Các phương pháp đánh giá độ lọc cầu thận

Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ ĐỘ LỌC CẦU THẬN<br /> Trần Thái Thanh Tâm*, Hoàng Khắc Chuẩn**<br /> <br /> MỞ ĐẦU Tổng quát ta có công thức: C=U*V/P<br /> <br /> Lịch sử nghiên cứu siêu lọc cầu thận bắt đầu Cx = Ux (mg/mL) x V (mL/phút)/(Px mg/mL)<br /> khi Aristotle (384-322 tr.C.N) phỏng đoán trong = mL/phút<br /> “thịt thận” có một chất lỏng được tách ra từ máu. Px: nồng độ chất x trong huyết tương<br /> Đến năm 1666, lần đầu tiên Marcello Malpighi (mg/mL)<br /> mô tả cấu trúc cầu thận dưới kính hiển vi. Hai Ux: nồng độ chất x trong nước tiểu<br /> thế kỷ sau đó, sau nhiều cố gắng của các nhà (mg/mL)<br /> khoa học, năm 1842, William Bowman đã thiết V: thể tích nước tiểu (mL/phút)<br /> lập nên mối liên hệ về mặt giải phẫu giữa cầu<br /> thận và ống thận, chứng minh một cách thuyết Độ lọc cầu thận<br /> phục với giả thiết cầu thận là nơi “bài tiết nước”. Là thể tích dịch được lọc từ các mao mạch<br /> Một năm sau, Ludwig là người đầu tiên đề xuất cầu thận qua bao Bowman trong một đơn vị thời<br /> xem cầu thận như một cái lọc đơn giản, trong đó gian(5,7,10,20). Do đó, độ lọc cầu thận chỉ đánh giá<br /> nước và các tinh thể sẽ được tách khỏi thành<br /> khả năng lọc máu của thận chứ không xét đến<br /> phần protein nhờ vào áp lực trong mao mạch<br /> vai trò của ống thận.<br /> cầu thận. Đến năm 1917, Cushny đã tổng hợp và<br /> đưa ra các khái niệm về hiện tượng “siêu lọc” tại Như vậy, một chất nào đó được lọc hoàn<br /> cầu thận, cũng như sự tái hấp thu và bài tiết tại toàn qua tiểu cầu thận, mà không được tái hấp<br /> ống thận, từ đó đã mở đường cho các nghiên thu hay bài tiết bởi ống thận, thì độ thanh thải<br /> cứu sâu hơn về chức năng lọc của cầu thận sau huyết tương của nó đúng bằng độ lọc cầu thận;<br /> này. Cho đến nay, vẫn chưa đo được độ lọc cầu<br /> còn chất nào đó được tái hấp thu, độ thanh thải<br /> thận một cách trực tiếp mà qua phương pháp đo<br /> của nó sẽ nhỏ hơn độ lọc tiểu cầu; và chất nào đó<br /> độ thanh thải của một chất bằng phương pháp<br /> sinh hóa hoặc dược chất phóng xạ để gián tiếp được bài tiết thêm, độ thanh thải của nó sẽ lớn<br /> đánh giá độ lọc cầu thận (Van Slyke). Với sự hơn độ lọc tiểu cầu. Do creatinin được bài tiết<br /> phát triển của ngành toán thống kê sinh học, sự một phần ở ống thận nên khái niệm độ lọc cầu<br /> ra đời của các công thức ước đoán độ lọc cầu thận khác với khái niệm độ thanh lọc creatinin.<br /> thận ngày càng tiện lợi và chính xác giúp ích cho<br /> CÁC PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH ĐỘ LỌC<br /> việc ứng dụng lâm sàng dễ dàng hơn(1,2,16,21).