Luận án Tiến sĩ Tài chính Ngân hàng: Nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Chia sẻ: Hoamaudon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:189

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế" được thực hiện với mục đích nhằm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế trong những năm tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Tài chính Ngân hàng: Nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

i LỜI CAM ĐOAN Luận án là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả, mọi trích dẫn, tài liệu sử dụng đều minh bạch. Các kết quả phân tích chưa được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Trần Thị Vinh Thương
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu luận án tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của nhiều cá nhân, tập thể. Tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt tới hai thầy cô hướng dẫn khoa học TS. Phạm Thanh Bình, TS. Tô Thị Ánh Dương. Cảm ơn Ban lãnh đạo Viện Chiến lược Phát triển cùng các Ban, Phòng đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Viện. Tôi xin gửi lời cảm ơn Ban lãnh đạo, các cán bộ và nhân viên Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam, Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội Việt Nam, Hiệp hội ngân hàng Việt Nam, Tạp chí Kinh tế và Dự báo… đã nhiệt tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận án. Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Ngân hàng, Ban Giám hiệu và các Phòng ban của trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình tôi tham gia làm nghiên cứu sinh. Cuối cùng, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã chia sẻ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện công trình này. Tác giả Trần Thị Vinh Thương
iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Tiếng Việt TCTD : Tổ chức tín dụng NHTM : Ngân hàng thương mại NHTMCP : Ngân hàng thương mại cổ phần BĐH : Ban điều hành HĐQT : Hội đồng quản trị NHNN : Ngân hàng Nhà nước NSNN : Ngân sách Nhà nước Vietcombank : Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam Agribank : Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thông Việt Nam BIDV : Ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam Vietinbank : Ngân hàng thương mại cổ phần công thương Việt Nam Techcombank : Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam Tiếng Anh ADB : Ngân hàng phát triển Châu Á IMF : Quỹ tiền tệ quốc tế OECD : Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế IFC : Tập đoàn tài chính quốc tế ROA : Tỷ suất sinh lời trên tài sản ROE : Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu NIM : Biên lãi ròng
iv NNM : Chênh lệch ròng ngoài lãi NOM : Chênh lệch hoạt động ròng CEO : Tổng giám đốc điều hành ODA : Vốn hợp tác phát triển chính thức FDI : Đầu tư trực tiếp nước ngoài CAR : Tỷ lệ an toàn vốn NPL : Tỷ lệ nợ xấu FSIs : Bộ chỉ số lành mạnh tài chính
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. iii MỤC LỤC .................................................................................................................. v DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... xi DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................................xii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ...................................... 9 1.1. Tổng quan về quản trị ngân hàng thương mại ...................................................... 9 1.1.1. Về quan niệm quản trị ngân hàng thương mại ............................................... 9 1.1.1.1. Công trình trong nước................................................................................ 9 1.1.1.2. Công trình nước ngoài ............................................................................. 11 1.1.2. Về bản chất của quản trị ngân hàng thương mại.......................................... 14 1.1.2.1. Công trình trong nước.............................................................................. 14 1.1.2.2. Công trình nước ngoài ............................................................................. 15 1.1.3. Về vai trò của quản trị ngân hàng thương mại ............................................. 15 1.1.3.1. Công trình trong nước.............................................................................. 15 1.1.3.2. Công trình nước ngoài ............................................................................. 17 1.2. Tổng quan về hiệu quả quản trị và đánh giá hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại ...................................................................................................................... 18 1.2.1. Tổng quan về hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại............................... 18 1.2.1.1. Công trình trong nước.............................................................................. 18 1.2.1.2. Công trình nước ngoài ............................................................................. 19 1.2.2. Tổng quan về đánh giá hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại ................ 21 1.2.2.1. Công trình trong nước.............................................................................. 21
vi 1.2.2.2. Công trình nước ngoài ............................................................................. 26 1.3. Tổng quan về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại ............................................................................................................................ 28 1.3.1. Công trình trong nước .................................................................................. 28 1.3.2. Công trình nước ngoài ................................................................................. 29 1.4. Đánh giá kết quả tổng quan ................................................................................ 31 1.4.1. Những điểm có thể kế thừa .......................................................................... 31 1.4.2. Những vấn đề chưa được nghiên cứu hoặc mới được nghiên cứu sơ bộ luận án cần đi sâu nghiên cứu .............................................................................. 31 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ................................................................................................................ 33 2.1. Những vấn đề cơ bản về quản trị ngân hàng thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế..................................................................................................... 33 2.1.1. Quản trị ngân hàng thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế .... 33 2.1.1.1. Khái niệm................................................................................................. 33 2.1.1.2. Các mô hình quản trị ngân hàng thương mại .......................................... 35 2.1.2. Quan hệ giữa đổi mới quản trị và hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng thương mại ................................................................................................................ 41 2.1.2.1. Đổi mới quản trị ngân hàng thương mại .................................................. 41 2.1.2.2. Hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại .................................... 43 2.1.2.3. Mối quan hệ giữa đổi mới quản trị và hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ............................................................................................... 44 2.2. Hiệu quả và nâng cao hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ............................................................................................ 47 2.2.1. Quan niệm về hiệu quả và nâng cao hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại ...................................................................................................................... 47 2.2.1.1. Quan niệm về hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại .......................... 47 2.2.1.2. Quan niệm về nâng cao hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại .......... 49
vii 2.2.2. Đánh giá hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại ...................................... 49 2.2.2.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh doanh ......................................... 50 2.2.2.2. Nhóm chỉ tiêu hiệu quả của đổi mới quản trị .......................................... 52 2.2.2.3. Chỉ tiêu phản ánh tương quan giữa đổi mới quản trị và hiệu quả kinh doanh ngân hàng thương mại ............................................................................. 54 2.2.2.4. Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản trị theo nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế (Chỉ số BGRI) .......................................................................................... 55 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ...................................................................................... 57 2.3.1. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ................................................................ 57 2.3.2. Mô hình phát triển kinh tế quốc gia ............................................................. 58 2.3.3. Chính sách Nhà nước và môi trường pháp lý .............................................. 58 2.3.4. Thị trường và cạnh tranh .............................................................................. 59 2.3.5. Mô hình quản trị ngân hàng thương mại ...................................................... 60 2.3.6. Năng lực và nghệ thuật quản lý, điều hành của Hội đồng quản trị và Ban điều hành ngân hàng ............................................................................................ 61 2.3.7. Năng lực kiểm tra, giám sát, kiểm soát và đánh giá .................................... 61 2.3.8. Toàn cầu hóa ................................................................................................ 62 2.4. Khảo cứu kinh nghiệm nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại ...... 63 2.4.1. Trường hợp thành công trong việc nâng cao hiệu quả quản trị của một số ngân hàng lớn tại Trung Quốc ..................................................................... 63 2.4.2. Trường hợp thất bại trong hoạt động quản trị của Ngân hàng thương mại cổ phần Nhà Hà Nội (Habubank) ..................................................................... 65 2.4.3. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam .............................................................................................................. 65 Tiểu kết chương 2...................................................................................................... 68 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2015- 2020 ........................................................................................................................... 69
viii 3.1. Khái quát Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam........................................................................ 69 3.1.1. Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ................................................. 69 3.1.2. Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ............................ 71 3.2. Thực trạng hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam .................................................................................................................... 73 3.2.1. Tình hình hiệu quả kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2015-2020 ....................................................... 73 3.2.2. Thực trạng hiệu quả quản trị và nâng cao hiệu quả quản trị của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ............................................... 80 3.2.2.1. Khái quát tình hình đổi mới mô hình quản trị tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam ............................................................. 80 3.2.2.2. Thực trạng hiệu quả quản trị và nâng cao hiệu quả quản trị của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam ......................................... 82 3.2.3. Nhận định chung về hiệu quả quản trị của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ................................................................................ 97 3.2.3.1. Những kết quả chủ yếu và nguyên nhân .................................................. 97 3.2.3.2. Những hạn chế chủ yếu và nguyên nhân ............................................... 101 3.2.3.3. Thách thức chủ yếu đặt ra đối với việc nâng cao hiệu quả quản trị của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ............................... 109 Tiểu kết chương 3.................................................................................................... 111 CHƯƠNG 4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ .......................................................... 112 4.1. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và ảnh hưởng của nó đến phát triển Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam .................................................. 112 4.1.1. Bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế .............................................................. 112 4.1.2. Bối cảnh trong nước ................................................................................... 115
ix 4.2. Định hướng phát triển Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam đến năm 2030.................................................................................................... 117 4.2.1. Định hướng đổi mới quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam đến năm 2030 ............................................................................ 117 4.2.2. Định hướng phát triển và nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam đến năm 2030 ....................................... 119 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị của Vietcombank .................................. 121 4.3.1. Giải pháp 1: Hoàn thiện bộ máy và cơ chế hoạt động của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam ........................................................ 121 4.3.1.1. Nội dung giải pháp................................................................................. 121 4.3.1.2. Điều kiện để thực hiện giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ........................................ 124 4.3.2. Giải pháp 2: Phát triển nhân lực chất lượng cao của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ................................................................ 125 4.3.2.1. Nội dung giải pháp................................................................................. 125 4.3.2.2. Điều kiện thực hiện giải pháp ................................................................ 130 4.3.3. Giải pháp 3: Chuyển đổi số và hiện đại hóa quản lý, điều hành tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam ............................................. 131 4.3.3.1. Nội dung giải pháp................................................................................. 131 4.3.3.2. Điều kiện thực hiện giải pháp ................................................................ 132 4.3.4. Giải pháp 4: Mở rộng hợp tác quốc tế của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam .............................................................................. 133 4.3.4.1. Nội dung giải pháp................................................................................. 133 4.3.4.2. Điều kiện thực hiện giải pháp ................................................................ 134 4.4. Một số kiến nghị ............................................................................................... 134 4.4.1. Kiến nghị với Nhà nước ............................................................................. 134 4.4.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước .......................................................... 135 Tiểu kết chương 4.................................................................................................... 137 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 138
x DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN CỦA TÁC GIẢ ......................................................................................... 140 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 141 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 151
xi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Cơ cấu điểm chỉ số BGRI…………………………………………… 56 Bảng 3.1. Quy mô của hệ thống NHTM Việt Nam tính đến 31/12/2020……… 70 Bảng 3.2. Một số các chỉ tiêu hoạt động kinh doanh cơ bản của Vietcombank giai đoạn 2015-2020…………………………………………………………… 74 Bảng 3.3. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu CAR của Vietcombank giai đoạn 2015- 2020…………………………………………………………………………… 83 Bảng 3.4. Chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh doanh của Vietcombank giai đoạn 2015-2020…………….………….………….………….………….…………. 88 Bảng 3.5. Môt số chỉ tiêu về thanh khoản của Vietcombank giai đoạn 2015- 2020…………………………………………………………………………… 91 Bảng 3.6. Một số chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của đổi mới quản trị tại Vietcombank…………………………………………………………………… 92 Bảng 3.7. Chỉ số tương quan giữa hiệu quả quản trị và hiệu quả kinh doanh của Vietcombank giai đoạn 2015-2020…………………………………………… 93 Bảng 3.8. Khung điểm quản trị điều hành BGRI của Vietcombank…………… 96 Bảng 4.1. Một số chỉ tiêu kinh tế của Việt Nam giai đoạn 2021-2030………… 117
xii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Khung nghiên cứu của luận án…………………………………… 4 Sơ đồ 2.1. Mô hình quản trị tập trung của NHTM…………………………… 36 Hộp 2.1. Các nguyên tắc tăng cường quản trị công ty cho các tổ chức ngân hàng của Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng……………………………… 37 Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức của Vietcombank………………………………… 72 Biểu đồ 3.1. Tăng trưởng vốn chủ sở hữu và vốn điều lệ của Vietcombank giai đoạn 2015-2020………………………………………………………… 75 Biểu đồ 3.2. Tăng trưởng nguồn vốn huy động của Vietcombank giai đoạn 2015-2020…………………………………………………………………... 76 Biểu đồ 3.3. Tăng trưởng tổng tài sản của Vietcombank giai đoạn 2015-2020 77 Biểu đồ 3.4. Tăng trưởng dư nợ của Vietcombank giai đoạn 2015-2020…… 78 Biểu đồ 3.5. Tăng trưởng lợi nhuận trước thuế và lợi nhuận sau thuế tại Vietcombank giai đoạn 2015-2020………………………………………… 79 Sơ đồ 3.2. Mô hình quản trị của Vietcombank……………………………… 80 Biểu đồ 3.6. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu của Vietcombank giai đoạn 2015- 2020………………………………………………………………………… 83 Biểu đồ 3.7. Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu của Vietcombank khi đưa về cùng một cách tính theo Basle II giai đoạn 2015-2020…………………………… 85 Biểu đồ 3.8. Nợ xấu, nợ quá hạn của Vietcombank giai đoạn 2015-2020…… 86 Biểu đồ 3.9. Tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ nợ quá hạn của Vietcombank giai đoạn 2015- 2020………………………………………………………………………… 86 Biểu đồ 3.10. Tỷ suất sinh lời của Vietcombank giai đoạn 2015-2020……… 88 Biểu đồ 3.11. Tương quan giữa hiệu quả quản trị và hiệu quả kinh doanh của Vietcombank………………………………………………………………… 93 Hình 4.1. Mô hình mục tiêu chiến lược của Vietcombank đến năm 2025 tầm nhìn 2030…………………………………………………………………… 119
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thực tế cho thấy, hệ thống ngân hàng của bất kỳ quốc gia nào cũng đều có vai trò quyết định đến phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia ấy; hiệu quả phát triển của mỗi ngân hàng ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển chung của nền kinh tế, trong đó hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thì phụ thuộc cơ bản và trước hết vào việc quản trị đối với một ngân hàng cũng như đối với cả hệ thống ngân hàng. Theo số liệu khảo sát của Neilsen trên toàn cầu vào năm 2013, hơn 70% lãnh đạo các ngân hàng coi việc tuân thủ và thực hiện các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế về hoạt động quản trị ngân hàng nói chung và quản trị rủi ro ngân hàng nói riêng là yếu tố sống còn cho sự tồn tại và phát triển của các Tổ chức tín dụng (TCTD). Thêm vào đó, thực tế là ở Việt Nam cũng như trên thế giới vẫn còn có những ngân hàng thương mại (NHTM) làm ăn kém hiệu quả. Do vậy, một yêu cầu đặt ra với các NHTM Việt Nam đó là quản trị ngân hàng như thế nào để đạt hiệu quả cao (hiệu quả cho chính bản thân ngân hàng, cho cả hệ thống ngân hàng và hiệu quả đóng góp của mỗi ngân hàng cho nền kinh tế quốc dân) với cơ sở tận dụng những tiến bộ trong quản trị ngân hàng trên bình diện thế giới. Chính xác hơn là trong quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu, quản trị ngân hàng thế nào cho có hiệu quả cao thì còn nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn chưa được tường minh. Trong quá trình giảng dạy tại Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội và thực tế nghiên cứu sự phát triển của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (từ đây viết tắt là Vietcombank), tác giả nhận thấy mặc dù Vietcombank với tiềm năng phát triển của một ngân hàng hàng đầu Việt Nam, một ngân hàng có sức ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế trong nước nhưng đứng trước những thay đổi khôn lường từ môi trường kinh doanh và áp lực đổi mới phù hợp với thông lệ quốc tế để nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển an toàn, hiệu quả và bền vững thì vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế. Trong đó, đặc biệt là đổi mới quản trị để gia tăng không ngừng hiệu quả kinh doanh của Vietcombank. Vấn đề quản trị của
2 Vietcombank tuy đã có những bước tiến lớn những năm gần đây nhưng thực sự các vấn đề quản trị như quản trị vốn chưa thực sự hiệu quả với áp lực tăng vốn khi tham gia vào cách tính chỉ số an toàn vốn theo thông lệ quốc tế lại quá cao; quản trị rủi ro còn nhiều bất cập đặc biệt là rủi ro thanh khoản chưa có sự tập trung trong toàn hệ thống do tại Vietcombank việc quản trị rủi ro thực hiện theo từng chi nhánh hay quản trị chiến lược và quản trị khách hàng cũng bộc lộ những bất cập cần khắc phục. Hơn nữa cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào nhất là dưới dạng một đề tài luận án tiến sĩ về nâng cao hiệu quả quản trị (quản trị tổng hợp) đối với NHTM nói chung cũng như đối với Vietcombank nói riêng. Đặc biệt, chưa có nghiên cứu nào chỉ ra rằng sự thành công của ngân hàng được kết nối trực tiếp từ hiệu quả quản trị bởi ngân hàng sẽ không thể tồn tại hay phát triển bền vững mà thiếu đi sự tuân thủ các nguyên tắc về quản trị ngân hàng và quản trị rủi ro; bản chất lợi nhuận của ngân hàng có được chính là do hiệu quả quản trị ngân hàng mang lại. Trước thực tế như vậy, tác giả chọn vấn đề “Nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” làm đề tài luận án tiến sĩ chuyên ngành Kinh tế phát triển với mong muốn góp phần đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam, đồng thời góp phần làm rõ thêm một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả quản trị và nâng cao hiệu quả quản trị NHTM trong bối cảnh Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu và rộng. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế trong những năm tới. 3. Những nhiệm vụ nghiên cứu chủ yếu Một là, xây dựng cơ sở lý luận về nâng cao hiệu quả quản trị NHTM trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Hai là, khảo cứu kinh nghiệm về nâng cao hiệu quả quản trị NHTM của các ngân hàng trong nước và nước ngoài.
