt trªn líp,<br /> nhÊt lµ móa, kÞch c©m. NhiÒu em khuyÕt tËt tr−íc kia khã thÓ hiÖn nh÷ng nhu cÇu<br /> cña b¶n th©n th× nay cã thÓ diÔn ®¹t râ rµng nh÷ng mong muèn cña m×nh<br /> Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, c¸c ho¹t ®éng nghÖ thuËt ®em l¹i cho c¸c em khuyÕt<br /> tËt sù tù tin, niÒm vui sèng vµ më réng c¸c quan hÖ x· héi trong vµ ngoµi nhµ<br /> tr−êng. MÆt kh¸c, chÝnh sù phÊn khÝch vÒ mÆt t©m lý do qu¸ tr×nh hßa nhËp ®em<br /> ®Õn l¹i cã t¸c dông thóc ®Èy c¸c em kh¾c phôc khã kh¨n, rÌn luyÖn ®Ó phôc håi dÇn<br /> c¸c chøc n¨ng cña m×nh.<br /> §iÒu kú diÖu ë ®©y lµ viÖc phôc håi chøc n¨ng kh«ng ph¶i do mét b¸c sÜ hay<br /> nhµ chuyªn m«n nµo yªu cÇu c¸c em lµm; c¸c em kh«ng bÞ coi lµ nh÷ng bÖnh nh©n<br /> hay nh÷ng ng−êi tµn tËt cÇn ®−îc trî gióp. Trong tr−êng hîp nµy, sù tËp luyÖn nghÖ<br /> thuËt thùc hiÖn thªm mét t¸c dông n÷a lµ gióp c¸c em håi phôc chøc n¨ng mét c¸ch<br /> tù nhiªn kh«ng gß bã, b¾t buéc.<br /> Hai cuèn tµi liÖu vÒ h−íng dÉn nghÖ thuËt cho trÎ khuyÕt tËt ®−îc dïng nh−<br /> mét tµi liÖu c¬ b¶n cho nhãm nh÷ng ng−êi tham dù nh−ng nã còng thu hót sù quan<br /> t©m cña nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý Gi¸o dôc. Vô Gi¸o dôc thÓ chÊt - Bé Gi¸o<br /> dôc vµ §µo t¹o sÏ ¸p dông mét sè kü n¨ng gi¸o dôc NghÖ thuËt cho häc sinh phæ<br /> th«ng trong hai cuèn tµi liÖu do dù ¸n biªn so¹n vµo viÖc c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p.<br /> Tõ nh÷ng vÝ dô cô thÓ trªn, ta nhËn thÊy r»ng, cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a hßa<br /> nhËp vµ phôc håi chøc n¨ng. §©y lµ hai mÆt g¾n bã víi nhau trong qu¸ tr×nh "x· héi<br /> hãa" trÎ khuyÕt tËt. CÇn khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng t−¬ng tù, nã lµ mét h×nh thøc<br /> phôc håi chøc n¨ng dùa trªn céng ®ång rÊt cã hiÖu qu¶. NÕu c¸c em khuyÕt tËt ®−îc<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  BÕ Quúnh Nga 65<br /> <br /> ph©n lo¹i theo tõng lo¹i tËt vµ ¸p dông viÖc d¹y c¸c m«n häc nghÖ thuËt cho phï hîp<br /> th× cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ h¬n n÷a trong viÖc phôc håi chøc n¨ng cña c¸c em.<br /> Ho¹t ®éng nghÖ thuËt khi ®−îc ®−a vµo m«i tr−êng trÎ khuyÕt tËt ®· cã t¸c<br /> ®éng rÊt lín ®èi víi kh¶ n¨ng phôc håi chøc n¨ng cña c¸c em. Do vËy nªn phæ biÕn vµ<br /> chia sÎ nh÷ng kÕt qu¶ cña viÖc gi¸o dôc nghÖ thuËt víi c¸c ®¬n vÞ cã trÎ khuyÕt tËt.