Đặc điểm nhân cách và trầm cảm ở sinh viên năm thứ hai hệ bác sĩ của trường Đại học Y Hà Nội, năm học 2016-2017

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM NHÂN CÁCH VÀ TRẦM CẢM Ở SINH VIÊN<br /> NĂM THỨ HAI HỆ BÁC SĨ CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI,<br /> NĂM HỌC 2016 - 2017<br /> Trần Thơ Nhị, Hà Thị Hạnh,<br /> Trịnh Thu Trang, Trịnh Thị Hồng Biên, Nguyễn Thị Thúy Hạnh<br /> Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Trầm cảm là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến trên toàn thế giới. Mục tiêu nghiên cứu là xác<br /> định tỷ lệ trầm cảm và mô tả mối liên quan giữa đặc điểm nhân cách và trầm cảm ở sinh viên năm thứ hai hệ<br /> bác sỹ của Trường Đại học Y Hà Nội. Nghiên cứu sử dụng thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 492 sinh<br /> viên. Nghiên cứu sử dụng thang đo RADS để đánh giá trầm cảm và bảng trắc nghiệm nhân cách của Hans<br /> Eysenck để phân loại kiểu nhân cách của sinh viên. Kết quả cho thấy tỷ lệ trầm cảm của sinh viên là<br /> 28,46%. Có mối liên quan giữa sinh viên có kiểu khí chất ưu tư, nóng nảy và trầm cảm, với OR lần lượt là<br /> (OR = 8,23; 95% CI: 2,39-28,29) và (OR = 5,55; 95% CI: 1,49 - 20,61). Từ kết quả trên cho thấy việc phát<br /> hiện và điều trị trầm cảm sớm cho sinh viên nên được thảo luận và mở rộng hướng nghiên cứu trong tương<br /> lai về mối quan hệ giữa nhân cách và trầm cảm.<br /> Từ khóa: Nhân cách, trầm cảm, sinh viên y khoa<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Theo nghiên cứu của Ahmed K. Ibrahim và<br /> <br /> Trầm cảm là một trong những rối loạn tâm<br /> <br /> cộng sự năm 2012 thì tỷ lệ trầm cảm trong<br /> <br /> thần phổ biến và đang ngày càng tăng lên đặc<br /> <br /> sinh viên nói chung dao động từ 10 - 85%,<br /> <br /> biệt ở các quốc gia đang phát triển. Theo Tổ<br /> <br /> trong đó tỷ lệ trung bình là 30,6% [3]. Một<br /> <br /> chức Y tế Thế giới, trầm cảm cướp đi mỗi<br /> <br /> nghiên cứu năm 2013 của Trần Quỳnh Anh<br /> <br /> năm trung bình 850.000 mạng người, dự báo<br /> <br /> tiến hành trên 8 Trường Đại học Y Dược ở<br /> <br /> đến năm 2030 thì trầm cảm sẽ xếp hàng thứ<br /> <br /> Việt Nam cho thấy 43,2% sinh viên có triệu<br /> <br /> nhất về gánh nặng bệnh tật [1]. Theo Tổ chức<br /> <br /> chứng trầm cảm nhẹ [4]. Nếu bệnh trầm cảm<br /> <br /> Y tế Thế giới, tỷ lệ trầm cảm chung toàn cầu<br /> <br /> không được quan tâm phát hiện và điều trị kịp<br /> <br /> năm 2015 được ước tính là 4,4%, ở Việt Nam<br /> <br /> thời sẽ để lại nhiều khuyết tật và là gánh nặng<br /> <br /> là 4% dân số cả nước. Trầm cảm xảy ra ở mọi<br /> <br /> nặng nề cho xã hội [1].<br /> <br /> lứa tuổi và ở mọi quốc gia, và tỷ lệ trầm cảm ở<br /> thanh thiếu niên dao động từ 4 - 6% [2].<br /> Thanh thiếu niên đóng một vai trò quan trọng<br /> trong xã hội, là lực lượng lao động tương lai<br /> của đất nước trong đó có lực lượng sinh viên.