Du lịch Tây Nguyên - Tiềm năng, thực trạng và định hướng phát triển

ñòa phöông<br /> <br /> DU LÒCH TAÂY NGUYEÂN TIEÀM NAÊNG, THÖÏC TRAÏNG VAØ ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN<br /> Tröông Quang Haûi, Nguyeãn Hieäu<br /> <br /> Vieän Vieät Nam hoïc vaø Khoa hoïc phaùt trieån, Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi<br /> <br /> Taây Nguyeân coù caùc caûnh quan thieân nhieân kyø thuù, nhieàu daân toäc sinh soáng vôùi nhöõng<br /> baûn saéc vaên hoaù ñaëc tröng, taïo neân moät heä thoáng taøi nguyeân du lòch phong phuù, ña<br /> daïng vaø ñaëc saéc. Caùc di saûn coù giaù trò noåi baät nhö cuïm thaùc nöôùc Ñray Nur vaø Ñray<br /> Saùp treân soâng Seâreâpoák; nhöõng thaân caây goã Thuûy tuøng bò maõ naõo hoùa phaùt hieän trong<br /> nuùi Chö A Thai; khoâng gian vaên hoùa coàng chieâng Taây Nguyeân… ñaõ taïo neân nhöõng<br /> neùt ñoäc ñaùo cho du lòch Taây Nguyeân. Nhöõng naêm gaàn ñaây, du lòch Taây Nguyeân ñaõ coù<br /> nhöõng böôùc phaùt trieån nhöng coøn chaäm so vôùi caû nöôùc (tröø thaønh phoá Ñaø Laït), chöa<br /> töông xöùng vôùi tieàm naêng hieän coù. Treân cô sôû ñaùnh giaù caùc nguoàn taøi nguyeân, phaân<br /> tích hieän traïng vaø döï baùo xu theá phaùt trieån du lòch, ñeà taøi TN3/T18 thuoäc Chöông<br /> trình Taây Nguyeân 3 ñaõ ñeà xuaát moät soá ñònh höôùng toå chöùc khoâng gian phaùt trieån du<br /> lòch Taây Nguyeân nhö: taïo döïng khoâng gian du lòch; ñaåy maïnh lieân keát phaùt trieån du<br /> lòch giöõa Taây Nguyeân vaø Nam Trung Boä; ñaåy maïnh hôïp taùc, lieân keát trong caùc chöông<br /> trình du lòch; ñaàu tö phaùt trieån caùc saûn phaåm ñaëc thuø...<br /> Môû ñaàu<br /> Taây Nguyeân coù tieàm naêng vaø nhöõng lôïi theá lôùn veà<br /> du lòch treân cô sôû ñaàu tö khai thaùc laâu beàn caùc caûnh<br /> quan thieân nhieân ñaëc thuø vaø truyeàn thoáng vaên hoaù<br /> daân toäc laâu ñôøi. Trong nhöõng naêm qua, du lòch Taây<br /> Nguyeân ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån khaù, goùp phaàn<br /> ñaùng keå vaøo vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt<br /> trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa vuøng. Moät soá saûn phaåm du<br /> lòch cuûa Taây Nguyeân ñaõ töøng böôùc taïo döïng ñöôïc<br /> thöông hieäu nhö Leã hoäi hoa Ñaø Laït, Lieân hoan coàng<br /> chieâng quoác teá, Leã hoäi caø pheâ, Du lòch baûn Ñoân. Maëc<br /> duø vaäy, tyû troïng veà löôïng khaùch du lòch vaø thu nhaäp<br /> töø du lòch cuûa vuøng Taây Nguyeân vaãn chöa töông<br /> xöùng vôùi tieàm naêng vaø lôïi theá saün coù.<br /> Toång quan caùc taøi lieäu nghieân cöùu cho thaáy, ñeán<br /> nay chöa coù caùc nghieân cöùu, ñaùnh giaù taøi nguyeân du<br /> lòch moät caùch heä thoáng, ñaày ñuû cuõng nhö chöa xaùc<br /> ñònh roõ ñöôïc nhöõng saûn phaåm du lòch ñaëc thuø coù söùc<br /> caïnh tranh cao treân cô sôû khai thaùc caùc giaù trò di saûn<br /> <br /> vaø taøi nguyeân du lòch ñaëc tröng cuûa Taây Nguyeân. Du<br /> lòch Taây Nguyeân phaùt trieån coù phaàn chaäm hôn so<br /> caùc vuøng khaùc cuûa ñaát nöôùc (tröø thaønh phoá du lòch<br /> Ñaø Laït). Cô sôû haï taàng kyõ thuaät du lòch ôû nhieàu khu<br /> vöïc coøn haïn cheá; trình ñoä phaùt trieån du lòch khoâng<br /> ñoàng ñeàu giöõa caùc tænh trong vuøng. Chöông trình<br /> du lòch Con ñöôøng xanh Taây Nguyeân ñaõ ñöôïc khôûi<br /> xöôùng, nhöng chöa ñöôïc trieån khai thöïc hieän