<br /> Tuy vËy theo chóng t«i, cÇn ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ t¸c ®éng<br /> cña nghÖ thuËt ®èi víi sù phôc håi chøc n¨ng cña trÎ khuyÕt tËt.<br /> 3. Céng ®ång vµ ho¹t ®éng nghÖ thuËt cña trÎ khuyÕt tËt<br /> - Gi¸o viªn<br /> Nhµ tr−êng vµ gi¸o viªn cã vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh "x· héi hãa"<br /> trÎ em. Lµm viÖc cïng häc sinh tµn tËt, vÊn ®Ò trë thµnh phøc t¹p h¬n cho gi¸o viªn.<br /> T¹i tr−êng Trung Tù chóng t«i ®−îc biÕt chÞ H. mét m×nh ph¶i d¹y tÊt c¶ c¸c m«n<br /> cho ba chôc em tµn tËt, chØ cã thªm mét c« gi¸o chuyªn gióp cho c¸c em häc sinh ¨n<br /> tr−a. NÕu so s¸nh víi sè häc sinh khuyÕt tËt mµ thÇy c« gi¸o n¬i kh¸c ph¶i ®¶m<br /> nhËn th× ®©y lµ con sè qu¸ lín, ch¼ng h¹n, ë tr−êng X· §µn vµ tr−êng Nh©n ChÝnh<br /> sè häc sinh th−êng kho¶ng tõ 10 ®Õn 12 ch¸u. Trong nh÷ng tr−êng hîp nh− thÕ, c¸c<br /> thÇy c« gi¸o tá ra mÖt mái v× lµm viÖc qu¸ søc. §iÒu nµy cµng trë thµnh vÊn ®Ò khi<br /> mµ thu nhËp cña gi¸o viªn d¹y trÎ khuyÕt tËt lµ thÊp. (Theo lêi ng−êi cung cÊp th«ng<br /> tin cho chóng t«i th× ngoµi l−¬ng ra, gi¸o viªn lµm viÖc víi c¸c em khuyÕt tËt chØ<br /> h−ëng thªm mét kho¶n phô cÊp b»ng 30% l−¬ng ).T×nh h×nh cña mét sè gi¸o viªn<br /> d¹y häc sinh khuyÕt tËt t¹i tr−êng Trung Tù còng t−¬ng tù nh− vËy.<br /> Ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé NghÖ thuËt dµnh cho häc sinh khuyÕt tËt cã t¸c ®éng<br /> tèt tíi c¸c gi¸o viªn d¹y v¨n hãa. Chøng kiÕn nh÷ng thµnh c«ng cña c¸c em, c¸c thÇy<br /> c« gi¸o phÊn khëi, hä tin vµo kh¶ n¨ng cã thÓ phôc håi cña c¸c em. Trong mét chõng<br /> mùc nhÊt ®Þnh ®iÒu nµy ®· n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ sù quan t©m cña c¸c<br /> thÇy c« ®èi víi häc sinh. VÉn theo lêi chÞ H (gi¸o viªn tr−êng Trung Tù) th× lóc ®Çu<br /> ®−îc ph©n c«ng chÞ thÊy rÊt khã kh¨n. Sau ®ã c«ng viÖc cã nhÝch lªn do chÞ thÊy c¸c<br /> em häc sinh khuyÕt tËt ngµy mét tiÕn bé h¬n. ChÞ phÊn khëi vµ h¨ng h¸i nhËn d¹y<br /> tiÕp tôc. Trong líp cña chÞ H. còng cã häc sinh tham gia c©u l¹c bé NghÖ thuËt.<br /> Qua chuyÖn trß víi c¸c gi¸o viªn d¹y v¨n hãa cho c¸c em khuyÕt tËt chóng t«i<br /> nhËn thÊy r»ng, ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé nghÖ thuËt cã t¸c ®éng tèt ®èi víi chÝnh hä.