Khảo sát độ mở góc tiền phòng bằng siêu âm sinh hiển vi (UBM)

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐỘ MỞ GÓC TIỀN PHÒNG BẰNG SIÊU ÂM SINH HIỂN VI (UBM)<br /> Võ Thị Hoàng Lan*, Phạm Minh Tuấn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá sự tương quan giữa kết quả khảo sát độ mở góc tiền phòng bằng siêu âm sinh hiển vi và<br /> soi góc tiền phòng ở người bình thường.<br /> Phương pháp: nghiên cứu cắt ngang, mô tả có phân tích. Kết quả soi góc tiền phòng của 94 người bình<br /> thường được phân độ theo hệ thống Shaffer. UBM thực hiện trên cùng mắt gồm: độ sâu tiền phòng (ACD),<br /> khoảng cách mở góc tại vị trí 500µm (AOD500) và 750µm (AOD750), khoảng cách bè - nếp thể mi (TCPD), góc<br /> bè – mống mắt (TIA θ1), diện tích hõm góc (ARA). So sánh những biến số trên UBM và soi góc tiền phòng.<br /> Kết quả: Nghiên cứu tiến hành trên 64 nữ và 30 nam với tuổi trung bình 48,5 ± 15,19 tuổi. Phân độ góc<br /> tiền phòng quy ước thành hai nhóm: nhóm góc hẹp (độ 0 đến độ 2 theo Shaffer), nhóm góc rộng (độ 3 đến độ 4<br /> theo Shaffer). ACD thấp hơn ở phụ nữ, người lớn tuổi và góc hẹp. AOD500, AOD750, TCPD, TIA, ARA lớn<br /> nhất ở phần tư thái dương. AOD500, AOD750, TCPD, TIA, ARA càng nhỏ thì góc tiền phòng càng hẹp. UBM<br /> có độ phù hợp cao với soi góc tiền phòng trong đánh giá góc rộng và góc hẹp (Kappa = 0,768 – 0,869).<br /> Kết luận: UBM là công cụ khách quan đánh giá tốt độ rộng và cấu trúc góc tiền phòng.<br /> Từ khóa: siêu âm sinh hiển vi, soi góc tiền phòng<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATE THE ANTERIOR ANGLE OPENING BY ULTRASOUND BIOMICROSCOPY (UBM)<br /> Vo Thi Hoang Lan, Pham Minh Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 1 - 2013: 203 - 208<br /> Objective: To evaluate the correlation between the anterior angle opening by Ultrasound Bio- Microscopy<br /> (UBM) ang Gonioscopy in normal subjects.<br /> Methods: Cross- sectional analysed study. Gonioscopic results of 94 normal subjects were evaluated with<br /> Shaffer classification. UBM were performed in the same eye of each subject include: Anterior Chamber Depth<br /> (ACD), Angle opening distance at 500 µm (AOD500), angle opening distance at 750 µm (AOD750),<br /> Trabecular–Ciliary Process Distance (TCPD), Trabecular–iris angle (TIA θ1), Angle recess area (ARA).Then,<br /> compare UBM data and gonioscopy.<br /> Result: Research is performed in 64 females and 30 males with mean age 48.5 ± 15.19. Gonioscopic results<br /> were divided into 2 groups: narrow angle group ( Schaffer’s grade 0 to grade 2) – wide angle group (Schaffer’s<br /> grade 3 to grade 4). ACD is lower in female, elderly people and narrow angle. AOD500, AOD750, TCPD, TIA,<br /> ARA are biggest in temporal quarter. The smaller AOD500, AOD750, TCPD, TIA, ARA the narrower anterior<br /> angle. UBM has high correlation with gonioscopy in anterior angle evaluation (Kappa = 0.768 – 0.869).<br /> Conclusion: UBM is an objective method to evaluate the wideness and structural of anterior angle.