moät<br /> caùch tích cöïc. Nhieàu saûn phaåm du lòch khaùc môùi<br /> böôùc ñaàu ñöôïc ñaàu tö khai thaùc, chöa trôû thaønh caùc<br /> saûn phaåm du lòch ñoäc ñaùo, haáp daãn. Beân caïnh ñoù,<br /> moät soá ñieàu kieän veà an ninh, an toaøn; thay ñoåi cô<br /> caáu toå chöùc cuûa cô quan quaûn lyù du lòch ñòa phöông<br /> cuõng aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán söï phaùt trieån du lòch<br /> ôû caùc tænh Taây Nguyeân. Söï phaùt trieån du lòch töï phaùt,<br /> thieáu ñoàng boä ñaõ gaây ra taùc ñoäng ñeán taøi nguyeân vaø<br /> moâi tröôøng töï nhieân cuõng nhö moâi tröôøng vaên hoùa.<br /> Moät soá döï aùn ñaàu tö, bao goàm caû ñaàu tö naâng caáp<br /> haï taàng du lòch, coøn chöa phaùt huy ñöôïc hieäu quaû.<br /> Vôùi nhöõng lyù do nhö vaäy, vieäc nghieân cöùu, ñaùnh giaù<br /> <br /> Soá 15 naêm 2014<br /> <br /> 27<br /> <br /> ñòa phöông<br /> toång hôïp taøi nguyeân du lòch Taây Nguyeân, thöïc traïng<br /> phaùt trieån ñaõ ñöôïc thöïc hieän nhaèm laøm roõ heä thoáng<br /> taøi nguyeân du lòch, ñaëc bieät laø caùc taøi nguyeân thieân<br /> nhieân coù giaù trò di saûn, laøm cô sôû cho coâng taùc toå<br /> chöùc khoâng gian phaùt trieån beàn vöõng du lòch ôû Taây<br /> Nguyeân.<br /> <br /> Heä thoáng caùc di saûn thieân nhieân, taøi nguyeân<br /> du lòch ôû Taây Nguyeân<br /> Ñeà taøi ñaõ tieán haønh thoáng keâ, ñieàu tra, phaân tích<br /> vaø ñaùnh giaù 113 di saûn thieân nhieân, caùc nguoàn taøi<br /> nguyeân töï nhieân vaø nhaân vaên coù giaù trò noåi baät cho<br /> phaùt trieån du lòch ôû Taây Nguyeân, trong ñoù coù 7 di<br /> saûn thieân nhieân, 7 vöôøn quoác gia (VQG) vaø röøng töï<br /> nhieân, 8 caûnh quan ñoäc ñaùo, 13 hoà nöôùc, 25 thaùc<br /> nöôùc, 1 suoái nöôùc noùng, 3 khu vui chôi giaûi trí, 1 di<br /> saûn vaên hoùa theá giôùi, 1 vaên hoùa daân gian, 11 vaên<br /> hoùa kieán truùc, 3 di tích khaûo coå hoïc, 7 di tích lòch söû,<br /> 13 di tích vaên hoùa (chuøa, nhaø thôø), 5 leã hoäi…<br /> Caùc di saûn thieân nhieân noåi baät ôû Taây Nguyeân<br /> ñöôïc ñeà taøi chuù troïng nghieân cöùu goàm coù: 1) Moät<br /> soá khu vöïc coù veû ñeïp thieân nhieân vaø giaù trò thaåm myõ<br /> khaùc thöôøng, ví duï cuïm thaùc nöôùc Ñray Nur vaø Ñray<br /> Saùp treân soâng Seâreâpoák thuoäc caùc tænh ÑaêkLaêk vaø<br /> ÑaêkNoâng; 2) Nhöõng thaân caây goã Thuûy tuøng bò maõ<br /> naõo hoùa phaùt hieän trong nuùi Chö A Thai, huyeän<br /> Phuù Thieän, tænh Gia Lai, thuoäc loaïi quyù hieám vaø ñaõ<br /> bò khai thaùc kieät trong nhieàu naêm qua; 3) Nhöõng<br /> loaïi “caây hoùa thaïch soáng” ñaëc höõu ôû Taây Nguyeân;<br /> 4) Ñòa khoái Kon Tum thuoäc Taây Nguyeân laø 1 trong<br /> 2 khu vöïc xuaát loä loaïi ñaù thuoäc loaïi coå nhaát Vieät<br /> Nam vaø treân theá giôùi, coù tuoåi Arkei (treân 2,5 tyû naêm<br /> tröôùc); 5) Caùc thaønh taïo nuùi löûa kyø vó nhaát töøng hoaït<br /> ñoäng ôû Vieät Nam ñeå laïi roõ neùt nhieàu daáu aán ôû Taây<br /> Nguyeân; 6) Nhöõng nôi phaùt loä cuûa ñaù sieâu mafic treân<br /> quoác loä 14, ñòa phaän huyeän Ngoïc Hoài, tænh Kon Tum;<br /> 7) Khaùm phaù bí aån cuûa vieäc hình thaønh taàng bauxit<br /> taïi Taây Nguyeân.