Chỉ số huyết áp, lipid máu trên phụ nữ mãn kinh ở Cần Thơ, năm 2006

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> CHỈ SỐ HUYẾT ÁP, LIPID MÁU TRÊN PHỤ NỮ MÃN KINH<br /> Ở CẦN THƠ, NĂM 2006<br /> Phạm Hùng Lực*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Vào khoảng 40-50 tuổi, do sự suy giảm hoạt động không hồi phục của buồng trứng hiện tượng<br /> này gọi là mãn kinh. Từ đó tăng nguy cơ loãng xương, thay đổi tâm lý, rối loạn vận mạch, rối loạn lipid<br /> máu....nhất là xơ vữa động mạch (XVĐM) cho người phụ nữ. Đây là một thách thức, khó khăn lớn mà người<br /> phụ nữ MK sẽ gặp phải và họ rất cần được giúp đỡ về thể chất lẫn tinh thần.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: So sánh các chỉ số huyết áp (HA), tỷ lệ tăng huyết áp (THA), các chỉ số Lipid<br /> máu:cholesterol toàn phần, LDL- cholesterol, HDL- cholesterol, triglycerid huyết thanh, tỷ lệ rối loạn lipid máu<br /> giữa phụ nữ MK và phụ nữ 25- 39 tuổi ở thành phố Cần Thơ.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang, các chỉ số nghiên cứu gồm: huyết áp, lipid<br /> máu. được tiến hành trên 288 phụ nữ mãn kinh và 288 phụ nữ độ tuổi 25-39.<br /> Kết quả nghiên cứu: cho thấy phụ nữ mãn kinh có huyết áp tối đa, huyết áp tối thiểu, tỷ lệ tăng huyết áp;<br /> nồng độ cholesterol toàn phần, LDL- cholesterol, triglycerid và tỷ lệ rối loạn lipid máu gây nguy cơ XVĐM cao<br /> hơn phụ nữ tuổi 25- 39.<br /> Kết luận: - Phụ nữ MK có HATĐ (136,1 ± 25,0 mmHg), HATT (82,0 ± 13,5 mmHg), tỷ lệ THA (50%)<br /> <br /> cao hơn phụ nữ 25- 39 tuổi. - Phụ nữ MK có nồng độ cholesterol toàn phần (5,7 ± 1,21 mmol/L), LDL-<br /> <br /> cholesterol (3,6 ± 1,18 mmol/L), triglycerid (3,5 ± 2,94 mmol/L), tăng hơn phụ nữ tuổi 25- 39.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> BLOOD PRESSURE, LIPIDEMIA LEVELS IN MENOPAUSAL WOMEN,<br /> CAN THO PROVINCE, IN THE YEAR 2006<br /> Pham Hung Luc * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - Supplement of No 4 - 2008: 148 - 151<br /> Background: On female, at the ages of 40-50 years old the ovary glands were decreased function, that was<br /> caused of menopause. This increase the risk of osteoporose, mental health, dysfunction of vascular contraction,<br /> lipidemia…sclerose vasculars. This also become challenge for health of the menopause persons and needs to be<br /> helped.<br /> Objective: To compare the value of blood pressure,rate of hypertension, lipidemia index, HDL, LDL between<br /> menopausal and 25-39 years old women.<br /> Method: The method was used cross- sectional surveys and comparision, blood pressure, serum lipid<br /> concentration of two groups: 288 menopausal women and 288 women aged 25- 39 years old<br /> Results: menopausal women had higher systolic and diastolic blood pressure, higher rate of hypertension,<br /> higher serum total cholesterol, LDL- cholesterol, triglycerid levels and higher frequency of dyslipidemia had a<br /> significant meaning in comparision with women aged 25- 39 years old group.