<br /> ThÇy c« gi¸o tin t−ëng vµo kh¶ n¨ng cña c¸c em. Hä thùc sù th«ng c¶m víi häc sinh<br /> khuyÕt tËt vµ ®iÒu ®ã n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi c¸c em.<br /> NÕu mèi quan hÖ gi÷a nhµ tr−êng, gi¸o viªn vµ héi phô huynh häc sinh chÆt<br /> chÏ h¬n n÷a th× kÕt qu¶ häc tËp, vÊn ®Ò phôc håi chøc n¨ng vµ ho¹t ®éng v¨n nghÖ<br /> cña c¸c em tµn tËt cßn cao h¬n rÊt nhiÒu (lêi chÞ N.T.S- mét gi¸o viªn d¹y trÎ khuyÕt<br /> tËt). MÆt kh¸c cña vÊn ®Ò lµ cÇn cã mét quy ®Þnh vÒ sè l−îng giê gi¶ng vµ sè häc sinh<br /> ®èi víi gi¸o viªn d¹y c¸c em khuyÕt tËt ®Ó tr¸nh viÖc gi¸o viªn lµm viÖc qu¸ søc. Nªn<br /> chó ý ®Õn vÊn ®Ò ®·i ngé ®èi víi gi¸o viªn d¹y häc sinh khuyÕt tËt, ®iÒu ®−îc nãi ®Õn<br /> nhiÒu nh−ng cho ®Õn nay vÉn ch−a cã c¸ch gi¶i quyÕt.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 66 C¸c khÝa c¹nh x· héi cña viÖc gi¸o dôc nghÖ thuËt cho trÎ khuyÕt tËt<br /> <br /> - Vai trß thÇy c« gi¸o lµm viÖc t¹i c©u l¹c bé :<br /> Vai trß thÇy c« gi¸o lµm viÖc trong khu«n khæ dù ¸n lµ mét nh©n tè quan träng.<br /> Nhãm nghiªn cøu ®−îc nghe kÓ nhiÒu vÒ nh÷ng khã kh¨n vµ vÊt v¶ cña chÞ P, anh D,<br /> anh P.D, chÞ T.L... trong viÖc d¹y c¸c em khuyÕt tËt h¸t, móa, diÔn kÞch. NhiÒu ®éng t¸c<br /> móa lµ khã tËp ngay c¶ ®èi víi nh÷ng em b×nh th−êng. VËy mµ ph¶i gióp cho c¸c em<br /> khuyÕt tËt häc. ThÇy vµ trß cïng ph¶i ®æ må h«i trªn sµn diÔn, tËp ®i tËp l¹i nhiÒu lÇn.<br /> Trong khi ®ã c¸c kho¶n thï lao cho gi¶ng d¹y lµ Ýt ái (30.000®/1 buæi). Ph¶i cã mét tÊm<br /> lßng yªu th−¬ng vµ tËn tuþ víi trÎ th× míi cã thÓ tiÕn hµnh tèt c«ng t¸c nµy.<br /> Ng«n ng÷ mµ häc sinh dïng ®Ó gäi chÞ P. cho thÊy t×nh th−¬ng yªu cña c«<br /> gi¸o, vai trß ng−êi phô tr¸ch quan träng nh− thÕ nµo trong dù ¸n nµy ( hay c¸c dù ¸n<br /> nh©n ®¹o nãi chung ). C¸c em gäi "c« P.", "mÑ P.” hay chØ gäi ®¬n gi¶n lµ "P.". Häc<br /> sinh ®Õn nhµ chÞ P. trong c¸c ngµy nghØ, thËm chÝ trong c¶ nh÷ng ngµy häc. Chóng<br /> ®Õn khi cã nh÷ng khã kh¨n cÇn c« gióp ®ì hay chØ lµ ®Ó b¸o mét tin vui nµo ®ã.<br /> Trong mét buæi lµm viÖc t¹i ban qu¶n lý c©u l¹c bé, chóng t«i gÆp NghÖ sÜ T.<br /> K. vµ biÕt anh võa trao cho chÞ P. mét mãn tiÒn, nãi lµ ®Ó dµnh cho c©u l¹c bé ho¹t<br /> ®éng. ChÞ P. cho biÕt ®Êy lµ tiÒn tµi trî cho mét dù ¸n nh©n ®¹o kh¸c. Mét tæ chøc<br /> Quèc tÕ gióp kinh phÝ cho héi nghÖ sÜ s©n khÊu ®Ó thùc hiÖn mét ch−¬ng tr×nh t−¬ng<br /> tù cho cho trÎ khuyÕt tËt t¹i ®Þa ®iÓm cña Héi. Môc ®Ých còng lµ nh»m tËp hîp c¸c<br /> em khuyÕt tËt l¹i ®Ó d¹y v¨n nghÖ. Mét thêi gian dµi tr«i qua nh−ng dù ¸n kh«ng<br /> ho¹t ®éng ®−îc. Ng«i nhµ khang trang t¹i phè TrÇn H−ng §¹o, mét phè ®Ñp ë trung<br /> t©m Hµ Néi ®−îc lÊy lµm ®Þa ®iÓm cña dù ¸n vµ thÇy c« gi¸o th× s½n sµng lµm viÖc.