<br /> <br /> Trường Đại học Y Hà Nội là trường y đầu<br /> ngành và lâu đời nhất của khu vực phía Bắc,<br /> đảm nhiệm việc tuyển chọn và đào tạo đội ngũ<br /> cán bộ y tế chủ yếu cho xã hội. Có nhiều yếu<br /> tố liên quan đến trầm cảm như giới tính, di<br /> truyền, mối quan hệ với cha mẹ, kết quả học<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Trần Thơ Nhị, Viện Đào tạo Y học Dự<br /> phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> tập, nhân cách [4 - 8]. Trên thế giới có nhiều<br /> nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa giữa đặc<br /> <br /> Email: tranthonhi@hmu.edu.vn<br /> <br /> điểm nhân cách với trầm cảm ở sinh viên y<br /> <br /> Ngày nhận: 11/6/2018<br /> <br /> khoa [9 - 12]. Ở Việt Nam những nghiên cứu<br /> <br /> Ngày được chấp thuận: 15/8/2018<br /> <br /> về kiểu nhân cách và trầm cảm trên sinh viên<br /> <br /> 158<br /> <br /> TCNCYH 113 (4) - 2018<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> y khoa thì chưa có nghiên cứu nào được công<br /> <br /> (p.(1 - p)<br /> <br /> bố. Chính vì những lý do trên, chúng tôi tiến<br /> <br /> n=<br /> <br /> Z2(1- α/2)<br /> <br /> hành nghiên cứu đề tài với mục tiêu xác định<br /> tỷ lệ trầm cảm và mô tả mối liên quan giữa<br /> đặc điểm nhân cách và trầm cảm ở sinh viên<br /> năm thứ hai hệ bác sỹ của Trường Đại học Y<br /> Hà Nội.<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> 1. Đối tượng<br /> Sinh viên năm thứ hai hệ bác sỹ (Bác sỹ<br /> đa khoa, Bác sỹ y học cổ truyền, Bác sỹ y học<br /> dự phòng) Trường Đại học Y Hà Nội năm học<br /> 2016 – 2017. Năm học 2016 - 2017 có khoảng<br /> gần 800 sinh viên năm thứ hai hệ bác sỹ trong<br /> đó gần 500 sinh viên hệ bác sỹ Đa khoa,<br /> khoảng 100 sinh viên Bác sỹ Răng hàm mặt,<br /> <br /> (p.ε)2<br /> <br /> Trong đó:<br /> α là ý nghĩa thống kê ở mức α = 0,05 và<br /> giá trị Z tương ứng là 1,96.<br /> ε là giá trị tương đối, được chọn là một tỷ<br /> lệ nào đó so với tỷ lệ bệnh p, chọn ε = 0,065.<br /> P là tỷ lệ sinh viên có nguy cơ trầm cảm ở<br /> sinh viên y năm thứ hai (p = 0,513) theo<br /> nghiên cứu trên sinh viên năm thứ hai ở<br /> Trường Đại học Y Hà Nội.<br /> Theo công thức trên ta tính được cỡ mẫu<br /> là 440 người. Lấy thêm 10% sai số ta được<br /> cỡ mẫu nghiên cứu là 484 đối tượng. Thực tế<br /> thu được 492 đối tượng.<br /> <br /> còn lại là bác sỹ Y học cổ truyền và Bác sỹ Y<br /> <br /> Các biến số nghiên cứu bao gồm:<br /> <br /> học dự phòng (khoảng 140 sinh viên) được<br /> đào tạo 6 năm tại trường.<br /> <br /> Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu:<br /> <br /> Tiêu chuẩn lựa chọn: (1) Sinh viên Y<br /> đang học năm thứ hai hệ bác sỹ tại trường<br /> Đại học Y Hà Nội năm học 2016 – 2017 có độ<br /> tuổi ≤ 20 tuổi; (2) Sinh viên đồng ý tham gia<br /> vào nghiên cứu.<br /> 2. Phương pháp<br /> Địa điểm và thời gian nghiên cứu<br /> Địa điểm: Nghiên cứu được tiến hành tại<br /> Trường đại học Y Hà Nội.<br /> Thời gian: Từ tháng 11/2016 đến tháng<br /> 5/2017.