<br /> Key words: ultrasound biomicroscopy, gonioscopy<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Glôcôm là nguyên nhân gây mù đứng hàng<br /> <br /> thứ hai trên thế giới sau thủy tinh thể- đây là<br /> nhóm bệnh gây mất thị lực không hồi phục.<br /> Số người bị glôcôm trên thế giới và ở Việt<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bộ Môn Mắt, Đại Học Y Dược<br /> Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang<br /> Tác giả liên lạc: BS Phạm Minh Tuấn<br /> ĐT: 0937997199<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> 203<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nam ngày càng gia tăng.<br /> Tìm hiểu giải phẫu học cơ bản về góc tiền<br /> phòng là bước tiếp cận đúng đắn. Soi góc tiền<br /> phòng là kỹ thuật đánh giá góc tiền phòng vẫn<br /> mang vai trò trụ cột trong chẩn đoán và quản lý<br /> bệnh glôcôm. Tuy nhiên, soi góc tiền phòng còn<br /> nhiều hạn chế: mang tính chủ quan, cho kết quả<br /> định tính, lý giải kết quả khó khăn do sự biến đổi<br /> sinh học rộng lớn ở góc tiền phòng, không thực<br /> hiện ở mắt đục giác mạc.<br /> Siêu âm sinh hiển vi là công cụ khảo sát góc<br /> tiền phòng không xâm lấn với độ phân giải cao,<br /> cho kết quả định tính- định lượng, khảo sát được<br /> ở những mắt đục môi trường trong suốt và cả<br /> hậu phòng. Tuy nhiên, ở nước ta vẫn chưa có<br /> nghiên cứu nào về UBM. Nhằm tìm ra công cụ<br /> hữu ích trong tầm soát và theo dõi trong điều trị<br /> glôcôm, chúng tôi thực hiện nghiên cứu “Khảo<br /> sát độ mở góc tiền phòng bằng siêu âm sinh hiển<br /> vi (UBM)” với mục tiêu xác định các biến số<br /> UBM ở người bình thường, đánh giá sự thống<br /> nhất kết quả của UBM và soi góc tiền phòng.<br /> Nghiên cứu tạo tiền đề ứng dụng UBM trong<br /> nhiều bệnh lý khác của nhãn cầu như glôcôm,<br /> viêm màng bồ đào trước, u bướu, chấn thương…<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG–PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng<br /> Nghiên cứu thực hiện ở người bình thường<br /> khám tại phòng khám bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí<br /> Minh từ 01/09/2011 đến 30/02/2012, hợp tác soi<br /> góc tiền phòng và siêu âm sinh hiển vi. Các bệnh<br /> nhân bị glôcôm, bệnh lý giác mạc, chấn thương,<br /> phẫu thuật nội nhãn, điều trị laser hay Pilocarpin<br /> được loại khỏi nghiên cứu.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu cắt ngang, mô tả có phân tích.<br /> <br /> 204<br /> <br /> Qui trình thực hiện<br /> Tiếp nhận bệnh nhân từ phòng khám, khai<br /> thác bệnh sử tiền căn và khám thị lực, nhãn áp,<br /> khám đáy mắt để chọn ra người thỏa điều kiện<br /> chọn mẫu. Thực hiện soi góc tiền phòng bằng<br /> kính ba gương Goldmann và đèn sinh hiển vi ở<br /> độ phóng đại 10-16x với ánh sáng phòng khám,<br /> sử dụng khe sáng ngắn và rộng 1mm, cường độ<br /> vừa đủ tránh ánh sáng chiếu vào diện đồng tử<br /> gây co đồng tử, bệnh nhân luôn nhìn thẳng đầu<br /> trong quá trình soi góc. Quan sát cấu trúc góc và<br /> phân độ góc theo Shaffer ở cả bốn góc phần tư.<br /> Thực hiên UBM trên cùng mắt bằng máy<br /> VuMax II. Bệnh nhân nằm ngữa, thực hiện lát<br /> cắt ở các kinh tuyến 12, 9, 6, 3 giờ đo giá trị các<br /> biến số:<br /> Độ sâu tiền phòng (ACD): khoảng cách<br /> trung tâm mặt sau giác mạc đến mặt trước thủy<br /> tinh thể.<br /> Khoảng cách mở góc tại vị trí 500µm<br /> (AOD500): khoảng cách giữa vùng bè và mống<br /> mắt vị trí 500µm từ cựa củng mạc.<br /> Khoảng cách mở góc tại vị trí 750µm<br /> (AOD750): khoảng cách giữa vùng bè và mống<br /> mắt vị trí 750µm từ cựa củng mạc.<br /> Khoảng cách bè – nếp thể mi (TCPD):<br /> khoảng cách giữa lưới bè và nếp thể mi vị trí<br /> 500µm từ cựa củng mạc.<br /> Góc bè – mống mắt (TIA θ1): góc của vùng<br /> lùi góc hay gọi là góc tiền phòng. Xác định đỉnh<br /> của góc tại vị trí sâu nhất của chân mống mắt. Vẽ<br /> một cạnh của góc đi từ đỉnh đến một điểm trên<br /> nội mô giác mạc cách cựa củng mạc 500µm, cạnh<br /> còn lại đi qua điểm gặp nhau giữa AOD500 và<br /> mống mắt.<br /> Diện tích hõm góc (ARA): khu vực hình tam<br /> giác bao quanh bởi mặt trước mống mắt, nội mô<br /> giác mạc và đường vẽ thẳng góc với nội mô giác<br /> mạc đến mống mắt trước cựa củng mạc 750µm.<br /> ARA được tính tự động bắng phần mềm Pro2000 sau khi xác định cựa củng mạc.<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng – Mắt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 1: Các biến số trên UBM.<br /> khác nhau không có ý nghĩa thống kê (phép<br /> AOD500 là đoạn BC, AOD750 là đoạn DE,<br /> kiểm χ², p = 0,216).<br /> ARA là diện tích hình ADEC.<br /> Tuổi trung bình nhóm nghiên cứu 48,5 ±<br /> Tất cả số liệu được ghi nhận và phân tích so<br /> 15,19 tuổi (từ 18 đến 84 tuổi). Tuổi trung bình<br /> sánh với kết quả soi góc tiền phòng.<br /> của nữ (50,02 ± 13,22 tuổi) và nam (45,27 ± 18, 57<br /> KẾT QUẢ<br /> tuổi) khác nhau không có ý nghĩa thống kê<br /> Nghiên cứu có 94 người, 64 nữ và 30 nam,<br /> (phép kiểm t, p=0,215).<br /> gồm 53 mắt phải (56,4%) và 41 mắt trái (43,6%),<br /> <br /> Tỷ lệ góc hẹp ở các phần tư<br /> 80<br /> <br /> 69.1<br /> <br /> 70<br /> <br /> 60.6<br /> <br /> Tỷ lệ phần trăm %<br /> <br /> 60<br /> <br /> 51.1<br /> 50<br /> <br /> 42.6<br /> <br /> 41.5<br /> <br /> 43.6<br /> <br /> 42.6 42.6<br /> Soi góc<br /> tiền phòng<br /> UBM<br /> <br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> <br /> Treh<br /> n<br /> <br /> Dö ôùi<br /> <br /> Muõ<br /> i<br /> <br /> Thaùi dö ông<br /> <br /> Góc phần tư<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ góc hẹp ở các phần tư.<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> 205<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Nhận xét: Trên soi góc tiền phòng và UBM:<br /> góc phần tư trên có tỷ lệ góc hẹp cao nhất.<br /> Khảo sát ở cả bốn phần tư:<br /> - Soi góc tiền phòng có 40,4% góc hẹp và<br /> 59,6% góc rộng<br /> - UBM có 48,9% góc hẹp và 51,1% góc rộng.<br /> <br /> Độ sâu tiền phòng (ACD) trung bình: 2,65 ±<br /> 0,38 mm; nhỏ nhất 1,84mm, lớn nhất 3,37mm;<br /> 95%CI: 2,57 – 2,72mm.<br /> ACD nam (2,79 ± 0,4mm) cao hơn nữ<br /> (2,58±0,35mm) có ý nghĩa thống kê (phân tích<br /> hiệp biến hiệu chỉnh yếu tố tuổi (p=0,04).<br /> <br /> Biểu đồ 2: ACD trung bình theo nhóm tuổi.<br /> hiệu chỉnh yếu tố giới tính r(91) = -0,521,<br /> ACD và nhóm tuổi có tương quan nghịch, có<br /> p