<br /> CẦU THẬN<br /> ĐỊNH NGHĨA HỆ SỐ THANH LỌC CỦA<br /> THẬN VÀ ĐỘ LỌC CẦU THẬN Độ lọc cầu thận là một chỉ số đại diện cho<br /> chức năng chung của thận. Thực tế, trong thực<br /> Độ thanh lọc một chất của thận<br /> hành lâm sàng, để đánh giá mức độ suy giảm<br /> Là khả năng loại bỏ chất đó ra khỏi huyết<br /> tương trong một đơn vị thời gian, bao gồm lọc chức năng thận và phân loại giai đoạn bệnh thận<br /> qua màng lọc cầu thận, tái hấp thu, bài tiết hoặc mạn phải dựa vào độ lọc cầu thận. Các phương<br /> chuyển hóa tại ống thận. pháp xác định độ lọc cầu thận bao gồm phương<br /> <br /> <br /> * Bộ Môn Sinh lý, Trường ĐH Y Dược Cần Thơ ** Khoa Ngoại Niệu, BV Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: Ths. BS. Trần Thái Thanh Tâm ĐT: 0908500526 Email: ttttam_ctc@yahoo.com<br /> <br /> <br /> 8 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Tổng Quan<br /> <br /> <br /> pháp sinh hóa và dược chất phóng xạ. lên, nên sai số hướng tới bị triệt tiêu. Vì vậy, giá<br /> trị độ thanh thải huyết tương của creatinin nội<br /> Các phương pháp sinh hóa<br /> sinh đo ở bệnh nhân thường phù hợp với độ lọc<br /> Những chất dùng để đánh giá độ lọc cầu thận tiểu cầu khi đo bằng inulin. Nhưng khi cần đo<br /> GFR chính xác độ lọc cầu thận thì ta không nên chọn<br /> Inulin phương pháp này.<br /> Là một polymer của đường fructose, với Do vậy, trong thực tế, khi đo độ lọc cầu thận<br /> trọng lượng phân tử khoảng 5.200 dalton, là cho bệnh nhân, để tránh phiền phức là phải<br /> một chất thích hợp với các tiêu chuẩn của một truyền inulin tĩnh mạch chậm, người ta dùng<br /> chất đánh giá độ lọc cầu thận nên độ thanh lọc phương pháp creatinin nội sinh, còn khi nghiên<br /> inulin được xem là tiêu chuẩn vàng để đánh cứu thực nghiệm cần đo chính xác, người ta<br /> giá độ lọc cầu thận(10). dùng inulin.<br /> Creatinin và độ thanh lọc creatinin nội sinh Cystatin C<br /> Creatinin là một chất nội sinh có sẵn trong cơ Là một chất có trọng lượng phân tử thấp,<br /> thể, có tiền chất là creatin do cơ sản xuất, cũng được thận lọc sạch và được chuyển hóa tại ống<br /> được dùng để đánh giá độ lọc cầu thận. Tuy thận gần, và do đó, khi chức năng thận và độ lọc<br /> nhiên, đây là một chất chịu ảnh hưởng của khối cầu thận giảm sẽ làm nồng độ cystatin C trong<br /> lượng cơ, giới tính, tuổi… Giữa nồng độ Scr và máu tăng lên. ScysC đánh giá chức năng thận<br /> độ lọc cầu thận là mối liên quan lũy thừa, không chính xác hơn Scr, điều này được chứng minh<br /> phải là mối liên quan tuyến tính. Các nghiên cứu qua nhiều công trình nghiên cứu, chủ yếu trong<br /> nhận thấy rằng, khi độ lọc cầu thận giảm đi một các nghiên cứu cắt ngang, còn các nghiên cứu<br /> nửa thì nồng độ Scr mới bắt đầu tăng, nên Scr dọc ít hơn, một số nghiên cứu cho các kết quả<br /> không nhạy trong phát hiện sớm tình trạng suy hứa hẹn. So với Scr, ScysC ít phụ thuộc vào tuổi,<br /> giảm chức năng thận, đồng thời cũng không nên giới, chủng tộc và khối lượng cơ(24). Các nhà<br /> dựa vào Scr để phân chia mức độ suy thận. Ví nghiên cứu cho rằng đây là chất có khả năng tiên<br /> dụ, một bệnh nhân có khối lượng cơ giảm, nồng đoán nguy cơ mắc các bệnh lý thận mạn tính và<br /> độ Scr thấp, nhưng về mặt chức năng ta không có thể phát hiện suy giảm chức năng thận giai<br /> thể kết luận chắc chắn rằng độ lọc cầu thận đoạn tiền lâm sàng.