Kết quả khởi đầu điều trị béo phì bằng phương pháp đặt bóng dạ dày qua nội soi

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> KẾT QUẢ KHỞI ĐẦU ĐIỀU TRỊ BÉO PHÌ BẰNG PHƯƠNG PHÁP ĐẶT<br /> BÓNG DẠ DÀY QUA NỘI SOI<br /> Nguyễn Ngọc Thành*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Đặt bóng trong dạ dày là phương pháp không phẫu thuật có hiệu quả ngắn hạn trong việc<br /> giảm cân điều trị béo phì bệnh lý.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả và độ an toàn của phương pháp đặt bóng trong dạ dày ở<br /> người Việt Nam béo phì.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu. Từ tháng 9/2008 đến tháng 10/2010, chúng tôi đặt bóng<br /> trong dạ dày điều trị béo phì cho các bệnh nhân có BMI trên 30, tại bệnh viện Triều An. Sau 6 tháng đặt bóng,<br /> nghiên cứu mức độ dung nạp bóng của bệnh nhân, mức độ giảm cân và các tai biến-biến chứng nếu có.<br /> Kết quả: 41 bệnh nhân gồm 28 nữ 13 nam, tuổi trung bình là 39. Trước khi đặt bóng, cân nặng trung bình<br /> của bệnh nhân là 92 ± 18,5kg (65 – 145kg); BMI trung bình 35 ± 4,6 (30 – 48,7). Tuần đầu tiên giảm cân trung<br /> bình 4,9 ± 1,6 kg (2kg - 8kg). Sau 6 tháng giảm cân trung bình 15,2 ± 5,9 kg (16,8 ± 6,4 % cân nặng). Một<br /> trường hợp phải lấy bóng ra vào tháng thứ 3. Sau khi đặt bóng 6 tháng bệnh nhân giảm cân và BMI giảm tốt.<br /> Không có biến chứng liên quan đến thủ thuật đặt bóng cũng như lấy bóng qua nội soi.<br /> Kết luận: Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy đặt bóng trong dạ dày ở người Việt Nam có hiệu quả làm<br /> giảm cân và giảm BMI rõ rệt. Đây là phương pháp an toàn, bệnh nhân dễ chấp nhận và hữu hiệu trong việc điều<br /> trị không phẫu thuật cho bệnh nhân béo phì bệnh lý.<br /> Từ khóa: Đặt bóng trong dạ dày. Béo phì nặng. Béo phì rất nặng. Phẫu thuật giảm cân.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INTIAL RESULTS OF INTRAGASTRIC BALLOON THERAPY IN OBESE PATIENTS<br /> Nguyen Ngoc Thanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 3 - 2012: 22 - 28<br /> Background: The implantation of intragastric balloon constitutes a short-term effective non-surgical<br /> intervention to lose weight in obese patients.<br /> Aims: The aim of this study was to evaluate retrospectively the clinical outcome and safety of gastric balloon<br /> therapy (GBT) in Vietnamese obese patients.<br /> Method: Retrospective study from 9/2008 to 10/2010. Patients in Trieu An Hospital whose BMI were over<br /> 30 underwent GBT. After 6 months, GBT was assessed in the obese patients concerning tolerance, weight loss<br /> and complications.<br /> Results: Forty-one obese patients, 28 females and 13 males, mean age 39. Before GBT, average weight was<br /> 92 ± 18,5kg (65 – 145kg); average BMI was 35 ± 4,6 (30 – 48,7). Average weight loss in the first week was 4,9 ±<br /> 1,6kg (2 – 8kg). Mean weight loss was 15 ± 5,9kg (16,8 ± 6,4% body weight) after 6 months of treatment. There<br /> was one case the balloon had to be removed in the third month. After 6 months, a significant reduction in weight<br /> and BMI was evident after GBT. Regarding safety, no major complications occurred.