<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu sử dụng thiết kế nghiên cứu<br /> mô tả cắt ngang.<br /> Cỡ mẫu<br /> Cỡ mẫu được tính theo công thức ước tính<br /> cỡ mẫu theo một tỷ lệ trong quần thể. Công<br /> thức:<br /> TCNCYH 113 (4) - 2018<br /> <br /> Giới, dân tộc, tôn giáo, nơi ở hiện tại, sống<br /> cùng ai; tỷ lệ trầm cảm nhẹ/vừa/ nặng ở sinh<br /> viên; tỷ lệ sinh viên có kiểu nhân cách hướng<br /> nội/ hướng ngoại/ổn định/không ổn định.<br /> Công cụ thu thập thông tin<br /> Nghiên cứu sử bộ câu hỏi có sẵn, được<br /> xây dựng dựa trên thang điểm đánh giá trầm<br /> cảm ở thanh thiếu niên RADS và bảng kiểm<br /> kê nhân cách của Hans Eysenck. Dưới đây là<br /> mô tả chi tiết về hai thang này.<br /> Thang Đánh giá trầm cảm thanh thiếu niên<br /> (RADS).<br /> RADS là thang tự đánh giá nhằm xác định<br /> các thanh thiếu niên có các triệu chứng trầm<br /> cảm do William M. Reynolds xây dựng năm<br /> 1986. Thang RADS đã được Việt hóa bởi các<br /> bác sỹ tại Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia<br /> và đưa vào sử dụng tại viện từ năm 1995.<br /> RADS là thang tự đánh giá ngắn gọn gồm 30<br /> 159<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> đề mục để đánh giá mức độ hiện thời của các<br /> <br /> Mục B. Cho mỗi câu 1 điểm: Nếu các câu<br /> <br /> triệu chứng học trầm cảm ở thanh thiếu niên<br /> <br /> hỏi sau đây trả lời là “Có”: 2, 4, 7, 9, 11, 14,<br /> <br /> theo bốn thành phần cơ bản của trầm cảm:<br /> <br /> 16, 19, 21, 23, 26, 28, 31, 33, 35, 38, 40, 43,<br /> <br /> loạn khí sắc, cảm xúc tiêu cực/mất hứng thú,<br /> <br /> 45, 47, 50, 52, 55, 57.<br /> <br /> tự đánh giá tiêu cực và phàn nàn về cơ thể.<br /> RADS được sử dụng ở cả trong trường học<br /> và các cơ sở lâm sàng, nó phù hợp cho thanh<br /> thiếu niên trong độ tuổi từ 10 đến 20. Hoàn<br /> thành trắc nghiệm RADS thường mất từ 5 đến<br /> 10 phút. Các mức điểm ở RADS chỉ báo mức<br /> độ của các triệu chứng trầm cảm ở thanh<br /> thiếu niên trên lâm sàng (bình thường, nhẹ,<br /> vừa và nặng). Tính điểm RADS bằng cách<br /> cộng điểm mức độ của các câu. Riêng các<br /> câu 1, 5, 10, 12, 23, 25, 29 tính điểm ngược<br /> lại.Mức (0) chuyển mức (3) và ngược lại; mức<br /> (1) chuyển mức (2) và ngược lại. Cộng tổng<br /> điểm của tất cả các câu sau khi điều chỉnh<br /> [31].<br /> ≤ 30 điểm: Không bị trầm cảm<br /> 31 - 40 điểm: Trầm cảm nhẹ<br /> 41 - 50 điểm: Trầm cảm vừa<br /> <br /> Mục C. Cho mỗi câu 1 điểm: Nếu những<br /> câu trả lời sau đây là “Có”: 6, 24, 36.<br /> Kết luận: Mục A: < 12: Hướng nội = 12:<br /> Trung tính > 12: Hướng ngoại.<br /> Mục B: < 12: Ổn định = 12: Trung lập > 12:<br /> Không ổn định.<br /> Mục C: Kiểm tra độ tin cậy: không vượt<br /> quá 4 [35].<br /> Tích hợp các kiểu nhân cách theo Hans<br /> Eysenck ta có 4 khí chất như sau:<br /> Hướng nội + Ổn định → Khí chất Bình thản<br /> Hướng nội + Không ổn định → Khí chất<br /> Ưu tư<br /> Hướng ngoại + Ổn định → Khí chất Hoạt<br /> bát.