intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 

Điều tra chuẩn mực gia đình Việt Nam năm 2006

Chia sẻ: Tran Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:55

Thêm vào BST
Báo xấu
91
lượt xem 10
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Điều tra Gia đình Việt Nam năm 2006 là cuộc điều tra về gia đình đầu tiên được tiến hành trên quy mô toàn quốc. Nội dung của cuộc điều tra tập trung vào bốn lĩnh vực là quan hệ gia đình, các giá trị và chuẩn mực của gia đình

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều tra chuẩn mực gia đình Việt Nam năm 2006

  1. Bé v¨n hãa, thÓ Tæng côc UNICEF ViÖn thao vμ du lÞch thèng kª Gia ®×nh vμ Giíi kÕt qu¶ ®iÒu tra gia ®×nh viÖt nam n¨m 2006 b¸o c¸o tãm t¾t hµ néi, th¸ng 6 n¨m 2008
  2. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 C¸c tõ viÕt t¾t DTIN D©n téc Ýt ng−êi §KKH §¨ng ký kÕt h«n §TG§VN §iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam HG§ Hé gia ®×nh HPN Héi phô n÷ KSMS Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam LuËt BVCSGDTE LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em NCT Ng−êi cao tuæi PVS Pháng vÊn s©u QHTD Quan hÖ t×nh dôc TCTK Tæng côc Thèng kª (Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−) THCS Trung häc c¬ së THPT Trung häc phæ th«ng TLN Th¶o luËn nhãm TP. Thµnh phè UBDSG§TE ñy ban D©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em UNICEF QuÜ Nhi ®ång Liªn hîp Quèc Vô XHMT Vô X· héi vµ M«i tr−êng (Tæng côc Thèng kª) VTN VÞ thµnh niªn SXKD S¶n xuÊt kinh doanh 2
  3. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 LỜI CẢM ƠN Trong khu«n khæ ch−¬ng tr×nh hîp t¸c quèc gia gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ Quü nhi ®ång Liªn hîp quèc (UNICEF) 2006-2010, Uû ban D©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em (UBDSG§TE) nay lµ Bé V¨n ho¸, ThÓ thao vµ Du lÞch ®· phèi hîp cïng víi Tæng côc Thèng kª (TCTK) vµ ViÖn Gia ®×nh vµ Giíi thuéc ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam tiÕn hµnh §iÒu tra Gia ®×nh ViÖt Nam (§TG§VN). §©y lµ cuéc ®iÒu tra ®Çu tiªn ®−îc tiÕn hµnh ë quy m« toµn quèc. Néi dung cña cuéc ®iÒu tra nµy tËp trung vµo bèn lÜnh vùc lµ quan hÖ gia ®×nh, c¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc cña gia ®×nh, kinh tÕ gia ®×nh vµ phóc lîi gia ®×nh. Trong mçi lÜnh vùc trªn, chØ tËp trung ®iÒu tra mét sè néi dung c¬ b¶n vµ cã tÝnh bøc xóc nh»m nhËn diÖn thùc tr¹ng, thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ gia ®×nh. Cuéc ®iÒu tra nµy cã néi dung ®a d¹ng h¬n, nghiªn cøu s©u h¬n vµ sö dông c¶ hai ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng. ViÖc hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c Bé ngµnh, c¬ quan cã liªn quan gióp thùc hiÖn thµnh c«ng môc tiªu cuéc ®iÒu tra ®Ò ra, ®em l¹i rÊt nhiÒu ph¸t hiÖn quan träng. KÕt qu¶ ®iÒu tra sÏ lµ c¬ së d÷ liÖu míi phôc vô viÖc nghiªn cøu vµ x©y dùng chÝnh s¸ch vÒ gia ®×nh cña ChÝnh phñ theo h−íng v× sù c«ng b»ng vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu cña ViÖt Nam. Chóng t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n c¸c thµnh viªn cña Ban chØ ®¹o ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam ®· gi¸m s¸t toµn bé qu¸ tr×nh ®iÒu tra, ®Æc biÖt c¸m ¬n Uû ban d©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em (UBDSG§TE), Tæng côc Thèng kª (TCTK) vµ ViÖn Gia ®×nh vµ Giíi. Chóng t«i còng xin ch©n thµnh c¸m ¬n chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp, c¸c gia ®×nh, ®iÒu tra viªn vµ gi¸m s¸t viªn vÒ nh÷ng ®ãng gãp v« cïng quan träng cña hä ®èi víi thµnh c«ng cña cuéc ®iÒu tra nµy. Chóng t«i còng xin c¸m ¬n Bé Gia ®×nh, Nhµ ë, DÞch vô céng ®ång vµ Ng−êi b¶n ®Þa (FaHCSIA) cña ChÝnh phñ óc, ViÖn nghiªn cøu gia ®×nh óc (AIFS) vµ nh÷ng chuyªn gia cña hä, «ng Stephen Horn vµ bµ Ruth Weston, v× sù gióp ®ì chuyªn m«n trong viÖc t− vÊn chän mÉu vµ thiÕt kÕ phiÕu hái. Tr©n träng giíi thiÖu b¸o c¸o nµy víi hy väng sÏ ®em l¹i nh÷ng hiÓu biÕt vµ c¬ së d÷ liÖu vÒ gia ®×nh ViÖt Nam cho nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, nhµ nghiªn cøu còng nh− nh÷ng ng−êi quan t©m. Xin c¸m ¬n. Huỳnh Vĩnh Ái Jesper Morch THỨ TRƯỞNG TRƯỞNG ĐẠI DIỆN BỘ VĂN HOÁ, THỂ THAO VÀ DU LỊCH QUỸ NHI ĐỒNG LIÊN HỢP QUỐC - UNICEF TRƯỞNG BAN CHỈ ĐẠO ĐIỀU TRA GIA ĐÌNH VIỆT NAM 3
  4. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 B¶n ®å ViÖt Nam
  5. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 Môc lôc I. Giíi thiÖu vÒ ®iÒu tra tra gia ®×nh ViÖt Nam ............................................................7 1.1. Gia ®×nh vµ nghiªn cøu gia ®×nh ë ViÖt Nam.............................................................7 1.1.1. TÇm quan träng vµ sù biÕn ®æi cña gia ®×nh .....................................................7 1.1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu gia ®×nh ë ViÖt Nam.......................................................8 1.2. Môc tiªu vµ néi dung cuéc ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam .............................................9 1.2.1. Môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra................................................................................9 1.2.2. Néi dung cuéc ®iÒu tra ....................................................................................10 1.3. Mét sè kh¸i niÖm chñ yÕu sö dông trong b¸o c¸o ....................................................10 II. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ..............................................................................................13 2.1. ThiÕt kÕ mÉu .............................................................................................................13 2.1.1. Chän mÉu ®Þnh l−îng.......................................................................................13 2.1.2. Møc ®é bao phñ mÉu thùc tÕ............................................................................14 2.1.3. Chän mÉu ®Þnh tÝnh..........................................................................................15 2.2. C«ng cô thu thËp th«ng tin........................................................................................16 2.2.1. PhiÕu hái ..........................................................................................................16 2.2.2. H−íng dÉn pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm .................................................16 2.3. Tæ chøc ®iÒu tra thùc ®Þa...........................................................................................16 2.3.1. §iÒu tra ®Þnh l−îng .........................................................................................16 2.3.2. §iÒu tra ®Þnh tÝnh .............................................................................................17 2.4. Mét sè l−u ý khi sö dông bé sè liÖu....................................................................17 Tãm t¾t mét sè ph¸t hiÖn chÝnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m mét sè ph¸t hiÖn chÝnh.......................................................................................18 I. §Æc ®iÓm nh©n khÈu - x· héi hé gia ®×nh.................................................................18 1.1. Quy m« vµ c¬ cÊu gia ®×nh .......................................................................................18 1.2. Sè thÕ hÖ trong gia ®×nh ............................................................................................18 1.3. Tû lÖ phô thuéc .........................................................................................................19 1.4. Tr×nh ®é häc vÊn .......................................................................................................19 1.5. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ nghÒ nghiÖp ......................................................................19 1.6. T«n gi¸o ....................................................................................................................20 II. §Æc ®iÓm h«n nh©n ..................................................................................................20 2.1. T×nh tr¹ng h«n nh©n ..................................................................................................20 2.2. §¨ng ký kÕt h«n........................................................................................................20 2.3. Tuæi kÕt h«n ..............................................................................................................21 2.4. Sè lÇn kÕt h«n............................................................................................................21 4
  6. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 2.5. Ly h«n/ly th©n...........................................................................................................21 2.6. Sèng ®éc th©n............................................................................................................22 III. Sù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh h«n nh©n ....................................................................23 3.1. Lý do kÕt h«n ...........................................................................................................23 3.2. Tiªu chuÈn lùa chän b¹n ®êi .....................................................................................23 3.3. QuyÒn quyÕt ®Þnh h«n nh©n ......................................................................................24 3.4 N¬i ë cña cÆp vî chång sau khi kÕt h«n ....................................................................25 IV. Quan hÖ gi÷a vî vµ chång ......................................................................................25 4.1. Quan niÖm vÒ ng−êi chñ gia ®×nh .............................................................................25 4.2. Së h÷u tµi s¶n ...........................................................................................................26 4.3. Ph©n c«ng lao ®éng gi÷a ng−êi vî vµ ng−êi chång trong gia ®×nh ...........................26 4.4. QuyÒn quyÕt ®Þnh c«ng viÖc gia ®×nh gi÷a vî vµ chång ..........................................27 4.5. Møc ®é hµi lßng vÒ h«n nh©n....................................................................................27 4.6. Quan niÖm vÒ quan hÖ t×nh dôc tr−íc vµ ngoµi h«n nh©n .........................................28 4.7. Quan niÖm vÒ viÖc cã con vµ sinh con trai, con g¸i ..................................................29 V. Quan hÖ cha mÑ víi con c¸i......................................................................................30 5.1. Mèi quan t©m cña cha mÑ ®èi víi con ......................................................................30 5.2. Thêi gian ch¨m sãc con ...........................................................................................31 5.3. C¸ch gi¸o dôc con .....................................................................................................31 5.4. C¸ch ®èi xö vµ mong muèn cña cha mÑ ®èi víi con trai vµ con g¸i ........................32 VI. VÞ thµnh niªn trong gia ®×nh ..................................................................................34 6.1. Tham gia c«ng viÖc gia ®×nh .....................................................................................34 6.2. Tham gia lao ®éng nhËn tiÒn c«ng............................................................................35 6.3. VTN tham gia ý kiÕn vµo viÖc quyÕt ®Þnh c«ng viÖc gia ®×nh vµ liªn quan ®Õn b¶n th©n trÎ em .......................................................................................35 6.4. §èi t−îng t©m sù cña VTN vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cuéc sèng ..........................................36 6.5. HiÓu biÕt cña VTN vÒ LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em............................36 6.6. T×nh yªu, t×nh dôc vµ viÖc sö dông c¸c BPTT cña VTN ...........................................37 