<br /> không suy giảm trong trường hợp này(19). NGAL (Neutrophil gelatinase associated lipocalin)<br /> Bên cạnh đó, creatinin có nhược điểm là lại Là protein hiện diện trong các tế bào bạch<br /> được bài tiết một ít bởi ống thận, nên làm cho cầu được hoạt hóa, các cơ quan biểu mô ống<br /> lượng creatinin bài xuất qua nước tiểu (Ucr) lên thận, được xem là dấu ấn sinh học mới trong<br /> tăng lên. Mặt khác, sự xác định nồng độ Scr chẩn đoán tổn thương thận cấp (Acute Kidney<br /> thường không được chính xác do kỹ thuật đo Disease - AKI), tăng nhanh trong nước tiểu và<br /> nồng độ Scr thực hiện theo phương pháp Jaffe máu hơn so với creatinin. Nhiều nghiên cứu<br /> tạo ra phức hợp picrat kiềm có màu vàng, dùng lâm sàng cho thấy hiệu quả của NGAL giúp<br /> phương pháp so màu để biết nồng độ creatinin. phát hiện sớm AKI ở các trường hợp: can<br /> Tuy nhiên, huyết tương cũng có màu vàng, nên thiệp động mạch vành qua da, bệnh thận mạn<br /> khi so màu sẽ cộng cả màu vàng của huyết tính, trẻ em và người lớn sau phẫu thuật có hỗ<br /> tương (do một lượng nhỏ các cấu tạo huyết trợ tuần hoàn ngoài cơ thể, ghép thận, bệnh<br /> tương khác, các chromogen không đặc hiệu) làm suy tim, nhiễm trùng(4).<br /> cho nồng độ creatinin tăng hơn nồng độ thực<br /> Ngoài ra, các dấu ấn sinh học khác đánh giá<br /> một chút. Do đó, làm cho nồng độ Scr cũng tăng<br /> chức năng thận bao gồm Beta 2 Microglobulin<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 9<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> (B2M), Interleukin-18 (lL-18), Kidney Injury Năm 1976, Cockcroft và Gault(3) nghiên<br /> Molecule-1 (KIM-1)…(26). cứu 249 người trưởng thành đã thiết lập<br /> Độ thanh lọc creatinin ước đoán dựa vào công thức ước đoán độ thanh lọc (ĐTL)<br /> công thức của Cockroft-Gault creatinin dựa vào Scr, tuổi, giới tính.<br /> (140 - tuổi) x cân nặng cơ thể (kg)<br /> ĐTL creatinin ước đoán (mL/ph) =<br /> 72 x Scr (mg/dl)<br /> (Nữ: x 0,85)<br /> Tuy nhiên, phương pháp này không chính gia đình có tiền sử bệnh thận) cũng như theo dõi<br /> xác bằng phương pháp thu thập nước tiểu 24h. các bệnh nhân đã được chẩn đoán bệnh thận<br /> - Hệ số thanh lọc creatinin nội sinh ước đoán mạn. Tuy nhiên, chỉ nên áp dụng công thức này<br /> cho kết quả cao hơn hệ số thanh lọc creatinin nội trên các đối tượng có độ tuổi từ 18-70, có chức<br /> sinh thực ở bệnh nhân suy thận. Suy thận càng năng thận ổn định với eGFR < 60 mL/phút/1,73<br /> nặng thì độ chênh lệch càng lớn, vì sự bài tiết m2. Không nên áp dụng công thức này trên các<br /> creatinin ở ống thận tăng và mất creatinin qua đối tượng có ảnh hưởng đến khối lượng cơ quá<br /> ruột. Hơn nữa, từ tuổi 40 trở lên thì độ lọc cầu mức hoặc ăn kiêng (người cụt chi, liệt chi, thể<br /> thận giảm dần cho đến ngoài độ tuổi 50 thì số hình, hoặc béo phì; bệnh nhân mắc bệnh giảm<br /> lượng nephron giảm từ 1-30%. Trong khi đó, ở khối lượng cơ, hoặc rối loạn thần kinh cơ, hoặc<br /> trẻ em thì nồng độ creatinin tăng dần do khối dinh dưỡng kém, chế độ ăn ít thịt…)<br /> lượng cơ tăng theo tuổi. Do vậy, sử dụng công Công thức MDRD<br /> thức trên sẽ có thể dẫn đến đánh giá sai độ lọc GFR (mL/phút/1,73 m2) = 175 × (Scr)-1,154 ×<br /> cầu thận.