Kỹ năng thực hành điều dưỡng (Tập 2): Phần 1

Chia sẻ: Minh Quan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:224

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kỹ năng thực hành điều dưỡng (Tập 2): Phần 1 cung cấp cho người học những kiến thức như: các kỹ thuật đưa thuốc vào cơ thể; các kỹ thuật truyền dịch;...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ năng thực hành điều dưỡng (Tập 2): Phần 1

YT N NG TH C HÀNH UD NG DÙNG CHO SINH VIÊN IH C UD NG P II NHÀ XU T B N Y H C
CH O BIÊN SO N: khoa h c & ào t o, B Y t CH BIÊN: - Ts. ình Xuân - Ths. Tr n Th Thu n NH NG NG I THAM GIA BIÊN SO N: - Ths. Tr n Th Thu n - Ths. Nguy n Th S ng - Ths. oàn Th Anh Lê - Ths. Tr n Th y Khánh Linh - Ths. Nguy n M nh D ng - CN. T ng V nh Phú - Ths. V Th Minh Ph ng - Ths. Hoàng Công Chánh - Bs. Nguy n ng Th ng - BS. CKII. Tr n c Thái - TS. Lê V n An - TS. Nguy n Th Kim Hoa TH KÝ BIÊN SO N: Ths. Nguy n M nh D ng THAM GIA T CH C B N TH O: Ths. Phí V n Thâm TS. Nguy n M nh Pha
i nói u K n ng th c hành u d ng g m 55 k n ng thông th ng c u ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này c ch n c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng i h c, Cao ng ào t o u ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá, th ng nh t và c p nh t các k thu t u d ng. Tài li u c s giúp ,c n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i h c Saxion ã h ng d n cách thi t k sách dùng cho sinh viên u d ng; các b c c u trúc xây ng th nào phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên u d ng. Tài li u c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng u d ng a các tr ng i h c Y Hà N i, ih c u d ng Nam nh, i h c Y Hu và i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách c phân ra làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p II g m có các ch ng t VI n IX. Ch ng VI, VII, VIII trình bày các k thu t h tr u tr nh : a thu c vào c th , k thu t truy n d ch và các k thu t u tr u d ng; ch ng IX dành cho các k thu t s c u, c p c u. Cu n sách c trình bày tuân theo ph ng pháp gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân u d ng t h c, ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t u ng c s . Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c. NG CH BIÊN Ts. ình Xuân Ths. Tr n Th Thu n
CL C i dung Trang CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH 1. Gi i thi u toàn ch ng............................................................................. 1 2. Phát thu c và ghi chép ............................................................................. 3 3. Cách pha thu c ...................................................................................... 15 4. a thu c qua ng mi ng, m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ........... 26 5. Dùng thu c qua ng tiêm .............................................................. 56 CH NG VII CÁC K THU T TRUY N D CH 1. Chu n b t catheter t nh m ch trung tâm............................................. 87 2. K thu t t kim lu n ngo i vi ............................................................... 105 3. K thu t truy n d ch t nh m ch ............................................................. 119 4. Truy n d ch d i da ............................................................................. 135 5. K thu t truy n máu ............................................................................. 150 6. Nuôi d ng hoàn toàn b ng ng t nh m ch .................................... 169 7. K thu t s d ng b m tiêm n .......................................................... 187 8. K thu t s d ng máy truy n d ch ........................................................ 