6.7. Khã kh¨n trong cuéc sèng vµ nguyÖn väng cña VTN ..............................................37 VII. Ng−êi cao tuæi trong gia ®×nh................................................................................37 7.1. Hé gia ®×nh cã ng−êi cao tuæi...................................................................................37 7.2. T×nh tr¹ng søc kháe...................................................................................................38 7.3. Nguån sèng vµ møc sèng ..........................................................................................38 7.4. C¸ch s¾p xÕp cuéc sèng ...........................................................................................38 7.5. §êi sèng tinh thÇn t×nh c¶m .....................................................................................39 7.6. Khã kh¨n vµ mong muèn ..........................................................................................40 5
  7. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 VIII. M©u thuÉn, xung ®ét vµ b¹o lùc gia ®×nh...........................................................40 8.1. M©u thuÉn vµ xung ®ét gia ®×nh ...............................................................................40 8.2. C¸c h×nh thøc b¹o lùc vµ n¹n nh©n cña b¹o lùc ........................................................40 8.3. C¸c lý do dÉn ®Õn m©u thuÉn, xung ®ét vµ b¹o lùc...................................................41 8.4. C¸ch gi¶i quyÕt m©u thuÉn, xung ®ét vµ b¹o lùc ......................................................42 8.5. HËu qu¶ cña b¹o lùc gia ®×nh....................................................................................43 IX. Phóc lîi gia ®×nh ......................................................................................................44 9.1. §Æc ®iÓm nhµ ë vµ nguån th¾p s¸ng ........................................................................44 9.2. Nguån n−íc ¨n vµ nhµ vÖ sinh .................................................................................44 9.3. TiÖn nghi trong gia ®×nh............................................................................................44 9.4. Møc sèng cña gia ®×nh .............................................................................................45 9.5. TiÕp cËn c¸c dÞch vô c¬ b¶n .....................................................................................45 9.6. TiÕp cËn c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa thÓ thao ..................................................................46 9.7. Nhãm gia ®×nh víi nhu cÇu dÞch vô ®Æc thï .............................................................47 NhËn xÐt chung vµ mét sè vÊn ®Ò cÇn quan t©m.........................................48 6
  8. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 I. Giíi thiÖu vÒ ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt nam 1.1. gia ®×nh vµ nghiªn cøu gia ®×nh ë viÖt nam 1.1.1. TÇm quan träng vµ sù biÕn ®æi cña gia ®×nh HiÕn ph¸p N−íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992, C−¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt n−íc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi n¨m 1991, còng nh− trong c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng vÒ chÝnh s¸ch x· héi ®· nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña gia ®×nh nh− lµ tÕ bµo cña x· héi vµ lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi ViÖt Nam. ChiÕn l−îc x©y dùng Gia ®×nh ViÖt Nam giai ®o¹n 2005-2010 kh¼ng ®Þnh r»ng: “Gia ®×nh lµ tÕ bµo cña x· héi, lµ n¬i duy tr× nßi gièng, lµ m«i tr−êng quan träng h×nh thµnh, nu«i d−ìng vµ gi¸o dôc nh©n c¸ch con ng−êi, b¶o tån vµ ph¸t huy v¨n hãa truyÒn thèng tèt ®Ñp, chèng l¹i c¸c tÖ n¹n x· héi, t¹o nguån nh©n lùc phôc vô sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc... Gia ®×nh lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi, sù thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc vµ x©y dùng Chñ nghÜa x· héi. X©y dùng gia ®×nh ViÖt Nam Ýt con (mçi cÆp vî chång cã mét hoÆc hai con), no Êm, tiÕn bé, b×nh ®¼ng, h¹nh phóc lµ ®éng lùc cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc”. Cã thÓ nãi, hiÓu vÒ thiÕt chÕ gia ®×nh víi nh÷ng biÕn ®æi vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng, vÒ ®Þnh h−íng gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ x· héi cæ truyÒn sang x· héi hiÖn ®¹i cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc ph¸t huy vai trß ®éng lùc cña gia ®×nh ViÖt Nam trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. Sau 20 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc §æi míi, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi toµn diÖn vµ s©u s¾c trong tÊt c¶ mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, trong ®ã cã c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh. Qu¸ tr×nh §æi míi ®em ®Õn cho gia ®×nh ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn míi, møc sèng cña ®¹i bé phËn c¸c gia ®×nh ®· ®−îc n©ng cao. Trong vßng 15 n¨m, tõ 1990 ®Õn 2004, tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) t¨ng gÇn gÊp 3 lÇn, ®¹t møc b×nh qu©n 7,5 %/n¨m. Tû lÖ hé nghÌo gi¶m tõ 58% n¨m 1993 xuèng cßn 24% n¨m 2004 (Tæng côc Thèng kª, 2004). C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña gia ®×nh cã nhiÒu biÕn ®æi theo chiÒu h−íng tÝch cùc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh viÖc tiÕp nhËn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vÒ kinh tÕ- x· héi do qu¸ tr×nh ®æi míi ®em l¹i, gia ®×nh ViÖt Nam còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu th¸ch thøc to lín: VÊn ®Ò thiÕu viÖc lµm, thu nhËp ch−a æn ®Þnh vµ nh÷ng rñi ro tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng; gia t¨ng tû lÖ c¸c cÆp vî chång ly h«n, ly th©n, nh÷ng ng−êi chung sèng kh«ng ®¨ng ký kÕt h«n; b¹o lùc gia ®×nh; c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chøc n¨ng gi¸o dôc - ch¨m sãc trÎ em; ng−êi giµ c« ®¬n/kh«ng n¬i n−¬ng tùa; m©u thuÉn gi÷a c¸c thÕ hÖ; nh÷ng khã kh¨n trong tiÕp cËn c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ cho c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh ®èi víi nhãm gia ®×nh cã thu nhËp thÊp; trÎ em lao ®éng sím vµ bÞ l¹m dông; thiÕt chÕ gia ®×nh láng lÎo; c¸c tÖ n¹n x· héi ¶nh h−ëng ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh v.v. 7