<br /> Hướng ngoại + Không ổn định → Khí chất<br /> Nóng nảy.<br /> <br /> ≥ 51 điểm: Trầm cảm nặng<br /> <br /> 3. Xử lý số liệu<br /> <br /> Thang đo nhân cách của Hans Eysenck<br /> <br /> Số liệu được làm sạch trước khi nhập liệu.<br /> <br /> (EPI).<br /> Trắc nghiệm nhân cách của Hans Eysenck<br /> bao gồm 57 câu hỏi và trả lời.<br /> <br /> Nhập số liệu bằng phần mềm EPIDATA và<br /> phân tích số liệu bằng phần mềm STATA12.<br /> 4. Đạo đức trong nghiên cứu<br /> <br /> “Có” hoặc “Không” cho mỗi câu hỏi. Trả lời<br /> <br /> Nghiên cứu đã được sự chấp thuận của<br /> <br /> theo ý tưởng đầu tiên xuất hiện trong đầu, trả<br /> <br /> Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo Đại<br /> <br /> lời trung thực. Cách thức tiến hành như sau:<br /> <br /> học của Trường. Sinh viên tham gia nghiên<br /> <br /> Đánh dấu (+) nếu trả lời “Có”, đánh dấu (-)<br /> <br /> cứu là hoàn toàn tự nguyện sau khi đã được<br /> <br /> nếu trả lời “Không” vào vị trí tương ứng của<br /> <br /> nghe giải thích rõ về mục đích, mục tiêu của<br /> <br /> câu trả lời trong phiếu trắc nghiệm. Cách tính<br /> <br /> nghiên cứu. Nghiên cứu tuân thủ nguyên tắc<br /> <br /> điểm như sau:<br /> <br /> bảo mật thông tin của đối tượng tham gia<br /> <br /> Mục A. Cho mỗi câu 1 điểm: Nếu những<br /> <br /> nghiên cứu. Thông tin thu thập trung thực<br /> <br /> câu hỏi sau đây trả lời là “Có”: 1, 3, 8, 10, 13,<br /> <br /> khách quan và chỉ sử dụng cho mục đích<br /> <br /> 17, 22, 25, 27, 39, 44, 46, 49, 53, 56.<br /> <br /> nghiên cứu.<br /> <br /> 160<br /> <br /> TCNCYH 113 (4) - 2018<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> <br /> lệ sinh viên sống cùng bạn bè chiếm cao nhất<br /> (58,54%).<br /> <br /> 1. Đặc điểm của đối tượng nghiêm cứu<br /> Nghiên cứu tiếp cận được 492 sinh viên<br /> của Trường. Trong đó nữ chiếm đa số<br /> (56,50%), sinh viên học ngành Bác sỹ Đa<br /> khoa chiếm tỷ lệ cao nhất (69,51%). Tỷ lệ sinh<br /> viên sinh ra ở nông thôn chiếm đa số (75,2%),<br /> ở thành thị ít hơn 23,78%. Hơn một nửa số<br /> sinh viên trong nghiên cứu có học lực khá<br /> (58,13%), học lực giỏi là 16,87%. Sinh viên có<br /> học lực trung bình chiếm tỷ lệ rất ít (3,05%).<br /> <br /> 2. Đặc điểm nhân cách của đối tượng<br /> nghiên cứu<br /> Dựa theo đặc điểm nhân cách theo quan<br /> điểm hướng nội - hướng ngoại, thần kinh ổn<br /> định - không ổn định của Hans Eysenck chúng<br /> tôi đã thu được kết quả sau: tỷ lệ sinh viên có<br /> kiểu nhân cách hướng nội cao nhất (61,99%),<br /> kiểu nhân cách thần kinh không ổn định là<br /> 68,90%.<br /> <br /> Mức thu nhập trung bình 1 tháng của sinh viên<br /> <br /> Đặc điểm nhân cách phân loại theo khí<br /> <br /> từ 2 - 3 triệu đồng (41,46%). Hơn một nửa số<br /> <br /> chất của đối tượng nghiên cứu được tích hợp<br /> <br /> đối tượng trong nghiên cứu ở nhà trọ ngoài<br /> <br /> từ 4 yếu tố: hướng nội - hướng ngoại, thần<br /> <br /> (52,24%), ở ký túc xá là 26,83%; ở nhà cùng<br /> <br /> kinh ổn định - không ổn định thu được 4 kiểu<br /> <br /> bố mẹ/anh chị em và ở nhà người quen, họ<br /> <br /> khí chất: Hoạt bát, Bình thản, Nóng nảy và Ưu<br /> <br /> hàng rất ít (lần lượt là 14,23% và 6,71%). Tỷ<br /> <br /> tư như kết quả thể hiện ở biểu đồ 1.