Gia đình nông thôn với vấn đề tai nạn thương tích trẻ em - Trương Xuân Trường

X· héi häc sè 4 (96), 2006 45<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Gia ®×nh n«ng th«n<br /> víi vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em<br /> Tr−¬ng Xu©n Tr−êng<br /> <br /> <br /> HiÖn nay, trong ho¹t ®éng ch¨m sãc søc kháe nh©n d©n, vÊn ®Ò tai n¹n<br /> th−¬ng tÝch nãi chung vµ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em nãi riªng ®ang næi lªn vµ thu<br /> hót ®−îc sù quan t©m cña x· héi. NhiÒu nghiªn cøu gÇn ®©y ®· chØ ra thùc tr¹ng<br /> nghiªm träng, còng nh− nh÷ng hËu qu¶ to lín vµ l©u dµi cña vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng<br /> tÝch trÎ em. C¸c nghiªn cøu còng chØ râ r»ng gia ®×nh lµ n¬i tû lÖ tai n¹n th−¬ng tÝch<br /> trÎ em x¶y ra nhiÒu nhÊt vµ còng lµ n¬i ®ang tiÒm Èn nhiÒu nhÊt c¸c nguy c¬ tai n¹n<br /> th−¬ng tÝch trÎ em. Trªn c¬ së c¸c t− liÖu cña cuéc nghiªn cøu "VÒ nguyªn nh©n vµ<br /> nguy c¬ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë n«ng th«n" do ViÖn X· héi häc vµ Bé Y tÕ phèi<br /> hîp víi sù tµi trî cña UNICEF (2003) ë c¸c ®Þa bµn kh¶o s¸t H¶i Phßng, Qu¶ng TrÞ<br /> vµ §ång Th¸p, bµi viÕt nµy sÏ ph©n tÝch mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tai n¹n th−¬ng<br /> tÝch trÎ em ë n«ng th«n tõ gãc ®é gia ®×nh.<br /> 1. Nh÷ng vÊn ®Ò tõ biÕn ®æi kinh tÕ - x· héi<br /> Sù biÕn ®æi cña cÊu tróc gia ®×nh n«ng th«n liªn quan ®Õn tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em<br /> Trong h¬n mét thËp kû l¹i nay, cÊu tróc gia ®×nh n«ng th«n ViÖt Nam ®· cã<br /> nh÷ng biÕn ®æi rÊt ®¸ng kÓ. §¸ng kÓ nhÊt lµ sù chuyÓn ®æi tõ m« h×nh gia ®×nh ®«ng<br /> con, nhiÒu thÕ hÖ sang gia ®×nh nhá - h¹t nh©n, Ýt con. §iÒu nµy còng ®−îc kiÓm ®Þnh<br /> qua cuéc nghiªn cøu nµy. T¹i ®Þa bµn 3 x·, m« h×nh gia ®×nh h¹t nh©n, Ýt con ®Òu<br /> chiÕm ®a sè, n¬i Ýt nhÊt còng kho¶ng 65% (Gio Ch©u - Qu¶ng TrÞ) vµ n¬i tû lÖ nµy<br /> cao nhÊt lµ kho¶ng 75% (An H−ng - H¶i Phßng). §iÒu ®ã cho thÊy r»ng: trong mét<br /> céng ®ång mµ ®a sè lµ gia ®×nh h¹t nh©n, Ýt con th× víi nh÷ng gia ®×nh cã con nhá,<br /> vÊn ®Ò tr«ng gi÷ con c¸i cßn nhá cña c¸c bËc cha mÑ lµ rÊt khã kh¨n, ®óng nh− ý<br /> kiÕn ph¸t biÓu d−íi ®©y.<br /> "Tr−íc kia th× nhµ rÊt ®«ng, 1 ®øa trÎ con bao nhiªu ng−êi bÕ, ng−êi tr«ng<br /> nh−ng b©y giê chØ cã 2 vî chång th«i. C¸i kiÓu 1 gia ®×nh nhiÒu thÕ hÖ lµ cña ngµy<br /> x−a hÕt råi. Tr−íc thÕ hÖ «ng bµ, cha mÑ, anh em ®«ng l¾m ng−êi nµy quªn th× ng−êi<br /> kia nh¾c, nh−ng b©y giê th× s¸ng dËy th× chØ mÑ giôc nã häc th«i". (Chñ tÞch MÆt trËn<br /> tæ quèc x· An H−ng, H¶i Phßng).<br /> Víi mét cÊu tróc gia ®×nh nhá, chñ yÕu lµ 3-5 ng−êi, trong ®iÒu kiÖn ®êi sèng<br /> sinh ho¹t cßn nhiÒu h¹n chÕ nh− ë n«ng th«n, vÊn ®Ò ch¨m sãc, tr«ng coi c¸c em nhá<br /> lµ mét thùc tÕ rÊt khã kh¨n. Vµ ®ã còng lµ mét trong nh÷ng c¨n nguyªn chñ yÕu cña<br /> vÊn ®Ò Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ®· vµ ®ang x¶y ra hiÖn nay.