<br /> Nh−ng häc sinh kh«ng ®Õn v× kh«ng cã "c« P.". Cuèi cïng, §¹o diÔn T. K., tæng th−<br /> ký cña Héi nghÖ sÜ s©n khÊu ®em tÆng l¹i c©u l¹c bé cña chÞ P. sè tiÒn mµ tæ chøc<br /> n−íc ngoµi tµi trî cho ho¹t ®éng cña Héi.<br /> NhiÖt t×nh vµ n¨ng lùc lµm viÖc cña gi¸o viªn, nh÷ng ng−êi trùc tiÕp lµm viÖc<br /> víi c¸c em häc sinh khuyÕt tËt gi÷ vai trß quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng<br /> nghÖ thuËt dµnh cho trÎ khuyÕt tËt. Chóng t«i cã Ên t−îng tèt vÒ tinh thÇn tr¸ch<br /> nhiÖm cña ng−êi phô tr¸ch c©u l¹c bé (Bµ P. T. P.) trong viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng.<br /> Râ rµng lµ nÕu t¨ng c−êng mèi liªn hÖ gi÷a gi¸o viªn, nhµ tr−êng vµ ban phô<br /> tr¸ch c©u l¹c bé th× cã thÓ kÕt hîp mét c¸ch nhÞp nhµng c¸c ho¹t ®éng gi÷a nhµ<br /> tr−êng vµ c©u l¹c bé. KhuyÕn nghÞ nµy nh»m vµo kh«ng chØ mèi liªn hÖ gi÷a ban phô<br /> tr¸ch c©u l¹c bé víi tr−êng Trung Tù (n¬i ®Æt c©u l¹c bé) mµ cßn c¶ víi c¸c tr−êng<br /> kh¸c cã häc sinh tham gia ho¹t ®éng c©u l¹c bé.<br /> - Gia ®×nh häc sinh b×nh th−êng :<br /> NhiÒu bËc cha mÑ kh«ng thÝch con m×nh häc chung, giao du kÕt b¹n víi trÎ<br /> khuyÕt tËt v× sî bÞ nh÷ng ¶nh h−ëng xÊu, kh«ng tiÕn bé. Th¸i ®é nµy cã lÏ mét phÇn<br /> lín do t×nh tr¹ng ganh ®ua d÷ déi trong hoµn c¶nh häc ®−êng hiÖn nay ë Hµ Néi.<br /> Theo lêi «ng H.§.K nguyªn lµ phã chñ tÞch ph−êng Trung Tù th× do nhµ tr−êng nhËn<br /> c¸c ch¸u khuyÕt tËt nªn mét sè phô huynh cho con ®i häc n¬i kh¸c v× hä lo ¶nh<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  BÕ Quúnh Nga 67<br /> <br /> h−ëng ®Õn con c¸i. Tr−êng chøa ®−îc h¬n mét ngh×n ch¸u mµ tõ n¨m 1984- 1995 sè<br /> häc sinh cña tr−êng chØ tõ kho¶ng h¬n 400 ®Õn h¬n 500 em.