<br /> Conclusion: Our study indicates the safety and efficacy of GBT in Vietnamese obese patients. GBT is a safe,<br /> tolerable, and effective method of inducing weight loss for the initial treatment in morbid obesity patients.<br /> * Khoa Nội soi, Bệnh viện Triều An TP.HCM<br /> Tác giả liên hệ: ThS BS Nguyễn Ngọc Thành, ĐT: 0913158770, Email: nthanh17us20002000@yahoo.com<br /> <br /> 22<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Keywords: Intragastric balloon. Super-obesity. Super-super-obesity. Bariatric surgery.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Béo phì ngày nay được ví như một nạn dịch<br /> trên toàn thế giới. Béo phì đã được chứng minh<br /> làm gia tăng nguy cơ bệnh tật, tử vong sớm<br /> cũng như những tốn kém và bất lợi về mặt xã<br /> hội.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Trong xã hội hiện đại, béo phì trở thành vấn<br /> đề sức khỏe cộng đồng cần được mọi người<br /> quan tâm(4). Điều trị béo phì và bệnh béo phì<br /> bằng phương pháp đặt bóng vào dạ dày kết hợp<br /> với chế độ ăn kiêng(2) đã được ứng dụng ở các<br /> nước tiên tiến trên thế giới và được chứng minh<br /> là phương pháp khá an toàn và hiệu quả(3,1).<br /> Ngoài tính hiệu quả, đặt bóng dạ dày điều<br /> trị béo phì còn tránh được các nguy cơ do phẫu<br /> thuật cũng như tác dụng phụ do dùng thuốc<br /> giảm cân. Hơn nữa phẫu thuật trên những bệnh<br /> nhân béo phì vẫn còn là thử thách cho các nhà<br /> chuyên môn. Vì vậy đặt bóng dạ dày qua nội soi<br /> còn là công cụ hữu ích giúp giảm cân, nhằm<br /> giảm những rủi ro trước tiến trình phẫu thuật(6).<br /> Được biết rằng, giảm 10% trọng lượng cơ thể<br /> ở những người thừa cân béo phì cũng sẽ giảm<br /> có ý nghĩa tình trạng bệnh phối hợp với béo<br /> phì(5). Tuy nhiên cho đến nay, ở nước ta chưa có<br /> nghiên cứu nào về điều trị thừa cân béo phì<br /> bằng phương pháp đặt bóng dạ dày qua nội soi.<br /> Xuất phát từ thực trạng trên, chúng tôi tiến<br /> hành nghiên cứu đề tài: “Hiệu quả bước đầu<br /> điều trị béo phì bằng phương pháp đặt bóng dạ<br /> dày qua nội soi”, với mục tiêu nghiên cứu là:<br /> <br /> 41 trường hợp đến khám thừa cân béo phì<br /> và được chẩn đoán béo phì tại Bệnh viện Triều<br /> An – Tp.HCM trong thời gian từ tháng 9/2008<br /> đến tháng 10/2010.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu tiến cứu hàng loạt ca.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn lựa<br /> Độ tuổi từ 18 đến 55 tuổi.<br /> BMI ≥ 30.<br /> Bệnh nhân thất bại với biện pháp giảm cân<br /> thông thường trước đây.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Đã trãi qua phẫu thuật vùng bụng như phẫu<br /> thuật dạ dày, ruột, v.v…<br /> Túi thừa thực quản, thoát vị tâm vị, loét thực<br /> quản – dạ dày – tá tràng.<br /> Nghiện rượu, nghiện ma túy.<br /> Sử dụng dài hạn Corticosteroid hoặc<br /> NSAIDs.<br /> Hẹp bẩm sinh đường tiêu hóa.<br /> Có kèm một số bệnh khác như: Suy tim, xơ<br /> gan, tâm thần kinh,v.v...