<br /> T¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 46 Gia ®×nh n«ng th«n víi vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em<br /> <br /> NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn nay ®· thùc sù t¸c<br /> ®éng vµ ¶nh h−ëng ®Õn mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Ngay ë<br /> ®Þa bµn n«ng th«n th× nh÷ng ¶nh h−ëng cña kinh tÕ thÞ tr−êng còng ®· ®−îc thÓ hiÖn<br /> râ. TÊt nhiªn, ¶nh h−ëng ®ã lµ m¹nh mÏ nhÊt, râ rÖt nhÊt tr−íc hÕt lµ nh÷ng vïng<br /> n«ng th«n ven ®« thÞ, nh÷ng vïng n«ng th«n ph¸t triÓn cã nhiÒu lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt<br /> hµng ho¸; ¶nh h−ëng ®ã gi¶m dÇn nh−ng còng ®· b¾t ®Çu hiÖn râ ë c¶ nh÷ng vïng<br /> n«ng th«n xa x«i, Ýt ph¸t triÓn. Béc lé râ nhÊt cña kinh tÕ thÞ tr−êng ë n«ng th«n hiÖn<br /> nay chÝnh lµ xu h−íng ng−êi ta cã thÓ lµm viÖc vµo bÊt cø lóc nµo, lµm bÊt cø viÖc g×<br /> ®Ó cã thÓ t¨ng thu nhËp gia ®×nh, vµ do vËy thu hÑp thêi gian n«ng nhµn.<br /> Khi ng−êi n«ng d©n hiÖn nay kh«ng cßn thêi gian n«ng nhµn nh− tr−íc th×<br /> ®−¬ng nhiªn hä cµng cã Ýt thêi gian ®Ó ch¨m sãc con c¸i. Do t¸c ®éng cña nhÞp sèng vµ<br /> c¸c gi¸ trÞ míi cña thêi buæi kinh tÕ thÞ tr−êng nªn ng−êi n«ng d©n cµng Ýt cã thêi gian<br /> ®Ó ch¨m sãc cho con c¸i vµ ®−¬ng nhiªn, mét khi c¸c bËc bè mÑ bËn rén h¬n víi c«ng<br /> viÖc s¶n xuÊt, lµm ¨n th× c¸c ch¸u nhá ph¶i ë nhµ mét m×nh, Ýt ®−îc quan t©m ch¨m<br /> sãc vµ ®ã còng lµ mét c¨n nguyªn s©u xa cña vÊn ®Ò Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em.<br /> "C¶ x· nµy ®i kho¶ng trªn 100 thanh niªn vµo Nam ®Ó lµm c¸c viÖc kh¸c, sè<br /> cßn l¹i ®i lµm cho c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, lµm ®¸, lµm ¨n thêi vô. Chñ yÕu<br /> ë nhµ lµ «ng l·o víi phô n÷ th«i, cßn thanh niªn ®ang trong ®é tuæi lao ®éng lµ ®i<br /> hÕt. §i lµm tÊt nhiªn th¸ng hä l¹i vÒ". (Sè 1, Th¶o luËn nhãm ®¹i diÖn chÝnh quyÒn,<br /> ban ngµnh, ®oµn thÓ x· Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> "B©y giê th× kh«ng chØ ng−êi thµnh phè xoay vÇn víi cuéc sèng mµ ng−êi n«ng<br /> th«n còng buéc ph¶i xoay vÇn ®Ó cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Cßn b©y giê ng−êi n«ng d©n<br /> kh«ng cßn thêi gian n«ng nhµn n÷a. Ng−êi ta còng ph¶i xoay vÇn theo trµo l−u ph¸t<br /> triÓn x· héi". (Chñ tÞch MÆt trËn tæ quèc x· An H−ng, H¶i Phßng).<br /> ChÝnh v× ¶nh h−ëng cña kinh tÕ thÞ tr−êng nªn ng−êi lín trong c¸c gia ®×nh<br /> n«ng th«n kh«ng cã thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¸m s¸t vµ ch¨m sãc c¸c ch¸u nhá. C¸c<br /> ch¸u th−êng bÞ bá mÆc, ë nhµ mét m×nh mµ kh«ng cã ng−êi lín gi¸m s¸t.<br /> ¶nh h−ëng cña ph©n tÇng x· héi<br /> Thêi kú ®æi míi ®· mang l¹i nhiÒu biÕn ®æi kinh tÕ - x· héi lín ë n−íc ta. ë<br /> n«ng th«n, nhiÒu gia ®×nh trë nªn kh¸ gi¶, giµu cã,bªn c¹nh ®ã lµ bé phËn l¹i trë nªn<br /> nghÌo ®i, trë thµnh nhãm thiÖt thßi vµ dÔ bÞ tæn th−¬ng. Cuéc nghiªn cøu trong c¸c<br /> céng ®ång n«ng th«n cho thÊy tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em hÇu hÕt ®Òu x¶y ra ë c¸c<br /> gia ®×nh cã møc sèng thÊp h¬n, c¸c gia ®×nh nghÌo.