  9. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 VÊn ®Ò vÒ b×nh ®¼ng giíi trong x· héi ViÖt Nam nãi chung vµ trong khu«n khæ gia ®×nh ViÖt Nam nãi riªng còng gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch thøc míi. Trong khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®ang thay ®æi nhanh chãng th× c¸c chuÈn mùc, gi¸ trÞ v¨n ho¸ liªn quan ®Õn vai trß giíi d−êng nh− thay ®æi rÊt chËm ch¹p. MÆc dï phô n÷ ViÖt Nam tham gia tÝch cùc vµo lùc l−îng lao ®éng nh−ng vÉn cßn tån t¹i nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng ®¸ng kÓ vÒ tiÕp cËn c¸c c¬ héi kinh tÕ, thu nhËp, lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp/c«ng viÖc, nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng trong tiÕp cËn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, viÖc tiÕp cËn c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ, qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh v.v. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ c¸c thµnh qu¶ cña ph¸t triÓn ch−a ®−îc ph©n chia b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷. ë cÊp ®é gia ®×nh, sù ph©n c«ng lao ®éng bÊt b×nh ®¼ng trong chia sÎ viÖc nhµ, ch¨m sãc con c¸i vµ c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh, còng nh− sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc gi÷a con trai vµ con g¸i, b¹o lùc gia ®×nh v.v. lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt ®¸ng ®−îc quan t©m d−íi gãc ®é giíi. §ã còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra ®èi víi sù ph¸t triÓn cña gia ®×nh ViÖt Nam, víi vai trß lµ t¸c nh©n quan träng cho sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ t¹o nhiÒu c¬ héi, ®ång thêi còng ®Æt gia ®×nh vµ c«ng t¸c gia ®×nh tr−íc nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc. MÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ lèi sèng thùc dông t¸c ®éng m¹nh tíi c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng vµ lèi sèng lµnh m¹nh. Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo sÏ tiÕp tôc t¸c ®éng vµo sè ®«ng c¸c gia ®×nh. NhiÒu gia ®×nh nÕu kh«ng ®−îc hç trî, kh«ng ®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ sÏ kh«ng ®ñ n¨ng lùc ®èi phã víi nh÷ng thay ®æi nhanh chãng vÒ kinh tÕ - x· héi vµ kh«ng lµm trßn c¸c chøc n¨ng vèn cã cña m×nh. §©y thùc sù lµ nh÷ng th¸ch thøc to lín ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ gia ®×nh ë n−íc ta. 1.1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu gia ®×nh ë ViÖt Nam H¬n 20 n¨m qua, trªn b×nh diÖn khoa häc, gia ®×nh ViÖt Nam còng ®· trë thµnh ®èi t−îng nghiªn cøu cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu giíi. Cho ®Õn nay, nguån tµi liÖu vÒ gia ®×nh ë n−íc ta kh«ng chØ nhiÒu vÒ sè l−îng, mµ cßn kh¸ ®a d¹ng vÒ c¸c gãc ®é tiÕp cËn kh¸c nhau. Tuy nhiªn, nguån tµi liÖu nµy, bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp kh«ng thÓ phñ nhËn, còng cã mét sè nh−îc ®iÓm quan träng sau ®©y. Mét lµ, c¸c nghiªn cøu vÒ gia ®×nh hiÖn cã, nh×n chung, ®Òu cã tÝnh ®éc lËp, Ýt cã sù kÕ thõa, tiÕp nèi lÉn nhau. Ch¼ng h¹n, khi cÇn hiÓu biÕt vÒ lo¹i h×nh gia ®×nh, ng−êi ta chØ tËp trung ®iÒu tra vÒ gia ®×nh h¹t nh©n vµ gia ®×nh më réng, mµ kh«ng chó ý ®óng møc ®Õn c¸c lo¹i gia ®×nh kh¸c (nh− gia ®×nh khuyÕt, gia ®×nh kh«ng h«n thó...). HÖ qu¶ kh«ng tr¸nh khái cña t×nh tr¹ng trªn lµ, mÆc dï nguån tµi liÖu vÒ gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay lµ kh¸ ®å sé, song nguån tµi liÖu ®ã võa thõa l¹i võa thiÕu, lµm cho nhËn thøc cña ng−êi ®äc, sau nhiÒu n¨m, vÉn kh«ng n©ng cao ®−îc bao nhiªu. Hai lµ, trong nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ gia ®×nh ®· c«ng bè, rÊt Ýt t¸c gi¶ tr×nh bµy râ rµng lµ ®· sö dông ph−¬ng ph¸p nµo vµ gi¶i thÝch t¹i sao l¹i sö dông ph−¬ng ph¸p Êy. V× kh«ng coi träng ®óng møc ®èi víi c¸c ph−¬ng ph¸p khi tiÕp cËn ®èi t−îng, h¬n n÷a gi÷a c¸c nhµ nghiªn cøu l¹i kh«ng cã sù thèng nhÊt trong viÖc vËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p nªn sè liÖu c«ng bè trªn c¸c c«ng tr×nh cã sù vªnh nhau ë rÊt nhiÒu chØ b¸o: tõ tuæi kÕt h«n 8
  10. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 lÇn ®Çu ®Õn sè con mong muèn, tõ quy m« ®Õn lo¹i h×nh gia ®×nh, tõ viÖc ph©n c«ng lao ®éng ®Õn quyÒn quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh, v.v. Nh− vËy, mÆc dÇu nguån sè liÖu cã ®−îc lµ kh¸ dåi dµo vµ phong phó, song nÕu cÇn sö dông, ng−êi ta vÉn kh«ng khái b¨n kho¨n khi ph¶i lùa chän gi÷a c¸c tµi liÖu kh¸c nhau - dï thêi gian c«ng bè cña c¸c tµi liÖu nµy lµ kh¸ trïng khÝt víi nhau. Ngoµi ra, còng cÇn nãi thªm lµ, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu gia ®×nh trong kho¶ng 20 n¨m qua lµ nh÷ng nghiªn cøu nhá lÎ, chñ yÕu ®−îc triÓn khai ë ch©u thæ s«ng Hång, rÊt Ýt c¸c nghiªn cøu cã quy m« lín, ®−îc më réng ra nhiÒu vïng miÒn, vµ hÇu nh− ch−a cã nh÷ng nghiªn cøu ë tÇm cì quèc gia. Nguån t− liÖu nµy kh«ng chØ kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña c¸c nhµ qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nãi riªng, mµ còng kh«ng thÓ lµm tho¶ m·n nhu cÇu hiÓu biÕt cña nh÷ng ng−êi quan t©m ®Õn vÊn ®Ò gia ®×nh nãi chung. NhËn thøc ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y, ChiÕn l−îc x©y dùng gia ®×nh ViÖt Nam giai ®o¹n 2005-2010 ®· ®Ò ra nhiÖm vô “KÕ thõa vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vÒ gia ®×nh”. Ban BÝ th− TW §¶ng ®· cã ChØ thÞ sè 49-CT/TW ngµy 21/2/2005 chØ râ cÇn ph¶i: “T¨ng c−êng c«ng t¸c nghiªn cøu, ®iÒu tra, kh¶o s¸t toµn diÖn vÒ gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ nghiªn cøu