<br /> Taøi nguyeân du lòch töï nhieân cuûa Taây Nguyeân:<br /> caùc cao nguyeân xeáp taàng ôû Taây Nguyeân laø ñaàu<br /> nguoàn cuûa caùc heä thoáng soâng Ñoàng Nai, soâng Ba<br /> coù caáu truùc ñòa hình chia caét, taïo neân nhieàu thaùc<br /> nöôùc: Ñambry, Prenn, Lang Biang, thaùc nöôùc ba<br /> taàng, Dieäu Thanh, Trinh Nöõ, suoái nöôùc noùng Ñaék<br /> Moâi… Heä thoáng caùc hoà nöôùc töï nhieân vaø nhaân taïo<br /> nhö hoà Yaly, Ña Nhim, hoà Laék, hoà Ayun Haï, bieån hoà<br /> T’Nöng, hoà Xuaân Höông, hoà Tuyeàn Laâm…; heä thoáng<br /> di tích nuùi löûa ôû Laâm Ñoàng, Gia Lai; caùc nguoàn nöôùc<br /> khoaùng nhö Kondrai, Kondu, Ñaék Min, Ñaêk Troïng...<br /> treân cao nguyeân taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc xaây<br /> <br /> 28<br /> <br /> Soá 15 naêm 2014<br /> <br /> döïng caùc khu nghæ döôõng, chöõa beänh. Taây Nguyeân<br /> coù haøng chuïc khu baûo toàn thieân nhieân, röøng ñaëc<br /> duïng, khu di saûn lòch söû - vaên hoùa - xaõ hoäi. Caùc khu<br /> baûo veä thieân nhieân coøn giöõ laïi ñöôïc caùc neùt ñaëc thuø<br /> cuûa thaûm thöïc vaät nhieät ñôùi nguyeân sinh, trong ñoù<br /> coøn toàn taïi nhieàu loaøi ñoäng thöïc vaät quyù hieám. Nhöõng<br /> giaù trò “du lòch xanh” cuûa Taây Nguyeân taäp trung chuû<br /> yeáu ôû caùc VQG: Yok Ñoân, Chö Yang Sin (ÑaêkLaêk),<br /> Chö Mom Ray (Kon Tum), Kon Ka Kinh (Gia Lai) vaø<br /> Bidoup - Nuùi Baø (Laâm Ñoàng), khu baûo toàn töï nhieân<br /> Ngoïc Linh (Kon Tum). Beân caïnh ñoù, moät trong<br /> nhöõng tieàm naêng lôùn vaø ñaëc saéc cuûa “du lòch xanh”<br /> Taây Nguyeân laø nhöõng vöôøn caây aên traùi, nhöõng vöôøn<br /> hoa Ñaø Laït vaø nhöõng trang traïi caø pheâ, cheø, cao su<br /> keùo daøi xuoáng taän mieàn Ñoâng Nam Boä. Nhöõng tieàm<br /> naêng naøy raát coù giaù trò ñeå phaùt trieån loaïi hình du lòch<br /> ñieàn trang - moät trong nhöõng loaïi hình haáp daãn ñang<br /> phaùt trieån nhanh choùng hieän nay treân theá giôùi.<br /> Taøi nguyeân du lòch nhaân vaên: ôû Taây Nguyeân coù<br /> nhieàu leã hoäi ñaëc saéc: Leã hoäi ñaâm traâu thöôøng ñöôïc<br /> toå chöùc ôû huyeän K`bang, Chö Proâng (Gia Lai), thaønh<br /> phoá Kon Tum (Kon Tum), buoân Ñoân (ÑaêkLaêk) vaøo<br /> thaùng 3 haøng naêm. Leã möøng luùa môùi dieãn ra haøng<br /> naêm vaøo thaùng 11 ñeán thaùng 1 naêm sau. Du khaùch<br /> coù theå thöôûng thöùc leã hoäi ôû huyeän Chö Paêh (Gia Lai),<br /> laøng Kon Ñao Zoáp (Kon Tum)… Leã hoäi ñua voi gaén<br /> lieàn vôùi vieäc thuaàn döôõng voi röøng ñöôïc toå chöùc treân<br /> soâng Seâreâpok, ñoaïn chaûy qua buoân Ñoân (ÑaêkLaêk)<br /> vaøo thaùng 3 caùc naêm leû. Khoâng gian vaên hoùa coàng<br /> chieâng Taây Nguyeân laø di saûn phi vaät theå khoâng theå<br /> thieáu cho hoaït ñoäng du lòch. Giaù trò noåi baät mang tính<br /> toaøn caàu cuûa coàng chieâng Taây Nguyeân ñaõ ñöôïc ghi<br /> nhaän khi UNESCO coâng nhaän ñaây laø kieät taùc truyeàn<br /> khaåu vaø di saûn vaên hoùa phi vaät theå cuûa nhaân loaïi vaøo<br /> naêm 2005… ÔÛ Taây Nguyeân, caùc di tích khaûo coå hoïc<br /> ñaõ ñöôïc phaùt hieän naèm phaân boá raûi raùc khaép 5 tænh,<br /> noåi baät laø caùc di chæ thuoäc caùc neàn vaên hoùa tieàn söû.<br /> Hai di tích khaûo coå hoïc tieâu bieåu coù tieàm naêng phaùt<br /> trieån du lòch ôû Taây Nguyeân laø caùc quaàn theå di tích<br /> khaûo coå hoïc Caùt Tieân vaø Lung Leng. Caùc baûo taøng<br /> Laâm Ñoàng, ÑaêkLaêk, Gia Lai noåi tieáng vôùi caùc hieän vaät<br /> khaûo coå hoïc thôøi tieàn söû, caùc boä ñaøn ñaù B’lao, Ñinh<br /> Laïc, Lieân Ñaàm, Hoøa Nam, Sôn Ñieàn… cuõng laø nhöõng<br /> ñieåm ñeán haáp daãn khaùch du lòch.