<br /> Mét trong nh÷ng lý do quan träng, ®Æc biÖt lµ c¸c ch¸u nhá ph¶i sèng ë nhµ<br /> mét m×nh kh«ng cã ng−êi lín gi¸m s¸t. "Thùc tÕ hä kh«ng ch¨m ®−îc con v× hä lo lµm<br /> kinh tÕ. Tøc lµ hä lo b÷a ¨n kh«ng næi nªn hä ph¶i ®Ó con ë nhµ, thËm chÝ ®øa nhá<br /> gi÷ em, ®¸ng lý nã kh«ng ph¶i gi÷ em mµ b¶n th©n nã cßn ph¶i ®−îc ng−êi lín gi÷.<br /> Nh− ®øa 6-7 tuæi ph¶i tr«ng ®øa 1-2 tuæi... ThÕ nªn tai n¹n, khuyÕt tËt còng do khi<br /> nhá kh«ng ®−îc ch¨m sã,c c¸c ch¸u ng·, chÊn th−¬ng mµ hä kh«ng biÕt. Chñ yÕu gia<br /> ®×nh nghÌo th«i. Cßn gia ®×nh kh¸ gi¶ th× cã ®iÒu kiÖn ch¨m con h¬n". (HiÖu tr−ëng<br /> Tr−êng TiÓu häc Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 47<br /> <br /> 2. Nh÷ng vÊn ®Ò tõ ®êi sèng sinh ho¹t gia ®×nh<br /> TËp qu¸n ®Ó trÎ ë nhµ mét m×nh kh«ng cã ng−êi lín tr«ng coi<br /> Nguy c¬ lín nhÊt cña tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em lµ t×nh tr¹ng trÎ em ë nhµ mét<br /> m×nh. §iÒu nµy lµ rÊt phæ biÕn cho nhiÒu céng ®ång d©n c− n«ng th«n. TÝnh nghiªm<br /> träng cña vÊn ®Ò cßn ë chç phÇn lín c¸c ch¸u ë nhµ mét m×nh lµ c¸c ch¸u nhá tuæi. T¹i<br /> Gio Ch©u - Qu¶ng TrÞ, sè ch¸u trong ®é tuæi nhµ trÎ ®Õn líp chØ cã 8,6%, sè ch¸u trong<br /> ®é tuæi mÉu gi¸o ®¹t 67%. T¹i Mü Hßa tû lÖ ®Õn nhµ trÎ lµ 50% vµ ®Õn mÉu gi¸o còng<br /> ®¹t 67%. Nh×n chung lµ cßn mét bé phËn lín c¸c ch¸u nhá cßn ë nhµ.<br /> "V× nhµ nµo còng lo lµm ¨n chø kh«ng ai ®i tr«ng... Nhµ ai cã trÎ nhá ph¶i tù<br /> mµ lo th«i... B©y giê chØ sî th−¬ng tÝch trong gia ®×nh th«i. TrÎ nhá ë nhµ mét m×nh<br /> nã g©y ra. KÓ c¶ ®iÖn ®iÕc còng do trÎ nhá. Cßn nÕu cã ng−êi lín th× yªn t©m". (HiÖu<br /> tr−ëng Tr−êng TiÓu häc Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> "T«i cho r»ng nguyªn nh©n chÝnh tøc lµ t×nh tr¹ng b©y giê trÎ ë nhµ mét<br /> m×nh, nã nÕu nh− ë n«ng th«n th× sê xÞt v−ên t−îc, ao chu«m. Cßn nÕu nh− nhµ<br /> kh«ng ph¶i lµ n«ng th«n mµ mÆt ®−êng th× nhèt trong nhµ. §Êy, c¸i t×nh tr¹ng b©y<br /> giê lµ thÕ...". (HiÖu tr−ëng Tr−êng TiÓu häc x· An H−ng, H¶i Phßng).<br /> ë hÇu hÕt c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay, c¸c tr−êng tiÓu häc ®Òu ch−a cã häc<br /> b¸n tró th× mét l−îng lín c¸c ch¸u trong ®é tuæi tõ 6 - 12, sau buæi häc còng th−êng ë<br /> nhµ mét m×nh. §iÒu ®ã lµ rÊt nguy hiÓm, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng vïng n«ng th«n sèng<br /> trªn kªnh r¹ch nh− ë §ång Th¸p vµ nh÷ng vïng n«ng th«n nghÌo nh− Qu¶ng TrÞ.<br /> Ngay c¶ nh÷ng vïng n«ng th«n ph¸t triÓn víi tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh nh− An H−ng<br /> - H¶i Phßng th× hiÖn t−îng trÎ em ë nhµ mét m×nh còng rÊt nguy hiÓm víi nhiÒu<br /> nguy c¬ cña tai n¹n th−¬ng tÝch. §Æc biÖt lµ vµo thêi ®iÓm mïa vô th× c¸c bËc cha mÑ<br /> bËn rén suèt ngµy v× c«ng viÖc. Hä ®i lµm rÊt sím, chØ trë vÒ nhµ ®Ó ¨n tr−a vµ tèi,<br /> hoÆc bu«n b¸n ë chî hay lµm nghÒ kh¸c (lµm thuª, lµm méc, lµm c«ng nh©n...). T×nh<br /> tr¹ng con nhá ë nhµ mét m×nh lµ viÖc th−êng x¶y ra.