c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh cÇn g×n gi÷, ph¸t huy, nh÷ng gi¸ trÞ míi, tiªn tiÕn cÇn tiÕp thu; nghiªn cøu x©y dùng c¸c m« h×nh gia ®×nh ViÖt Nam trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; ¸p dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng th¸ch thøc trong lÜnh vùc gia ®×nh vµ dù b¸o nh÷ng biÕn ®æi vÒ gia ®×nh trong thêi kú míi.”1 §−îc sù hç trî cña UNICEF, Bé tr−ëng, Chñ nhiÖm UBDSG§TE ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 765/Q§-DSG§TE ngµy 30/12/2005 thµnh lËp Ban chØ ®¹o §iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam gåm ®¹i diÖn cña UBDSG§TE vµ c¸c Bé ngµnh h÷u quan (Ngµy 6 th¸ng 11 n¨m 2007 Bé tr−ëng Bé V¨n ho¸, ThÓ thao vµ Du lÞch ®· ra quyÕt ®Þnh sè 1243/Q§BVHTTDL kiÖn toµn l¹i Ban chØ ®¹o ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam) nh»m tæ chøc toµn bé c¸c ho¹t ®éng chuÈn bÞ, nghiªn cøu vµ ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam. Tæng côc Thèng kª lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc ®iÒu tra ®Þnh l−îng §TG§VN. ViÖn Gia ®×nh vµ Giíi lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chñ tr× thiÕt kÕ b¶ng hái ®iÒu tra ®Þnh l−îng vµ tæ chøc ®iÒu tra ®Þnh tÝnh. 1.2. Môc TIªU Vµ néi dung cuéc §IÒU TRA GIA §×NH VIÖT NAM 1.2.1. Môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra 1.2.1.1. Môc tiªu tæng thÓ NhËn diÖn thùc tr¹ng gia ®×nh ViÖt Nam d−íi t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ toµn cÇu ho¸. 1.2.1.2. Môc tiªu cô thÓ (a) X¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ thùc tr¹ng gia ®×nh lµm c¬ së cho viÖc ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña gia ®×nh. (b) Th«ng qua kÕt qu¶ ®iÒu tra, ph©n tÝch vµ ®Ò xuÊt c¸c vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó phôc vô kÞp thêi c«ng t¸c l·nh ®¹o, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ gia ®×nh. 1 ChØ thÞ sè sè 49-CT/TW ngµy 21/02/2005 cña Ban BÝ th− vÒ X©y dùng gia ®×nh thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. 9
  11. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 (c) Cung cÊp hÖ thèng d÷ liÖu ®Ó x©y dùng bé chØ sè theo dâi vµ ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña gia ®×nh ViÖt Nam. 1.2.2. Néi dung cuéc ®iÒu tra Néi dung cuéc ®iÒu tra nµy tËp trung vµo 4 chñ ®Ò chÝnh: (a) Quan hÖ gia ®×nh; (b) C¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc cña gia ®×nh; (c) Kinh tÕ gia ®×nh; (d) Phóc lîi gia ®×nh. Trong mçi chñ ®Ò, cuéc ®iÒu tra chØ tËp trung vµo mét sè néi dung c¬ b¶n nh»m nhËn diÖn thùc tr¹ng, xu h−íng biÕn ®æi gia ®×nh, cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ gia ®×nh. VÒ quan hÖ gia ®×nh: tËp trung vµo hai néi dung chñ yÕu lµ quan hÖ vî chång vµ quan hÖ gi÷a c¸c thÕ hÖ trong gia ®×nh. VÒ quan hÖ vî chång: ®ã lµ c¸c vÊn ®Ò kÕt h«n; ph©n c«ng lao ®éng theo giíi trong gia ®×nh; ®ãng gãp cña vî, chång vµ c¸c thµnh viªn kh¸c vµo thu nhËp gia ®×nh; m©u thuÉn vî chång; b¹o lùc gia ®×nh. VÒ quan hÖ gi÷a c¸c thÕ hÖ trong gia ®×nh: tËp trung vµo mèi quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con c¸i ch−a tr−ëng thµnh; mèi quan hÖ gi÷a ng−êi cao tuæi víi con ch¸u trong gia ®×nh. Gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc gia ®×nh: ®iÒu tra nh÷ng thay ®æi c¸c gi¸ trÞ, chuÈn mùc gia ®×nh (viÖc gi÷ g×n c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ h×nh thµnh nh÷ng gi¸ trÞ míi), chuÈn mùc vÒ sè con, vÒ tiªu chuÈn lùa chän b¹n ®êi, quan niÖm vÒ c¸ch gi¸o dôc con ch¸u, v.v. Kinh tÕ gia ®×nh: TËp trung ®iÒu tra nh÷ng thay ®æi trong tiªu dïng, møc sèng, vÊn ®Ò tÝch luü tµi s¶n, nh÷ng khã kh¨n vµ rñi ro vÒ kinh tÕ cña gia ®×nh. Phóc lîi gia ®×nh: ®iÒu tra hiÓu biÕt cña c¸c hé gia ®×nh vÒ c¸c dÞch vô phóc lîi ®èi víi gia ®×nh, møc ®é sö dông c¸c dÞch vô gia ®×nh, phóc lîi ®èi víi c¸c gia ®×nh nghÌo, gia ®×nh cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n, gia ®×nh cã c«ng, tÝnh thuËn tiÖn cña c¸c dÞch vô phóc lîi gia ®×nh. Nh− vËy, cuéc §iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam lÇn nµy sÏ cung cÊp mét bøc tranh t−¬ng ®èi toµn diÖn vÒ nh÷ng thay ®æi trong c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh vµ nh÷ng t¸c ®éng ®Õn ®Þa vÞ, vai trß cña c¸c thµnh viªn gia ®×nh; nh÷ng thay ®æi vÒ ®ãng gãp kinh tÕ cña mçi thµnh viªn ®èi víi gia ®×nh vµ nh÷ng ¶nh h−ëng ®Õn c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh. §iÒu tra còng gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng thay ®æi trong hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc cña gia ®×nh ViÖt Nam d−íi t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸ vµ toµn cÇu ho¸. 1.3. Mét sè kh¸i niÖm chñ yÕu sö dông trong b¸o c¸o H«n nh©n H«n nh©n lµ quan hÖ gi÷a vî vµ chång sau khi ®· kÕt h«n (LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh 2000). Ng−êi ®éc th©n Ng−êi ®éc th©n ®−îc tÝnh lµ nh÷ng phô n÷ 40 tuæi trë lªn, nam giíi 45 tuæi trë lªn ch−a tõng x©y dùng gia ®×nh. 10
  12. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 Chñ hé Chñ hé th−êng ®−îc coi lµ ng−êi ®¹i diÖn gia ®×nh. Vai trß nµy kh«ng chØ thuÇn tóy mang tÝnh hµnh chÝnh, ®¹i diÖn hé, mµ cã ý nghÜa x· héi, bÞ chi phèi bëi c¸c quan niÖm vµ tËp qu¸n vÒ trËt tù thø bËc trong gia ®×nh. Trong cuéc §iÒu tra G§VN 2006, chñ hé ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua sù thõa nhËn cña hé gia ®×nh vÒ ng−êi cã quyÒn quyÕt ®Þnh chÝnh trong gia ®×nh. Ph©n c«ng lao ®éng Ph©n c«ng lao ®éng trong gia ®×nh ®Ò cËp ®Õn viÖc ai lµm g× trong gia ®×nh vµ v× sao cã sù ph©n c«ng nµy. Xem xÐt ph©n c«ng lao ®éng còng nh»m chØ ra c¸c t¸c ®éng cña sù ph©n c«ng nµy ®èi víi lîi Ých vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn, tr−íc hÕt lµ ng−êi vî vµ ng−êi chång trong gia ®×nh. B¹o lùc gia ®×nh B¹o lùc gia ®×nh lµ hµnh vi cè ý cña thµnh viªn gia ®×nh g©y tæn h¹i hoÆc cã kh¶ n¨ng g©y tæn h¹i vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn, kinh tÕ ®èi víi thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh, bao gåm 9 lo¹i hµnh vi (chi tiÕt trong LuËt Phßng, chèng b¹o lùc gia ®×nh)2. Trong cuéc §TG§VN 2006 cã nªu ra c¸c hµnh vi b¹o lùc gia ®×nh nh− sau: ®¸nh; m¾ng chöi; chÊp nhËn quan hÖ t×nh dôc khi kh«ng cã nhu cÇu. Ng−êi cao tuæi Ng−êi cao tuæi ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn tiªu chÝ tuæi. Cô thÓ lµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi tõ 61 tuæi trë lªn ®−îc coi lµ ng−êi cao tuæi (NCT). Gia ®×nh cã ng−êi cao tuæi lµ nh÷ng gia ®×nh cã Ýt nhÊt mét trong c¸c thµnh viªn lµ ng−êi tõ 61 tuæi trë lªn. TrÎ em vµ VTN TrÎ em lµ c«ng d©n ViÖt Nam d−íi 16 tuæi (LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em n¨m 2004) - BVCSGDTE. Cuéc §TG§VN 2006 tËp trung chñ yÕu vµo nhãm ®èi t−îng vÞ thµnh niªn (VTN) ë ®é tuæi 15-17. Tõ "trÎ em" vµ "vÞ thµnh niªn" trong B¸o c¸o nµy ®−îc sö dông víi ý nghÜa nh− nhau. Phóc lîi gia ®×nh Trong B¸o c¸o nµy, phóc lîi gia ®×nh ®−îc hiÓu lµ c¸c ho¹t ®éng do c¸c chñ thÓ ngoµi gia ®×nh thùc hiÖn nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña gia ®×nh. 2 Theo LuËt Phßng, chèng b¹o lùc gia ®×nh ®−îc Quèc héi n−íc Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 21/11/2007, c¸c hµnh vi b¹o lùc gia ®×nh bao gåm: (1) Hµnh h¹, ng−îc ®·i, ®¸nh ®Ëp hoÆc hµnh vi cè ý kh¸c x©m h¹i ®Õn søc kháe, tÝnh m¹ng; (2) L¨ng m¹ hoÆc hµnh vi cè ý kh¸c xóc ph¹m danh dù, nh©n phÈm; (3) C« lËp, xua ®uæi hoÆc g©y ¸p lùc th−êng xuyªn vÒ t©m lý g©y hËu qu¶ nghiªm träng; (4) Ng¨n c¶n viÖc thùc hiÖn quyÒn, nghÜa vô trong quan hÖ gia ®×nh gi÷a «ng, bµ vµ ch¸u; gi÷a cha, mÑ vµ con; gi÷a vî vµ chång; gi÷a anh, chÞ, em víi nhau; (5) C−ìng Ðp quan hÖ t×nh dôc; (6) C−ìng Ðp t¶o h«n; c−ìng Ðp kÕt h«n, ly h«n hoÆc c¶n trë h«n nh©n tù nguyÖn, tiÕn bé; (7) ChiÕm ®o¹t, huû ho¹i, ®Ëp ph¸ hoÆc cã hµnh vi kh¸c cè ý lµm h− háng tµi s¶n riªng cña thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh hoÆc tµi s¶n chung cña c¸c thµnh viªn gia ®×nh; (8) C−ìng Ðp thµnh viªn gia ®×nh lao ®éng qu¸ søc, ®ãng gãp tµi chÝnh qu¸ kh¶ n¨ng cña hä; kiÓm so¸t thu nhËp cña thµnh viªn gia ®×nh nh»m t¹o ra t×nh tr¹ng phô thuéc vÒ tµi chÝnh; (9) Cã hµnh vi tr¸i ph¸p luËt buéc thµnh viªn gia ®×nh ra khái chç ë. 11
  13. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 Phóc lîi gia ®×nh ®−îc xem xÐt theo nhãm ®èi t−îng cô thÓ, vÝ dô, nh− ®èi víi gia ®×nh liÖt sÜ vµ th−¬ng binh, bÖnh binh th«ng qua chÝnh s¸ch ®Òn ¬n ®¸p nghÜa; ®èi víi ng−êi nghÌo, th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c quy ®Þnh vÒ xãa ®ãi, gi¶m nghÌo. Phóc lîi ®èi víi gia ®×nh ®−îc xem xÐt theo c¸c h×nh thøc trî cÊp b»ng tiÒn tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Ch¼ng h¹n bao gåm tiÒn h−u trÝ, trî cÊp tµn tËt, th−¬ng bÖnh binh vµ n¹n nh©n chiÕn tranh, cøu trî ng−êi bÞ thiªn tai, cøu trî th−êng xuyªn vµ kho¶n chi cho nh÷ng ®èi t−îng m¾c tÖ n¹n x· héi... Phóc lîi gia ®×nh còng ®−îc xem xÐt theo c¸c h×nh thøc trî gióp ®èi víi c¸c nhãm gia ®×nh, cô thÓ dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï vµ nhu cÇu trî gióp cña hä. Ch¼ng h¹n gia ®×nh cã ng−êi cao tuæi, gia ®×nh thiÕu khuyÕt (chØ cã cha hoÆc mÑ nu«i con) hay gia ®×nh míi kÕt h«n cã trÎ nhá, v.v. 12
  14. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 II. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra §iÒu tra Gia ®×nh ViÖt Nam 2006 sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ®Þnh l−îng vµ ®iÒu tra ®Þnh tÝnh, kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch sè liÖu vµ tµi liÖu cã s½n, ph−¬ng ph¸p trao ®æi chuyªn gia vµ héi th¶o. 2.1. THIÕT KÕ MÉU 2.1.1. Chän mÉu ®Þnh l−îng C«ng t¸c chän mÉu ®−îc TCTK tiÕn hµnh víi sù t− vÊn cña chuyªn gia chän mÉu cña Bé Gia ®×nh, Nhµ ë, DÞch vô céng ®ång vµ Ng−êi b¶n ®Þa (FaHCSIA). ThiÕt kÕ mÉu cuéc §TG§VN lµ mét mÉu x¸c suÊt, chän theo tÇng vµ chïm. C¸c ®Þa bµn vµ hé gia ®×nh ®−îc chän theo ph−¬ng ph¸p hÖ thèng tõ dµn mÉu chñ cña Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam. Dµn mÉu chñ cña Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam do chuyªn gia cña Ng©n hµng ThÕ giíi vµ TCTK thiÕt kÕ n¨m 2001. Dµn mÉu nµy cã 3100 x·/ph−êng thuéc 64 tØnh vµ thµnh phè, c¸c x·/ph−êng ®−îc chän theo x¸c suÊt tû lÖ víi c¨n bËc hai cña qui m« d©n sè. T¹i mçi x·/ph−êng ®−îc chän, tiÕn hµnh chän ngÉu nhiªn 3 ®Þa bµn Tæng ®iÒu tra d©n sè n¨m 1999. ViÖc chän hé cña §TG§VN ®−îc tiÕn hµnh theo ba b−íc sau ®©y: B−íc 1: Chän x·/ph−êng ®iÒu tra. X·/ph−êng ®−îc chän tõ dµn mÉu chñ cña TCTK theo x¸c suÊt b»ng nhau vµ b»ng 1/4. Dµn mÉu chñ cã 3100 x· thuéc 64 tØnh/TP, mçi tØnh tiÕn hµnh chän ngÉu nhiªn 1/4 sè ph−êng thµnh thÞ vµ 1/4 sè x· n«ng th«n. KÕt qu¶ chän ®−îc tæng sè 775 x·, trong ®ã cã 197 ph−êng thµnh thÞ vµ 578 x· n«ng th«n. B−íc 2: Chän ®Þa bµn ®iÒu tra. T¹i mçi x·/ph−êng ®−îc chän, tiÕn hµnh chän 2 ®Þa bµn ®iÒu tra. §Þa bµn thø nhÊt lµ ®Þa bµn ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t møc sèng n¨m 2004, ®Þa bµn thø hai lµ ®Þa bµn trong dµn mÉu chñ ch−a tiÕn hµnh Kh¶o s¸t møc sèng n¨m 2002 vµ 2004. B−íc 3: Chän hé. §èi víi ®Þa bµn thø nhÊt (®Þa bµn ®· tiÕn hµnh Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh – KSMS, 2004): TiÕn hµnh chän ngÉu nhiªn cã hÖ thèng 6 hé ®iÒu tra chÝnh thøc vµ 6 hé dù phßng tõ 15 hé ®· KSMS n¨m 2004. §èi víi ®Þa bµn thø hai (®Þa bµn ch−a tiÕn hµnh KSMS trong dµn mÉu chñ): Chän ngÉu nhiªn cã hÖ thèng 6 hé chÝnh thøc vµ 6 hé dù phßng tõ danh s¸ch hé cña ®Þa bµn do c¸c tØnh/TP ®· lËp vµ rµ so¸t göi cho TCTK. KÕt qu¶ cã 9.300 hé ®−îc chän chÝnh thøc vµ 9.300 hé ®−îc chän dù phßng. Trong ®ã cã 2.364 hé thµnh thÞ vµ 6.936 hé n«ng th«n3. MÉu §TG§VN ®¹i diÖn chung c¶ n−íc, khu vùc thµnh thÞ/n«ng th«n vµ 8 vïng. 3 Thùc tÕ khu vùc thµnh thÞ ®· ®iÒu tra 2.436 hé (t¨ng 72 hé so víi ph−¬ng ¸n chän mÉu ban ®Çu) vµ khu vùc n«ng th«n ®· ®iÒu tra 6.864 hé (gi¶m 72 hé) do cã 6 ®Þa bµn n«ng th«n ®· trë thµnh ®Þa bµn thµnh thµnh thÞ tr−íc thêi ®iÓm ®iÒu tra). 13