<br /> <br /> Thöïc traïng vaø xu theá phaùt trieån du lòch Taây<br /> Nguyeân<br /> Moät soá khu du lòch coù khaû naêng thu huùt khaùch<br /> lôùn nhö khu du lòch buoân Ñoân, hoà Tuyeàn Laâm, khu<br /> du lòch sinh thaùi Langbiang, Maêng Ñen, khu du lòch<br /> sinh thaùi VQG Chö Mom Ray (Kon Tum), VQG Kon<br /> <br /> ñòa phöông<br /> Ka Kinh (Gia Lai), khu du lòch hoà Laék, VQG Chö Yang<br /> Sin (ÑaêkLaêk), khu du lòch cuïm thaùc Dray Saùp - Gia<br /> Long - Trinh Nöõ (ÑaêkNoâng)… Caùc khu du lòch toång hôïp<br /> quoác gia nhö Ñan Kia - Suoái Vaøng, VQG Bidoup - nuùi<br /> Baø, VQG Caùt Tieân (Laâm Ñoàng), khu du lòch Laâm Vieân<br /> bieån Hoà (Gia Lai), laøng du lòch Kon Klor (Kon Tum) ñaõ<br /> ñöa vaøo khai thaùc, song hieäu quaû chöa cao. Ñoâ thò du<br /> lòch Ñaø Laït vaø thaønh phoá Buoân Ma Thuoät coù nhieàu öu<br /> theá phaùt trieån du lòch nghæ döôõng, du lòch MICE (hoäi<br /> nghò, hoäi thaûo), du lòch nghieân cöùu… ñaõ taän duïng ñöôïc<br /> lôïi theá veà taøi nguyeân du lòch, cô sôû haï taàng… thu huùt<br /> nhieàu du khaùch quoác teá.<br /> Toác ñoä taêng tröôûng trung bình ngaønh du lòch Taây<br /> Nguyeân giai ñoaïn 2000-2010 ñaït 12%/naêm. Du lòch<br /> ñaõ goùp phaàn laøm thay ñoåi dieän maïo Taây Nguyeân, thuùc<br /> ñaåy söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, ñaûm baûo söï oån ñònh<br /> veà chính trò, xaõ hoäi, an ninh, quoác phoøng, laøm giaûm<br /> maïnh hoä ngheøo vôùi nhöõng phöông thöùc linh hoaït.<br /> Thu nhaäp xaõ hoäi töø du lòch ñaït cao gaáp 3 laàn doanh<br /> thu thuaàn tuùy. Naêm 2000, doanh thu toaøn vuøng laø<br /> 253,132 tyû ñoàng thì sau 10 naêm phaùt trieån, chæ soá naøy<br /> ñaõ laø 1.429,67 tyû ñoàng. Cô caáu doanh thu chuû yeáu<br /> töø löu truù vaø aên uoáng (chieám 65-75%), töø dòch vuï du<br /> lòch (chieám 25-35%). Ñaây laø ñieåm yeáu cuûa du lòch Taây<br /> Nguyeân, caàn phaûi coù keá hoaïch ñeå giaûm doanh thu töø<br /> löu truù, aên uoáng, taêng doanh thu töø dòch vuï.<br /> Du lòch Taây Nguyeân coù söï phaân hoùa roõ reät giöõa<br /> 5 tænh trong vuøng. Hieän nay, hieäu quaû phaùt trieån du<br /> lòch toát nhaát laø Laâm Ñoàng, tieáp ñoù ñeán ÑaêkLaêk, Gia<br /> Lai, Kon Tum vaø thaáp nhaát laø ÑaêkNoâng. Trong quaù<br /> trình hoäi nhaäp vaø phaùt trieån, du lòch Taây Nguyeân ñaõ<br /> boäc loä nhöõng baát caäp cho duø ñaõ xaùc ñònh laø ngaønh<br /> kinh teá muõi nhoïn. Nguyeân nhaân moät phaàn do du lòch<br /> Taây Nguyeân chöa ñöôïc ñaàu tö thích ñaùng, phaùt trieån<br /> thieáu ñoàng boä, coøn kheùp kín trong töøng ñòa phöông,<br /> chöa taïo quaù trình lieân keát vuøng baèng heä thoáng cô sôû<br /> haï taàng vaät chaát kyõ thuaät. Löïc löôïng lao ñoäng trong<br /> ngaønh du lòch Taây Nguyeân ngaøy caøng taêng nhöng<br /> vaãn chieám tyû leä thaáp. Ñoäi nguõ lao ñoäng chöa ñöôïc<br /> ñaøo taïo moät caùch heä thoáng. Gaàn 90% lao ñoäng chæ<br /> qua caùc lôùp boài döôõng ngaén haïn. Hieåu bieát veà ñòa lyù,<br /> lòch söû ñòa phöông, trình ñoä ngoaïi ngöõ cuûa ñoäi nguõ<br /> höôùng daãn vieân coøn khieâm toán. Ngoaøi ra, heä thoáng<br /> nhaø haøng aên uoáng hieän ñang phaùt trieån nhanh veà soá<br /> löôïng nhöng chöa chuù troïng ñeán ñaøo taïo nghieäp vuï<br /> cho nhaân vieân phuïc vuï vaø chöa coù caùc saûn phaåm<br /> aåm thöïc ñaëc thuø. Beân caïnh ñoù, caùn boä laøm coâng taùc<br /> quaûn lyù nhaø nöôùc veà du lòch ôû caáp tænh, huyeän coøn<br /> moûng vaø naêng löïc quaûn lyù coøn yeáu, chöa ñaùp öùng<br /> ñöôïc yeâu caàu.