Khảo sát sự xuất hiện các phản ứng bất thường sau khi cho máu nhân đạo tại Bệnh viện Huyết học ‐ Truyền máu Cần Thơ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> KHẢO SÁT SỰ XUẤT HIỆN CÁC PHẢN ỨNG BẤT THƯỜNG  <br /> SAU KHI CHO MÁU NHÂN ĐẠO  <br /> TẠI BỆNH VIỆN HUYẾT HỌC ‐ TRUYỀN MÁU CẦN THƠ <br /> Nguyễn Ngọc Chi Lan*, Hồ Thị Tuyết*, Nguyễn Ngọc Huỳnh** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Hiến máu cứu người thường có nhiều lợi ích cho cơ thể. Tuy nhiên, có một số trường hợp xuất <br /> hiện các phản ứng không mong muốn sau khi hiến máu (HM). Đề tài nầy nhằm tìm hiểu tỉ lệ xuất hiện các phản <br /> ứng sau khi HM và các yếu tố ảnh hưởng đến tỉ lệ này. <br /> Phương  pháp  nghiên  cứu:  Mô  tả  cắt  ngang.  Chọn  ngẫu  nhiên  900  người  hiến  máu  (chia  đều  thành  3 <br /> nhóm: nhóm hiến 250 ml máu, nhóm hiến 350 ml máu và nhóm hiến 450 ml máu). Số liệu được ghi nhận bằng <br /> phương pháp khám và phỏng vấn trực tiếp thông qua bộ câu hỏi. Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 18.0. <br /> Kết quả: Tỉ lệ xuất hiện dấu hiệu bất thường cho cả 3 nhóm chiếm 4,7%, đa số  là phản ứng nhẹ (97,6% ). <br /> Tỉ lệ xuất hiện dấu hiệu bất thường cho nhóm hiến 250 ml máu chiếm 9,3%; nhóm hiến 350 và 450 ml máu <br /> chiếm 2,3%. Tuổi, giới, số lần hiến và yếu tố tâm lý có ảnh hưởng đến sự xuất hiện các phản ứng bất thường. <br /> Kết luận: Tỉ lệ xuất hiện các phản ứng bất thường khi hiến 450 ml máu thấp hơn hiến 250ml máu và có <br /> liên quan đến yếu tố tâm lý trước khi cho máu. <br /> Từ  khóa  liên  quan: hiến máu, hiến máu nhân đạo, phản ứng bất thường, phản ứng không mong muốn, <br /> bệnh viện huyết học truyền máu Cần Thơ… <br /> <br /> ABSTRACT <br /> ADVERSE REACTIONS AFTER VOLUNTARY DONATION OF BLOOD AT CAN THO <br /> HEAMATOLOGY – BLOOD TRANSFUSION HOSPITAL <br /> Nguyen Ngoc Chi Lan, Ho Thi Tuyet, Nguyen Ngoc Huynh <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ No 5 ‐ 2013: 108 ‐ 111 <br /> Background:  Voluntary  donors  normally  tolerate  blood  donation  very  well,  but,  occasionally,  adverse <br /> reactions may occur during or after of the blood collection. The aim of this study was to estimate the prevalence <br /> and the cause of reactions. <br /> Method: Cross – sectional described study.  <br /> Materials and methods:.The study was conducted over a period of 15 months, from March 2012 to  May <br /> 2013. The donor population analysed consisted of 900 voluntary donors  have donated whole blood  (divided into  <br /> three groups  donating 250 ml, 350 ml and 450 ml of blood). Data collection:  examination and direct interviews <br /> with a questionnaire. SPSS 18.0 software was employed to analyze the results.  <br /> Results:  Only 47 donors (4.2% of all the volunteers) suffered some kinds of adverse reaction: 97.6% had <br /> mild  reactions  (agitation,  sweating,  pallor,  cold  feeling,  sense  of  weakness,  and  nausea).  The  prevalence  of <br /> reactions of the group donating 250 ml  was 9.3%; and the groups donating 350  and  450  ml was the same <br /> (2.3%).  Factors  as  age,  sex,  amount  of  blood  donated  and  psychological  factors  affected  the  rate  of <br /> occurrence of abnormal reactions. <br /> * Trường Đại học Y Dược Cần Thơ <br /> <br />  <br /> <br /> **Bệnh viện Huyết Học Truyền Máu Cần Thơ  <br /> <br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Ngọc Chi Lan, ĐT: 01285039988, Email: nguyenlanblue@gmail.com <br /> <br /> 108<br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu Huyết Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusion: The prevalence of abnormal after donation 450 ml blood is lower than 250 ml. Psychological <br /> factors are related the appearance abnormal reactions. <br /> Key words: blood donation, donate, adverse reaction, Can Tho Hematology ‐ Blood transfution hospital.  <br /> <br />  ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Nhu cầu máu và các sản phẩm máu phục vụ <br /> cho điều trị ngày càng tăng. Do  vậy,  cần  nhiều <br /> người  cho  máu,  đặc  biệt  cho  máu  450  ml.  