<br /> Kho¶ng hai, ba n¨m trë l¹i ®©y khi mµ nh÷ng ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé ®· thu<br /> hót ®−îc sù quan t©m cña ®«ng ®¶o phô huynh th× t×nh h×nh trë nªn kh¶ quan h¬n. C¸c<br /> buæi biÓu diÔn s©n khÊu cña häc sinh khuyÕt tËt ®· lµm xóc ®éng c¸c kh¸n gi¶. C¸c em<br /> ®· chøng tá r»ng c¸c em thùc sù kh«ng ph¶i lµ g¸nh nÆng cña x· héi. ChuyÕn ®i biÓu<br /> diÔn ë H¶i phßng cña häc sinh khuyÕt tËt ®· gióp cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý<br /> thÊy ®−îc nh÷ng kh¶ n¨ng phôc håi chøc n¨ng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng v¨n nghÖ. MÆt<br /> kh¸c hä còng thÊy r»ng cÇn quan t©m h¬n n÷a tíi c¸c em khuyÕt tËt t¹i ®Þa ph−¬ng. KÕt<br /> qu¶ cña nh÷ng sù thay ®æi nhËn thøc ®ã, vÉn theo lêi ng−êi cung cÊp tµi liÖu cho chóng<br /> t«i, lµ hiÖn nay cã kho¶ng vµi chôc ch¸u ®· quay l¹i tr−êng (niªn häc 1999- 2000 sè häc<br /> sinh lµ 802 ch¸u, t¨ng 202 ch¸u, so víi n¨m 1996 lµ 600 ch¸u ).<br /> Ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé nghÖ thuËt dµnh cho trÎ em khuyÕt tËt ¶nh h−ëng<br /> mét c¸ch tÝch cùc ®Õn c¸c gia ®×nh trÎ b×nh th−êng. Cã sù thay ®æi nhËn thøc cña c¸c<br /> «ng bè bµ mÑ trong nh÷ng gia ®×nh nµy ®èi víi vÊn ®Ò trÎ khuyÕt tËt. Hä tin t−ëng<br /> h¬n vµo m«i tr−êng gi¸o dôc hßa nhËp.<br /> Qua c¸c cuéc tiÕp xóc víi c¸n bé ®Þa ph−¬ng n¬i c©u l¹c bé ho¹t ®éng, chóng<br /> t«i thÊy r»ng nÕu tranh thñ ®−îc sù trî gióp cña c¸c ®oµn thÓ ®Þa ph−¬ng th× ho¹t<br /> ®éng cña c©u l¹c bé sÏ thuËn lîi vµ xu«n sÎ h¬n. Bëi v× kinh nghiÖm cho thÊy r»ng<br /> c¸c ®oµn thÓ nµy lu«n ®ãng vai trß hç trî tÝch cùc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng céng ®ång.<br /> Bªn ph−êng hç trî rÊt nhiÒu cho tr−êng, ®éng viªn c¸c c« gi¸o khi ®−a trÎ<br /> khuyÕt tËt vµo häc, quan hÖ gi÷a tr−êng vµ ph−êng rÊt chÆt chÏ. Sau mét thêi gian<br /> chóng t«i còng rÊt mõng lµ c¸c ch¸u khuyÕt tËt ®−îc c¸c c« gi¸o d¹y dç cã nhiÒu tiÕn<br /> bé. Cã bèn ch¸u ®i häc nghÒ ®· ra lµm viÖc, h¬n m−êi ch¸u ®−îc ®−a vµo hßa nhËp.<br /> Chóng t«i x¸c ®Þnh víi cha mÑ trÎ khuyÕt tËt : c¸c ch¸u vµo tr−êng lµ ®Ó håi phôc trÝ<br /> nhí, chøc n¨ng, häc tËp chø kh«ng ph¶i tr−êng lµ n¬i gi÷ trÎ. (¤ng H. §. K., nguyªn<br /> phã Chñ tÞch ph−êng Trung Tù)<br /> - Gia ®×nh c¸c em khuyÕt tËt:<br /> Mét trong nh÷ng t¸c ®éng cña dù ¸n chÝnh lµ ®èi víi gia ®×nh c¸c em khuyÕt<br /> tËt. Khi chóng t«i ®Õn th¨m em T. A. th× hÇu hÕt mäi ng−êi trong gia ®×nh ®Òu cã<br /> nhµ : bµ néi, bè, mÑ, c¶ em g¸i n÷a. T. A. cã khu«n mÆt tr«ng rÊt s¸ng sña. Em bÞ<br /> c©m ®iÕc vµ hiÖn ®ang häc t¹i tr−êng Nh©n ChÝnh. Trong gia ®×nh, T. A. hay t©m sù<br /> víi bµ, hai bµ ch¸u quÊn quÝt nhau nhÊt. Theo lêi bµ th× T. A. rÊt yªu c¸c c« gi¸o.