203 CH NG VIII CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 221 2. Thay b ng r a v t th ng s ch ........................................................... 224 3. Thay b ng r a v t th ng nhi m khu n .............................................. 235 4. Thay b ng r a v t th ng d n l u ...................................................... 246 5. K thu t thay b ng h u môn nhân t o .................................................. 258 6. Thay b ng v t th ng - c t ch ............................................................. 272 7. K thu t hút m rãi ............................................................................. 283 8. Th ôxy qua m i và ng m khí qu n .................................................. 297 9. Cách l y b nh ph m làm xét nghi m ................................................... 305 10. Tr giúp bác s ch c dò ....................................................................... 327 11. Ch m nóng - ch m l nh .................................................................. 340 CH NG IX P C U BAN U 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 367 2. S c u gãy x ng ............................................................................... 369 3. Các bi n pháp c m máu t m th i ......................................................... 394 4. K thu t b ng ....................................................................................... 407 5. C p c u ng ng tu n hoàn ................................................................... 415 6. V n chuy n n n nhân........................................................................... 429 Tài li u tham kh o .............................................................................................427
CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH 1. Gi i thi u toàn ch ng 1.1. Danh sách các k n ng trong ch ng - Phát thu c và ghi chép . - Cách pha thu c - a thu c qua ng m t, tai, m i, mi ng, da, tr c tràng. - Tiêm: Tiêm trong da. Tiêm d i da. Tiêm b p Tiêm t nh m ch. 1.2. M c tiêu chung toàn ch ng 1. Nh n nh c tình tr ng chung c a ng i b nh tr c khi dùng thu c 2. Trình bày c k n ng ki m tra thu c tr c khi dùng cho ng i b nh 3. Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng i b nh ng a nh m l n thu c 4. Th c hi n c k n ng dùng thu c an toàn và hi u qu 5. H ng d n cho ng i b nh nh n bi t các d u hi u b t th ng sau khi dùng thu c 6. Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh 2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong Có nhi u ng a thu c vào c th : ng mi ng ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ng s d ng ngoài da ng tiêm Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng cho thu c thích h p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o v k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng an toàn. 1
Nh ng yêu c u c n thi t khi ng i u d ng cho ng i b nh dùng thu c là nh ng ki n th c v thu c, th c hi n vi c ki m tra các u úng tr c khi cho ng i b nh dùng thu c nh : úng ng i b nh, úng thu c Bác s ch nh, úng li u dùng, úng ng cho thu c và úng th i gian. Trong khi th c hi n vi c cho thu c tác phong ng i u ng c ng c n c n tr ng trong vi c áp d ng các ph ng pháp cho thu c, sau khi cho thu c u d ng c ng c n theo dõi tác d ng c a thu c và h ng d n ng i b nh phát hi n các d u ch ng ch quan phát hi n s m và x trí k p th i các tai bi n có th x y ra do dùng thu c. 2.2. Ki m tra tr ch c Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh d u vào c t t ng ng v i câu úng hay sai STT i dung úng Sai 1 T th ng i giúp tránh nguy c hít s c khi cho u ng thu c u d ng ch c n th c hi n úng theo y l nh c a th y thu c 2 cho dù ch a hi u rõ v thu c Ng i b nh m t ph n x nu t không cho thu c b ng ng 3 mi ng Ng i bênh có th nhai t t c các lo i thu c d ng viên cho h p 4 thu d và nhanh Thu c t h u môn th ng c dùng khi ng i b nh không 5 ng c 6 Ng i b nh li t m t, mi ng méo không u ng thu c c n ép bu c a thu c vào c th ng i b nh khi h t 7 ch i không ch u dùng thu c 8 Cho ng i b nh n m t th ph khoa khi t thu c vào âm o 9 C n v sinh b ph n sinh d c c a ng i b nh tr c khi t thu c vào âm o 10 Sau khi t thu c vào h u môn, ng i b nh c n n m ngh ít nh t là 10 phút 11 Thu c t vào tr c tràng sâu kho ng 2-3 cm i v i ng il n 12 Ng i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày 13 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng 14 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t d ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác u tr 15 N i m n ng a, ch y n c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d ng thu c 2
PHÁT THU C VÀ GHI CHÉP 1. Gi i thi u k n ng Th c hi n phát thu c cho ng i b nh và ghi chép vào h s là m t ph n quan tr ng trong k thu t cho ng i b nh dùng thu c. Vì v y, u d ng nên nh n th c rõ trách nhi m và l u ý nh ng m quan tr ng tránh s nh m l n gây h u qu n k t qu u tr và nh h ng n ng i b nh. u d ng c n bi t rõ nh ng thông tin v d c ng h c c a thu c phát cho ng i b nh nh tên thu c, lo i thu c, hình d ng, tác d ng chính, tác d ng ph , y u t h p th và bài ti t… Sao chép t h s òi h i s chính xác cao nên u d ng c n sáng su t sao chép y l nh chính xác và th c hi n nghiêm ch nh y l nh, n u không rõ y l nh ph i h i l i, không ý i y l nh hay th c hi n y l nh mi ng. Khi phát thu c, u d ng ph i ch c ch n ng ng i b nh n m rõ li u dùng thu c, ng dùng và th i gian dùng thu c cho t ng lo i. u d ng nên t n tình gi i áp cho ng i b nh khi h có v n th c m c vì m i nghi ng liên quan n vi c dùng thu c u có th nh h ng n s c kh e ng i nh. 2. M c tiêu k n ng Trình bày nh ng ki n th c c b n v thu c ng i ud ng c n bi t Li t kê các y u t quy t nh tác d ng c a thu c. Phân tích nh ng tác phong c a ng i ud ng khi phát thu c cho ng i b nh Tính li u thu c chính xác. Chu n b y . Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t l y thu c phát cho ng i b nh. Th c hi n ghi h s rõ ràng. Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n 3. Lý thuy t liên quan Nh ng ki n th c c b n v thu c ng i ud ng c n bi t Tên thu c: t lo i thu c có th có nhi u tên thu c: tên hóa h c, tên bi t d c, tên th ng m i Công d ng thu c: Ch ng nhi m khu n: các lo i kháng sinh, sulfamid Phòng b nh: vaccine, huy t thanh Ch n oán b nh: BCG test Gi m tri u ch ng: gi m au, gi m s t, gi m ho… Tác d ng thu c: Tác d ng t i ch : nh ng thu c không phân ph i toàn thân, ch có tác d ng t i m t i nh t nh có tác d ng mong mu n Tác d ng toàn thân: nh ng thu c v t qua hàng rào sinh h c vào máu phân ph i kh p c th t o nên các tác d ng tr c ti p ho c gián ti p v i các lo i tác d ng sau: Tác d ng chính: tác d ng mong mu n t k t qu u tr . Ví d : tác d ng chính a Aspirin là kháng viêm, gi m au. Tác d ng ph : tác d ng không mong mu n c a thu c. Ví d : tác d ng ph c a Aspirin là viêm loét d dày. 3
Tác d ng h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra hi u ng nh t th i sau ó tr l i tr ng thái ban u. Ví d : thu c tê gây nên tác d ng c ch th n kinh c m giác m t th i gian sau ó c m giác l i h i ph c. Tác d ng không h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra trên c th không thay i. Ví d : dùng Tetracycline tr em gây nên hi n t ng vàng r ng do tetracycline t o ph c i canxi. Tác d ng ch n l c: thu c tác d ng toàn thân phân ph i n nhi u c quan nh ng có tác d ng c hi u s m nh t trên m t c quan. Ví d : Codein tác d ng ch n l c c ch trên trung tâm ho nên s d ng ch a h n là tác d ng gi m au. Tác d ng i kháng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gi m ho c t ho t tính c a nhau. Có nhi u lo i i kháng nh i kháng c nh tranh, i kháng không c nh tranh, i kháng ch c ph n, i kháng hóa h c… Tác d ng hi p ng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gia t ng ho t tính có l i ho c có h i. Các y u t quy t nh tác d ng c a thu c: D ng thu c: thu c viên, thu c b t, dung d ch… ng thu c c tính Viên Viên nén: c ng, u ng v i nhi u n c, thu c c h p thu ru t Viên b c ng: thu c c áo l p ngoài là ng b o qu n, giúp ng d , và gi m kích thích d dày Viên bao tan trong ru t: thu c c bao bên ngoài l p nh film, giúp b o qu n thu c không b phân h y d dày, khi xu ng ru t non m i có tác ng Viên ng m Th r n có v ng t do có ng, c ng m cho n khi tan h t, thu c p thu và ng m qua niêm m c Có 2 lo i: - Ng m d il i h p thu qua niêm m c d il i - Ng m trong mi ng thu c h p thu qua niêm m c vùng má và 1 ph n niêm m c d dày Viên s i b t D ng viên nén, g p n c s tan nhanh và s i b t, thu c c h p thu qua niêm m c Viên nang Thu c c bao bên ngoài là l p gelatin giúp nu t d , h u h t l p gelatin này s tan d dày, thu c h p thu qua niêm m c d dày hay ru t. Có lo i viên nang bên trong là thu c b t, d ng h t, d ng d u hay gel Dung d ch Thu c hòa tan trong dung môi th ng là n c, h p thu nhanh Si-rô Dung d ch có m c do có ng b o qu n thu c, có th có thêm h ng t o mùi th m giúp d u ng, th ng dùng cho tr em Nh t ng Thu c c phân tán trong môi tr ng d u, h p thu niêm m c d dày hay ru t Huy n d ch Tinh th thu c c treo trong dung môi là n c, h p thu qua niêm m c 4
Tu i ng i b nh: L u ý s d ng thu c cho tr em và ng i cao tu i vì c m sinh lý c th trên l a tu i này nh h ng nhi u n kh n ng h p thu, chuy n hóa và ào th i thu c. Phái tính: ho t tính c a d c ph m có khi bi n i theo phái, c bi t phái n trong th i k mang thai và cho con bú. Cân n ng: s h p thu và d tr thu c thay i tùy theo l ng mô m , c n l u ý khi s d ng các lo i thu c tan trong lipid. i v i tr em, cân n ng có tính quy t nh trong vi c tính li u l ng thu c. Hi n t ng quen thu c: tr ng thái c a c th ch u c nh ng li u thu c áng l gây c ho c không áp ng v i li u có ho t tính sinh h c. Di truy n: m t s c tính di truy n gây r i lo n du c ng h c, tác d ng d c lý làm thay i quá trình h p thu, chuy n hóa, và tác d ng chính c a thu c. Ch dinh d ng: th c n và n c u ng nh h ng t i d c ng h c, tác ng và c tính c a thu c nh làm nhanh ho c ch m th i gian h p thu thu c t i d dày, thành ph n thu c t o ph c v i th c n ho c i kháng v i th c n. Th i m dùng thu c: tác d ng d c lý, hi u qu u tr liên quan nhi u n th i m dùng thu c do s thay i c a l u l ng tu n hoàn gan, th n, ph i thay i theo nh p sinh h c. Tr ng thái b nh lý: c th m t m i ho c m t ng i m c ph i nhi u b nh khác nhau c ng nh h ng n tác d ng c a thu c. Môi tr ng nh ánh sáng, nhi t . Hàm l ng: s l ng thu c có trong thành ph n Li u l ng thu c: là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác d ng u tr mà không gây tác h i. Tùy theo cân n ng, tu i, tình tr ng b nh, ng dùng thu c ng i u tr s quy t nh li u dùng phù h p. Quy ch v thu c c: nhãn thu c c A và gi m c A màu en, c B và gi m c B màu . Cách b o qu n: thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th ti n l i cho vi c l y thu c. Nh ng thu c dùng không h t ph i y n p kín, b o qu n t t và tránh nhi m khu n. Tác phong c n thi t c a ng i ud ng Chính xác, khoa h c và có trách nhi m. Sáng su t khi nh n y l nh. Trung thành v i ch nh c a bác s , tuy t i không thay i y l nh, n u nghi ng ph i h i l i. Không th c hi n y l nh qua mi ng ho c n tho i. Không pha tr n các lo i thu c v i nhau khi không có y l nh. S p x p thu c theo th t d tìm và tránh nh m l n. T thu c ph i g n n i làm vi c. Thu c ph i có nhãn rõ ràng, s ch s . Các lo i thu c c b ng A, B ph i c c t gi úng theo quy ch . Thu c n c riêng v i thu c viên, thu c u ng riêng v i thu c dùng ngoài da. 5
Ki m tra thu c hàng ngày b sung c s và x lý nh ng thu c quá h n s ng ho c kém ch t l ng. Ki m kê, bàn giao thu c m i ngày, m i ca tr c và ghi chép s rõ ràng. Nghiêm ch nh tuân th 3 ki m tra, 5 i chi u. m b o an toàn cho ng i b nh. Cách tính li u thu c Ngay khi có y l nh, u d ng ph i ki m tra h s thu c và sao y l nh thu c, tr c khi chu n b thu c c n ph i tính c li u l ng thu c chính xác theo c n cho m t ng i b nh i v i thu c viên: Li u theo y l nh l ng viên thu c = Hàm l ng c a m i viên thu c i v i thu c d ng dung d ch Li u theo y l nh x n v th tích l ng ml = Hàm l ng thu c quy nh trong n v th tích Khi dùng thu c cho tr ud ng c n nh ng thông tin sau: Ch nh li u thu c c tính trên kg cân n ng c a tr hay trên m2 da Li u thu c d i 1ml, nên dùng b m tiêm 1ml ( ã tháo kim) rút thu c chính xác. Không nên pha thu c vào s a, d ch nuôi d ng, vì li u d b m t do tr không n h t. Thu c d ng viên nên pha thêm ng cho tr d u ng, chú ý d gây sâu r ng cho tr thu c xa t m tay c a tr phòng tr l y dùng. 6
4. Quy trình k thu t Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a hành 1. Nh n nh i k t qu dùng thu c tr c ây Nh n bi t d u hi u d Ng i b nh h p tác tr l i ng i b nh: a ng i b nh (NB) có các d u ng thu c, báo BS trung th c. ti n s d ng, hi u n i m n, ng a, bu n nôn, cân nh c vi c dùng tri giác, ki n n l nh, phù, khó th . thu c th c kinh ánh giá tình tr ng tri giác c a c ý th c, t nh táo u ý n ng i già và tr em nghi m v b nh NB nh n bi t thu c dùng cho úng i NB - Thông tin v b nh, k t qu c a - Xác nh s hi u bi t i v i NB có kh n ng t vi c dùng thu c. và nhu c u v thông tin dùng thu c khi có c m tính v i - Tình tr ng l thu c vào thu c n bi t c a NB thu c d gây ng c thu c do - C m nh n c a NB v thu c. - Kh n ng dung n p d ng quá li u thu c - NB ch p nh n và tho i TR C mái khi dùng thu c 2. Ki m tra y c y l nh t h s , ki m tra - K thu t th c hi n theo - NB có th trùng tên, nên ghi nh và sao thu c l n 1, l y phi u thu c và y l nh nh n h tên, tu i, s gi ng. phi u thu c ghi nh n y : - úng thu c: g m tên, hàm - Tên NB - Tránh nh ng sai sót ng và d ng thu c - Tên thu c, hàm l ng làm m t an toàn cho - úng li u: c n c vào hàm - Li u l ng thu c ng i b nh ng thu c tính chính xác - ng dùng thu c li u theo y l nh - Th i gian dùng thu c - So sánh ng dùng c a y nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà s n xu t - Th i gian dùng thu c ph i phù p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB 7
3. Chu n b - R a tay th ng quy Theo quy trình r a tay n i khoa Gi m s lây nhi m vi Chú ý móng tay, k ngón tay sinh v t - Chu n b Ch n thu c úng theo yêu c u, An toàn v thu c, tránh - Thu c còn nguyên bao bì, thu c ki m tra thu c l n 2: nh m l n nhãn rõ ràng. - c tên thu c - L u ý nh ng thu c cùng tên, - Hàm l ng thu c khác hàm l ng. - H n s d ng, ch t l ng thu c - Thu c s d ng nhi u l n ph i o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà s n xu t - Chu n b khác ng c o l ng: Dùng cho thu c n c Ch n d ng c o l ng thu c - C c có chia v ch theo d ng thu c s d ng l y - Thìa có v ch o l ng y thu c viên thu c chính xác theo li u l ng - ng m gi t Tán thu c cho ng i già ch nh - Khay m thu c và tr em không th - H p tán thu c viên nu t viên thu c -L ic a a thu c ng - Thìa khu y Hòa tan thu c - H p thu c cá nhân Chia thu c theo th i - Gi y lau gian cho ng i b nh -L y thu c viên - M n p chai thu c vào khay - H n ch tay ch m - H p ng thu c cá nhân có m thu c ho c vào n p h p thu c làm nhi m b n ghi tên NB, có phân gi u ng thu c. thu c hay m hôi tay thu c. - Cho vào h p ng thu c c a làm t thu c. - Thu c viên nang b t hay h t NB - M i NB có h p ng i, không nên tháo r i l p v - Thu c viên trong v : m v thu c thu c riêng c phân cho vào h p ng thu c c a NB thành nhi u c u ng trong ngày 8
- L y thu c - L c nh và u chai thu c -Thu c c tr n u - c h ng d n c a nhà s n ng nu c, tr c khi rót xu t thu c tr c khi tính li u và dung d ch - Rót thu c vào c c có chia v ch, -Tính li u chính xác rót thu c hay v t m u o l ng, có th -C c ng thu c a ngang dùng b m tiêm b kim rút - Tránh nhi m b n l mm t nhìn chính xác. thu c thu c và làm t nhãn - nhãn chai thu c lên trên - Rót thu c không mi ng chai thu c không làm d nhãn. ch m vào mi ng c c - Không thu c th a tr l i - L y gi y lau bên ngoài c chai - B o qu n thu c t t vào chai thu c thu c - y kín n p chai và vào ch . - Thu c d ng - Xé mi ng bao thu c - Giúp thu c hòa tan d ng n c giúp hòa tan thu c t - Cho thu c vào c c có s n m t ít phù h p v i l ng b t theo c m ng d n c a nhà s n xu t, - Dùng thìa khu y u không nên quá c hay quá ng. - Thu c viên - Cho thu c vào ly có n c u ng -Không c u ng viên thu c ng s i b t c khi thu c ch a tan - Ch thu c s i b t tan hoàn toàn 4. Ki m tra l i - c nhãn thu c l n 3 tr c khi - Th c hi n úng 3 ki m - u d ng th c hi n v i tinh thu c t thu c hay b v thu c tra tránh sai sót vì ây là th n trách nhi m cao, c n - So sánh l i gi a y l nh thu c, thu t òi h i s chính th n, không ch quan phi u thu c và l thu c xác cao 5. Ki m tra gi - Xem gi dùng thu c c a NB Phân b thu c h p v i Thu c c dùng úng theo dùng thu c trên phi u thu c tính ch t d c lý c a gi yêu c u c a bác s u tr thu c 6. em thu c Mang khay thu c ho c xe thu c Ti n nghi, s ch s t o n gi ng ni m tin cho NB nh 9
7. i chi u Xem tên trong phi u thu c v i Xác nh úng ng i úng tên, tu i, s gi ng úng NB tên ng i b nh u gi ng nh phát thu c -H i NB t tr l i n u c ng th i h i NB: úng - H tên y - Tu i 8. Gi i thích - Trình bày NB: m c ích, tác -Cung c p ki n th c cho NB hay thân nhân ch p nh n i NB ng, tính ch t c a thu c. NB vi c dùng thu c - Giúp NB tin t ng vào u tr TRONG 9. Phát thu c - a h p ho c bao thu c ã -T ng kh n ng t dùng - Yêu c u NB l p l i cách dùng cho NB chia theo gi và ghi rõ tên NB, thu c thu c tên thu c cho NB - NB t nh n bi t d u - Gi i áp m i th c m c c a NB - H ng d n NB cách dùng hi u b t th ng c n báo h n m rõ thông tin, tránh thu c: ng dùng, th i gian ngay nhân viên y t hi u nh m và s d ng thu c - Gi i thích nh ng d u hi u c a - NB bi t lo i thu c ang sai. ng, tác d ng ph c a thu c d ng - Cho NB ký tên vào phi u công - NB ký tên tr c m t u khai thu c ng 10. D n d p - phi u thu c vào ô gi ti p - D tua sau th c hi n - D ng c x p ng n n p, theo ng c theo. ti p. th t - khay thu c, xe thu c v ch - D l y s d ng - i ud ng a tay 11. Ghi chép - Ngày gi phát thu c cho NB - Ghi vào h s bác - Tuân theo quy nh ghi h s s - Tên thu c ã phát u tr và u - Ghi trung th c nh ng ph n SAU - ng dùng ng các tua n m rõ ng c a NB ho c lý do không - Ph n ng c a NB p tác u tr c a NB - Tr ng h p không phát thu c - Ghi thu c do chính tay mình c nh NB v ng m t, không th c hi n p tác dùng thu c, lý do NB - Bàn giao D tua sau nh ng không dùng thu c… tr ng h p ch a phát thu c - Tên D th c hi n c ho c ph n ng NB c n theo dõi 10