<br /> <br /> Ñònh höôùng phaùt trieån du lòch Taây Nguyeân<br /> Caùc tænh Taây Nguyeân coù nhieàu ñieåm gioáng nhau caû<br /> veà vaên hoaù vaø caûnh saéc thieân nhieân, vieäc nghieân cöùu,<br /> ñaùnh giaù vaø toå chöùc khoâng gian phaùt trieån du lòch moät<br /> caùch toång theå seõ haïn cheá ñöôïc söï truøng laëp veà saûn<br /> phaåm du lòch, phaùt huy ñöôïc theá maïnh lieân keát noäi vuøng<br /> vaø giöõa caùc vuøng.<br /> Phaùt trieån khoâng gian du lòch vôùi caùc di saûn thieân<br /> nhieân ñoäc ñaùo cuûa Taây Nguyeân<br /> Cuøng vôùi vieäc nghieân cöùu saâu ñeå phaùt hieän caùc giaù<br /> trò cuûa di saûn, ñeà taøi TN3/T18 ñaõ chuù troïng taïo döïng<br /> khoâng gian du lòch Taây Nguyeân ñeå du khaùch coù cô hoäi<br /> tìm toøi, khaùm phaù vaø taän höôûng khoâng gian vaên hoùa<br /> ñaëc saéc vaø moät vuøng di saûn thieân nhieân kyø thuù. Böôùc<br /> ñaàu ñeà taøi ñaõ ñeà xuaát moät soá ñieåm, tuyeán du lòch sinh<br /> thaùi ñoäc ñaùo môùi sau ñaây:<br /> Tuyeán du lòch xuyeân suoát lòch söû Traùi ñaát: ñieåm khôûi<br /> ñaàu tuyeán du lòch naøy thuoäc ñòa phaän xaõ Kon Be Ling,<br /> huyeän Kong Plong, tænh Kon Tum, nôi loä ra tröôøng ñaù<br /> bieán chaát toái coå cuûa Vieät Nam, thuoäc loaït Kan Nack<br /> (NA-PP kn) coù tuoåi khoaûng 2,5 tyû naêm. Tieáp theo<br /> haønh trình ñi ñeán nhöõng vuøng ñaù treû daàn, qua caùc ñaïi<br /> Coå sinh, Trung sinh vaø Taân sinh. Ñieåm döøng quan<br /> saùt ñaù bieán chaát phöùc heä Taéc Poû taïi xaõ Kon Rô Lang,<br /> huyeän Kong Plong. Taïi ñaây coù theå quan saùt ñaù phieán<br /> coù tuoåi coå treân 600 trieäu naêm, goàm caùc ñaù gneis, ñaù<br /> phieán keát tinh, ñaù phieán graphite, ñaù hoa. Ñieåm döøng<br /> quan saùt ñaù granite thuoäc phöùc heä Baûn Giaèng - Queá<br /> Sôn (PZ3bg-qs), coù tuoåi Coå sinh muoän, öùng vôùi caùc<br /> kyû Carbon - Permi. Ñaây laø loaïi ñaù magma xaâm nhaäp,<br /> ñöôïc keát tinh töø loøng saâu cuûa ñaát, cuõng laø loaïi ñaù xaây<br /> döïng coù giaù trò. Ñieåm döøng quan saùt ñaù traàm tích cuûa<br /> heä taàng Ñray Ling vaø Ñaék Buøng (J1db vaø J1dl) taïi ñòa<br /> phaän xaõ Keânh Saên, huyeän Chö Seâ, tænh Gia Lai. Caùc<br /> heä taàng naøy goàm caùc ñaù cuoäi keát, caùt keát, boät keát,<br /> phieán seùt voâi, voâi seùt. Ñaây laø loaïi ñaù traàm tích nguoàn<br /> goác bieån, coù chöùa caùc di tích hoùa thaïch Cuùc ñaù, Chaân<br /> rìu... cuûa kyû Jura.<br /> <br /> Ñaù bieán chaát loaït Kan Nack taïi veát loä Kong Plong<br /> coù tuoåi khoaûng 2,5 tyû naêm, coå nhaát Taây Nguyeân<br /> vaø thuoäc loaïi coå nhaát Vieät Nam<br /> <br /> Soá 15 naêm 2014<br /> <br /> 29<br /> <br /> ñòa phöông<br /> Ñieåm döøng tieáp theo cuõng taïi ñòa phaän xaõ Keânh<br /> Saên, huyeän Chö Seâ, loä ñaù bazan cuûa heä taàng Tuùc<br /> Tröng (N2-Q1tt). Caùc loaïi ñaù bazan ôû ñaây coù nguoàn<br /> goác phun traøo töø nuùi löûa treû, tuoåi Neogen - Ñeä töù,<br /> coù nghóa laø giai ñoaïn treû nhaát trong lòch söû ñòa chaát.<br /> Tuyeán du lòch naøy seõ ñaùp öùng nhu caàu cuûa moät boä<br /> phaän du khaùch muoán tìm hieåu veà lòch söû Traùi ñaát cuøng<br /> nhöõng söï kieän ñòa chaát chính yeáu taïo döïng neân caáu<br /> truùc cuûa Taây Nguyeân ngaøy nay.