<br /> Trong c¸c c« th× T. A. yªu c« H.H, c« L., c« T. vµ nhÊt lµ c« P., ng−êi phô tr¸ch c©u<br /> l¹c bé. Bµ néi em kÓ chuyÖn r»ng nÕu cã g× mäi ng−êi nãi T. A. kh«ng nghe th× b¶o<br /> r»ng T. A. lµm thÕ c« P. kh«ng ®ång ý ®©u, thÕ lµ T. A. nghe ngay. Bµ néi d¹y ch¸u<br /> häc tiÕng ViÖt. Bµ cã quyÓn vë ®Ó ch÷a nh÷ng tõ T. A. viÕt kh«ng ®óng. To¸n th× T.<br /> A. nhê mÑ gi¶ng, cã chç nµo khã kh¨n vÒ m¸y tÝnh th× l¹i nhê bè. Cuèi buæi gÆp, anh<br /> §.D. bè T. A. b¶o em ®ãng l¹i vai diÔn ë c©u l¹c bé, T. A. diÔn l¹i coi rÊt ngé nghÜnh.<br /> C¶ nhµ ®Òu c−êi vui vÎ. Chóng t«i hiÓu r»ng sù tiÕn bé cña T. A. ®· thùc sù ®em l¹i<br /> mét bÇu kh«ng khÝ Êm ¸p cho gia ®×nh nµy.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 68 C¸c khÝa c¹nh x· héi cña viÖc gi¸o dôc nghÖ thuËt cho trÎ khuyÕt tËt<br /> <br /> Kh«ng Ýt c¸c gia ®×nh mµ chóng t«i cã dÞp tiÕp xóc kÓ l¹i vÒ sù thay ®æi trong<br /> nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña hä ®èi víi con c¸i khuyÕt tËt. Tõ chç phã mÆc ®øa trÎ, thÊt<br /> väng ®èi víi con c¸i, hÇu hÕt c¸c «ng bè, bµ mÑ, khi chøng kiÕn ho¹t ®éng nghÖ thuËt cña<br /> c¸c em, dÇn dÇn nhËn thøc ra "n¨ng lùc" cña ®øa trÎ, hiÓu ra kh¶ n¨ng phôc håi cña<br /> chóng còng nh− tr¸ch nhiÖm cña hä. Cã bµ mÑ ®· nãi r»ng bµ ch−a bao giê cho ®øa con<br /> khuyÕt tËt cña bµ ®i xem xiÕc v× nghÜ r»ng em kh«ng biÕt g× vµ thùc tÕ em còng ch−a bao<br /> giê ®ßi ®i xem. Sau mét thêi gian sinh ho¹t c©u l¹c bé, mét h«m em ®ßi ®i xem xiÕc, vµ<br /> ng−êi mÑ ®· rÊt xóc ®éng khi ®−îc con m×nh chia sÎ sù thÝch thó vµ niÒm h¹nh phóc. Tõ<br /> ®ã bµ hiÓu r»ng con bµ còng cã nh÷ng nhu cÇu nh− c¸c ®øa trÎ b×nh th−êng kh¸c.<br /> T. lµ con thø nhÊt trong gia ®×nh. Ch¸u bÞ c©m ®iÕc tõ nhá do viªm mµng n·o, tiªm<br /> kh¸ng sinh. C¶ nhµ sèng b»ng nghÒ b¸n phô tïng xe ®¹p, xe m¸y, ®ñ chi tiªu. Gia ®×nh hßa<br /> thuËn, t«i lµ ng−êi ®iÒu hµnh gia ®×nh, c¸c con ¨n chung, ë chung. T«i ®Ìo ch¸u ®i häc tõ<br /> khi ch¸u b¶y tuæi ®Õn khi ch¸u m−êi l¨m tuæi. GÆp khã kh¨n ch¸u th−êng nhê bè gióp.<br /> Ch¸u hay nãi chuyÖn nhiÒu nhÊt víi bè vµ mÑ. (¤ng N. V. T., bè ch¸u N. V.T.)<br /> Qua c¸c cuéc pháng vÊn gia ®×nh trÎ em khuyÕt tËt, nhãm nghiªn cøu nhËn<br /> thÊy r»ng, tiÕn bé cña c¸c em trong qu¸ tr×nh hßa nhËp vµ phôc håi chøc n¨ng thùc sù<br /> mang l¹i niÒm phÊn khëi cho c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. §iÒu ®ã gãp vµo viÖc thay<br /> ®æi nhËn thøc vµ hµnh vi cña cha mÑ c¸c em trong viÖc gi¸o dôc vµ ch¨m sãc con c¸i.