Khảo sát tác động kháng viêm công thức kem chứa tinh dầu dương cam cúc và chitosan

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> KHẢO SÁT TÁC ĐỘNG KHÁNG VIÊM CÔNG THỨC KEM<br /> CHỨA TINH DẦU DƯƠNG CAM CÚC VÀ CHITOSAN<br /> Trần Anh Vũ*, Nguyễn Ngọc Yến*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Dược phẩm dùng trên da có nguồn gốc hóa học có thể gây ra các tác dụng phụ khi sử dụng lâu<br /> dài như teo da, sạm da… Vì vậy sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên ngày càng được nghiên cứu và sử dụng<br /> rộng rãi vì tính hiệu quả và an toàn.<br /> Mục tiêu: Khảo sát tác động kháng viêm của các kem thử nghiệm chứa tinh dầu dương cam cúc và<br /> chitosan từ nguồn nguyên liệu trong nước để chọn được kem có tác dụng dược lý tốt.<br /> Phương pháp: Dùng mô hình gây phù chân chuột bằng dung dịch formalin 2% để đánh giá tác động<br /> kháng viêm của các kem thử nghiệm. Tỉ lệ thành phần hoạt chất gồm tinh dầu dương cam cúc và chitosan<br /> trong các kem này được xây dựng theo phương pháp bố trí thí nghiệm kiểu yếu tố đầy đủ và tiến đến vùng<br /> gần dừng bằng phương pháp Box-Willson.<br /> Kết quả: Công thức kem thuốc chứa tinh dầu dương cam cúc 0,35% và chitosan 2,0% cho tác dụng<br /> dược lý tốt nhất, đạt hiệu lực kháng viêm là 62,20% so với kem đối chiếu là 61,45%.<br /> Kết luận: Tác động kháng viêm của kem thuốc chứa 0,35% tinh dầu dương cam cúc và 2% chitosan<br /> trong nghiên cứu này được xác định là tương đương với kem thuốc chứa tinh dầu dương cam cúc ngoại<br /> nhập 0,4%.<br /> Từ khoá: hiệu lực kháng viêm, tinh dầu dương cam cúc, chitosan.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INVESTIGATION INTO ANTI-INFLAMATORY ACTIVITY OF CREAM FORMULAS CONTAINING<br /> CHAMOMILE OIL AND CHITOSAN<br /> Tran Anh Vu, Nguyen Ngoc Yen* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 66 - 69<br /> Background: Topical products originated from chemicals may cause side effects such as skin atrophy and<br /> tawing skin when used for long term treatments. Natural products have been increasingly studied and used<br /> since their effectiveness and safety.<br /> Objective: To evaluate the anti- inflammatory activity of trial creams containing chamomile essential<br /> oil and chitosan sourced from the local markets in order to identify a cream having good pharmacological<br /> activity.<br /> Method: This study used the model of induced edema in hind paw of the rat with 2% formalin solution to<br /> evaluate the anti- inflammatory activities of the trial creams. The ratio of active ingredients including<br /> chamomile essential oil and chitosan in these creams were identified based on the completed factor<br /> experiment and the Box-Wilson method.<br /> Results: The cream formula containing 0,35% chamomile essential oil and 2% chitosan showed the best<br /> pharmacological activity. The anti-inflammatory activity of this cream was 62,2% which is comparable to<br /> that of the referenced cream (61,45%).<br /> Conclusion: The anti-inflammatory activity of cream containing 0,35% of the local chamomile essential<br /> *Khoa Dược, Đại học Y Dược TP. HCM<br /> Tác giả liện hệ: ThS. Trần Anh Vũ ĐT: 0903 932 504<br /> <br /> 66<br /> <br /> Email: trananhvubc@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> oil and 2% chitosan was identified to be equal to that of the cream containing 0,4% of imported chamomile<br /> essential oil.<br /> Keywords: anti-inflammatory activity, chamomile essential oil, chitosan.<br /> <br /> ĐẶTVẤN ĐỀ<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Trong nhiều sản phẩm ngoại nhập điều trị<br /> bệnh ngoài da, tinh dầu dương cam cúc đã<br /> được biết đến nhờ khả năng kháng viêm,<br /> kháng dị ứng rất tốt(1). Hiện nay ở Việt Nam đã<br /> chiết xuất thành công tinh dầu dương cam cúc<br /> từ dược liệu dương cam cúc di thực và được<br /> tiêu chuẩn hóa về mặt chất lượng, có thể sử<br /> dụng trong dược phẩm, mỹ phẩm. Chitosan là<br /> một nguồn nguyên liệu dễ tìm đã được chứng<br /> minh có khả năng tạo màng bảo vệ vết thương<br /> hiệu quả qua nhiều công trình nghiên cứu(4).<br /> Đề tài khảo sát tác động kháng viêm của các<br /> kem thử nghiệm chứa tinh dầu duơng cam cúc<br /> và chitosan nhằm chọn được một công thức<br /> kem thuốc cho tác dụng dược lý tốt, có nguồn<br /> gốc thiên nhiên từ chính các nguồn nguyên<br /> liệu và công nghệ sản xuất trong nước.<br /> <br /> Dùng mô hình gây phù chân chuột bằng<br /> dung dịch formalin 2% để đánh giá tác động<br /> kháng viêm của các kem thử nghiệm.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nguyên liệu<br /> Tinh dầu dương cam cúc, chitosan đạt tiêu<br /> chuẩn cơ sở (TCCS).<br /> Olivem 1000, polawax GP 200, tween 20,<br /> propylene glycol, chất tạo đặc, chất bảo quản,<br /> nước tinh khiết. (B&T-Ý, CRODA)<br /> Chất gây viêm là formalin.<br /> Kem đối chiếu chứa tinh dầu dương cam<br /> cúc 0,4% (Slovakia)<br /> <br /> Thiết bị<br /> Thiết bị đồng nhất hoá 10243-Nhật, làm<br /> mịn thuốc mỡ ERWEKA.<br /> Cân phân tích AND HR 2000-Nhật, cân kỹ<br /> thuật Sarito CP4202S-Nhật.<br /> Máy<br /> đo<br /> thể<br /> tích<br /> chân<br /> chuột<br /> Plethysmometer 7140-Ý.<br /> Keo thủy tinh giữ chuột với vỉ lưới đỡ.<br /> <br /> Súc vật nghiên cứu<br /> Chuột nhắt trắng, phái đực chủng Swiss<br /> albino, 5-6 tuần tuổi, trưởng thành, trọng lượng<br /> trung bình 22-25 g do Viện vắc xin và sinh<br /> phẩm y tế Nha Trang cung cấp. Nuôi ổn định<br /> 3-5 ngày trước khi tiến hành thí nghiệm.<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Khoa<br /> <br /> Phương pháp đánh giá tác động kháng viên(3)<br /> Chuột được chia làm các lô, mỗi lô từ 8-12<br /> con tùy thí nghiệm. Lô chuột chứng có gây<br /> viêm nhưng không được điều trị. Các lô chuột<br /> thử có gây viêm và được điều trị bằng các mẫu<br /> thử cần kiểm tra. Chuột được tiêm dưới da<br /> 0,02 ml formalin 2% vào gan bàn chân phải sau<br /> vào ngày thứ 1, 3, 5. Chân trái không tiêm làm<br /> chứng. Các lô chuột được bôi mẫu thử 2 lần<br /> mỗi ngày, liên tục trong 6 ngày. Lô chứng<br /> cũng được tiêm formalin nhưng không được<br /> bôi gì.<br /> Đánh giá mức độ viêm bằng cách đo thể<br /> tích chân chuột bằng thiết bị Plethysmometer<br /> vào sáng ngày thứ bảy. Tiến hành đo 3 lần và<br /> lấy giá trị trung bình.<br /> <br /> Tính toán kết quả<br /> Mức độ tăng thể tích chân chuột biểu thị<br /> mức độ viêm và được tính theo công thức:<br /> X% =<br /> <br /> Số đo chân phải – số đo chân trái<br /> Số đo chân trái<br /> <br /> x100<br /> <br /> X%: mức độ tăng kích thước chân chuột<br /> <br /> Tác dụng ức chế phù (hiệu lực kháng<br /> viêm) được biểu thị bằng tỷ lệ % giảm mức độ<br /> tăng thể tích bàn chân của lô chuột thử thuốc<br /> so với mức độ tăng của lô chứng và được tính<br /> theo công thức<br /> Y% =<br /> <br /> X%chứng – X%thử<br /> X%chứng<br /> <br /> x100<br /> <br /> Y%: Hiệu lực kháng viêm (tỉ lệ giảm mức độ phù bàn<br /> chân chuột)<br /> <br /> Đánh giá kết quả<br /> Kết quả được tính theo số trung bình ở mỗi<br /> lô chuột. Dùng phép thống kê Mann-Whitney<br /> <br /> 67<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> của phần mềm Minitab 14.0 để so sánh hiệu<br /> lực kháng viêm giữa các lô với nhau và với<br /> thuốc đối chiếu. P < 0,05 được cho là có ý<br /> nghĩa thống kê.<br /> - Bào chế một số công thức kem thuốc theo<br /> qui trình và các tá dược đã được nghiên cứu,<br /> có sự phối hợp giữa tinh dầu dương cam cúc<br /> và chitosan với các tỉ lệ thăm dò khác nhau.<br /> - Đánh giá tác động kháng viêm của các<br /> kem thăm dò để khảo sát ý nghĩa của sự phối<br /> hợp các hoạt chất.<br /> - Tối ưu hóa thành phần hoạt chất trong<br /> công thức([22)] nhằm chọn ra tỉ lệ phối hợp của<br /> hai hoạt chất trong kem vừa cho tác động<br /> kháng viêm tốt vừa đem lại hiệu quả kinh tế<br /> theo phương pháp bố trí thí nghiệm kiểu yếu<br /> tố đầy đủ và tiến đến vùng gần dừng bằng<br /> phương pháp Box-Willson.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Qua các thí nghiệm thăm dò, tỉ lệ hoạt chất<br /> trong các công thức kem thuốc được đề nghị là<br /> Tinh dầu dương cam cúc .......... 0,1 - 0,3%<br /> Chitosan ...................................... 1 - 3%<br /> Tá dược ....................................... vđ 100%<br /> <br /> Khảo sát tác động kháng viêm của tinh<br /> dầu dương cam cúc và chitosan<br /> Kết quả khảo sát ý nghĩa của sự phối hợp<br /> tinh dầu dương cam cúc và chitosan đến tác<br /> động kháng viêm được trình bày ở bảng 1.<br /> Bảng 1. Khảo sát ảnh hưởng của nồng độ tinh dầu<br /> dương cam cúc và chitosan đến tác động kháng viêm<br /> Công<br /> thức<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> Lô chứng<br /> <br /> Nồng độ<br /> chitosan<br /> (%)<br /> 0<br /> 2<br /> 2<br /> <br /> Nồng độ tinh<br /> Hiệu lực<br /> dầu dương cam kháng viêm<br /> cúc (%)<br /> (%)<br /> 0<br /> 7,96<br /> 0<br /> 23,06<br /> 0,2<br /> 44,98<br /> 0<br /> <br /> Nhận xét<br /> So sánh hiệu lực kháng viêm của lô điều trị<br /> bằng mẫu tá dược (không chứa hoạt chất) và<br /> lô chứng (không điều trị), nhận thấy tá dược<br /> cũng có tác dụng làm giảm nhẹ độ phù chân<br /> <br /> 68<br /> <br /> chuột nhưng không có ý nghĩa thống kê<br /> (p>0,05).<br /> So sánh hiệu lực kháng viêm của lô điều trị<br /> bằng tá dược và lô có chứa hoạt chất, có sự<br /> khác nhau có ý nghĩa thống kê (p 0,05) nhưng vẫn ghi nhận có sự tăng<br /> hiệu lực kháng viêm. Hơn nữa khi so sánh tác<br /> động kháng viêm của công thức 7 với kem đối<br /> chiếu chứa tinh dầu dương cam cúc 0,4% nhận<br /> thấy hiệu lực kháng viêm của công thức 7 là<br /> 62,20 so với kem đối chiếu là 61,45%. Vì vậy<br /> chọn công thức 7 với nồng độ tinh dầu dương<br /> cam cúc là 0,35% và chitosan 2% là phù hợp.<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Nghiên cứu đã xác định được tỉ lệ tinh dầu<br /> dương cam cúc 0,35% và chitosan 2% trong<br /> kem thuốc cho tác động kháng viêm tương<br /> đương với kem thuốc chứa tinh dầu dương<br /> cam cúc ngoại nhập. Qua kết quả này, chế<br /> phẩm đã góp phần vào việc ứng dụng một<br /> cách hiệu quả các sản phẩm từ dương cam cúc<br /> di thực trồng tại Việt Nam, một nguồn nguyên<br /> liệu quí nhưng chưa được đầu tư nghiên cứu<br /> rộng rãi ở nước ta.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Đỗ Huy Bích và cộng sự (2003), Cây thuốc và động vật làm<br /> thuốc ở Việt Nam, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội,<br /> trang 701-704<br /> Nguyễn Thị Chung (2006), Ứng dụng tối ưu hoá thống kê<br /> trong lĩnh vực nghiên cứu dược phẩm, đại học Y Dược<br /> thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Vogel H.G. (2008), Drug Discovery and Evaluation:<br /> Pharmacological Assays, Third Edition, Springer, New York,<br /> pp. 1094-1113.<br /> Vũ Thị Ngọc Thanh, Nguyễn Thị Bình, Nguyễn Văn Huệ<br /> (2002), “Nghiên cứu diễn biến mô học tại chỗ vết thương<br /> bỏng được điều trị bằng kem chitosan trên thực nghiệm”,<br /> Tạp chí Dược học số 4/2002, trang 24-26.<br /> <br /> 69<br /> <br />