<br /> <br /> tö nghieân cöùu chi tieát hôn ñeå phaùt hieän nhöõng goác<br /> vaø thaân caây taïi choã chöa bò khai thaùc. Treân cô sôû ñoù,<br /> coù theå xaây döïng moät “Vöôøn hoùa thaïch”, nôi haøng<br /> naêm coù theå thu huùt raát nhieàu du khaùch ñeán thaêm.<br /> <br /> Tuyeán du lòch quan saùt hoùa thaïch sinh vaät coå: hoùa<br /> thaïch ñoäng thöïc vaät thu thaäp ñöôïc ôû Taây Nguyeân<br /> khaù nhieàu, thuoäc nhieàu nhoùm ñoäng vaät vaø thöïc vaät.<br /> Tuy nhieân, nhöõng hoùa thaïch lôùn, coù theå quan saùt deã<br /> daøng baèng maét thöôøng thì khoâng deã gaëp ngoaøi thöïc<br /> Khuùc thaân goã hoùa thaïch<br /> ñòa vì chuùng coù giaù trò lôùn neân nhanh choùng bò khai Ñoài Chö A Thai, nôi ñaõ tìm thaáy<br /> cao hôn 6 m, döïng trong<br /> nhieàu thaân goã maõ naõo hoùa<br /> thaùc ñeå baùn sau khi ñöôïc phaùt hieän. Chính vì theá,<br /> coâng vieân Ñoàng Xanh, Pleiku<br /> du khaùch khoù coù ñieàu kieän quan saùt tröïc tieáp trong<br /> caùc taàng ñaù caùc loaïi hoùa thaïch, chaúng haïn nhö hoùa<br /> Tuyeán du lòch quan saùt caûnh quan nuùi löûa coå:<br /> thaïch ñoäng vaät Cuùc ñaù vaø thaân caây hoùa goã lôùn coù hieän nay, neáu muoán ngaém nhöõng thaønh taïo nuùi löûa<br /> tuoåi Trung sinh. Caùc hoùa thaïch Cuùc ñaù côõ lôùn naèm kyø vó nhaát töøng hoaït ñoäng ôû Vieät Nam, du khaùch<br /> trong nhöõng quaû ñoài raát thoaûi thuoäc huyeän Cö Juùt, chæ coù theå ñeán Taây Nguyeân. Moät tuyeán du lòch tìm<br /> tænh ÑaêkNoâng. Taïi ñaây, nhöõng maãu hoùa thaïch lôùn vaø hieåu  choùp nuùi löûa coù theå toå chöùc taïi mieàn ñaát maø<br /> ñeïp ñaõ ñöôïc khai thaùc trong nhieàu naêm qua. Treân phaàn lôùn dieän tích cuûa noù ñöôïc hình thaønh töø ñaát ñoû<br /> caùnh ñoàng, hieän vaãn coù theå gaëp nhieàu maûnh hoùa bazan - saûn phaåm phong hoùa cuûa dung nham nuùi<br /> thaïch Cuùc ñaù kích thöôùc khaùc nhau, coù choã maät ñoä löûa. Caùc nhaø khoa hoïc töø laâu ñaõ chöùng minh ôû Taây<br /> taäp trung khaù cao.<br /> Nguyeân nuùi löûa töøng hoaït ñoäng döõ doäi vaøo nhöõng<br /> giai ñoaïn chöa xa cuûa lòch söû Traùi ñaát (Neogen - Ñeä<br /> töù) neân nhöõng daáu aán chuùng ñeå laïi coøn raát roõ neùt.<br /> Pleiku, thuû phuû cuûa tænh Gia Lai, laø thaønh phoá naèm<br /> beân 15 ngoïn nuùi löûa, trong soá ñoù coù ngoïn nuùi Haøm<br /> Roàng (Chö Hô Ñoâng) noåi tieáng nhaát Taây Nguyeân,<br /> cao hôn 1.000 m vaø laø ñænh cao nhaát khu vöïc Pleiku<br /> vôùi caùi mieäng hình pheãu khoång loà. Cuõng trong khu<br /> vöïc coøn coù bieån Hoà ñeïp moät caùch kyø bí, ñöôïc taïo<br /> thaønh töø 4 mieäng nuùi löûa aâm troøn xoe gheùp laïi. Trong<br /> Nhöõng ñoài thoaûi chöùa hoùa thaïch Hai trong soá hoùa thaïch Cuùc ñaù<br /> moät soá mieäng nuùi löûa ôû khu vöïc Kon Tum vaø Gia Lai<br /> söu taäp ôû Cö Juùt<br /> Cuùc ñaù ôû huyeän Cö Juùt,<br /> coù theå tìm ñöôïc nhöõng “traùi bom” nuùi löûa coù daïng<br /> tænh ÑaêkNoâng<br /> quaû soaøi hoaëc gaàn troøn.<br /> Loaïi hoùa thaïch noåi tieáng thöù hai ôû Taây Nguyeân laø<br /> nhöõng thaân caây goã Thuûy tuøng bò maõ naõo hoùa hieän<br /> baùn nhieàu treân thò tröôøng töø Baéc ñeán Nam. Chuùng<br /> chuû yeáu ñöôïc khai thaùc töø tænh Gia Lai, maø nôi khai<br /> thaùc quan troïng laø nuùi Chö A Thai, huyeän Phuù Thieän.<br /> Nhöõng thaân caây hoùa thaïch ôû ñaây thuoäc loaïi quyù<br /> hieám, ñaõ bò khai thaùc kieät trong nhieàu naêm qua. Quy<br /> luaät hình thaønh vaø choân vuøi cuûa nhöõng thaân caây hoùa<br /> thaïch ñoäc ñaùo naøy ñaõ ñöôïc tìm hieåu böôùc ñaàu trong<br /> quaù trình ñi thöïc ñòa. Coâng vieäc tieáp theo laø caàn ñaàu<br /> <br /> 30<br /> <br /> Soá 15 naêm 2014<br /> <br /> Haønh trình khaùm phaù bí aån cuûa vieäc hình thaønh<br /> taàng bauxit Taây Nguyeân: hieän nay, Vieät Nam trôû<br /> thaønh moät trong hôn 10 nöôùc coù tröõ löôïng quaëng<br /> bauxit lôùn nhaát theá giôùi. Quaëng bauxit ôû Vieät Nam<br /> laïi taäp trung chuû yeáu taïi Taây Nguyeân. Ñeå tìm hieåu<br /> quaù trình hình thaønh quaëng bauxit ôû Taây Nguyeân, du<br /> khaùch coù theå tìm hieåu qua nhöõng maët caét ñòa chaát<br /> ngoaøi thöïc ñòa nhö ôû phía baéc thò xaõ Gia Nghóa, thaáy<br /> ñöôïc quaù trình bieán ñoåi töø ñaù bazan goác, traûi qua<br /> quaù trình phong hoùa, roài trôû thaønh quaëng bauxit.<br /> <br /> ñòa phöông<br /> Lieân keát phaùt trieån du lòch Taây Nguyeân - Nam<br /> Trung Boä<br /> Ñeå phaùt trieån du lòch, caùc ñòa phöông caàn phaûi<br /> lieân keát, hoã trôï nhau phaùt huy lôïi theá, khai thaùc caùc<br /> nguoàn löïc moät caùch hôïp lyù. Ñaåy maïnh hôïp taùc, lieân<br /> keát xuùc tieán, quaûng baù du lòch laø vieäc laøm caàn thieát<br /> ñeå taïo söùc maïnh chung. Veà toång theå, Taây Nguyeân<br /> ñöôïc noái vôùi ñoàng baèng duyeân haûi mieàn Trung qua<br /> 7 con ñöôøng ngang: ñöôøng 14 noái Kom Tum vôùi<br /> Quaûng Nam, ñöôøng 24 noái Kom Tum vôùi Quaûng<br /> Ngaõi, ñöôøng 19 noái Gia Lai - Bình Ñònh, ñöôøng 25<br /> noái Gia Lai - Tuy Hoaø, ñöôøng 26 noái ÑaékLaék - Ninh<br /> Hoaø, ñöôøng 27 noái Ñaø Laït - Phan Rang, ñöôøng 28<br /> noái Laâm Ñoàng - Bình Thuaän. Gaàn ñaây coù theâm moät<br /> soá ñöôøng nhaùnh phuïc vuï du lòch nhö ñöôøng Hoa vaø<br /> Bieån noái thaúng töø Ñaø Laït xuoáng Nha Trang… Trong ñoù<br /> coù nhöõng con ñöôøng, nhôø du lòch maø hoài sinh vaø ñöôïc<br /> nhieàu ngöôøi bieát ñeán, ñöôïc ñaàu tö naâng caáp, môû roäng<br /> nhö ñöôøng 24 qua khu du lòch Maêng Ñen, ñeøo Violak<br /> quanh co, kyø thuù; ñöôøng 19 cuõng trôû neân soâi ñoäng hôn<br /> nhieàu nhôø du lòch Pleiku phaùt trieån… Trong chieán löôïc<br /> phaùt trieån kinh teá bieån Vieät Nam, con ñöôøng du lòch<br /> ven bieån mieàn Trung ñang ñöôïc caùc ñòa phöông tích<br /> cöïc ñaàu tö, noái tuyeán vaø phaùt huy lôïi theá du lòch ven<br /> bôø bieån cuûa mieàn Trung.<br /> Caùc noäi dung lieân keát, hôïp taùc giöõa Taây Nguyeân<br /> vaø Nam Trung Boä bao goàm lieân keát, hôïp taùc trong<br /> xaây döïng caùc chöông trình du lòch chung cuûa toaøn<br /> vuøng Taây Nguyeân vaø Nam Trung Boä; lieân keát, hôïp<br /> taùc trong ñaàu tö phaùt trieån caùc saûn phaåm du lòch ñaëc<br /> thuø cuûa vuøng; lieân keát, hôïp taùc trong ñaøo taïo phaùt<br /> trieån nguoàn nhaân löïc du lòch coù chaát löôïng cao; lieân<br /> keát, hôïp taùc trong xaây döïng moät chöông trình quaûng<br /> baù xuùc tieán, xaây döïng thöông hieäu ñeå giôùi thieäu hình<br /> aûnh du lòch Taây Nguyeân vaø Nam Trung Boä.<br /> <br /> Keát luaän<br /> Taây Nguyeân coù taøi nguyeân thieân nhieân huøng vó,<br /> cao nguyeân bao la, vôùi nhieàu caûnh quan coù giaù trò<br /> du lòch, coù nhieàu daân toäc sinh soáng taïo neân nhöõng<br /> baûn saéc vaên hoaù heát söùc ñaëc tröng ñöôïc theå hieän<br /> qua caùc leã hoäi, loaïi hình vaên hoaù ngheä thuaät, taïo<br /> neân moät heä thoáng taøi nguyeân du lòch phong phuù, ña<br /> daïng vaø ñaëc saéc. Moät soá giaù trò di saûn thieân nhieân<br /> cuûa Taây Nguyeân coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi phaùt<br /> trieån du lòch, ñoù laø: moät soá khu vöïc coù veû ñeïp thieân<br /> nhieân vaø giaù trò thaåm myõ khaùc thöôøng nhö cuïm thaùc<br /> nöôùc Ñray Nur vaø Ñray Saùp treân soâng Seâreâpoák;<br /> <br /> nhöõng thaân caây goã Thuûy tuøng bò maõ naõo hoùa phaùt<br /> hieän trong nuùi Chö A Thai; tröôøng ñaù bieán chaát toái<br /> coå trong ñòa khoái Kon Tum, thaûm thuûy tuøng vaø röøng<br /> thoâng hai laù deït... Nhöõng taøi nguyeân coù giaù trò di<br /> saûn naøy ñaõ taïo neân nhöõng neùt ñoäc ñaùo cho du lòch<br /> Taây Nguyeân. Tuy nhieân, du lòch Taây Nguyeân phaùt<br /> trieån coù phaàn chaäm hôn so vôùi caùc vuøng khaùc treân<br /> caû nöôùc (tröø thaønh phoá Ñaø Laït). Cô sôû haï taàng kyõ<br /> thuaät du lòch coøn haïn cheá, tính ñaëc tröng cuûa caùc<br /> saûn phaåm du lòch chöa cao, dòch vuï du lòch coøn yeáu<br /> keùm. Söï phaùt trieån du lòch ôû nhieàu nôi coøn töï phaùt,<br /> thieáu ñoàng boä. Moät soá döï aùn ñaàu tö, bao goàm caû<br /> ñaàu tö naâng caáp haï taàng du lòch coøn chöa phaùt huy<br /> ñöôïc hieäu quaû.<br /> Trong töông lai, höôùng phaùt trieån du lòch Taây<br /> Nguyeân caàn chuù troïng taïo döïng khoâng gian du lòch<br /> cuûa moät vuøng di saûn thieân nhieân vaø vaên hoùa ñaëc<br /> saéc; toå chöùc moät soá ñieåm, tuyeán du lòch sinh thaùi<br /> môùi; ñaåy maïnh lieân keát phaùt trieån du lòch giöõa Taây<br /> Nguyeân vaø Nam Trung Boä döïa treân theá maïnh cuûa<br /> moãi vuøng ?<br /> <br /> Taøi lieäu tham khaûo<br /> [1] Döông Ñaêng Cao, 2010: “Con ñöôøng xanh Taây Nguyeân<br /> (GHR) hoaø maïng nhöõng con ñöôøng du lòch cuûa ñaát nöôùc”, Hoäi<br /> thaûo lieân keát phaùt trieån du lòch Taây Nguyeân vaø Nam Trung Boä,<br /> Toång cuïc Du lòch, TP Pleiku.<br /> [2] Tröông Quang Haûi, 2011: “Caáp vuøng trong heä thoáng caùc<br /> ñôn vò toå chöùc laõnh thoå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ôû Vieät Nam”, Cô<br /> sôû khoa hoïc cho phaùt trieån vuøng trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá<br /> cuûa Vieät Nam, NXB Theá giôùi, Haø Noäi.<br /> [3] Phaïm Trung Löông, 2010: “Lieân keát phaùt trieån du lòch<br /> caùc tænh khu vöïc Taây Nguyeân vaø Nam Trung Boä - nhöõng vaán ñeà<br /> ñaët ra”, Hoäi thaûo lieân keát phaùt trieån du lòch Taây Nguyeân vaø Nam<br /> Trung boä, Toång cuïc Du lòch, TP Pleiku.<br /> [4] Sôû Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch tænh Gia Lai, 2010: Quy<br /> hoaïch toång theå phaùt trieån du lòch tænh Gia Lai ñeán naêm 2015 vaø<br /> ñònh höôùng ñeán naêm 2020, Gia Lai.<br /> [5] Tröông Baù Thanh, 2009: “Lieân keát kinh teá mieàn Trung<br /> vaø Taây Nguyeân - töø lyù luaän ñeán thöïc tieãn”, Taïp chí Khoa hoïc vaø<br /> Coâng ngheä, Ñaïi hoïc Ñaø Naüng, 3(32).<br /> [6] Leâ Baù Thaûo, 1998: Vieät Nam - laõnh thoå vaø caùc vuøng ñòa<br /> lyù, NXB Theá giôùi, Haø Noäi.<br /> [7] Toång cuïc Du lòch, 2001: Chieán löôïc phaùt trieån du lòch Vieät<br /> Nam 2001-2010.<br /> [8] Toång cuïc Du lòch, 2012: “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån<br /> du lòch Vieät Nam ñeán naêm 2020, taàm nhìn ñeán naêm 2030”, Boä<br /> Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch, Haø Noäi.<br /> <br /> Soá 15 naêm 2014<br /> <br /> 31<br /> <br />