(3) (Tuổi)-0,203 × (0,742 nếu là nữ) × (1,212 nếu là<br /> Cho nên, phương pháp này chỉ làm cho Mỹ da đen)(14)<br /> những trường hợp đặc biệt (không thể thu được Công thức CKD-EPI: bao gồm CKD-EPI<br /> nước tiểu trong 24h) và kết quả của nó về độ lọc creatinine, CKD-EPI cystatin C và CKD-EPI<br /> cầu thận không thể là cơ sở chính để chẩn đoán creatinine- cystatin C<br /> và chỉ định điều trị (lọc máu hay ghép thận). Năm 2008, Stevens và cộng sự nghiên cứu<br /> Công thức ước đoán độ lọc cầu thận dựa vào trên 3418 đối tượng bệnh thận mạn, đã thiết lập<br /> creatinine và cystatin C huyết thanh nên 2 công thức ước đoán CKD-EPI cystatin C<br /> Lịch sử phát triển, ưu và khuyết điểm của công 2008 và CKD-EPI creatinine-cystatin C 2008 và<br /> thức MDRD và CKD-EPI nhận thấy rằng công thức phối hợp CKD-EPI<br /> creatinine-cystatin C 2008 đánh giá độ lọc cầu<br /> Công thức MDRD (Modification of Diet in<br /> thận tốt hơn so với các công thức ước đoán đơn<br /> Renal Disease): Dựa trên nghiên cứu MDRD<br /> thuần chỉ dựa vào creatinine hoặc cystatin C(25).<br /> thiết lập năm 1999 trên 1628 bệnh nhân bệnh<br /> Công thức này được Inker và cộng sự hiệu chỉnh<br /> thận mạn, Levey và cộng sự đã đưa ra công thức<br /> theo xét nghiệm (Re-expressed for use with<br /> MDRD, được xem là công thức đầu tiên được<br /> IFCC-traceable cystatin C assay in 2011), và do<br /> ứng dụng rộng rãi do có hiệu chỉnh xét nghiệm<br /> đó ra đời công thức ước đoán CKD-EPI cystatin<br /> (đến năm 2006 công thức này được điều chỉnh<br /> C 2011 và CKD-EPI creatinine-cystatin C 2011(11) .<br /> theo IDMS traceable creatinine), được NKF-<br /> KDOQI 2002 đề nghị sử dụng(13,14,15). Đây là công Đến năm 2009, chính nhóm nghiên cứu do<br /> thức đơn giản và hiệu quả giúp phát hiện bệnh Levey và cộng sự thực hiện trên 12150 đối tượng<br /> thận mạn đối với các đối tượng có nguy cơ cao trong dân số rộng rãi đã khắc phục nhược điểm<br /> (đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, của công thức MDRD, có thể đánh giá trên các<br /> <br /> <br /> <br /> 10 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Tổng Quan<br /> <br /> đối tượng có độ lọc cầu thận > 60 mL/phút/1,73 CKD-EPI creatinine-cystatin C 2011 thành công<br /> m2. Công thức này được KDIGO 2013 đề nghị sử thức ước đoán ước đoán CKD-EPI cystatin C<br /> dụng(15). 2012 và CKD-EPI creatinine-cystatin C 2012 có<br /> Năm 2012, Inker và cộng sự nghiên cứu trên thể ứng dụng tốt trên cả độ lọc cầu thận lớn hơn<br /> 6471 đối tượng trong rộng rãi dân số, đã cải tiến và nhỏ hơn 60 mL/phút/1,73 m2, được KDIGO<br /> công thức ước đoán CKD-EPI cystatin C 2011 và 2013 đề nghị sử dụng(12).<br /> Bảng 1: Công thức CKD-EPI creatinin 2009, CKD-EPI cystatin C 2012, CKD-EPIcreatinin-cystatin C<br /> 2012(12,15).<br /> Tên công thức và Scr Scys C Công thức ước đoán ĐLCT<br /> giới tính (mg/dL) (mg/L)<br /> CKD-EPI creatinin 2009<br /> Nữ ≤ 0,7 GFR = 144 × (Scr/0,7)-0.329× 0,993tuổi [x1,159 nếu da đen]<br /> Nữ > 0,7 GFR = 144 × (Scr/0,7)-1,209× 0,993 tuổi [x1,159 nếu da đen]<br /> Nam ≤ 0,9 GFR = 141 × (Scr/0,9)-0.411× 0,993 tuổi [x1,159 nếu da đen]<br /> Nam > 0,9 GFR = 141 × (Scr/0,9)-1,209× 0,993 tuổi [x1,159 nếu da đen]<br /> CKD-EPI cystatin C 2012<br /> Nữ hoặc nam ≤ 0,8 GFR = 133 × (Scys/0,8)-0.499× 0,996 tuổi [x 0,932 nếu là nữ]<br /> Nữ hoặc nam > 0,8 GFR = 133 × (Scys/0,8)-1,328× 0,996 tuổi [x 0,932 nếu là nữ]<br /> CKD-EPI creatinin-cystatin C 2012<br /> Nữ ≤ 0,7 ≤ 0,8 GFR = 130× (Scr/0,7)-0,248x(Scys/0,8)-0.375× 0,995tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> > 0,8 GFR = 130× (Scr/0,7)-0,248x(Scys/0,8)-0.711× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> Nữ > 0,7 ≤ 0,8 GFR = 130× (Scr/0,7)-0,601x(Scys/0,8)-0.375× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> > 0,8 GFR = 130× (Scr/0,7)-0,601x(Scys/0,8)-0.711× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> Nam ≤ 0,9 ≤ 0,8 GFR = 135× (Scr/0,9)-0,207x(Scys/0,8)-0.375× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> > 0,8 GFR = 135× (Scr/0,9)-0,207x(Scys/0,8)-0.711× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> Nam > 0,9 ≤ 0,8 GFR = 135×(Scr/0,9)-0,601 x(Scys/0,8)-0.375× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> > 0,8 GFR = 135× (Scr/0,9)-0,601x(Scys/0,8)-0.711× 0,995 tuổi [x1,08 nếu da đen]<br /> Một nghiên cứu về các công thức ước đoán Các công thức ước đoán độ lọc cầu thận khác dựa<br /> độ lọc cầu thận trong kỷ nguyên chuẩn hóa về vào Scr<br /> creatinine bao gồm tập hợp 12 công trình trên<br /> Công thức Mayo Quadratic(22)<br /> 12898 đối tượng chủ yếu ở các nước Bắc Mỹ,<br /> eGFR= exp(1,911+5,249/Scr –2,114/(Scr)2 –<br /> Châu Âu và Úc cho thấy cả công thức CKD-EPI<br /> 0,00686 x tuổi –[0,205 nếu là nữ])<br /> và MDRD đều không phải là tối ưu nhất áp<br /> dụng cho tất cả các dân tộc và các giai đoạn của Công thức Schwartz dùng ước đoán độ lọc<br /> độ lọc cầu thận. Khi sử dụng một công thức đơn cầu thận cho trẻ nhỏ < 18 tuổi(23):<br /> thuần đòi hỏi phải kết hợp cả giá trị giới hạn trên eGFR = k x chiều cao/Scr<br /> và dưới. Trong thực hành, công thức CKD-EPI Với k thay đổi tùy thuộc:<br /> được ưa chuộng hơn(5). Trong các nghiên cứu + Trong năm đầu tiên sau sinh, k = 0,33 nếu<br /> đánh giá độ lọc cầu thận trên người hiến thận, trẻ đẻ non, k = 0,45 nếu trẻ sinh đủ tháng.<br /> hay trên bệnh nhân sau ghép thận có tiểu đạm<br /> + Đối với trẻ từ 1-12 tuổi, k = 0,55<br /> tại bệnh viện Chợ Rẫy cũng cho thấy kết quả<br /> tương tự, công thức CKD-EPI creatinine-cystatin Năm 2009, công thức này được điều chỉnh lại<br /> C có giá trị hơn so với các công thức ước đoán với k= 0,43 với điều kiện Scr được hiệu chỉnh và<br /> chỉ đơn thuần dựa vào creatinine hoặc cystatin C phối hợp với ScysC.<br /> huyết thanh.