<br /> Đang mang thai hoặc cho con bú.<br /> <br /> Bước đầu đánh giá hiệu quả giảm cân của<br /> phương pháp đặt bóng dạ dày.<br /> Đánh giá tỉ lệ thành công của kỹ thuật đặt<br /> bóng dạ dày.<br /> Đánh giá các biến chứng và tai biến của<br /> phương pháp: viêm thực quản trào ngược, viêm<br /> loét dạ dày tá tràng, xì bóng, tắc ruột.<br /> <br /> Hình 1: Đặt bóng trong dạ dày(10).<br /> <br /> Kỹ thuật thực hiện<br /> Nội soi bằng ống soi mềm của hãng Pentax<br /> EPK-100P (hình 1)(10).<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> 23<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 35 < BMI < 40<br /> BMI > 40<br /> Tổng<br /> <br /> Sử dụng hệ thống bóng BIB của INAMED<br /> được sản xuất tại Mỹ.<br /> Bệnh nhân béo phì được kiểm tra thực quảndạ dày- tá tràng qua nội soi, tiến hành điều trị<br /> viêm loét dạ dày – tá tràng nếu có, diệt H.pylori<br /> nếu Hp dương tính.<br /> Định ngày đặt bóng, tiến hành đặt bóng có<br /> tiền mê. Bóng sẽ được đưa qua ngả miệng dưới<br /> sự quan sát của ống soi mềm. Sau khi nội soi xác<br /> định bóng đã được đưa vào dạ dày, bơm qua<br /> catheter kết nối với bóng dung dịch nước muối<br /> sinh lý có pha xanh Methylen. Sau đó catheter sẽ<br /> được tách rời khỏi bóng và được lấy ra ngoài.<br /> Kiểm tra sự rò rỉ bóng trước khi rút máy soi kết<br /> thúc quá trình đặt bóng. Bệnh nhân được theo<br /> dõi đến khi tỉnh hẳn, cho xuất viện và hẹn ngày<br /> tái khám.<br /> Bóng sẽ được lấy ra sau 6 tháng lưu trong dạ<br /> dày.<br /> <br /> KẾT QUẢ.<br /> Bảng 1: Tỉ lệ BMI theo giới tính<br /> BMI<br /> 30 < BMI < 35<br /> <br /> Nam<br /> 5<br /> <br /> Nữ<br /> 20<br /> <br /> Tổng<br /> 25 (61%)<br /> <br /> 4<br /> 4<br /> 13 (31,7%)<br /> <br /> 5<br /> 3<br /> 28 (68,3%)<br /> <br /> 9 (22%)<br /> 7 (17%)<br /> 41(100%)<br /> <br /> Đặc điểm của bệnh nhân<br /> Trong 41 bệnh nhân nghiên cứu, có 28 nữ và<br /> 13 nam; tuổi trung bình 29 ± 8,9 (18t – 48t). Cân<br /> nặng trung bình 92 ± 18,5kg (65 – 145kg). BMI<br /> trung bình 35 ± 4,6 (30 – 48,7).<br /> Tỷ lệ nữ / nam # 2.<br /> 61% trường hợp có chỉ số BMI từ 30 đến 35.<br /> 22% trường hợp có chỉ số BMI từ 35 đến 40,<br /> 17% còn lại có BMI từ 40 đến 50. Tính chung<br /> BMI trung bình là 35,2 ± 4,6.<br /> Đặc biệt tỷ lệ béo phì bệnh lý (BMI > 40) chủ<br /> yếu gặp ở những người trẻ: 2 người 18 tuổi, 2<br /> người 19 tuổi, 2 người 24 tuổi,và 1 người 27 tuổi.<br /> Có 7 người có vấn đề về xương khớp.<br /> Tất cả 41 trường hợp đều đã thất bại với<br /> phương pháp giảm cân cổ điển là ăn kiêng và /<br /> hoặc tập thể dục và / hoặc dùng thuốc giảm cân.<br /> 41 trường hợp trên được đặt bóng vào dạ<br /> dày với cùng một loại bóng. 100% đặt bóng<br /> thành công.<br /> <br /> Hiệu quả giảm cân<br /> <br /> Hình 1: Trước đặt bóng (85 kg)<br /> <br /> 24<br /> <br /> Sau đặt bóng (52 kg)<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 41 trường hợp béo phì đã được điều trị bằng<br /> phương pháp đặt bóng dạ dày: Thời gian lưu<br /> bóng trong dạ dày trung bình 6 ± 0,7 tháng (3– 7<br /> tháng).<br /> <br /> bóng. 53,7% trường hợp còn lại vẫn duy trì chế<br /> độ ăn kiêng, không tăng cân trong 6 tháng theo<br /> dõi. Đặc biệt các trường hợp có vấn đề về đau<br /> nhức khớp đã cải thiện rõ sau khi giảm cân.<br /> <br /> Giảm cân trung bình 15,2 ± 5,9 kg (16,8 ± 6,4<br /> % cân nặng); Có 6 trường hợp giảm cân chỉ 1 – 8<br /> kg / 6 tháng (< 10% trọng lượng).<br /> <br /> Tác dụng phụ và biến chứng<br /> <br /> Tuần đầu tiên giảm cân trung bình 4,9 ± 1,6<br /> kg (2kg - 8kg) do ăn uống kém bởi đau bụng và<br /> nôn ói nhiều, chủ yếu là uống các loại nước trái<br /> cây và nước lọc.<br /> Trường hợp giảm cân trong tuần đầu nhiều<br /> nhất là 8kg. Tuy nhiên, tái khám sau tuần đầu<br /> tiên, sức khỏe hầu hết các trường hợp đều bình<br /> thường và tỏ sự hài lòng. Tất cả đều sinh hoạt<br /> trở lại bình thường ở tuần thứ 2 và tiến hành tập<br /> thể dục đầu tuần thứ 3.<br /> Trong thời gian lưu bóng, tất cả các trường<br /> hợp đều sử dụng PPI (Omeprazole 20 mg/ngày).<br /> Sau khi lấy bóng ra, qua kiểm tra thực quản – dạ<br /> dày – tá tràng, không trường hợp nào bị loét dạ<br /> dày-tá tràng. Thể tích dịch lúc lấy ra tương<br /> đương với thể tích dịch lúc đưa vào bóng, vì vậy<br /> xác định không có trường hợp nào bị xì bóng<br /> trong thời gian lưu bóng. Cũng không có biến<br /> chứng tắc ruột xảy ra do xì bóng và trôi bóng.<br /> Tình trạng tăng cân trở lại sau khi lấy bóng<br /> ra chiếm 46,3%, chủ yếu do không tuân thủ chế<br /> độ ăn và chế độ tập luyện như thời gian còn lưu<br /> <br /> Có 6 trường hợp yêu cầu lấy bóng ra trong<br /> tuần đầu do đau bụng. Các trường hợp này đã<br /> được nhập viện, sử dụng thuốc giảm co thắt<br /> (Buscopan) và xuất viện trong ngày. Sau đó cả 6<br /> trường hợp đều được thuyết phục và đồng ý<br /> lưu bóng tiếp tục.<br /> 100% trường hợp có tác dụng phụ đau bụng<br /> và nôn ói trong tuần đầu sau đặt bóng, thời gian<br /> đau trung bình 4,3 ± 1,4 ngày (2 – 7 ngày).<br /> 01 trường hợp lấy bóng ra ở tháng thứ 3 vì<br /> phát hiện có u buồng trứng.<br /> Không có trường hợp nào mắc phải biến<br /> chứng có liên quan đến thủ thuật đặt bóng cũng<br /> như lấy bóng qua nội soi. Kiểm tra khi lấy bóng,<br /> không trường hợp nào gặp biến chứng loét dạ<br /> dày-tá tràng, viêm thực quản trào ngược và<br /> không ai bị xì bóng.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Tác hại của béo phì<br /> Béo phì làm gia tăng nguy cơ bệnh tật và tử<br /> vong sớm. Đặt bóng dạ dày ngoài việc điều trị<br /> giảm cân, các bệnh có liên quan đến béo phì<br /> cũng sẽ được cải thiện(2,3).<br /> <br /> Một số hình ảnh đặt bóng và kéo bóng dạ dày qua nội soi<br /> <br /> Hình 2: Đưa bóng vào dạ dày.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Hình 3: Bóng được bơm lên.<br /> <br /> 25<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 4: Bóng được rút hết dịch.<br /> <br /> Hình 5: Bóng được kéo ra khỏi dạ dày.<br /> <br /> Trên thực tế chúng ta tính BMI bằng: trọng<br /> lượng (kg)/bình phương chiều cao tính ra m<br /> (kg/m2). Bảng 2 trình bày phân loại béo phì của<br /> WHO.<br /> <br /> Tiêu hóa sỏi mật, trào ngược thực quản, thoát vị bẹn.<br /> Niệu-sinh dục Són tiểu do stress (stress incontinence).<br /> Sản-phụ khoa Vô sinh, sẩy thai, thai nhi dị tật bẩm sinh.<br /> Cơ xương khớp Thoái hóa khớp, gút, viêm cân lòng bàn<br /> chân (plantar fasciitis), hội cứng cổ tay (carpal tunnel<br /> syndrome)<br /> Tâm thần kinh Đột quỵ, giả bướu não, migraine, suy<br /> nhược thần kinh, lo âu.<br /> Tăng nguy cơ ung thư nội mạc tử cung, buồng trứng, vú,<br /> tiền liệt tuyến, thận, gan, thực quản, đại tràng, tụy.<br /> <br /> Bảng 2: Phân loại béo phì của WHO<br /> BMI<br /> 40<br /> <br /> Mô t ả<br /> Ốm<br /> Bình thường<br /> Thừa cân<br /> Béo<br /> Béo phì bệnh lý<br /> <br /> Độ béo phì<br /> <br /> I (30-34,9), II (35-39,9)<br /> III<br /> <br /> Được xem là béo phì khi BMI trên 30. Đây là<br /> vấn đề xã hội rất lớn ở Mỹ vì có 400 triệu người<br /> béo phì bệnh lý trong tổng số 1,6 tỉ người béo<br /> phì. Vấn đề càng quan trọng hơn khi số trẻ con<br /> béo phì ngày càng tăng thêm.<br /> Béo phì ảnh hưởng toàn thân trên mọi nội<br /> tạng và gây nhiều bệnh như tiểu đường típ II,<br /> cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, bệnh timmạch và ung thư (bảng 3). Béo phì càng nhiều<br /> bệnh kèm theo càng nặng. Tử vong ở bệnh<br /> nhân này cũng cao hơn so với người thường.<br /> Con người dễ chết sớm, nếu BMI trên 45 thì<br /> tuổi thọ bị giảm 22%.<br /> Bảng 3: Bệnh kèm theo béo phì<br /> Tim-mạch Cao huyết áp, rối loạn mỡ/máu, bệnh động<br /> mạch vành, dày thất trái, suy tim, ứ tĩnh mạch, thuyên tắc<br /> tĩnh mạch.<br /> Phổi Nghẹt thở khi ngủ (obstructive sleep apnea), suyển,<br /> hội chứng suy hô hấp trong bép phì (obesity hypoventilation<br /> syndrome)<br /> Nội tiết Đề kháng với Insulin, tiểu đường típ II, hội chứng<br /> buồng trứng đa nang.<br /> Mạch máu Thuyên tắc tĩnh mạch sâu, thuyên tắc phổi.<br /> <br /> 26<br /> <br /> Phương pháp nội soi đặt bóng trong dạ<br /> dày<br /> Ở một vài nước kỹ thuật này được áp dụng<br /> thay thế cho phẫu thuật điều trị béo phì. Tuy<br /> nhiên nội soi dạ dày đặt bóng không được phổ<br /> biến vì phương pháp này không làm giảm cân<br /> nhiều và thường được dùng cho các bệnh nhân<br /> béo phì không bệnh lý, chưa có chỉ định mổ,<br /> đang chờ mổ hoặc không muốn mổ.<br /> Kỹ thuật được Garren-Edwards và Taylor<br /> đưa ra năm 1985(10). Bóng hình tròn hoặc hình<br /> oval bằng nhựa polyurethrane chứa 300-600 ml<br /> không khí hoặc nước. Bóng được cấu tạo bằng<br /> silicon mềm và co giãn, thể tích bóng sau khi<br /> bơm tạo thành hình cầu có thể thay đổi từ 400<br /> đến 700 ml.<br /> Sự có mặt của bóng trong dạ dày tạo cảm<br /> giác đầy bụng và mau no sau khi ăn lượng ít<br /> thức ăn. Điều này sẽ hạn chế được lượng thức<br /> ăn đưa vào, kết hợp với chế độ vận động thích<br /> hợp và dinh dưỡng hợp lý sẽ đưa đến giảm cân.<br /> Đặt các loại bóng đầu tiên có nhiều biến<br /> chứng như trôi bóng, thủng dạ dày hoặc gây<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br />