<br /> TrÎ ph¶i lao ®éng sím<br /> HiÖn t−îng trÎ em tham gia gióp viÖc gia ®×nh lµ rÊt phæ biÕn ë c¸c vïng n«ng<br /> th«n, trong ®ã cã nhiÒu c«ng viÖc lao ®éng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ vÊn ®Ò<br /> cã vÎ ®· nghiªm träng h¬n ë chç, cã nhiÒu ch¸u ®· lµm nhiÒu c«ng viÖc v−ît qu¸ løa<br /> tuæi, qu¸ søc m×nh. Cô thÓ nh− ch¸u 6,7 tuæi ®· ph¶i tr«ng em 1, 2 tuæi hoÆc ®· ph¶i<br /> nÊu c¬m, ®un n−íc; hay míi 12, 13 tuæi ®· ®i cµy, ®i gÆt...<br /> §iÒu nguy hiÓm ®èi víi trÎ chÝnh lµ ë chç ®iÒu kiÖn lao ®éng ë n«ng th«n hiÖn<br /> nay lµ rÊt thiÕu an toµn ®èi víi c¸c ch¸u. Trong thùc tÕ nhiÒu ch¸u ®· bÞ ng·; bÞ<br /> báng; bÞ sóc vËt c¾n; bÞ c¸c vËt s¾c nhän c¾t, ®©m; bÞ ®uèi n−íc... do tham gia lao<br /> ®éng gióp ®ì gia ®×nh. Thùc tÕ kh¶o s¸t cho thÊy c¸c ch¸u ®Òu tham gia lao ®éng ë<br /> nhiÒu lo¹i c«ng viÖc gióp gia ®×nh. §Æc biÖt ë vïng n«ng th«n nghÌo nh− Gio Ch©u -<br /> Qu¶ng TrÞ th× tû lÖ trÎ em tham gia lao ®éng gióp ®ì gia ®×nh lµ rÊt lín. C¸c ch¸u<br /> lµm ®ñ thø viÖc gia ®×nh nh− tr«ng em, ch¨n tr©u bß, h¸i rau, kiÕm cñi, c¶ nh÷ng lao<br /> ®éng nÆng nh− cÊy lóa, gÆt lóa, ®i cµy.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 48 Gia ®×nh n«ng th«n víi vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em<br /> <br /> Ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc vµ øng xö cña mét bé phËn cha mÑ ë n«ng th«n vÒ vÊn<br /> ®Ò phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch cho con c¸i lµ kh«ng tÝch cùc vµ bÊt lîi cho viÖc<br /> phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em.<br /> §©y lµ khÝa c¹nh cÇn ®−îc tÝnh ®Õn nh− mét nguy c¬ vÒ phÝa gia ®×nh trong<br /> vÊn ®Ò phßng chèng Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em. "Còng cã nh÷ng khi b¶o råi mµ<br /> kh«ng ®−îc, b¹n bÌ rñ mµ... cho nªn còng ph¶i uèn n¾n. Uèn n¾n cho nã bít. §«i lóc<br /> ph¶i dïng ®Õn roi... D¹, dïng roi th× ph¶i sî". (Hé kinh tÕ trung b×nh kÐm, nam, 39<br /> tuæi, líp 5/12 x· Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> ViÖc nhiÒu bËc bè mÑ vÉn th−êng dïng vò lùc hoÆc chöi m¾ng ®Ó gi¸o dôc con c¸i<br /> x−a nay kh«ng ph¶i lµ ®iÒu míi mÎ g×. Tuy nhiªn trong vÊn ®Ò gi¸o dôc phßng tr¸nh tai<br /> n¹n th−¬ng tÝch cho trÎ em th× nã chØ hoµn toµn mang ý nghÜa tiªu cùc. TrÎ em víi b¶n<br /> chÊt hiÕu ®éng vµ hiÕu nghÞch nªn rÊt thÝch c¸c ho¹t ®éng nh−: leo trÌo, t¾m s«ng, hå,<br /> ch¬i c¸c trß ch¬i nguy hiÓm th× nhiÒu bËc bè mÑ th−êng ng¨n cÊm b»ng c¸ch chöi m¾ng<br /> vµ dïng vò lùc. Ph−¬ng ph¸p ®ã lµ ph¶n t¸c dông v× c¸c ch¸u kh«ng biÕt g× thªm vÒ<br /> nh÷ng tai n¹n mµ ch¸u cã thÓ m¾c, võa xa rêi bè mÑ (b»ng chøng lµ nãi dèi) vµ c¸c ch¸u<br /> l¹i tiÕp tôc nh÷ng ho¹t ®éng ®¸ng lý ra ph¶i ®−îc gi¸m s¸t, hoÆc thËm chÝ ph¶i ng¨n<br /> cÊm. Râ rµng ®©y còng lµ mét nguy c¬ tõ phÝa gia ®×nh cÇn ®−îc gi¶i quyÕt.<br /> T×nh tr¹ng thiÕu an toµn t¹i khu ë cña c¸c gia ®×nh n«ng th«n lµ kh¸ phæ biÕn<br /> Trong khu vùc c− tró cña mäi gia ®×näinong th«n tõ nhµ ë, bÕp, s©n cho ®Õn<br /> v−ên vµ bê tre (hoÆc c¸c lo¹i c©y kh¸c) ®Òu cã nhiÒu thø g©y nguy hiÓm cho trÎ.