<br /> KÕt luËn<br /> C«ng −íc Liªn Hîp Quèc vÒ QuyÒn trÎ em ®· viÕt: “Ph¸t triÓn ®a nh©n c¸ch, tµi<br /> n¨ng, c¸c kh¶ n¨ng vÒ tinh thÇn vµ thÓ chÊt cña trÎ em…T«n träng vµ thóc ®Èy quyÒn<br /> cña trÎ em ®−îc tham gia ®Çy ®ñ vµo sinh ho¹t v¨n hãa vµ nghÖ thuËt”. Theo tinh thÇn<br /> ®ã, viÖc thµnh lËp c©u l¹c bé nghÖ thuËt cho trÎ em khuyÕt tËt lµ mét s¸ng kiÕn hay,<br /> ®¸ng khÝch lÖ. C¸c ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé nghÖ thuËt ®· gióp c¸c em khuyÕt tËt rÌn<br /> luyÖn, ph¸t triÓn vÒ c¶ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn vµ phôc håi chøc n¨ng mét c¸ch tù nhiªn.<br /> Ho¹t ®éng cña c©u l¹c bé kh¸ phong phó tõ nh÷ng khãa huÊn luyÖn cho tíi<br /> nh÷ng sinh ho¹t ®Þnh kú, c¸c buæi tham quan xa. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn cã mét líp ®µo<br /> t¹o kiÕn thøc nghÖ thuËt c¬ b¶n cho nh÷ng gi¸o viªn trùc tiÕp d¹y trÎ khuyÕt tËt.<br /> §iÒu ®ã gióp gi¸o viªn tù tin h¬n khi h−íng dÉn cho c¸c em c¸c ho¹t ®éng ngo¹i khãa<br /> vµ khiÕn cho mèi quan hÖ gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh gÇn gòi, dÔ th«ng c¶m h¬n. Gi¸o<br /> viªn ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña c¸c em, do ®ã cã kÕ ho¹ch gióp ®ì<br /> vµ phèi hîp víi gia ®×nh, céng ®ång gióp c¸c em hßa nhËp.<br /> Còng lµ lÇn ®Çu tiªn c¸c em khuyÕt tËt ®−îc ®µo t¹o thµnh nh÷ng tËp huÊn<br /> viªn gióp cho nh÷ng b¹n cïng c¶nh ngé. §iÒu nµy khiÕn cho c¸c em tù tin do b¾t ®Çu<br /> nh×n thÊy "vÞ trÝ" cña m×nh trong x· héi. C¸c em thÊy ®−îc vai trß cã Ých cña m×nh vµ<br /> tin r»ng m×nh hoµn toµn cã kh¶ n¨ng gióp ®ì ®−îc c¸c b¹n kh¸c trong céng ®ång.<br /> Ho¹t ®éng nghÖ thuËt cña c©u l¹c bé t¸c ®éng tr−íc hÕt tíi nh÷ng ng−êi<br /> h−ëng lîi, nã gióp c¸c em hßa nhËp vµ n©ng cao n¨ng lùc phôc håi cña m×nh. MÆt<br /> kh¸c, mét t¸c ®éng tÝch cùc cña dù ¸n lµ nh»m vµo céng ®ång. Nh÷ng tiÕn bé cña häc<br /> sinh khuyÕt tËt ®· thay ®æi nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña mäi ng−êi ®èi víi chÝnh c¸c<br /> em. Céng ®ång tin vµo kh¶ n¨ng hßa nhËp vµ sù phôc håi cña häc sinh khuyÕt tËt vµ<br /> cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong viÖc gióp ®ì c¸c em.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />