Đánh giá kết quả điều trị dị dạng động tĩnh mạch bằng dao gamma quay tại Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu Bệnh viện Bạch Mai

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ DỊ DẠNG ĐỘNG TĨNH MẠCH  <br /> BẰNG DAO GAMMA QUAY TẠI TRUNGTÂM Y HỌC HẠT NHÂN  <br /> VÀ UNG BƯỚU BỆNH VIỆN BẠCH MAI <br /> Mai Trọng Khoa*, Kiều Đình Hùng*, Nguyễn Quang Hùng* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị AVM bằng dao gamma quay (Rotating Gamma Knife, RGK) tại Trung <br /> tâm Y học hạt nhân và Ung bướu ‐ Bệnh viện Bạch Mai.  <br /> Phương pháp và đối tượng nghiên cứu: mô tả tiến cứu và theo dõi lâm sàng trên 201 người bệnh được <br /> chẩn đoán xác định AVM có chỉ định xạ phẫu bằng RGK.  <br /> Kết quả nghiên cứu: Tuổi trung bình: 32,4 tuổi, tuổi thấp nhất là 8 tuổi, cao nhất là 72 tuổi. Nam chiếm <br /> 62,9%, nữ chiếm 37,1%. Triệu chứng hay gặp đau đầu 81,6%, động kinh 16%, các dấu hiệu khác chiếm tỷ lệ ít <br /> hơn. Kích thước khối u trung bình 27,1 mm. Liều xạ phẫu trung bình 18 ± 2Gy.  <br /> Kết  luận: Triệu chứng cơ năng cải thiện dần theo thời gian. Kích thước khối u sau 12 tháng giảm còn là <br /> 19,6 mm, sau 24 còn 11,7mm và sau 36 tháng còn 8,9mm. Biến chứng gặp phải sau xạ phẫu: mất ngủ chiếm <br /> 17,9%, đau đầu sau xạ phẫu 7,7%. Các dấu hiệu này hết dần sau khi can thiệp thuốc nội khoa. Không có trường <br /> hợp nào tử vong sau điều trị. Xạ phẫu bằng RGK cho các người bệnh AVM là phương pháp điều trị an toàn và <br /> hiệu quả. <br /> Từ khóa: Dị dạng động tĩnh mạch; Dao Gama quay <br /> <br /> ABSTRACT <br /> EVALUATE THE RESULT OF AVM PATIENTS BY ROTATING GAMMA KNIFE (RGK) AT THE <br /> NUCLEAR MEDICINE AND ONCOLOGY CENTER,BACH MAI HOSPITAL <br /> Mai Trong Khoa, Kieu Dinh Hung, Nguyen Quang Hung  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 423 – 428 <br /> Aims: To evaluate the outcomes of AVM patients treated by Rotating Gamma Knife (RGK) at The Nuclear <br /> Medicine and Oncology Center‐Bach Mai hospital. <br /> Subjects: 201 patients diagnosed with AVM and were sent to RGK radiosurgery.  <br /> Method:Prospective research.  <br /> Results: Average age: 32.4, range from 8 to 72. Males accounted for 62,9%, females accounted for 37.1%. <br /> The most common symptoms were headache 81.6%, epilepsy 16%, others were less common. Mean of tumor size <br /> was 27.1 mm, Median radiation dose was 18+2Gy.  <br /> Conclusions: Clinical symptoms were gradualy decreased over time. After RGK 12, 24, 36 months, mean <br /> tumor  size  was  reduced  to  19.6  mm,  11.7mm  and  8.9mm,  respectively.  Adverse  events  occured  after <br /> radiosurgery: insomnia accounted for 17.9%, headache after RGK 7.7%. These adverse effects improved gradually <br /> after treated by internal medicineThere were no death due to RGK radiosurgery. RGK radiosurgery is a safe and <br /> effective option for AVM. <br /> Keywords: Arteriovenous malformations (AVM); Rotating Gamma Knife (RGK) <br /> * Bệnh viện Bạch Mai <br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Nguyễn Quang Hùng; ĐT: 0909572686; Email:nguyenquanghungbvbm2013@gmail.com<br /> <br /> Mạch Máu Não và Xạ Phẫu <br /> <br /> 423<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Dị  dạng  động  tĩnh  mạch  (AVM: <br /> arteriovenous  malformations)  là  bệnh  lý  mạch <br /> máu  ở  não  gây  đột  quỵ  ở  người  trẻ  tuổi,  nguy <br /> hiểm đến tính mạng người bệnh nhưng nếu xử <br /> lý  đúng  có  thể  cứu  chữa  được  trên  90%  số <br /> trường hợp. Có ba biện pháp chính để điều trị dị <br /> dạng động tĩnh mạch là: phẫu thuật tiệt căn, gây <br /> tắc mạch và tia xạ.  <br /> Phẫu thuật là phương pháp điều trị được biết <br /> rõ nhất đối với AVM.Mặc dù AVM thường được <br /> thừa  nhận  là  sẽ  hết  sau  khi  phẫu  thuật  loại  bỏ, <br /> nhưng đôi khi có tái phát. Làm tắc nghẽn khối dị <br /> dạng bằng can thiệp nội mạch để xử lý các khối dị <br /> dạng  nằm  sâu,  phẫu  thuật  khó  tiếp  cận  động <br /> mạch  hay  động  mạch  nuôi  nằm  ở  màng  cứng. <br /> AVM có thể được loại bỏ bằng cách can thiệp nội <br /> mạch  gây  tắc  nghẽn  đơn  thuần.  Catheter  được <br /> dùng để cho (cung cấp) một loạt các tác nhân gây <br /> tắc  mạch  như  thả  bóng,  thuốc  gây  xơ  mạch,  thả <br /> coil hay để tiêm keo dính sinh học... <br /> Xạ trị dùng dao gamma, chùm tia proton sử <br /> dụng  nhiều  chùm  tia  có  tiêu  cự  để  gây  tổn <br /> thương mạch và sau đó là huyết khối mạch với <br /> tổn thương tối thiểu đối với mô não xung quanh. <br /> Khác với các biện pháp điều trị khác, tia xạ chỉ có <br /> tác  động  sau  nhiều  tháng  đến  nhiều  năm.  Ưu <br /> điểm của điều trị tia xạ là không gây xâm lấn và <br /> không để lại các tác động có thể nhìn thấy trên <br /> sọ người bệnh. <br />   Hệ  thống  RGK  được  sử  dụng  trong <br /> nghiên  cứu  là  hệ  thống  xạ  phẫu  bằng  RGK  ‐ <br /> ART 6000 của Hoa Kỳ. Đây là sản phẩm kết hợp <br /> các  đặc  điểm  của  cả  hệ  thống  Gamma  knife  và <br /> LINAC.  Hệ  thống  này  có  ưu  điểm  hơn  dao <br /> gamma cổ điển là thay cho mũ cố định nặng nề <br /> của  dao  gamma  cổ  điển  là  hệ  thống  collimator <br /> quay quanh đầu người bệnh, hệ thống định vị tự <br /> động  có  độ  chính  xác  cao  được  kết  nối  với  hệ <br /> thống CT, MSCT, MRI mô phỏng giúp cho việc <br /> điều trị thuận tiện, chính xác và an toàn. Trên thế <br /> giới, xạ phẫu bằng dao gamma cho các bệnh lý <br /> mạch  máu  não  ngày  càng  phát  triển.  Phương <br /> <br /> 424<br /> <br /> pháp điều trị này hiệu quả cho các bệnh lý mạch <br /> máu  não,  đặc  biệt  là  các  trường  hợp  không  thể <br /> can thiệp bằng phẫu thuật, nút mạch…(5). <br /> Tháng  7  năm  2007  hệ  thống  xạ  phẫu  bằng <br /> RGK gắn với CT mô phỏng (CT Sim) do Hoa Kỳ <br /> sản  xuất  (lần  đầu)  đã  được  ứng  dụng  tại  Việt <br /> nam.  Trung  tâm  y  học  hạt  nhân  và  Ung  bướu <br /> (YHHN & UB), Bệnh viện Bạch Mai là cơ sở đầu <br /> tiên trong nước triển khai kỹ thuật này đểđiều trị <br /> cho những người bệnh có bệnh lý sọ não, trong <br /> đó  có  AVM.  Nghiên  cứu  này  được  thực  hiện <br /> nhằm  mục  đích:  “Đánh  giá  kết  quả  điều  trị  dị <br /> dạng động tĩnh mạch bằng dao gamma quay tại <br /> trung  tâm  Y  học  hạt  nhân  và  Ung  bướu  Bệnh <br /> viện Bạch Mai” <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Gồm  201  người  bệnh  được  chẩn  đoán  là <br /> AVM bằng chụp mạch DSA, MSCT, MRI sọ não <br /> được điều trị bằng RGK tại Trung tâm YHHN & <br /> UB, Bệnh viện Bạch Mai. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Phương  pháp  mô  tả  tiến  cứu,  ghi  nhận  các <br /> yếu tố: <br /> ‐ Các đặc điểm lâm sàng: <br /> + Tuổi, giới <br /> +  Các  triệu  chứng  lâm  sàng:  đau  đầu,  động <br /> kinh… <br /> +  Chẩn  đoán,  đặc  điểm  tổn  thương:  vị  trí, <br /> kích thước <br /> +  Liều  xạ  phẫu,  thời  gian,  số  trường  chiếu <br /> (shots). <br /> ‐ Đánh giá kết quả lâm sàng và hình ảnh sau <br /> 12  tháng,  24  tháng,  36  tháng…  bằng  khám  lâm <br /> sàng, chụp mạch DSA, MSCT, MRI sọ não và xạ <br /> hình não trên máy SPECT...  <br /> <br /> Thiết bị sử dụng và quy trình xạ phẫu <br /> +  Thiết  bị  sử  dụng:  Hệ  thống  RGK  do  Hoa <br /> Kỳ  sản  xuất  năm  2007  bao  gồm:  Hệ  thống <br /> Collimator quay, hệ thống tự định vị hoàn toàn <br /> tự  động  APS  (automatic  positioning  systems). <br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Hệ  thống  CT,  CT  64  dãy,  MRI  1,5  tesla,  chụp <br /> mạch DSA… mô phỏng. <br /> + Quy trình xạ phẫu: <br /> <br /> Xử lý số liệu <br /> Số  liệu  được  thu  thập  và  xử  lý  theo  phần <br /> mềm thống kê SPSS 15.0 <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Tuổi và giới <br /> Bảng 1: Phân bố người bệnh theo nhóm tuổi <br /> Nhóm tuổi<br />