<br /> <br /> Hép 1: T×nh tr¹ng thiÕu an toµn t¹i khu ë (gia ®×nh) cña trÎ<br /> Quan s¸t hé gia ®×nh kinh tÕ nghÌo 2, x· Mü Hßa, §ång Th¸p<br /> Gia ®×nh cã 3 con nhá: 5, 8, 9 tuæi. Nhµ ë c¹nh ®−êng vµo khu du lÞch Gß<br /> Th¸p, ®−îc lµm b»ng ®ãng cäc trªn ruéng s©u, tõ ®−êng vµo nhµ cã b¾c mét c©y cÇu<br /> b»ng gç kh¸ chªnh vªnh. MÆt sµn nhµ c¸ch mÆt ruéng kho¶ng 2m. Kh¶ n¨ng trÎ<br /> nhá r¬i xuèng ruéng n−íc lµ rÊt dÔ. Khi hái vÒ ®iÒu Êy th× anh chñ nhµ cho biÕt lµ c¶<br /> 3 ch¸u ®· tõng bÞ r¬i tÐ xuèng, cã ch¸u suýt chÕt ®uèi may ®−îc ng−êi cøu kÞp.<br /> Quan s¸t hé kinh tÕ kh¸, x· An H−ng, H¶i Phßng<br /> Nhµ x©y 2 tÇng réng r·i (kho¶ng 80m2 mÆt b»ng) ®ang hoµn thiÖn. Nhµ 4<br /> ng−êi: 2 vî chång, con trai 8 tuæi vµ bµ néi ch¸u. Cã con trai n¨m 2002 trÌo t−êng<br /> ng· ph¶i ®−a lªn Tr¹m x¸ x· ®Ó xö lý, bÞ vµo dÞp hÌ. Trong nhµ æ ®iÖn ®Ó kh¸ cao,<br /> cã vÎ ng−êi bè rÊt ý thøc vÒ ®iÒu nµy khi ®−îc hái. Tuy nhiªn cÇu thang lªn tÇng 2<br /> ch−a ®−îc lµm tay vÞn rÊt dÔ ng· cho trÎ nhá. Khi hái vÒ sù nguy hiÓm nµy, ng−êi<br /> bè nãi cã biÕt nh−ng cho r»ng gia ®×nh ch−a cã tiÒn ®Ó lµm tiÕp.<br /> "B¶n th©n trÎ em hiÕu ®éng,... mµ ®iÓm ch¬i kh«ng an toµn. HÇu hÕt lµ s©n xi<br /> m¨ng gia ®×nh vøt bõa b·i r¸c th¶i c¸c lo¹i...". (Tr−ëng Tr¹m Y tÕ x· An H−ng, H¶i<br /> Phßng). "Ngay nh− vïng nµy mµ c¸c anh vµo mÊy c¸i lïm tre. MiÓng chai, b¸t ®Üa vì<br /> chñ yÕu n»m trong mÊy bôi tre ®ã. Nã kh«ng n»m yªn mµ khi m−a nã tr«i ra ®−êng,<br /> c¸c ch¸u ®i dÉm ph¶i. NhiÒu vïng thËm chÝ ng−êi ta vøt ë ruéng". (HiÖu tr−ëng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 49<br /> <br /> Tr−êng TiÓu häc Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> Trong nhµ ë cña ng−êi n«ng d©n, bÕp nÊu ¨n còng lµ n¬i Ýt an toµn nhÊt cho<br /> trÎ. Ngoµi ra, nhiÒu yÕu tè ®−îc quan s¸t cho thÊy nh− hÖ thèng ®−êng ®iÖn, æ c¾m<br /> ®iÖn ®Òu kh¸ t¹m bî (nhÊt lµ ë nh÷ng vïng míi dïng ®iÖn nh− Gio Ch©u), c¸c vËt<br /> s¾c nhän nh− dao, liÒm h¸i th−êng ®Ó ë gãc nhµ. §−êng vµo nhµ th× khã ®i dÔ bÞ ng·<br /> (nh− ë Mü Hßa), nhµ cã ao hå th× kh«ng ®−îc rµo dËu, giÕng n−íc th−êng kh«ng cã<br /> n¾p. V−ên vµ bê c©y trong khu vùc nhµ cã nhiÒu m¶nh vì s¾c nhän, thËm chÝ cßn c¶<br /> bom m×n nh− ë Gio Ch©u.<br /> 3. Nh÷ng vÊn ®Ò tõ nhËn thøc<br /> C¸c bËc cha mÑ thiÕu ý thøc vµ thiÕu kiÕn thøc vÒ phßng chèng tai n¹n th−¬ng<br /> tÝch trÎ em<br /> ViÖc ®Ó trÎ ë nhµ mét m×nh cã mét nguyªn nh©n s©u xa lµ do c¸c bËc cha mÑ ë<br /> n«ng th«n cßn thiÕu ý thøc vÒ vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch, thiÕu kiÕn thøc vÒ phßng chèng<br /> c¸c lo¹i Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em. §iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn râ ë hai khÝa c¹nh sau:<br /> - ThiÕu kiÕn thøc: hiÓu biÕt mét c¸ch s¬ sµi, kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc lµ sai lÇm vÒ<br /> tai n¹n th−¬ng tÝch, cô thÓ lµ Ýt hiÓu biÕt vÒ nguy c¬, nguyªn nh©n, c¸ch phßng chèng<br /> c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch cô thÓ.<br /> - ThiÕu ý thøc: th¸i ®é chñ quan, xem nhÑ vµ nhiÒu khi cã phÇn coi th−êng vÒ<br /> vÊn ®Ò Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em.<br /> Trong thùc tÕ cã ng−êi cã hiÓu biÕt (kiÕn thøc) nhÊt ®Þnh vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch<br /> nh−ng l¹i rÊt thiÕu ý thøc vÒ phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch, tuy nhiªn phÇn lín lµ<br /> võa kh«ng cã kiÕn thøc võa thiÕu ý thøc vÒ phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em.<br /> "Sù qu¶n lý trÎ em sau giê hµnh chÝnh cña bè mÑ Ýt quan t©m. Bè mÑ chØ qu¶n lý<br /> c¸c em giê ¨n ngñ cßn giê ch¬i th× ch−a qu¶n lý tèt dÉn ®Õn hËu qu¶. §©y lµ t×nh tr¹ng<br /> phæ biÕn ë ®Þa ph−¬ng. VÊn ®Ò lµ ý thøc. Do ý thøc kh«ng quan t©m trÎ, kh«ng chó ý ®Õn<br /> sù vui ch¬i cña trÎ cã an toµn kh«ng". (Tr−ëng Tr¹m Y tÕ x· An H−ng, H¶i Phßng).<br /> "T¹i v× bÊt cÈn, cha mÑ kh«ng ngê nã x¶y ra cha mÑ cã ý ®Ó ý ®Õn con c¸i.<br /> Ng−êi ta mª lµm qu¸ quªn con, còng cã ng−êi kh«ng hiÓu nh÷ng g× lµ nguy hiÓm ®èi<br /> víi trÎ. NÕu cã kiÕn thøc th× còng ®ì". (HiÖu tr−ëng Tr−êng mÉu gi¸o x· Mü Hßa,<br /> §ång Th¸p).<br /> Ng−êi n«ng d©n hiÖn nay nh×n chung cßn quan niÖm rÊt ®¬n gi¶n vÒ vÊn ®Ò<br /> Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em. PhÇn lín ng−êi d©n cßn nhËn thøc r»ng chØ nh÷ng g× g©y<br /> th−¬ng tÝch nÆng nÒ (nh− g·y tay, g·y ch©n, chÕt ng−êi) th× míi coi lµ tai n¹n th−¬ng<br /> tÝch. MÆt kh¸c hä kh«ng cã hiÓu biÕt g× mÊy vÒ nguyªn nh©n, nguy c¬, t¸c h¹i còng<br /> nh− c¸ch phßng tr¸nh c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch cho trÎ. ChÝnh v× vËy hä xem nhÑ<br /> vµ rÊt chñ quan ®èi víi vÊn ®Ò nµy. §ã lµ lý do ®Ó kh«ng Ýt ng−êi quan niÖm ®Ó trÎ<br /> nhá ë nhµ mét m×nh lµ chuyÖn b×nh th−êng, nh− x−a nay vÉn vËy. V× vËy ®èi víi<br /> kh«ng Ýt ng−êi d©n ë n«ng th«n, mÆc dï cã ®iÒu kiÖn (tøc lµ cã thÓ tr«ng gi÷ trÎ) vÉn<br /> ®Ó con c¸i ë nhµ mét m×nh vµ coi nh− lµ mét hµnh vi b×nh th−êng, "nhÊt cö l−ìng<br /> tiÖn", võa kh«ng ph¶i tr«ng trÎ võa ®Ó trÎ tr«ng nhµ.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 50 Gia ®×nh n«ng th«n víi vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em<br /> <br /> "Nãi chung ng−êi ta coi th−êng vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch cña con c¸i. Ng−êi<br /> ta chØ sî nhÊt tai n¹n giao th«ng v× chÕt ng−êi, g©y th−¬ng tÝch n¨ng, cßn ®¹p mÎ<br /> sµnh, ng· b×nh th−êng th× hä còng chñ quan... c¸c ch¸u ng· lÆt vÆt ë nhµ th× hä coi<br /> th−êng. Nh−ng thùc tÕ nhiÒu vô viÖc nh− trÎ 2 tuæi ngåi trªn gi−êng r¬i xuèng ®Êt,<br /> còng nguy hiÓm nh−ng hä vÉn chñ quan, coi th−êng... VÊn ®Ò hiÓu biÕt ®Ó xö lý khi bÞ<br /> tai n¹n hä còng h¹n chÕ... ThËm chÝ hä kh«ng hiÓu khi sÐt ®¸nh ph¶i nh− thÕ nµo,<br /> khi b·o lôt ph¶i thÕ nµo. Khi thÊy tµi liÖu ®ã hä míi c¶m nhËn lµ hä kh«ng biÕt g×<br /> hÕt". (HiÖu tr−ëng Tr−êng TiÓu häc Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> Còng kh«ng Ýt ng−êi trong céng ®ång d©n c− n«ng th«n, nhÊt lµ nhãm d©n c−<br /> nghÌo vÉn quan niÖm r»ng tai n¹n th−¬ng tÝch lµ kh«ng thÓ ng¨n c¶n ®−îc, kh«ng<br /> thÓ phßng chèng ®−îc. ChÝnh v× quan niÖm ®¬n gi¶n vµ thiÕu hiÓu biÕt ®ã mµ hÇu<br /> nh− hä ch¼ng cã bao nhiªu kiÕn thøc vÒ phßng chèng Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em,<br /> ngoµi mét thø lµ gi¸o dôc con c¸i b»ng mét ph−¬ng ph¸p ®Çy tiªu cùc (sù ng¨n cÊm<br /> b»ng chöi m¾ng vµ vò lùc). §©y lµ mét nguy c¬ rÊt nghiªm träng ë céng ®ång d©n c−<br /> n«ng th«n hiÖn nay.<br /> Mét bé phËn ®¸ng kÓ c¸c thµnh viªn céng ®ång d©n c− n«ng th«n vÉn cã t©m<br /> lý mª tÝn dÞ ®oan, tin vµo sè mÖnh khi x¶y ra c¸c tai n¹n th−¬ng tÝch.<br /> "NhiÒu hé nghÌo vÉn cã mª tÝn dÞ ®oan, nhiÒu khi sù viÖc x¶y ra hä võa ®i viÖn<br /> võa ®i cóng v× sî må m¶ lµm sao bÞ b¾t ®i. Hä cho ®ã lµ xui khiÕn, n¨m tuæi n¨m<br /> h¹n. Cã nhµ hä cóng tõ ®Çu n¨m, lÊy giß gµ ®i xem thÇy cóng xem trong n¨m cã tai<br /> n¹n x¶y ra kh«ng, cã khi kh«ng cã tai n¹n nh−ng ®au èm th× hä còng cho lµ ®óng.<br /> PhÇn lín lµ hé nghÌo, còng cã hé kh¸ vµ trung b×nh, c¸i ®ã do quan niÖm nhËn thøc<br /> th«i". (Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x· Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> "Thùc tÕ hiÖn nay ng−êi ®i coi bãi chØ cã nhµ giµu th«i. Nhµ nghÌo kh«ng ai ®i<br /> coi. C¸n bé cã cì còng ®i coi. §ông mét tý lµ hä cóng qu¶y, ®i coi thµy. Ng−êi nghÌo<br /> kh«ng cã tiÒn mµ tr¶ thµy. Phó quý sinh lÔ nghÜa. Khi giµu cã th× ch¨m con, sî con<br /> ng· bÖnh, bÞ n¾ng. Khi nghÌo qu¸, con l¨n lãc ë ngoµi ®ã th× b×nh th−êng th«i...".<br /> (HiÖu tr−ëng Tr−êng tiÓu häc Gio Ch©u, Qu¶ng TrÞ).<br /> Chóng ta vÉn th−êng nghÜ lµ cã mét bé phËn d©n c− ë céng ®ång vÉn mª tÝn dÞ<br /> ®oan, th−êng lµ nhãm ng−êi giµ, ng−êi nghÌo cã häc vÊn vµ nhËn thøc thÊp. §iÒu ®ã<br /> lµ ®óng trong thùc tÕ. Tuy nhiªn kh¶o s¸t cßn cho thÊy trong céng ®ång vÉn cã kh«ng<br /> Ýt ng−êi mª tÝn dÞ ®oan, kÓ c¶ trong vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch. §ã lµ mét bé phËn<br /> cña nhãm c¸n bé vµ nhãm nh÷ng ng−êi cã kinh tÕ giµu cã vµ kh¸ gi¶, vµ lµ nhãm cã<br /> uy tÝn vµ cã tiÕng nãi quan träng trong céng ®ång.<br /> Mét bé phËn c¸c bËc cha mÑ cã t©m lý xem viÖc phßng chèng tai n¹n th−¬ng<br /> tÝch trÎ em lµ c«ng viÖc cña nhµ tr−êng (t©m lý kho¸n tr¾ng)<br /> KÕt qu¶ kh¶o s¸t cßn cho thÊy mét khã kh¨n n÷a, mét bé phËn ng−êi d©n<br /> quan niÖm r»ng viÖc phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch cho con c¸i cña hä lµ c«ng viÖc<br /> cña nhµ tr−êng. Hä lý luËn lµ: chØ cã thÇy c« gi¸o míi d¹y b¶o ®−îc con c¸i hä vµ ban<br /> ngµy th× con c¸i hä ë tr−êng, v× vËy c«ng viÖc phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch lµ<br /> c«ng viÖc chñ yÕu cña c¸c thÇy c«. "Nãi chung vÒ phßng chèng th× b©y giê cha mÑ lµ<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 51<br /> <br /> mét phÇn, cßn ®©u lµ nhµ gi¸o vµ nhµ tr−êng, chñ yÕu trong nhµ tr−êng, nhµ tr−êng<br /> nãi c¸c ch¸u th× nã nhÑ dµng nã dÔ nghe chø cßn cha mÑ c©u tr−íc c©u sau lµ céc c»n,<br /> nãi nã còng khã nghe, cha mÑ chØ lµ phôc vô th«i chø chñ yÕu lµ nhµ tr−êng. Nh− con<br /> em th× ch¸u nã ®i häc c¶ ngµy chø cã häc nöa buæi ®©u, tr−a vÒ ¨n c¬m, ¨n c¬m xong<br /> nghØ ng¬i chót xÝu th× chiÒu ch¸u ®i". (Hé kinh tÕ trung b×nh, nam 31 tuæi, häc hÕt<br /> líp 7/12, x· An H−ng, H¶i Phßng).<br /> T©m lý kho¸n tr¾ng vÒ gi¸o dôc, ch¨m sãc trÎ cho nhµ tr−êng, trong ®ã ®ã cã<br /> vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch lµ mét nhËn thøc tiªu cùc, thiÕu tr¸ch nhiÖm víi con c¸i.<br /> Vµ ®©y còng lµ mét h¹n chÕ ®¸ng kÓ trong viÖc phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ<br /> em ë n«ng th«n hiÖn nay.<br /> Nh− vËy, hiÖn nay vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë n«ng th«n cã nhiÒu yÕu tè<br /> quan träng xuÊt ph¸t tõ gia ®×nh. §ã lµ nh÷ng yÕu tè vÒ ®êi sèng sinh ho¹t - s¶n xuÊt,<br /> c¸c yÕu tè t©m lý - nhËn thøc vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch cïng víi ¶nh h−ëng cña nh÷ng ®iÒu<br /> kiÖn kinh tÕ - x· héi cña kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong ®ã næi bËt nhÊt lµ nhãm gia ®×nh<br /> nghÌo nh− lµ nhãm x· héi cã nguy c¬ cao nhÊt vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em.<br /> §Ó cã thÓ triÓn khai cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch<br /> trÎ em ë n«ng th«n, cÇn thiÕt ph¶i ®Æt gia ®×nh vµo trung t©m cña ho¹t ®éng ®ã, bao<br /> hµm c¶ viÖc x¸c ®Þnh ®èi t−îng vµ ph−¬ng thøc t¸c ®éng. CÇn ®Ò cao ho¹t ®éng<br /> truyÒn th«ng, n©ng cao nhËn thøc céng ®ång vÒ phßng chèng Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ<br /> em, xem nã lµ mét ho¹t ®éng quan träng quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña ch−¬ng tr×nh. CÇn<br /> x¸c ®Þnh nhãm gia ®×nh nghÌo ë n«ng th«n nh− mét ®èi t−îng −u tiªn ®Æt biÖt cña<br /> ho¹t ®éng phßng chèng Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em víi nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ thiÕt<br /> thùc vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó gióp ®ì hä.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh<br /> 1. KÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn l−îc nh»m gi¶m tai n¹n th−¬ng tÝch cho trÎ em ViÖt Nam. §−îc sù chuÈn bÞ<br /> víi sù hç trî cña UNICEF ViÖt Nam vµ ñy ban b¶o vÖ vµ ch¨m sãc trÎ em ViÖt Nam - Ian Scott,<br /> KDSAFE Australia- PO Box 302 Abbotsford Victoria 3067, Australia. Th¸ng 6, 2001.<br /> 2. V¨n kiÖn phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch cho trÎ em, Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt Nam - UNICEF, chu<br /> kú 2002 - 2005, 01/2003<br /> 3. B¸o c¸o cho UNICEF vÒ cuéc ®iÒu tra liªn tr−êng vÒ chÊn th−¬ng ë ViÖt Nam. Tr−êng §¹i häc Y tÕ<br /> Céng ®ång. Hµ Néi - 2003.<br /> 4. Mai Huy BÝch: §Æc ®iÓm gia ®×nh ®ång b»ng s«ng Hång. Nxb V¨n ho¸ Th«ng tin. Hµ Néi - 1993.<br /> 5. NguyÔn H÷u Minh: BiÕn ®æi kinh tÕ- x· héi vµ kh¶ n¨ng gi¶m chuÈn mùc sè con trong c¸c gia ®×nh<br /> n«ng d©n B¾c Bé. T¹p chÝ X· héi häc, sè 36 n¨m 1991.<br /> 6. Tr−¬ng Xu©n Tr−êng: §éng th¸i cña m« h×nh v¨n ho¸ gia ®×nh qua c¸c cuéc kh¶o s¸t x· héi häc. T¹p<br /> chÝ X· héi häc, sè 37 n¨m 1992.<br /> 7. Tr−¬ng Xu©n Tr−êng: NhËn diÖn tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay. T¹p chÝ X·<br /> héi häc, sè 92 n¨m 2005.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />