Khảo sát vi trùng học và đáp ứng kháng sinh điều trị viêm phúc mạc ở bệnh nhân thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT VI TRÙNG HỌC VÀ ĐÁP ỨNG KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ <br /> VIÊM PHÚC MẠC Ở BỆNH NHÂN THẨM PHÂN PHÚC MẠC LIÊN TỤC <br /> NGOẠI TRÚ TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY <br /> Trần Lê Quân* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở đầu: Viêm phúc mạc là một trong những biến chứng quan trọng hàng đầu của bệnh nhân thẩm phân <br /> phúc mạc liên tục ngoại trú.  <br /> ‐ Mục tiêu: Xác định tỷ lệ viêm phúc mạc, tỷ lệ các loại vi trùng gây viêm phúc mạc và đáp ứng kháng sinh <br /> điều trị viêm phúc mạc ở bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối đang được điều trị bằng thẩm phân phúc mạc <br /> liên tục ngoại trú. <br /> Phương pháp nghiên cứu: đòan hệ hồi cứu. <br /> Kết quả: Trong ba năm từ 01/01/2009 đến 31/12/2011 có 650 bệnh nhân được điều trị thay thế thận bằng <br /> phương pháp CAPD tại khoa Thận, bệnh viện Chợ Rẫy, trong đó có 321 đợt bệnh nhân bị viêm phúc mạc đã <br /> nhập viện điều trị. Tỷ lệ viêm phúc mạc cho các năm 2009, 2010, và 2011 lần lượt là 0,357; 0,481 và 0,575. Tỷ lệ <br /> cấy dịch thẩm phân dương tính là 36,4% (vi trùng gram dương chiếm 16,2%, vi trùng gram âm chiếm 20,2%). <br /> Có 276/321 (86%) trường hợp đáp ứng kháng sinh. Vi trùng gram dương có tỷ lệ đáp ứng kháng sinh cao hơn <br /> so với vi trùng gram âm (96,2% so với 83,1%, p = 0,025). Phối hợp kháng sinh hiệu quả nhất là cephazoline và <br /> ceftazidime. <br /> Kết luận: tỷ lệ viêm phúc mạc hiện nay là khoảng 0,575 đợt/bệnh nhân‐năm. Vi khuẩn thường gặp nhất là <br /> vi khuẩn gram âm. Kháng sinh hiệu quả, có lợi và kinh tế nhất là cặp kháng sinh cephazoline và ceftazidime. <br /> Từ khóa: viêm phúc mạc, thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú, vi trùng, đáp ứng kháng sinh <br /> <br />  ABSTRACT <br /> BACTERIA AND ANTIBIOTIC RESPONSE OF PERITONITIS IN CAPD PATIENTS OF CHORAY <br /> HOSPITAL <br /> Tran Le Quan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 3 ‐ 2013: 97 ‐ 103 <br /> Background:  Peritonitis  is  still  one  of  the  most  important  complications  of  continuous  ambulatory <br /> peritoneal dialysis (CAPD).  <br /> ‐  Objective:  calculate  the  peritonitis  rate  of  CAPD  patients,  rate  of  agents  that  cause  peritonitis  and  of <br /> antibiotic response of CAPD peritonitis patients.  <br /> Method: retrospective cohort. <br /> Results:  From  01/01/2009  to  12/31/2011  there  were  650  patients  followed  the  CAPD  program  in <br /> Nephrology Department of ChoRay hospital. There were 321 cases of peritonitis admitted. The peritonitis rate of <br /> the  year  2009,  2010  and  2011  was  0.357,  0.481  and  0.575  patient‐year  respectively.  Positve  culture  rate  was <br /> 36.4% (including 16.2% gram positive and 20.2% gram negative bacteria). 276/321 cases (86%) responsed to <br /> antibiotic treatment. Gram positive bacteria had higher response rate than gram negative one (96.2% vs 83.1%, p <br /> = 0.025). Most effective antibiotic combination was cefazolin and ceftazidime. <br /> Conclusion: the peritonitis rate of CAPD patients was 0.575 patient‐year. Most popular bacteria were gram <br /> * Khoa Thận, Bệnh viện Chợ Rẫy <br /> Tác giả liên lạc: BS Trần Lê Quân <br /> <br /> Chuyên Đề Thận ‐ Niệu <br /> <br />  <br /> ĐT: 0906623939  <br /> <br /> Email: tlquan4@gmail.com <br /> <br /> 97<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013<br /> <br /> negative. Most effective antibiotic combination was cefazolin and ceftazidime.  <br /> Keywords: peritonitis, continuous ambulatory peritonium dialysis, bacteria, antibiotic response<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Viêm  phúc  mạc  là  một  trong  những  biến <br /> chứng  quan  trọng  hàng  đầu  của  bệnh  nhân <br /> thẩm  phân  phúc  mạc  liên  tục  ngoại  trú <br /> (CAPD)(5).  Các  loại  vi  trùng  gây  bệnh  và  đáp <br /> ứng kháng sinh là mối quan tâm hàng  đầu  khi <br /> điều trị viêm phúc mạc ở bệnh nhân CAPD. Tuy <br /> nhiên, chưa có nghiên cứu đánh giá việc điều trị <br /> viêm phúc mạc đặc thù với tình hình đề kháng <br /> kháng  sinh  tại  Việt  Nam.  Do  đó  cần  có  một <br /> nghiên  cứu  đánh  giá  tình  hình  điều  trị  viêm <br /> phúc mạc và các kết quả của điều trị, để từ đó có <br /> thể  có  nhận  định  tốt  hơn  về  tình  hình  điều  trị <br /> viêm phúc mạc ở những bệnh nhân thẩm phân <br /> phúc mạc. <br /> Nghiên  cứu  này  phân  tích  tần  suất  viêm <br /> phúc mạc, tần suất các tác nhân vi sinh, độ nhạy <br /> cảm của chúng với kháng sinh và kết  quả  điều <br /> trị viêm phúc mạc. Qua đó có thể giúp các thầy <br /> thuốc lâm sàng có cái nhìn rõ hơn về các chủng <br /> vi  khuẩn  gây  bệnh,  đáp  ứng  của  các  chủng  vi <br /> khuẩn  đối  với  kháng  sinh,  hiệu  quả  điều  trị  và <br /> giúp  các  thầy  thuốc  có  hướng  chọn  lựa  kháng <br /> sinh  khởi  đầu  theo  kinh  nghiệm  tốt  hơn,  theo <br /> tình hình nước ta. <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Xác định tỷ lệ viêm phúc mạc ở bệnh nhân <br /> suy thận mạn giai đoạn cuối đang được điều trị <br /> bằng thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú. <br /> Khảo  sát  tỷ  lệ  các  loại  vi  trùng  gây  viêm <br /> phúc mạc ở bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn <br /> cuối  đang  được  điều  trị  bằng  thẩm  phân  phúc <br /> mạc liên tục ngoại trú. <br /> Khảo sát đáp ứng một số kháng sinh điều trị <br /> viêm phúc mạc ở bệnh nhân suy thận mạn giai <br /> đoạn  cuối  đang  được  điều  trị  bằng  thẩm  phân <br /> phúc mạc liên tục ngoại trú. <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Nghiên cứu là một nghiên cứu hồi cứu mô tả <br /> khảo sát những bệnh nhân thẩm phân phúc mạc <br /> liên  tục  ngoại  trú  bị  viêm  phúc  mạc  phải  nhập <br /> <br /> 98<br /> <br /> khoa  Nội  Thận  Bệnh  viện  Chợ  Rẫy  trong  thời <br /> gian 3 năm từ đầu 2009 đến cuối 2011. <br /> Phương pháp thu thập số liệu <br /> Hồi cứu hồ sơ bệnh nhân.  <br /> Tiêu chuẩn loại trừ: <br /> ‐  Những  bệnh  nhân  đã  được  chẩn  đoán <br /> viêm  phúc  mạc  từ  các  bệnh  viện  khác  chuyển <br /> đến <br /> ‐  Những  bệnh  nhân  bị  viêm  phúc  mạc  sau <br /> khi  được  đặt  catheter  Tenckhoff  trong  vòng  14 <br /> ngày. <br /> ‐ Những bệnh nhân viêm phúc mạc tử vong <br /> trong vòng 48 giờ kể từ lúc nhập viện. <br /> ‐  Những  bệnh  nhân  có  đợt  viêm  phúc  mạc <br /> xuất hiện trong vòng 28 ngày kể từ lúc kết thúc <br /> điều trị đợt viêm phúc mạc trước và có kết quả <br /> cấy  vi  khuẩn  của  2  đợt  giống  nhau  thì  gọi  là <br /> viêm phúc mạc tái phát và vẫn được tính là liên <br /> tục với đợt viêm phúc mạc trước đó, không tính <br /> là một đợt viêm phúc mạc mới(12). <br /> Định nghĩa một số biến số: <br /> + Cấy: lấy 50ml dịch thẩm phân quay ly tâm <br /> 3000  vòng  trong  thời  gian  15  phút  và  đưa  cặn <br /> lắng vào môi trường cấy. <br /> + Kháng sinh ban đầu: kháng sinh theo phác <br /> đồ,  được  sử  dụng  ngay  khi  có  khả  năng  chẩn <br /> đoán  viêm  phúc  mạc.  Tại  bệnh  viện  Chợ  Rẫy, <br /> kháng  sinh  ban  đầu  theo  phác  đồ  bao  gồm: <br /> Cephazolin 1g phối hợp với Ceftazidim 1g ngâm <br /> trong túi dịch ban đêm.  <br /> +  Đáp  ứng  điều  trị:  khi  dịch  đục  trở  nên <br /> trong,  đánh  giá  bằng  mắt  thường,  xét  nghiệm <br /> dịch thẩm phân có dưới 100 bạch cầu/1 ml dịch <br /> + Không đáp ứng là sau khi đã dùng những <br /> loại  kháng  sinh  có  thể,  nhưng  tình  trạng  viêm <br /> phúc mạc không cải thiện, dịch thẩm phân vẫn <br /> còn đục/mờ. <br /> + Kết thúc 1 ca nghiên cứu: khi kết thúc đợt <br /> điều trị kháng sinh đối với những trường hợp có <br /> đáp  ứng  kháng  sinh  hoặc  khi  rút  catheter <br /> <br /> Chuyên Đề Thận ‐ Niệu  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 <br /> Tenckhoff  hoặc  bệnh  nhân  tử  vong  đối  với <br /> những trường hợp không đáp ứng kháng sinh. <br /> Các  số  liệu  được  khảo  sát  tính  chuẩn,  trình <br /> bày  trung  vị  và  các  khoảng  dao  động.  Dùng <br /> thống kê mô tả xác định tần suất các biến số. Sử <br /> dụng phần mềm Excel và SPSS để nhập số liệu <br /> và phân tích số liệu. Các phép kiểm thống kê có <br /> ngưỡng có ý nghĩa được chọn là p