5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/sai. ánh d u vào c t úng ho c sai. Stt Câu h i úng Sai 1 D ph i n m rõ 3 ki m tra, 5 i chi u khi phát thu c cho NB Thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i 2 th 3 Ch c n h i tên ng i b nh tr c khi phát thu c Li u l ng thu c cho tr em th ng c tính d a vào kg cân 4 ng u d ng không nên gi i áp th c m c v thu c cho NB nhi u 5 vì m t th i gian 6 D c phép th c hi n y l nh thu c qua n tho i 7 Ki m tra thu c l n 2 c th c hi n tr c khi c t l thu c Li u l ng thu c là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác 8 ng u tr mà không gây tác h i. u hi u d ng thu c g m n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, 9 phù, khó th . 10 D tránh ch m tay vào thu c khi l y thu c viên phát cho NB D có th a c chai thu c Siro ho cho NB t chia u ng trong 11 ngày 12 D nên phát thu c cho NB úng gi theo y l nh 13 Tác d ng ph là tác d ng không mong mu n c a thu c. 14 Luôn luôn dùng mu ng cà phê l ng thu c cho tr 15 D ph i ghi t t c các lo i thu c phát cho NB vào h s 5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính n t c trong bu i hu n luy n Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t. Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n c n chú ý Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và t câu h i Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm Th c hành theo nhóm 11
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 5. 3 T l ng giá (B ng ki m quy trình) D i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này th c hành Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua. Các b c T t t Sai Không Ghi làm chú 1. Nh n nh: -Thông tin v b nh - K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan -Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c -Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c 2. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng: - úng tên NB - úng tên thu c - úng li u l ng thu c - úng ng dùng thu c - úng th i gian dùng thu c - úng ch nh thu c 3. R a tay -R a tay n i khoa -Làm khô tay 4. Chu n b So n khay d ng c - So n úng thu c + c tên thu c + H n s d ng, ch t l ng thu c + Hàm l ng thu c - Thìa - C c có chia v ch - B m tiêm - H p ng thu c cá nhân - Gi y lau -L ic a - Phi u thu c 5. L y thu c 5. 1. L y thu c viên -Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB -Tránh ch m tay vào thu c 5. 2. L y thu c d ng nu c, dung d ch Thu c dung d ch trong chai - L c u chai thu c tr c khi rót, - L ng thu c li u cho vào c c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c - Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c Thu c dung d ch d ng ng 12
- Dùng l i c a, c a 2 u ng thu c - Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly -Không c n hòa thêm n c vào thu c Thu c nh t ng d ng gói - C t hay xé u v bao thu c - Cho thu c li u vào ly - Không hòa thêm n c 5. 3 Thu c d ng b t - Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y u 5. 4. Thu c viên d ng s i b t - Cho thu c vào ly n c u ng c - Ch thu c tan hoàn toàn 6. Ki m tra l i thu c c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c 7. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh 8. em thu c n gi ng b nh 9. i chi u úng NB Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i h tên NB 10. Phát thu c cho NB ng d n rõ cách s d ng thu c Gi i thích tác d ng chính, tác d ng ph , nh ng d u hi u b t th ng nh n i m n ng a, bu n nôn, l nh run… Gi i áp th c m c i NB l p l i cách dùng thu c Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c 11. D n d ng c phi u thu c vào ô gi ti p theo d ng c ng n n p v ch c D r a tay 12. Ghi h s Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát - ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c c nh NB v ng t, không h p tác dùng thu c, lý do NB không dùng thu c… - Tên D th c hi n 6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (không có giáo viên) Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên: Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên 13
nhìn vào (B ng ki m phát thu c và ghi chép). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành ánh giá vi c th c hành c a sinh viên H i quan sát v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng n th c hành ti p theo 6. 2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên phát thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng 6. 3 T ánh giá quá trình rèn luy n Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau: Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c phát thu c và ghi chép h s c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t. 14
CÁCH PHA THU C 1. Gi i thi u k n ng thu t pha thu c là m t trong nh ng k thu t c b n trong ph n chu n b thu c cho ng i b nh. Trên th tr ng hi n nay, thu c tiêm c óng gói trong 2 d ng: ng và l . Thu c ng ch s d ng m t li u d i d ng l ng. Thu c ng có nhi u th tích khác nhau t 1ml -10ml hay có th l n h n. ng thu c c làm b ng th y tinh và có m t ch th t c ng thu c b ng. M t vòng tròn màu chung quanh c ng thu c là n i có th b ng thu c d dàng. Thu c c rút ra kh i ng thu c b ng b m tiêm và kim v i kh u kính nh nh ng tác kéo nòng trong t o áp l c hút trong b m tiêm. thu c là m t v t ch a thu c d ng l ng hay d ng b t c s d ng cho m t li u hay nhi u li u và có m t n p cao su trên. Trên ph n cao su có m t n p b ng kim lo i ho c b ng nh a b o v cho n khi thu c ó c s d ng. Trên nhãn thu c có ghi rõ lo i và l ng dung môi dùng pha thu c. N c mu i sinh lý và n c c t vô trùng là nh ng dung môi th ng dùng pha thu c. t s l thu c ch a dung môi pha thu c trong khoang trên và thu c b t trong khoang d i, hai khoang này cách bi t b ng m t nút ch n cao su. Khi chu n b pha thu c, u d ng ch c n n nh vào ph n trên c a l thu c ánh b t nút ch n cao su xu ng thì ph n dung môi và ph n thu c b t s hòa tan vào nhau. Khác v i rút thu c ng, rút thu c l là h th ng kín, vì v y c n b m khí vào l vi c rút thu c ra cd dàng. u d ng c n ph i bi t rõ quy trình pha thu c và th n tr ng trong thao tác có c m t b m tiêm thu c không b nhi m khu n và không làm gi m li u l ng c a thu c. 2. M c tiêu k n ng Mô t các ph n c a b m tiêm. Li t kê 2 lo i b m tiêm th ng c s d ng. Mô t 3 ph n c a kim tiêm. Nh ng nguyên t c ud ng c n tuân theo trong quy trình pha thu c Chu n b y . Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t pha thu c. Th o lu n và t rèn luy n v thái và k n ng khi th c hi n quy trình k thu t. 3. Lý thuy t liên quan 3. 1 Khái ni m c b n B m tiêm: m tiêm bao g m m t nòng ngoài hình tr , ph n u c thi t k kh p v i c kim tiêm, và nòng trong là pittông. M i b m tiêm c óng gói vô khu n có kim tiêm ho c không có kim tiêm trong bao bì nh a ho c gi y. B m tiêm ch s d ng m t l n, tuy t i không tái s d ng trong k thu t tiêm thu c cho ng i b nh. Hình 1: Các ph n c a b m tiêm m tiêm c chia làm 2 lo i: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. B m tiêm non-Luer-Lok d ng kim tiêm tr t g n vào u b m tiêm. B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm c bi t có th v n xo n g n vào u b m tiêm tránh kim tiêm b tu t ra kh i u b m tiêm. 15
Hình 2: B m tiêm non-Luer-Lok Hình 3: B m tiêm Luer-Lok Có nhi u c b m tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. B m tiêm 1ml n 30ml th ng c dùng cho các lo i thu c ng t nh m ch. B m tiêm 1ml n 3ml c dùng trong tiêm b p và tiêm d i da. Trên thân b m tiêm có v ch nh chia theo ml ho c n v. m tiêm chia theo nv c dùng trong tiêm insulin. u d ng c n xác nh b m tiêm phù h p tùy theo lo i thu c và ng tiêm. Hình 4: Các c b m tiêm th ng dùng Hình 5: B m tiêm insulin Kim tiêm Kim tiêm c óng gói vô khu n riêng bi t ho c óng gói cùng v i b m tiêm. M t kim tiêm g m có 3 ph n: c kim, thân kim và m t vát kim. c kim dùng g nv i u 16