<br /> <br /> Biểu đồ 1. Đặc điểm nhân cách phân loại theo khí chất của sinh viên<br /> Từ biểu đồ 1 cho thấy trong 492 đối tượng nghiên cứu thì sinh viên có kiểu khí chất Ưu tư<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (56,30%), tiếp theo là tỷ lệ sinh viên có kiểu khí chất Nóng nảy thấp hơn<br /> (21,54%). Trong khi đó số sinh viên có kiểu khí chất Bình thản chiếm tỷ lệ khá thấp (14,43%) và<br /> đặc biệt sinh viên có kiểu khí chất Hoạt bát lại có tỷ lệ thấp nhất (7,72%).<br /> <br /> TCNCYH 113 (4) - 2018<br /> <br /> 161<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Tỷ lệ trầm cảm ở sinh viên năm hai hệ bác sỹ Trường Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> Biểu đồ 2. Tỷ lệ trầm cảm của đối tượng nghiên cứu<br /> Biểu đồ 2 cho thấy tỷ lệ trầm cảm chung của sinh viên năm hai hệ bác sỹ Trường Đại học Y<br /> Hà Nội là 28,46%; trong đó bao gồm tỷ lệ sinh viên bị trầm cảm nhẹ là 20,12%, trầm cảm vừa và<br /> nặng lần lượt là 4,88% và 3,46%. Tỷ lệ sinh viên không bị trầm cảm là 71,54%.<br /> 4. Mối liên quan giữa trầm cảm và các yếu tố khác<br /> Mối liên quan giữa trầm cảm và một số yếu tố<br /> Bảng 1. Mối liên quan giữa trầm cảm và một số yếu tố<br /> Trầm cảm<br /> n (%)<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Kiểu khí chất<br /> Hoạt bát<br /> <br /> Không trầm<br /> cảm n (%)<br /> <br /> Phân tích<br /> đơn biến<br /> <br /> Phân tích đa<br /> biến*<br /> <br /> OR (95% CI)<br /> <br /> OR (95% CI)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 12,59 (3,83 - 41,33)<br /> <br /> 2,65 (0,72 - 9,83)<br /> <br /> 8,21 (2,39 - 28,29)<br /> 2,91 (0,75 - 11,29)<br /> <br /> 6,30 (1,79 - 22,19)<br /> <br /> 5,55 (1,49 - 20,61)<br /> <br /> 3 (5,17)<br /> <br /> 55 (94,83)<br /> <br /> Ưu tư<br /> Bình thản<br /> <br /> 103 (40,71)<br /> 12 (12,63)<br /> <br /> 150 (59,29)<br /> 83 (87,37)<br /> <br /> Nóng nảy<br /> <br /> 22 (25,58)<br /> <br /> 64 (74,42)<br /> <br /> 25 (17,36)<br /> <br /> 119 (82,64)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 115 (33,05)<br /> <br /> 233 (66,95)<br /> <br /> 2,35 (1,45 - 3,82)<br /> <br /> -<br /> <br /> 15 (9,80)<br /> <br /> 138 (90,20)<br /> 214 (61,13)<br /> <br /> 1<br /> 5,37 (3,02 - 9,57)<br /> <br /> -<br /> <br /> Kiểu nhân cách<br /> Hướng ngoại<br /> Hướng nội (TT)<br /> <br /> *<br /> <br /> Kiểu nhân cách<br /> thần kinh<br /> Ổn định (TT)*<br /> Không ổn định<br /> <br /> 125 (36,87)<br /> <br /> * Mô hình hồi quy đa biến hiệu chỉnh với các yếu tố giới, đã từng lo âu/trầm cảm, hài lòng với<br /> kết quả học tập, khó khăn về tài chính, học lực, ngoại hình, nợ nần, bất đồng quan điểm với bố<br /> mẹ.<br /> 162<br /> <br /> TCNCYH 113 (4) - 2018<br /> <br />