<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 11<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> Bảng 2: Các công thức ước đoán độ lọc cầu thận khác dựa vào cystatin C huyết thanh<br /> Tên công thức Công thức<br /> 1,333<br /> Arnad Dade GFR = 74,835/(CysC )<br /> 1,123<br /> Filler and Lepage GFR = 91,62 x (1/CysC)<br /> -1,713<br /> Grubb et al Eqn 1 = 99,19 x CysC (x 0,823 nếu là nữ)<br /> Eqn 2 = 86,49 x CysC - 1,686 (x 0,948 nếu là nữ)<br /> Hoek et al GFR = (80,35/CysC) – 4,32<br /> -1,2623<br /> Larsson et al GFR = 77,24 x CysC (PENIA)<br /> -1,5837<br /> GFR = 99,43 x CysC (PETIA)<br /> Le Bricon et al GFR = [78 x (1/CysC)] + 4<br /> Macisaas et al GFR = 84,6/CysC – 3,2<br /> Orebro-cyst GFR = (100/CysC) – 14<br /> -1,16<br /> Rule et al GFR = 76,6 x CysC<br /> -1,19<br /> Steven et al Eqn 1: GFR = 76,7 x CysC<br /> -1,17 -0,13<br /> Eqn 2: GFR = 127,7 x CysC x tuổi x 0,91 (nếu là nữ) x 1,06 (nếu là da đen)<br /> <br /> Phương pháp đo độ lọc cầu thận bằng dược chất nhân và ghi hình xạ chất lượng không cao. Ngày<br /> phóng xạ nay, chất Tc-99m MAG 3 thay hippuran được<br /> hấp thu rất nhanh vào hồng cầu và cho hình ảnh<br /> Đây là phương pháp đưa các dược chất<br /> rất rõ nên được dùng rộng rãi. Trong khi đó, Tc-<br /> phóng xạ (DCPX) vào cơ thể người để xạ hình<br /> 99m DTPA thoát ra khỏi huyết tương hầu như<br /> các cơ quan. Các DCPX phải được lựa chọn sao<br /> duy nhất bằng một cách lọc qua cầu thận, do đó<br /> cho khi vào cơ thể nó chỉ tập trung vào cơ quan<br /> đánh giá độ lọc cầu thận tốt nhất.<br /> cần ghi hình, ít hoặc không tập trung phóng xạ ở<br /> các tổ chức hay cơ quan khác và phải được lưu Chỉ định: xạ hình thận chủ yếu được ứng<br /> giữ ở đó một thời gian đủ dài. Sự phân bố không dụng để xác định chức năng hơn là khảo sát<br /> gian của DCPX này sẽ được ghi thành hình ảnh hình thể, bao gồm lưu lượng tưới máu và chức<br /> thông qua các thiết bị thu nhận như máy năng thận, bệnh thận tắc nghẽn (test lasix), chức<br /> Gamma Camera, SPECT, SPECT/CT, PET và năng thận ghép, chức năng của thận người cho,<br /> PET/CT cho hình ảnh thu được có tính đặc hiệu tăng huyết áp do bệnh lý mạch máu thận (test<br /> của cơ quan cần nghiên cứu(8,9). Captopril). Đối với thận sau ghép: đánh giá tình<br /> trạng tưới máu của quả thận ghép và chức năng<br /> Ghi hình chức năng thận bao gồm chụp<br /> ống thận (nhất là các trường hợp ghép thận từ<br /> hình thận hàng loạt và lập thận đồ đồng vị. Xạ<br /> người cho chết não hoặc người cho tim ngừng<br /> hình thận chức năng giúp thăm dò chức năng<br /> đập), có thể phát hiện các biến chứng ngoại khoa<br /> thận để góp phần nâng cao hiệu quả trong công<br /> sớm với các trường hợp ghép mạch máu thận<br /> tác chẩn đoán các bệnh lý thận và đường tiết<br /> với các mạch máu chậu (tình trạng tưới máu của<br /> niệu bao gồm: ghi hình chức năng (functional<br /> tất cả các phần của quả thận được ghép, tình<br /> agcut), ghi hình thái thận (morphologic agcut).<br /> trạng tắc mạch của quả thận được ghép, gây rò rỉ<br /> * Ghi hình chức năng làm cho chất phóng xạ thoát ra ngoài đường<br /> Những chất phóng xạ được dùng trong ghi niệu (bằng nước tiểu có chất đồng vị phóng xạ ra<br /> hình chức năng có tính chất hấp thu và thải trừ chỗ rò...).<br /> nhanh gồm: 131I hippuran, Tc-99m DTPA<br /> Dược chất phóng xạ sử dụng<br /> (technetium- 99m diethylene<br /> Có nhiều loại dược chất được sử dụng, tùy<br /> triaminepentoacetic acid). Trước đây, hippuran<br /> thuộc vào mục đích thực hiện xạ hình thận.