<br /> Conclusion: menopausal women had higher systolic and diastolic blood pressure, higher hypertension rate,<br /> higher serum total cholesterol, LDL- cholesterol, triglycerid levels and higher frequency of dyslipidemia in<br /> comparision with the women aged 25- 39 years old group.<br /> *Trường Đại học Y Dược Cần Thơ<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Vào khoảng 40-50 tuổi chu kỳ kinh nguyệt ở<br /> người phụ nữ có thể trở nên không đều sau<br /> nhiều tháng đến khi chấm dứt hoàn toàn do sự<br /> suy giảm hoạt động của buồng trứng và không<br /> hồi phục, hiện tượng này gọi là mãn kinh<br /> (MK)(1,6,12). Buồng trứng giảm khả năng đáp ứng<br /> với kích thích của LH và FSH dân đến giảm<br /> lượng estrogen là tác nhân thay đổi về tinh thần,<br /> thể lực, dinh dưỡng, tuần hoàn, vận động....Từ<br /> đó tăng nguy cơ loãng xương, thay đổi tâm lý,<br /> rối loạn vận mạch, rối loạn lipid máu....nhất là xơ<br /> vữa động mạch (XVĐM) cho người phụ nữ. Vì<br /> vậy đây là một thách thức, khó khăn lớn mà<br /> người phụ nữ MK sẽ gặp phải và họ rất cần<br /> được giúp đỡ về thể chất lẫn tinh thần.<br /> Hiện nay, thế giới đã có nhiều nghiên cứu<br /> về sức khỏe sinh sản phụ nữ MK, tuy nhiên ở<br /> Việt Nam khoảng 10 năm trở lại đây mới bắt<br /> đầu quan tâm vấn đề này nên các nghiên cứu<br /> còn rất ít ở một vài địa phương. Xuất phát từ<br /> thực tế trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> này với mục tiêu:<br /> - So sánh các chỉ số huyết áp huyết áp (HA):)<br /> , tỷ lệ tăng huyết áp (THA) giữa phụ nữ MK và<br /> phụ nữ 25- 39 tuổi ở thành phố Cần Thơ.<br /> - So sánh các chỉ số Lipid máu: nồng độ<br /> cholesterol toàn phần, LDL- cholesterol, HDLcholesterol, triglycerid huyết thanh, tỷ lệ rối loạn<br /> lipid máu giữa phụ nữ MK và phụ nữ 25- 39 tuổi<br /> ở thành phố Cần Thơ.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Là những phụ nữ đã và đang sinh sống bình<br /> thường tại thành phố Cần Thơ tối thiểu 3 năm,<br /> không có tiền sử phẫu thuật cắt tử cung, buồng<br /> trứng, không gù vẹo cột sống, bệnh gan- thận<br /> mạn tính, THA thứ phát, các bệnh lý về tim<br /> mạch…và hiện không dùng bất kỳ các loại thuốc<br /> nào. Nhóm phụ nữ MK là những phụ nữ MK tự<br /> nhiên và tuổi MK từ 45- 55. Nhóm phụ nữ sinh<br /> sản tuổi từ 25- 39 không mang thai, không cho<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> con bú và hiện vẫn đang trong lứa tuổi có hành<br /> kinh hàng tháng.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang có<br /> phân tích.<br /> - X : giá trị trung bìnhtừ các nghiên cứu trước.<br /> - S : Độ lệch chuẩn dựa vào các nghiên cứu<br /> trước.<br /> - δ : Giá trị sai số chấp nhận δ = 10%.<br /> - Chọn sai số α = β = 5%, độ tin cậy là 95%.<br /> Dựa vào kết quả nghiên cứu trước chúng tôi<br /> tính ra mỗi nhóm đối tượng n = 288. Vậy tổng số<br /> đối tượng nghiên cứu là 576.<br /> Phương pháp chọn mẫu: phương pháp chọn<br /> mẫu phân tấng kết hợp chọn ngẫu nhiên đơn.<br /> Bước 1: Ở mỗi quận huyện bốc thăm chọn 1<br /> xã/phường.