  15. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 Trong sè ®Þa bµn vµ hé ®−îc chän ®iÒu tra, cã 5/1500 ®Þa bµn vµ 50/9300 hé ph¶i thay thÕ do nhÇm lÉn/sai sãt hoÆc viÖc tiÕp cËn ®Þa bµn qu¸ khã kh¨n t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra. Nh×n chung tû lÖ hé thay thÕ thÊp. ViÖc chän hé thay thÕ ®¶m b¶o tÝnh ngÉu nhiªn theo ®óng qui ®Þnh ghi trong Ph−¬ng ¸n cña Ban chØ ®¹o ®iÒu tra. 2.1.2. Møc ®é bao phñ mÉu thùc tÕ Sè hé thùc tÕ ®iÒu tra MÉu cña §TG§VN gåm 9.300 hé ®−îc r¶i kh¾p c¸c tØnh/thµnh phè trªn c¶ n−íc. Sè hé thùc tÕ ®iÒu tra ®−îc chia theo thµnh thÞ, n«ng th«n vµ theo vïng nh− sau: B¶ng 1: Tæng sè hé thùc tÕ ®iÒu tra Tæng sè hé thùc tÕ ®iÒu tra C¶ N¦íC 9.300 Thµnh thÞ - n«ng th«n Thµnh thÞ 2.436 Néi thµnh TP. Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ N½ng, TP. Hå ChÝ Minh 600 Néi thµnh c¸c thµnh phè kh¸c 600 ThÞ x·/thÞ trÊn 1.236 N«ng th«n 6.864 Vïng §ång b»ng s«ng Hång 1.920 §«ng B¾c 1.332 T©y B¾c 444 B¾c Trung Bé 1.020 Duyªn h¶i Nam Trung Bé 864 T©y Nguyªn 600 §«ng Nam Bé 1.224 §ång b»ng s«ng Cöu Long 1.896 Sè ®èi t−îng tr¶ lêi thùc tÕ Ngoµi nh÷ng ®Æc tr−ng chung cña 9300 hé th−êng do chñ hé tr¶ lêi th× c¸c phiÕu hái cña ®èi t−îng 18-60 tuæi, 61 tuæi trë lªn vµ cña vÞ thµnh niªn tõ 15-17 tuæi ®−îc yªu cÇu chÝnh hä tr¶ lêi. Víi mçi hé gia ®×nh ®−îc quy ®Þnh ®iÒu tra ë mçi nhãm tuæi mét ng−êi. Do ®ã: Trong tæng sè 24.079 ng−êi tõ 18-60 tuæi cña 9300 hé cã 8573 (trong ®ã cã 4025 nam vµ 4548 n÷) ng−êi ®−îc pháng vÊn c¸c th«ng tin vÒ h«n nh©n hiÖn t¹i, viÖc ch¨m sãc d¹y dç con c¸i vµ c¸c nhËn ®Þnh còng nh− c¸c quan niÖm xung quanh vÊn ®Ò gia ®×nh. Vïng cã sè ®èi t−îng nµy ®−îc pháng vÊn Ýt nhÊt lµ T©y B¾c víi 436 ng−êi vµ cao nhÊt lµ 14
  16. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long víi 1776 ng−êi. Trong tæng sè 4048 ng−êi tõ 61 tuæi trë lªn sèng trong 9300 hé ®iÒu tra cã 2664 ng−êi ®−îc pháng vÊn c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh ®êi sèng còng nh− mét sè quan niÖm trong mét gia ®×nh cña nhãm ng−êi cao tuæi, chia ra 749 ng−êi ë khu vùc thµnh thÞ vµ 1915 ng−êi ë n«ng th«n, chiÕm tû lÖ t−¬ng øng lµ 28% vµ 72%. Trong sè ng−êi cao tuæi ®· ®−îc ®iÒu tra, cã 1205 nam vµ 1459 n÷, chiÕm tû lÖ t−¬ng øng lµ 45,2% vµ 54,8%. Vïng cã tæng sè ®èi t−îng ®−îc ®iÒu tra phÇn nµy thÊp nhÊt vÉn lµ T©y B¾c víi 90 ng−êi vµ cao nhÊt lµ vïng §ång b»ng s«ng Hång víi 610 ng−êi. §èi t−îng thu thËp th«ng tin vÒ trÎ em lµ vÞ thµnh niªn trong ®é tuæi 15-17 tuæi. Trong tæng sè d©n n¨m 2006, trÎ em d−íi 16 tuæi chiÕm 28,76%, trÎ tõ 7-14 tuæi chiÕm 15,6% vµ 6,98% trÎ vÞ thµnh niªn tõ 15-17 tuæi4. Trong 9300 hé ®iÒu tra cã 10491 trÎ d−íi 16 tuæi vµ 3125 vÞ thµnh niªn tõ 15-17 tuæi, trong ®ã ®−îc pháng vÊn phiÕu dµnh cho ng−êi tõ 15-17 tuæi lµ 2452 ng−êi. Tû lÖ hé gia ®×nh cã trÎ d−íi 16 tuæi chiÕm 62,1% vµ tû lÖ hé cã vÞ thµnh niªn trong ®é tuæi 15-17 chiÕm 28,5%. 2.1.3. Chọn mẫu định tính Ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh víi c¸c c«ng cô nh− pháng vÊn s©u, th¶o luËn nhãm lµ ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o cña nghiªn cøu ®Þnh tÝnh nµy. Do môc tiªu vµ tÝnh chÊt quèc gia cña nghiªn cøu vÒ gia ®×nh, cuéc ®iÒu tra cÇn ®−îc thùc hiÖn ë c¸c tØnh ®¹i diÖn cho c¶ ba vïng B¾c - Trung - Nam, kÓ c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Ngoµi ra, ¸p dông c¸ch tiÕp cËn giíi vµ d©n téc, cÇn thiÕt ph¶i cã ®¹i diÖn cña nam giíi vµ n÷ giíi còng nh− mét sè d©n téc. Theo nguyªn t¾c trªn, c¸c ®Þa ph−¬ng sau ®· ®−îc lùa chän ®iÒu tra: o B¾c bé - thµnh thÞ (TP. H¶i Phßng): Mét ph−êng ®¹i diÖn cho thµnh phè nãi chung vµ mét x· ®¹i diÖn cho khu vùc ngo¹i thµnh cña thµnh phè o B¾c bé-n«ng th«n (TØnh L¹ng S¬n): Chän mét ph−êng ®« thÞ vµ mét x· xa trung t©m. o T©y nguyªn (TØnh §¾c L¾c): Chän mét ph−êng ë thµnh phè Ban Mª Thuét vµ mét x· cã nhiÒu d©n téc cïng sinh sèng. o Nam bé - thµnh thÞ (TP. Hå ChÝ Minh): Chän mét ph−êng ®¹i diÖn cho thµnh phè vµ mét ph−êng trung b×nh n»m ë khu vùc ven ®«. o Nam bé - n«ng th«n (TØnh Trµ Vinh): Chän mét x· ven thÞ x· vµ mét x· xa thÞ x· cã d©n téc Kh¬ me sinh sèng. Cì mÉu pháng vÊn t¹i mçi x· hoÆc ph−êng nh− sau: * 8 pháng vÊn s©u hé gia ®×nh víi c¸c ®èi t−îng trong gia ®×nh nh− cha/mÑ; trÎ vÞ thµnh niªn vµ ng−êi cao tuæi. C¸c hé gia ®×nh ®−îc chän mét c¸ch chñ ®Ých ®Ó b¶o ®¶m cã c¸c lo¹i gia ®×nh kh¸c nhau t¹i mét ®Þa ph−¬ng nh−: gia ®×nh 2 vµ 3 thÕ hÖ; gia ®×nh ®Çy 4. Sè liÖu §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè n¨m 2006, Tæng côc Thèng kª 15
  17. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 ®ñ/®éc th©n/ly h«n/gia ®×nh c« ®¬n; gia ®×nh cã hiÖn t−îng b¹o lùc gia ®×nh; gia ®×nh cã vî/chång lµm chñ hé, gia ®×nh cã møc sèng nghÌo/trung b×nh/kh¸ gi¶. §èi víi mét sè tr−êng hîp sÏ pháng vÊn c¶ vî vµ chång nh»m cã ®−îc th«ng tin vÒ sù thèng nhÊt hay kh¸c biÖt gi÷a 2 ng−êi trong nhËn thøc vµ c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò gia ®×nh. Nh− vËy, mçi hé trung b×nh cã 3 cuéc pháng vÊn vµ tæng sè mçi x·/ph−êng sÏ cã sè ng−êi tham gia pháng vÊn s©u cao nhÊt lµ 24 ng−êi. * 4 th¶o luËn nhãm bao gåm nhãm c¸c bµ mÑ (hoÆc nhãm nh÷ng ng−êi cha), nhãm trÎ vÞ thµnh niªn, nhãm ng−êi giµ vµ nhãm c¸c c¸n bé chñ chèt cña ph−êng/x·. * 4 pháng vÊn ng−êi cung cÊp th«ng tin chñ chèt nh−: a) C¸n bé phô tr¸ch v¨n ho¸/ t− ph¸p/c«ng an khu vùc; b) C¸n bé chuyªn tr¸ch d©n sè, gia ®×nh vµ trÎ em; c) C¸n bé héi phô n÷; d) Tæ tr−ëng d©n phè/tr−ëng th«n. Tæng sè mÉu lµ: 240 PVS ng−êi d©n; 40 TLN vµ 40 PVS c¸n bé chñ chèt. 2.2. C«ng cô thu thËp th«ng tin 2.2.1. PhiÕu hái PhiÕu hái ®−îc thiÕt kÕ thµnh 4 phÇn sau: (a) PhÇn thø nhÊt: Nh÷ng th«ng tin chung vÒ hé gia ®×nh; (b) PhÇn thø hai: Pháng vÊn nh÷ng ng−êi tõ 18 ®Õn 60 tuæi; (c) PhÇn thø ba: Pháng vÊn nh÷ng ng−êi tõ 61 tuæi trë lªn; (d) PhÇn thø t−: Pháng vÊn vÞ thµnh niªn tõ 15 ®Õn 17 tuæi 2.2.2. H−íng dÉn pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm Mét sè néi dung chÝnh ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c b¶ng h−íng dÉn pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm: a) Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ h«n nh©n; b) Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quan hÖ gia ®×nh; c) Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ch¨m sãc ng−êi cao tuæi; d) Nh÷ng vÊn ®Ò gi¸o dôc vµ ch¨m sãc trÎ em; e) Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ phóc lîi vµ dÞch vô gia ®×nh 2.3. Tæ chøc ®iÒu tra thùc ®Þa 2.3.1. Điều tra định lượng §Ó cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt vµ tËp trung, mét Ban ®iÒu hµnh ®iÒu tra thùc ®Þa ®−îc thµnh lËp gåm c¸c thµnh viªn cña TCTK, UBDSG§TE vµ UNICEF Hµ Néi. C¸c ®iÒu tra viªn vµ ®éi tr−ëng ®−îc biªn chÕ thµnh 22 ®éi, mçi ®éi cã 5 ng−êi (4 ®iÒu tra viªn, 1 ®éi tr−ëng). Ban chØ ®¹o Trung −¬ng ®· phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c Côc Thèng kª vµ c¸c x·/ph−êng ®iÒu tra trong viÖc chuÈn bÞ ®Þa bµn, bè trÝ ng−êi dÉn ®−êng vµ lÞch ®i l¹i cho c¸c ®éi. Mét m« h×nh gi¸m s¸t gåm 3 cÊp ®−îc triÓn khai trong suèt qu¸ tr×nh thu thËp sè liÖu t¹i ®Þa bµn: (1) §éi tr−ëng gi¸m s¸t chÊt l−îng lµm viÖc cña ®iÒu tra viªn; (2) gi¸m s¸t viªn vïng gi¸m s¸t chÊt l−îng vµ nghiÖm thu phiÕu hái cña ®éi; (3) Ban ®iÒu hµnh ®iÒu tra thùc 16
  18. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 ®Þa vµ Ban chØ ®¹o ®iÒu tra gi¸m s¸t chung toµn bé ho¹t ®éng cña cuéc ®iÒu tra. C«ng t¸c triÓn khai thu thËp sè liÖu t¹i ®Þa bµn ®−îc tiÕn hµnh trong thêi gian 67 ngµy, tõ ngµy 11 th¸ng 4 n¨m 2006 ®Õn ngµy 17 th¸ng 6 n¨m 2006. 2.3.2. §iÒu tra ®Þnh tÝnh §iÒu tra thö ®−îc tiÕn hµnh ë mét x· vµ mét ph−êng thuéc tØnh Yªn B¸i vµo cuèi th¸ng 8 n¨m 2006. Sau khi hoµn thiÖn h−íng dÉn pháng vÊn s©u vµ th¶o luËn nhãm, ®iÒu tra chÝnh thøc ®−îc tiÕn hµnh ë 5 tØnh/thµnh trong hai th¸ng 9 vµ 10 n¨m 2006. 2.4. Mét sè l−u ý khi sö dông bé sè liÖu Cuéc ®iÒu tra nµy lµ cuéc ®iÒu tra cã qui m« toµn quèc ®Çu tiªn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò gia ®×nh. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt phøc t¹p cña cuéc ®iÒu tra nªn kh«ng ph¶i toµn bé c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn gia ®×nh ViÖt Nam cã thÓ ®−îc thÓ hiÖn ë cuéc ®iÒu tra. Mét sè vÊn ®Ò, ®Æc biÖt lµ vÒ kinh tÕ gia ®×nh ®· ®−îc ®iÒu tra kh¸ kü ë cuéc kh¶o s¸t møc sèng d©n c− v× vËy nhiÒu chØ tiªu vÒ kinh tÕ gia ®×nh ®· kh«ng ®−îc thu thËp ë cuéc ®iÒu tra nµy. Ngoµi ra, mét sè vÊn ®Ò nh¹y c¶m nh− vÒ b¹o lùc gia ®×nh hay quan hÖ t×nh dôc, viÖc sö dông c¸c chÊt g©y nghiÖn, v.v. ®· kh«ng ®−îc ®i s©u trong nghiªn cøu nµy. §Ó nh×n mét c¸ch toµn diÖn gia ®×nh ViÖt Nam cÇn thiÕt ph¶i kÕt hîp nhiÒu nguån t− liÖu kh¸c nhau. Nh×n tæng thÓ, kÕt qu¶ cña cuéc ®iÒu tra nµy kh«ng phñ nhËn kÕt qu¶ cña c¸c cuéc ®iÒu tra kh¸c ®· tiÕn hµnh tr−íc ®ã. Do môc ®Ých, thêi ®iÓm tiÕn hµnh vµ ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin kh¸c nhau, cã thÓ cã nh÷ng kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh vÒ sè liÖu ë mét sè chØ b¸o. §iÒu nµy lµ b×nh th−êng trong ®iÒu tra mÉu. 17
  19. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 Tãm t¾t mét sè ph¸t hiÖn chÝnh Vμ NH÷NG VÊN §Ò CÇN QUAN T¢M mét sè ph¸t hiÖn chÝnh Cuéc §iÒu tra Gia ®×nh ViÖt Nam 2006 ®· cung cÊp mét sù hiÓu biÕt t−¬ng ®èi cã hÖ thèng vÒ gia ®×nh ViÖt Nam sau 20 n¨m §æi míi. D−íi ®©y lµ mét sè ph¸t hiÖn chÝnh cña cuéc nghiªn cøu. I. §Æc ®iÓm Nh©n khÈu - x∙ héi hé gia ®×nh5 1.1. Quy m« vµ c¬ cÊu hé gia ®×nh • Ch−a cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ qui m« hé gia ®×nh ViÖt Nam trong vßng 5 n¨m qua, b×nh qu©n mét hé gia ®×nh cã 4,4 nh©n khÈu. • M« h×nh gia ®×nh qui m« nhá cã xu h−íng phæ biÕn ë thµnh thÞ h¬n n«ng th«n vµ ë nhãm hé giµu h¬n nhãm hé nghÌo. • Sè hé cã trÎ tõ 0-14 tuæi cã tû lÖ kh¸ cao trong x· héi (chiÕm 57,8%). 1.2. Sè thÕ hÖ trong gia ®×nh • M« h×nh hé gia ®×nh hai thÕ hÖ (gåm cha mÑ vµ con c¸i) kh¸ phæ biÕn víi 63,4%. Hé gia ®×nh ba thÕ hÖ trë lªn cã xu h−íng gi¶m. Mét trong c¸c lý do lµ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa. 5 PhÇn I vµ 2.1, 2.2 thuéc phÇn II ®−îc tÝnh dùa trªn sè liÖu ë b¶ng hé gia ®×nh. 18
  20. Điều tra gia đình Việt Nam 2006 • Tû lÖ hé gia ®×nh cã ba thÕ hÖ ë n«ng th«n thÊp h¬n thµnh thÞ, ®Æc biÖt lµ khu vùc néi thµnh. Mét trong c¸c nguyªn nh©n lµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ nhµ ë t¹i c¸c khu vùc thµnh thÞ bÞ h¹n chÕ vµ xu h−íng thanh niªn di c− tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ ®Ó lµm viÖc vµ sau ®ã lËp gia ®×nh ë thµnh thÞ. 1.3. Tû lÖ phô thuéc • Tû lÖ phô thuéc chung lµ 0,5, trong ®ã tû lÖ phô thuéc cña trÎ tõ 0-14 tuæi lµ 0,3. Nh− vËy, trung b×nh cã 2 lao ®éng ph¶i nu«i 1 ng−êi. XÐt vÒ mÆt nh©n khÈu, g¸nh nÆng kinh tÕ cña lao ®éng trong hé kh«ng lín. • Tû lÖ phô thuéc ë thµnh thÞ thÊp h¬n ë n«ng th«n do sè trÎ em trong hé ë thµnh thÞ Ýt h¬n n«ng th«n. Ba vïng nghÌo lµ T©y B¾c, B¾c Trung Bé vµ T©y Nguyªn cã tû lÖ phô thuéc cao h¬n møc b×nh qu©n chung. C¸c hé nghÌo cã tû lÖ phô thuéc cao h¬n nhãm hé giµu. Nh− vËy, g¸nh nÆng vÒ kinh tÕ ®èi víi lao ®éng cña c¸c hé gia ®×nh nghÌo cµng t¨ng lªn so víi c¸c hé kh¸ h¬n. 1.4. Tr×nh ®é häc vÊn • Tû lÖ biÕt ch÷ cña d©n sè tõ 10 tuæi trë lªn lµ 94,6%. Tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn so víi kÕt qu¶ ®iÒu tra møc sèng d©n c− n¨m 2002 vµ 2004 (92,1% vµ 93%). • Tû lÖ nam giíi biÕt ch÷ vÉn cao h¬n n÷ giíi; thµnh thÞ cao h¬n n«ng th«n. Tû lÖ ng−êi biÕt ch÷ tõ 10 tuæi trë lªn cao nhÊt lµ vïng §ång b»ng s«ng Hång, thÊp nhÊt lµ T©y B¾c. • Tû lÖ biÕt ch÷ cña nhãm hé nghÌo thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi nhãm hé giµu. 1.5. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ nghÒ nghiÖp • C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ trong hé gia ®×nh ®· cã b−íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ theo h−íng gi¶m sè ng−êi lµm trong ngµnh n«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n vµ t¨ng sè ng−êi lµm trong ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng, dÞch vô. 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2