<br /> được dùng phổ biến trong kinh điển để thăm dò<br /> DCPX khu trú tại thận nhờ các cơ chế: lọc qua<br /> chức năng thận, nhưng phải dùng với liều cao<br /> cầu thận, bài tiết qua ống thận, dính kết tại tế bào<br /> nên có một lượng gamma quá lớn cho bệnh<br /> <br /> <br /> 12 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Tổng Quan<br /> <br /> ống thận, và có thể phối hợp nhiều cơ chế trên. 11. Inker LA, et al (2011), “Estimating GFR using the Chronic<br /> Kidney Disease Epidemiology Collaboration (CKD-EPI)<br /> Các loại dược chất phóng xạ: Tc-99m DTPA, creatinin equation: Better risk Predictors”, Am J Kidney Dis, 58,<br /> I-131 (I-123) OIH, Tc-99m MAG3, Tc-99m pp. 682 - 684.<br /> 12. Inker LA, et al (2012), “Estimating glomerular filtration rate<br /> DMSA, Tc-99m GH(17,18). from serum creatinin and cystatin C”, N Engl J Med, 367, pp.<br /> 20 -29.<br /> TÓMLẠI 13. Levey AS, et al (1999), “A more accurate method to estimate<br /> glomerular filtration rate from serum creatinin: a new<br /> Trong thực hành Y khoa nói chung và trong<br /> prediction equation. Modification of Diet in Renal Disease<br /> Thận học nói riêng, việc chẩn đoán bệnh lý là rất Study Group”, Ann Intern Med, 130, pp. 461 - 70.<br /> quan trọng, đòi hỏi cần phải nắm rõ tình trạng 14. Levey AS, et al (2006), “Using Standardized Serum Creatinin<br /> Values in the Modification of Diet in Renal Disease Study<br /> sức khỏe cũng như các trạng thái sinh lý của Equation for Estimating Glomerular Filtration Rate”, Ann<br /> bệnh nhân. Do bệnh thận mạn thường âm thầm Intern Med, 145, pp. 247 - 254.<br /> không triệu chứng nên việc xác định bệnh nên 15. Levey AS, et al (2009), “A new equation to estimate<br /> glomerular filtration rate”, Ann Intern Med, 150(9), pp. 604 - 12.<br /> thực hiện càng sớm càng tốt. Có nhiều phương 16. Maddox DA, Brenner BM, (2000), “Glomerular<br /> pháp thăm dò chức năng thận, tuy nhiên, vấn đề ultrafiltration”, The Kidney, Vol.1, 6th ed., Saunders Co., Ch.8,<br /> là chọn lọc phương pháp nào thích hợp nhất, pp. 319-374.<br /> 17. Mai Trọng Khoa (2012), “Chẩn đoán bệnh lý thận và đường<br /> không có một công thức nhất định. Tuỳ theo tiết niệu”, Y học hạt nhân, Nhà xuất bản Y học, tr. 239-251.<br /> bệnh cảnh lâm sàng, tùy tình hình thực tế, tuỳ 18. Nguyễn Xuân Phách (2012), “Nghiên cứu về thận”, Y học hạt<br /> nhân trong chẩn đoán, điều trị và nghiên cứu khoa học, Nhà xuất<br /> theo điều kiện hoàn cảnh mà áp dụng phương<br /> bản y học, tr. 216-229.<br /> pháp sao cho phù hợp. 19. Perkins BA, et al (2005), “Detection of renal function decline in<br /> patients with diabetes and normal or elevated GFR by serial<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO measurements of serum cystatin C concentration: results of a<br /> 1. Arendshorst WJ, Gottschalk CW (1985), “Glomerular 4-year follow-up study”, J. Am. Soc. Nephrol., 16(5), pp. 1404 –<br /> ultrafiltration dynamics: historical perspective”, Am J Physiol 1412.<br /> 248, pp 163-174. 20. Phạm Đình Lựu (2009), “Sự lọc ở cầu thận”, Sinh lý học Y khoa,<br /> 2. Brenner BM, Hummes HD, (1977), “Mechanics of glomerular Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh, NXB Y học chi nhánh Tp Hồ<br /> ultrafiltration”, New England Journal of Medicine, 297, pp. Chí Minh, Tập 1, Chương 5, tr. 241-249.<br /> 148-154. (Cô Hương -48) 21. Pitts RF, (1963), “Element of renal function”, Physiology of<br /> 3. Cockcroft DW, Gault MH (1976), “Prediction of creatinin Kidney and Body Fluids, 1st ed., Year book medical publishers,<br /> clearance from serum creatinin”, Nephron, 16(1), pp. 31 – 41. Ch.3, pp 42-51.<br /> 4. Donadio C (2014), “Effect of glomerular filtration rate 22. Rule AD, et al (2004), “Using serum creatinin to estimate<br /> impairment on diagnostic performance of neutrophil glomerular filtration rate: accuracy in good health and in<br /> gelatinase-associated lipocalin and B-type natriuretic peptide chronic kidney disease”, Annals of Internal Medicine, 141(12),<br /> as markers of acute cardiac and renal failure in chronic kidney pp. 929 – 37.<br /> disease patients”, Crit Care, 18(1), p. R39. 23. Schwartz GJ, et al (2009), “New equations to estimate GFR in<br /> 5. Earley A, Miskulin D, Lamb EJ, Levey AS, Uhlig K (2012), children with CKD”, Journal of the American Society of<br /> “Estimating Equations for Glomerular Filtration Rate in the Nephrology, 20(3), pp. 629 – 637.<br /> Era of Creatinine Standardization: A Systematic Review”, Ann 24. Shlipak MG (2007), “Cystatin C as a marker of glomerular<br /> Intern Med, 156 (11): 785-795. filtration rate in chronic kidney disease: influence of body<br /> 6. Eaton DC, Pooler JP (2009), “Chapter 1: Renal Function, composition”, Nat Clin Pract Nephrol, 3(4), pp. 188 – 189.<br /> Anatomy and Basic Processes”, Vander’s Renal Physiology, 7th 25. Stevens LA, et al (2008), “Estimating GFR using serum<br /> ed., Mc Graw Hill & Lange, pp. 1-23. cystatin C alone and in combination with serum creatinin: a<br /> 7. Ganong WF (1989), “Renal function and Micturition”, Review pooled analysis of 3,418 individuals with CKD”, Am. J. Kidney<br /> of Medical Physiology, 14th ed., Appleton & Lange, Ch.17, pp. Dis, 51(3), pp. 395 – 406.<br /> 233-265. 26. Wasunga ME, Chawlab LS, and Maderoa M (2015),<br /> 8. Gates GF (1982), “Glomerular filtration rate: estimation from “Biomarkers of renal function, which and when?” Clinica<br /> fractional renal accumulation of 99m- Tc- DTPA”, American Chimica Acta, 438, pp. 350-357.<br /> Journal of Radiology, 138, pp. 565 - 570.<br /> 9. Gates GF (1983), “Split renal function testing using Tc-99m-<br /> DTPA a rapid technique for determining differential Ngày nhận bài báo: 20/11/2017<br /> glomerular filtration”, Clinical Nuclear Medicine, 8: 400 - 407.<br /> 10. Guyton AC, (2006), “Urine formation by the kidney: Chapter Ngày phản biện nhận xét bài báo: 22/11/2017<br /> I. Glomerular filtration, Renal blood flow, and their control”,<br /> Ngày bài báo được đăng: 15/03/2018<br /> Textbook of Medical Physiology, 11th ed., W.B. Saunders Co,<br /> Philadelphia, pp. 307-326.<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 13<br />