<br /> Bước 2: Mỗi xã/phường bốc thăm chọn 36<br /> phụ nữ MK và 36 phụ nữ 25- 39 tuổi đo HA<br /> Bước 3: Trong 36 phụ nữ MK, 36 phụ nữ 2539 tuổi trên chúng tôi lại bốc thăm ngẫu nhiên ra<br /> mỗi nhóm 7 đối tượng lấy máu xét nghiệm tìm<br /> nồng độ lipid máu.<br /> Phương pháp đo các thông số: tất cả được<br /> nghỉ ngơi 15 phút trước khi tiến hành lấy mẫu.<br /> HA: ống nghe, HA kế đồng hồ của Nhật đã<br /> chuẩn hóa. Đo ở tay trái, 2 lần cách nhau 5 phút<br /> và lấy giá trị trung bình của 2 lần đo, nếu giữa 2<br /> lần đo vượt quá 5mmHg thì đo thêm lần 3 và lấy<br /> trung bình. Phân loại HA theo JNC VII.<br /> Lipid máu: lấy máu vào buổi sáng sớm cách<br /> bữa ăn gần nhất tối thiểu 12 giờ, không sử dụng<br /> chất kích thích cách 24 giờ. Lấy 1ml máu tĩnh<br /> mạch để đông tự nhiên ly tâm tại chỗ tách huyết<br /> thanh, bảo quản lạnh. Định lượng cholesterol và<br /> triglicerid theo phương pháp enzym tại Trung<br /> Tâm Y Khoa Medic- 254 Hòa Hảo, quận 10,<br /> Thành Phố Hồ Chí Minh. Phân loại nồng độ<br /> lipid máu có nguy cơ XVĐM theo Đỗ Đình Hồ(2):<br /> cholesterol toàn phần > 5 mmol/L, HDL –<br /> <br /> 2Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> cholesterol < 9mmol/L, LDL- cholesterol > 3,37,<br /> triglycerid > 1,3 mmol/L.<br /> Xử lý số liệu: bằng máy vi tính với phần<br /> mềm SPSS 13.0.<br /> <br /> Bảng 4: Tỷ lệ mức bình thường và mức nguy cơ<br /> đánh giá tình trạng XVĐM về các chỉ số lipid máu<br /> ở 2 nhóm nghiên cứu<br /> Nhóm<br /> Chỉ số<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Bảng 1: So sánh chỉ số HA ( X ± SD ) giữa 2 nhóm<br /> nghiên cứu<br /> Nhóm<br /> Chỉ số<br /> HATĐ (mmHg)<br /> HATT (mmHg)<br /> <br /> Phụ nữ MK<br /> (n= 288)<br /> <br /> Phụ nữ sinh<br /> sản (n=288)<br /> <br /> p<br /> <br /> 136,1± 25,0<br /> <br /> 114,5±12,9<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> 82,0±13,5<br /> <br /> 73,0±8,9<br /> <br /> Cholesterol<br /> toàn phần<br /> <br /> HDLcholesterol<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> Kết quả bảng 1 cho thấy phụ nữ MK có<br /> HATĐ và HATT cao hơn phụ nữ độ tuổi 25-39<br /> <br /> LDLcholesterol<br /> <br /> Bảng 2: phân loại HA theo JNC VII giữa 2 nhóm<br /> nghiên cứu<br /> <br /> Bình thường<br /> Tiền THA<br /> THA giai đoạn I<br /> THA giai đoạn II<br /> <br /> Phụ nữ<br /> MK<br /> (n= 288)<br /> <br /> Phụ nữ sinh<br /> sản<br /> (n= 288)<br /> <br /> 16,0 %<br /> 34,0 %<br /> 29,2 %<br /> 20,8 %<br /> <br /> 49,7 %<br /> 43,4 %<br /> 5,2 %<br /> 1,7 %<br /> <br /> Triglycerid<br /> p<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> Kết quả bảng 2 cho thấy tỷ lệ phụ nữ MK có<br /> THA (50%) cao hơn có ý nghĩa so với phụ nữ<br /> tuổi 25- 39 (6,9%) với p < 0,001.<br /> Bảng 3: So sánh các chỉ số Lipid máu ( X ± SD )<br /> giữa 2 nhóm nghiên cứu<br /> Nhóm Chỉ số<br /> <br /> Phụ nữ<br /> MK (n= 56)<br /> <br /> Phụ nữ<br /> sinh sản<br /> (n= 56)<br /> <br /> p<br /> <br /> Cholesterol toàn<br /> phần (mmol/L)<br /> <br /> 5,7<br /> <br /> ±<br /> <br /> 1,21<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> ±<br /> <br /> 0,42<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> LDL- cholesterol<br /> (mmol/L)<br /> <br /> 3,6<br /> <br /> ±<br /> <br /> 1,18<br /> <br /> 2,5<br /> <br /> ±<br /> <br /> 0,46<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> HDL- cholesterol<br /> (mmol/L)<br /> <br /> 0,9<br /> <br /> ±<br /> <br /> 0,44<br /> <br /> 0,9<br /> <br /> ±<br /> <br /> 0,18<br /> <br /> 0,305<br /> <br /> Triglycerid<br /> (mmol/L)<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> ±<br /> <br /> 2,94<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> ±<br /> <br /> 0,56<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> Kết quả bảng 3 cho thấy ở phụ nữ MK có<br /> nồng độ Cholesterol toàn phần, LDLcholesterol, triglycerid huyết thanh cao hơn so<br /> với phụ nữ 25-39 tuổi (p < 0,001). Sự khác biệt về<br /> nồng độ HDL- cholesterol giữa 2 nhóm không có<br /> ý nghĩa (p=0,3).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bình<br /> thường<br /> Nguy<br /> cơ<br /> Bình<br /> thường<br /> Nguy<br /> cơ<br /> Bình<br /> thường<br /> Nguy<br /> cơ<br /> Bình<br /> thường<br /> Nguy<br /> cơ<br /> <br /> Phụ nữ<br /> MK<br /> (n= 56)<br /> <br /> Phụ nữ<br /> sinh sản<br /> (n= 56)<br /> <br /> 33,9 %<br /> <br /> 94,6 %<br /> <br /> 66,1 %<br /> <br /> 5,4 %<br /> <br /> 44,6 %<br /> <br /> 50,0 %<br /> <br /> 55,4 %<br /> <br /> 50,0 %<br /> <br /> 39,3 %<br /> <br /> 91,1 %<br /> <br /> 60,7 %<br /> <br /> 8,9 %<br /> <br /> 14,3 %<br /> <br /> 64,3 %<br /> <br /> 85,7 %<br /> <br /> 35,7 %<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> 0,57<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> Kết quả bảng 4 cho thấy phụ nữ MK có tỷ lệ<br /> cholesterol toàn phần, LDL- cholesterol,<br /> triglycerid thuộc loại nguy cơ XVĐM cao hơn<br /> phụ nữ 25- 39 tuổi (p < 0,001).<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Phụ nữ MK có chỉ số HATĐ<br /> (136,1±25,0mmHg),HATT(82,0±13,5 mmHg) tỷ<br /> lệ THA giai đoạn I (29,2%), giai đoạn II (20,8%)<br /> cao hơn phụ nữ độ tuổi 25- 39, trong khi tỉ lệ<br /> có HA bình thường (16%), tiền THA (34%) lại<br /> thấp hơn.<br /> Việc thay đổi các giá trị HA không chỉ phụ<br /> thuộc vào sự tăng lên của tuổi tác, ở phụ nữ MK<br /> có sự giảm nồng độ estrogen, một yếu tố quan<br /> trọng làm THA(1,6,11,4,12). Kết quả này cũng phù<br /> hợp với nghiên cứu của Phan Văn Các và Phạm<br /> Công Khánh(6,8).<br /> Tuổi MK phụ nữ có HA cao hơn, tỷ lệ THA<br /> cũng nhiều hơn phụ nữ 25- 39 tuổi.<br /> Do điều kiện nghiên cứu giới hạn nên chỉ<br /> khảo sát nồng độ lipid máu trên 56 phụ nữ MK,<br /> 56 phụ nữ tuổi 25- 39. Kết quả cho thấy nồng độ<br /> Cholesterol toàn phần (5,7±1,21 mmol/L), LDLcholesterol (3,6±1,18 mmol/L), triglycerid<br /> (3,5±2,94 mmol/L) ở phụ nữ MK cũng tăng hơn<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> phụ nữ tuổi 25- 39. Dựa vào y văn đã ghi nhận<br /> estrogen làm ngăn cản quá trình XVĐM bằng<br /> cách ngăn cản quá trình oxy hóa giúp loại bỏ<br /> cholesterol ra khỏi thành mạch.... Có thể ở phụ<br /> nữ MK do sự thiếu hụt về estrogen nên những<br /> ảnh hưởng có lợi cho hệ tim mạch giảm(6,4,11, 12).<br /> Vì vậy ở phụ nữ MK cần quan tâm nhiều<br /> hơn về HA, chỉ số Sokolov Lyon, rối loạn lipid<br /> máu. Tuy nhiên cũng cần có những nghiên<br /> cứu sâu hơn về sự ảnh hưởng của nồng độ<br /> estrogen lên HA, nồng độ cholesterol, các chỉ<br /> số ĐTĐ và so sánh với nam cùng độ tuổi để<br /> làm nổi bật vấn đề.<br /> <br /> 9.<br /> 10.<br /> 11.<br /> 12.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> - Phụ nữ MK có HATĐ (136,1±25,0 mmHg),<br /> HATT (82,0±13,5 mmHg), tỷ lệ phụ nữ MK có<br /> THA (50%) cao hơn phụ nữ 25- 39 tuổi.<br /> - Phụ nữ MK có nồng độ cholesterol toàn<br /> phần (5,7±1,21 mmol/L), LDL- cholesterol<br /> (3,6±1,18 mmol/L), triglycerid (3,5±2,94 mmol/L),<br /> tỷ lệ cholesterol toàn phần (66,1 %), LDLcholesterol (60,7 %), triglycerid (85,7 %) có nguy<br /> cơ mắc XVĐM cao hơn phụ nữ 25- 39 tuổi.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> Comlombia University (1996), Nhóm Bác Sĩ bệnh viện Từ<br /> Dũ dịch (1998), Thiếu hụt estrogen và mãn kinh, Bệnh viện<br /> phụ sản Từ Dũ, Tp Hồ Chí Minh.<br /> Đào Phong Trần, Phạm Khuê, Tống Thị Hanh và CS<br /> (1993), “Đặc điểm điện tâm đồ bình thường ở người có<br /> tuổi qua 4 đợt điều tra ở các vùng địa dư khác nhau”, Một<br /> số vấn đề về lý luận và thực tiễn về lão khoa cơ bản, tr<br /> 459-488.<br /> Đỗ Đình Hồ (2004), Xét nghiệm hóa sinh lâm sàng, NXB Y<br /> học, Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Epstein FH (1999), “The protective effect of Estrogen on<br /> the cardiovascular system”, The new England journal of<br /> medical, Vol 340, No 23, pp 1801-1807.<br /> Nguyễn Trung Kiên (2000), Nghiên cứu một số sinh học<br /> trên phụ nữ mãn kinh ở Thành Phố Hà Nội, Luận văn<br /> Thạc sỹ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội, Hà Nội.<br /> Phạm Công Khánh (2003), Xác định đường huyết, huyết<br /> áp, một số chỉ số nhân trắc và các bệnh lý liên quan trên<br /> phụ nữ mãn kinh ở thành phố Cần Thơ, Tiểu luận tốt<br /> nghiệp Bác sỹ, Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, Cần Thơ.<br /> Phạm Thị Minh Đức (2001), “Sinh lý sinh sản nữ”, Sinh lý<br /> học, tập II, tr 138-150.<br /> Phan Văn Các (2001), Nghiên cứu đánh giá thực trạng về<br /> sức khoẻ sinh sản phụ nữ mãn kinh ở vùng núi tỉnh Thái<br /> Nguyên xác định các yếu tố nguy cơ và các vấn đề cần<br /> <br /> 4Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> quan tâm trong chăm sóc sức khoẻ sinh sản, Trường Đại<br /> học Y Thái Nguyên, Thái Nguyên.<br /> Rozenbaum H, Birkhauser MH (1998), Official organ of the<br /> european menopause socienty, Editions ESKA, Paris.<br /> Trần Minh Mẫn (1993), “Rối loạn mãn kinh”, Một số vấn<br /> đề về lý luận và thực tiễn về lão khoa cơ bản, tr 181-186.<br /> Trần Đức Thọ (1998), Bệnh tim mạch người già, NXB Y<br /> học, Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> World Health Organization (1996), “Cardiovascular<br /> disease and hormon therapy”, Research on the menopause<br /> in the 1990s, pp 54-62.<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng và Y Học Dự Phòng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 5<br /> <br />