Tuy <br /> các túi máu 250ml, 350ml đều có thể tách được 3 <br /> thành  phần:  khối  hồng  cầu,  tiểu  cầu  và  huyết <br /> tương để phục vụ điều trị hiệu quả hơn nhưng <br /> việc điều chế sẽ khó khăn hơn, nguy cơ cao hơn <br /> so với túi máu 450ml. <br /> Bên cạnh đó, đã có nhiều nghiên cứu chứng <br /> minh,  hiến  một  thể  tích  máu  dưới  10%  tổng <br /> lượng máu trong cơ thể rất an toàn, không ảnh <br /> hưởng  gì  đến  sức  khỏe  người  cho  máu.  Tuy <br /> nhiên, vẫn còn rất nhiều người hiến máu lo ngại <br /> khi cho 450ml máu. <br /> Nhằm tìm hiểu sự xuất hiện các dấu hiệu bất <br /> thường  sau  khi  cho  máu  và  với  những  lượng <br /> máu  hiến  khác  nhau  (  250,  350,  450  ml)  tại  địa <br /> bàn thành phố Cần Thơ, chúng tôi tiến hành đề <br /> tài nầy. <br /> Mục  tiêu  nghiên  cứu:  So  sánh  tỉ  lệ  các  dấu <br /> hiệu  bất  thường  xảy  ra  sau  hiến  máu  giữa  các <br /> nhóm  thể  tích  250,  350  và  450  ml  và  tìm  hiểu <br /> những yếu tố ảnh hưởng. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> *Thiết kế nghiên cứu <br /> Mô tả cắt ngang có phân tích <br /> <br /> *Đối tượng nghiên cứu <br /> Người  hiến  máu  tình  nguyện  tại  bệnh  viện <br /> Huyết học – Truyền máu Cần Thơ. <br /> <br /> *Địa điểm và thời gian nghiên cứu <br /> Từ  tháng  3/2012  đến  5/2013  tại  bệnh  viện <br /> Huyết học – Truyền máu Cần Thơ. <br /> <br /> *Cỡ mẫu <br />  <br /> N=                                , p= 0,2  N= 300.  <br /> <br /> Chuyên Đề Truyền Máu Huyết Học <br /> <br /> Chọn  mẫu  ngẫu  hiên  900  người  hiến  máu <br /> (chia đều cho 3 nhóm thể tích hiến, mỗi nhóm <br /> 300). <br /> <br /> *Phương pháp thu thập số liệu <br /> Số  liệu  được  ghi  nhận  bằng  cách  khám  và <br /> phỏng  vấn  trực  tiếp  tất  cả  người  hiến  máu  tại <br /> bệnh viện và cộng đồng sau khi hiến máu thông <br /> qua bộ câu hỏi. <br /> <br /> Các bước tiến hành <br /> Cuộc  điều  tra  được  tiến  hành  tại  bệnh  viện <br /> Huyết  học‐  Truyền  máu  Cần  Thơ  và  tại  cộng <br /> đồng (đi theo xe lấy máu), theo trình tự: <br /> Người  hiến  máu  (NHM)  sau  khi  được  tư <br /> vấn và khám sức khỏe => kết luận đủ điều kiện <br /> tham  gia  HM  (100%  là  người  hiến  máu  nhân <br /> đạo).  <br /> ‐  Bước  1:  điều  tra  viên  sẽ  ghi  hỏi  và  nhận <br /> hành chánh, bệnh sử, tiền sử, các chỉ số cá nhân <br /> (mạch, huyết áp, cân nặng…) của NHM đủ điều <br /> kiện <br /> ‐  Bước 2: Trong quá trình lấy máu và ngay <br /> sau khi lấy máu xong. Điều ta viên  sẽ dựa vào <br /> bộ  câu  hỏi  quan  sát  và  phỏng  vấn  trực  tiếp  về <br /> những PƯBT xảy ra => ghi nhận vào bộ câu hỏi. <br /> ‐  Bước 3: Sau hiến máu, NHM sẽ phải nghỉ <br /> tại chỗ ít nhất 10 phút <br /> Điều tra viên sẽ tiếp tục quan sát và phỏng <br /> vấn trực tiếp về những PƯBT xuất hiện, tìm hiểu <br /> các yếu tố liên quan => ghi nhận vào bộ câu hỏi. <br /> Cuối  ngày  người  NC  sẽ  tổng  hợp  thống  kê <br /> lại bốc thăm ngẫu nhiên để quyết định đưa vào <br /> mẫu. <br /> <br /> Tiêu chuẩn đánh giá mức độ xuất hiện dấu <br /> hiệu bất thường ở người hiến máu:[4] <br /> ‐  Mức độ nhẹ: Hồi hộp, lo lắng, nhợt nhạt, <br /> cảm  giác  nóng  bừng,  vã  mồ  hôi,  choáng  váng, <br /> buồn  nôn,  nôn,  cảm  giác  khó  thở,  cảm  giác  ớn <br /> lạnh, mạch nhanh (tăng thêm trên 10 lần/phút so <br /> với trước cho máu). <br /> <br /> 109<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> ‐  Mức  độ  trung  bình:    Các  dấu  hiệu  nhẹ <br /> kèm theo một trong các biểu hiện sau: mất nhận <br /> biết  (ngất  xỉu),  thở  nhanh  nông  (nhịp  thở  ≥  28 <br /> lần/  phút),  co  giật  kiểu  tetanie,  mạch  chậm  và <br /> khó  bắt,  hạ  huyết  áp  (giảm  >  15  mmHg  so  với <br /> trước khi cho máu), co cứng cơ. <br /> ‐  Mức  độ  nặng:  Các  dấu  hiệu  nhẹ  hoặc <br /> trung  bình  kèm  theo  một  trong  các  biểu  hiện <br /> sau:  co  giật,  đại  tiểu  tiện  không  tự  chủ,  trụy <br /> tim mạch. <br /> <br /> *Xử lý và phân tích số liệu <br /> Bằng phần mềm thống kê SPSS 18.0. <br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Số 5 * 2013<br /> tích  nhỏ  250  ml  (61,5%),  350  ml  (38,5%),  p   0,05. <br /> Nam  gặp  các  phản  ứng  bất  thường  (4,4%) <br /> thấp  hơn  so  với  nữ  (8,5%),  sự  khác  biệt  có  ý <br /> nghĩa thống kê với p