Kết quả phân tích chất lượng nước Hồ núi cốc

Trần Thị Minh Hƣơng và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 61(12/2): 46 - 54<br /> <br /> KẾT QUẢ PHÂN TÍCH CHẤT LƯỢNG NƯỚC HỒ NÚI CỐC<br /> Trần Thị Minh Hương*, Phạm Tất Đạt, Lê Hải Bằng<br /> Chi cục Bảo vệ môi trường Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hồ Núi Cốc giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thái Nguyên. Trong<br /> số những lợi ích mà Hồ Núi Cốc mang lại cho tỉnh nhƣ cung cấp nƣớc cho các hoạt động công<br /> nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt cho toàn thành phố Thái Nguyên hay tạo điều kiện thuận lợi<br /> cho hoạt động thuỷ sản thì việc bảo tồn đa dạng sinh học là một trong những lợi ích có ý nghĩa<br /> nhất, vấn đề này đã đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ đánh giá tầm quan trọng cụ thể của nó trong<br /> Quyết định số 174/2006/QĐ-TTg.<br /> Trong nghiên cứu này, chất lƣợng nƣớc Hồ Núi Cốc và chất lƣợng nƣớc các lƣu vực hiện nay đổ<br /> vào hồ này đƣợc làm rõ theo không gian và thời gian. Trong hồ, độ pH thay đổi trong khoảng<br /> 6,3-6,6; độ đục giảm dần trong khoảng 3,0-46,5 mg/l từ phía đầu nguồn cho tới cuối nguồn của<br /> hồ, trong đó đặc biệt là mẫu nƣớc NM5 độ đục đạt 46,5 mg/l (vƣợt 2,325 lần so với tiêu chuẩn<br /> quy định đối với nguồn A1). Lƣợng oxy hoà tan tăng dần trong khoảng 5,42-7,43 mg/l từ phía<br /> đầu nguồn tới cuối nguồn của hồ; trong đó chỉ số BOD và COD thay đổi tƣơng ứng trong khoảng<br /> 3,1-12,6 mg/l và 2,0-6,2 mg/l. Trong số những lƣu vực đổ vào Hồ Núi Cốc nhƣ sông Công, suối<br /> Mỹ Yên, suối Lục Ba, suối Kẻn thì nƣớc sông Công trƣớc khi đổ vào Hồ Núi Cốc có hàm lƣợng<br /> BOD và COD cao; hàm lƣợng sắt là cao nhất so với các phụ lƣu khác. Hàm lƣợng COD, BOD và<br /> Fe của nƣớc trong các lƣu vực khác đều cao hơn giới hạn quy định. Ngoài các phụ lƣu chính,<br /> chất lƣợng nƣớc của các phụ lƣu nhỏ hơn nhƣ phụ lƣu từ các vùng dân cƣ và khu du lịch Hồ Núi<br /> Cốc đều bị ô nhiễm bởi BOD, COD và chất rắn lơ lửng. Do đó, những phụ lƣu này có thể gây ra<br /> ô nhiễm hữu cơ tại một số điểm cục bộ trên hồ hiện tại và trong tƣơng lai gần. Theo thống kê về<br /> quan trắc môi trƣờng từ năm 2004 đến nay, chỉ số COD và BOD5 trong nƣớc hồ đã tăng dần từ<br /> năm 2004 đến năm 2009 trong khoảng tƣơng ứng 6,0-7,6 mg/l và 12,3-18,6 mg/l; nồng độ của<br /> các kim loại nặng và kim loại thông thƣờng dao động trong khoảng nhỏ không đáng kể và đảm<br /> bảo giới hạn cho phép. Ngoài ra, một số thông số về điều kiện môi trƣờng trầm tích đáy hồ cho<br /> thấy không có sự thay đổi bất thƣờng nào trong những năm gần đây. Chất lƣợng nƣớc Hồ Núi<br /> Cốc còn tƣơng đối trong sạch. Hồ cần đƣợc bảo tồn và làm trong sạch hơn để đáp ứng cho nhu<br /> cầu phát triển của tỉnh Thái Nguyên.<br /> Từ khoá: Hiện trạng môi trường, chất lượng nước, quan trắc môi trường, hệ sinh thái, Hồ Núi Cốc.<br /> <br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Hồ Núi Cốc giữ vai trò quan trọng trong sự<br /> phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thái<br /> Nguyên, nhƣ: cung cấp nƣớc cho hoạt động<br /> phát triển công nghiệp và sinh hoạt của thành<br /> phố Thái Nguyên, phục vụ cấp nƣớc cho nông<br /> nghiệp, tạo khu du lịch sinh thái Hồ Núi Cốc,<br /> góp phần bảo tồn và phát triển đa dang sinh<br /> học, kết hợp nuôi trồng thuỷ sản, vận tải<br /> thuỷ… Ngoài ra, nằm trong lƣu vực Sông<br /> Cầu, việc bảo vệ môi trƣờng vùng Hồ Núi<br /> Cốc đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ<br /> tổng thể môi trƣờng sinh thái, cảnh quan lực<br /> vực Sông Cầu theo Quyết định số<br /> 174/2006/QĐ-TTg ngày 28/7/2006 của Thủ<br /> <br /> <br /> Tel:<br /> <br /> Tuy nhiên môi trƣờng nƣớc Hồ Núi Cốc đang<br /> có dấu hiệu bị ô nhiễm do nguồn thải từ các<br /> hoạt động phát triển kinh tế xã hội trong khu<br /> vực và phía thƣợng lƣu của Hồ gây nên. Do<br /> vậy, việc nghiên cứu chất lƣợng nƣớc Hồ Núi<br /> Cốc là một nội dung rất cần thiết để có cơ sở<br /> đánh giá ảnh hƣởng của phát triển kinh tế - xã<br /> hội đến môi trƣờng nƣớc Hồ Núi Cốc và đề<br /> xuất một số giải pháp bảo vệ môi trƣờng nƣớc<br /> hồ Núi Cốc đảm bảo phát triển bền vững<br /> vùng hồ.<br /> PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> , Email:<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 46<br /> <br /> tƣớng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án<br /> tổng thể bảo vệ môi trƣờng sinh thái, cảnh<br /> quan lƣu vực sông Cầu.<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Thị Minh Hƣơng và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Phương pháp quan trắc lấy mẫu ngoài hiện<br /> trường<br /> Vị trí thu mẫu và các thành phần đo đạc,<br /> phân tích<br /> Trên cơ sở khảo sát đặc điểm địa hình của hồ,<br /> các nguồn tiếp nhận nƣớc của hồ, các vị trí<br /> thu mẫu đƣợc lựa chọn, xác định mang tính<br /> đại diện và đặc trƣng cho chất lƣợng nƣớc hồ<br /> và các vùng trong hồ. Các thành phần thuỷ,<br /> lý, hoá đo đạc và phân tích đƣợc lựa chọn phù<br /> hợp với tính chất môi trƣờng hồ.<br /> Phương pháp thu mẫu và cố định mẫu<br /> Tại các điểm khảo sát, việc lấy mẫu nƣớc<br /> đƣợc tiến hành bằng dụng cụ lấy mẫu nƣớc<br /> chuyên dùng dung tích 2 lít ,do Wildco (Hoa<br /> kỳ) sản xuất. Mẫu đƣợc đựng trong bình nhựa<br /> trung tính và cố định bằng H2SO4 đặc đối với<br /> các chất có nguồn gốc hữu cơ và bằng HNO3<br /> đặc đối với các chỉ tiêu kim loại nặng. Mẫu<br /> phân tích vi sinh vật đƣợc đựng trong lọ thuỷ<br /> tinh 250 ml đã đƣợc khử trùng, đặt trong bình<br /> nƣớc đá. Các mẫu thuỷ hoá và vi sinh vật<br /> đƣợc bảo quản ở 4oC và đƣợc tiến hành phân<br /> tích ngay sau khi thu mẫu. Mẫu trầm tích<br /> đƣợc lấy và bảo quản theo tiêu chuẩn Việt<br /> Nam TCVN 6663-13:2000.<br /> Phương pháp phân tích mẫu<br /> Các yếu tố thuỷ lý (nhiệt độ, ô xy hoà tan, pH,<br /> độ dẫn, độ mặn, độ đục) đƣợc đo ngay tại<br /> hiện trƣờng bằng máy TOA WQC 22 A. Các<br /> yếu tố thuỷ hoá đa lƣợng đƣợc phân tích bằng<br /> máy so mầu Palintest photometer 5000 và<br /> máy quang phổ kế DR 2010.<br /> Nhu cầu ô xy hoá học COD đƣợc phân tích<br /> bằng phƣơng pháp chuẩn độ bicromat kali<br /> (K2Cr2O7), nhu cầu ô xy sinh hoá BOD đƣợc<br /> phân tích theo phƣơng pháp chuẩn của Hoa<br /> kỳ và Viện Kỹ thuật Châu á (AIT)<br /> Mẫu kim loại nặng đƣợc phân tích trên máy<br /> quang phổ hấp phụ nguyên tử AAS<br /> Mẫu dầu mỡ và dƣ lƣợng thuốc trừ sâu phân<br /> tích theo phƣơng pháp chuẩn của Mỹ trên<br /> máy sắc ký khí Shimadzu GC 14, chiết mẫu<br /> bằng n- Hecxan.<br /> <br /> 61(12/2): 46 - 54<br /> <br /> Phân tích coliform tổng số bằng phƣơng<br /> pháp màng lọc, nuôi cấy vi sinh vật trực<br /> tiếp trên môi trƣờng aga - en do ủ trong tủ<br /> điều nhiệt ở nhiệt độ 37 oC. Sau thời gian ủ<br /> trong tủ 12 giờ, đƣa mẫu ra đếm số khuẩn<br /> lạc trên đĩa nuôi cấy.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Chất lượng các nguồn nước đổ vào hồ<br /> Núi Cốc<br /> Nguồn cấp nƣớc chính cho Hồ Núi Cốc là<br /> Sông Công với lƣu lƣợng trung bình năm<br /> 14,9 m3/s và các nhánh suối khác đổ trực tiếp<br /> vào hồ: suối Mỹ Yên (xã Bình Thuận), Suối<br /> Lục Ba (xã Lục Ba), suối Kẻn (xã Vạn Thọ).<br /> Ngoài ra, Hồ Núi Cốc còn tiếp nhận trực tiếp<br /> nƣớc thải của khu du lịch Hồ Núi Cốc, khu<br /> dân cƣ xã Tân Thái. Chất lƣợng các nguồn<br /> nƣớc đổ vào Hồ Núi Cốc đƣợc đánh giá qua<br /> các mẫu nƣớc lấy trên các sông, suối trƣớc khi<br /> đổ vào hồ. Kết quả phân tích cụ thể nhƣ sau:<br /> Chất lượng các nguồn cấp nước chính cho<br /> Hồ Núi Cốc<br /> Nghiên cứu chất lƣợng nguồn cấp của Hồ Núi<br /> Cốc, tác giả đã thực hiện quan trắc tại các<br /> điểm tiếp nhận nƣớc gồm:<br /> NM1: Trên Sông Công trƣớc khi chảy vào Hồ<br /> Núi Cốc.<br /> NM2: Trên suối Mỹ Yên trƣớc khi chảy vào<br /> Hồ Núi Cốc.<br /> NM3: Trên suối Lục Ba trƣớc khi chảy vào<br /> Hồ Núi Cốc.<br /> NM4: Trên suối Kẻn trƣớc khi chảy vào Hồ<br /> Núi Cốc.<br /> Chất lƣợng các nguồn cấp nƣớc chính cho Hồ<br /> Núi Cốc đƣợc thể hiện tại bảng 1.<br /> Phân tích các mẫu nƣớc cho thấy, các nguồn<br /> cấp nƣớc Hồ Núi Cốc đã có dấu hiệu suy<br /> giảm chất lƣợng. Các chỉ tiêu ô nhiễm nhƣ<br /> BOD, COD tại một số nguồn nƣớc cấp đã ghi<br /> nhận vƣợt giá trị cho phép. Yếu tố ô nhiễm<br /> trong các nguồn cấp điển hình nhất là sắt (3<br /> trong 4 nguồn cấp đều ghi nhận hàm lƣợng<br /> sắt cao hơn giá trị quy định )<br /> Điểm đáng bàn là sông Công, nguồn cấp nƣớc<br /> chính của Hồ Núi Cốc lại có giá trị các chỉ<br /> tiêu ô nhiễm khá cao.<br /> <br /> Bảng 1. Chất lƣợng các nguồn nƣớc chính đổ vào Hồ Núi Cốc<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 47<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Thị Minh Hƣơng và cs<br /> Thông số<br /> Nhiệt độ<br /> <br /> Đơn vị<br /> 0<br /> <br /> C<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> NM1<br /> <br /> NM2<br /> <br /> NM3<br /> <br /> NM4<br /> <br /> 25,1<br /> <br /> 25,1<br /> <br /> 25,1<br /> <br /> 61(12/2): 46 - 54<br /> QCVN 08:2008<br /> A1<br /> <br /> A2<br /> <br /> 24,7<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> pH<br /> <br /> -<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6,7<br /> <br /> 6,7<br /> <br /> 6,8<br /> <br /> 6-8,5<br /> <br /> 6-8,5<br /> <br /> EC<br /> <br /> μS/cm<br /> <br /> 125<br /> <br /> 58<br /> <br /> 57<br /> <br /> 96<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> DO<br /> <br /> mg/l<br /> <br /> 8,77<br /> <br /> 8,92<br /> <br /> 5,72<br /> <br /> 7,35<br /> <br /> ≥6<br /> <br /> ≥5<br /> <br /> TDS<br /> <br /> mg/l<br /> <br /> 62<br /> <br /> 27<br /> <br /> 26,5<br /> <br /> 48<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> BOD5<br /> <br /> mg/l<br /> <br /> 18.6<br /> <br />