3 Ba là, đánh giá thực trạng nâng cao hiệu quả quản trị của NHTMCP Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Bốn là, đề xuất phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị NHTMCP Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và tầm nhìn đến năm 2030. Năm là, tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là NHTMCP Ngoại thương Việt Nam, hiệu quả quản trị và nâng cao hiệu quả quản trị của NHTMCP Ngoại thương Việt Nam ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về mặt nội dung: Luận án nghiên cứu cả lý luận và thực tiễn, cả thực trạng và tương lai. Trên cơ sở các căn cứ lý luận đã được làm sáng tỏ, kết quả khảo cứu kinh nghiệm thực tiễn, luận án sẽ tiến hành nghiên cứu thực trạng hiệu quả quản trị của NHTMCP Ngoại thương Việt Nam, đề xuất định hướng đổi mới quản trị và đưa ra các giải pháp chính để nâng cao hiệu quả quản trị NHTMCP Ngoại thương Việt Nam đến năm 2030. Việc so sánh hiệu quả quản trị NHTMCP Ngoại thương Việt Nam với các NHTM khác sẽ được so sánh khi có số liệu và nếu tác giả không thu thập được số liệu của các ngân hàng khác thì việc so sánh không được tiến hành. Về mặt thời gian: Luận án nghiên cứu thực trạng quản trị ngân hàng tại Vietcombank giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2017 (đây là giai đoạn Vietcombank bước đầu áp dụng các thông lệ quốc tế tốt trong quản trị ngân hàng, mà cụ thể là ứng dụng Hiệp ước Basel I của Ủy ban Basel về giám sát hoạt động ngân hàng); giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2020 (đây là giai đoạn Vietcombank chính thức áp dụng Hiệp ước Basel II của Ủy ban Basel) và định hướng tới năm 2030 để phù hợp với Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam theo Quyết định 986/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
4 Về mặt không gian: NHTMCP Ngoại thương Việt Nam đi liền với không gian hoạt động của ngân hàng này trên phạm vi quốc gia Việt Nam. 5. Khung nghiên cứu của luận án Để đảm bảo cho mục đích định hướng đúng, xác định các việc phải làm, thực hiện chính xác mục đích của luận án và quy trình thực hiện các công việc đó, tác giả tiến hành xây dựng khung nghiên cứu của luận án theo sơ đồ sau đây: Sơ đồ 1.1. Khung nghiên cứu của luận án 2.1. Cơ sở lý luận và kinh 3.1. Khái quát về 4.1. Định hướng đổi nghiệm về nâng cao hiệu Ngân hàng mới hiệu quả quản trị quả quản trị NHTM trong TMCP Ngoại Ngân hàng TMCP bối cảnh hội nhập kinh tế thương Việt Nam Ngoại thương Việt quốc tế Nam trong bối cảnh hội nhập 2. Nghiên cứu lý thuyết về hiệu quả quản trị NHTM 3. Đánh giá thực 4. Đề xuất giải pháp trạng hiệu quả nâng cao hiệu quả 1. TỔNG QUAN quản trị Ngân quản trị Ngân hàng hàng TMCP Ngoại TMCP Ngoại thương Việt Nam thương Việt Nam 2.2. Tham 3.2. Thực trạng 4.2. Giải pháp nâng khảo các kinh hiệu quả quản trị cao hiệu quả quản trị nghiệm thực Ngân hàng củaNgân hàng tiễn về quản trị TMCP Ngoại TMCP Ngoại NHTM thương Việt thương Việt Nam Nam Nguồn: Tác giả
5 Ô 1 : Tổng quan các công trình khoa học có liên quan phục vụ xây dựng cở sở lý luận nâng cao hiệu quả quản trị NHTM. Ô 2 : Nghiên cứu lý thuyết – xây dựng cơ sở lý luận phục vụ nghiên cứu toàn bộ luận án và tham khảo kinh nghiệm nâng cao hiệu quả quản trị NHTM của một số đối tượng NHTM. Ô 3 : Đánh giá đặc điểm, thực trạng hiệu quả quản trị NHTMCP Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2015-2020. Ô 4 : Đề xuất định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị NHTMCP Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 6. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp tiếp cận Nghiên cứu đề tài được tiếp cận theo các hướng chủ yếu dưới đây: Tiếp cận từ lý thuyết đến thực tiễn: sau khi đưa ra các cơ sở lý luận về quản trị NHTM, hiệu quả quản trị NHTM và nâng cao hiệu quả quản trị NHTM, tác giả tiến hành đánh giá thực trạng hiệu quả quản trị của Vietcombank giai đoạn 2015-2017, giai đoạn 2018-2020 và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị tại Vietcombank với tầm nhìn đến năm 2030. Tiếp cận từ vĩ mô đến vi mô và tiếp cận hệ thống: nghiên cứu Vietcombank trong mối quan hệ với toàn bộ hệ thống NHTM Việt Nam bởi Vietcombank chỉ là một bộ phận trong hệ thống nên khi đặt Vietcombank vào hệ thống NHTM thì mới biết rõ hơn Vietcombank thế nào và hiện đang ở đâu; đồng thời đặt sự phát triển của Vietcombank trong nền kinh tế có bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Tiếp cận theo nguyên lý nhân quả: tác giả tiến hành phân tích thực trạng hiệu quả quản trị Vietcombank để tìm ra những nguyên nhân dẫn đến những thành công cũng như những hạn chế trong quản trị ngân hàng khiến hiệu quả hoạt động chưa cao và tìm cách khắc phục những hạn chế đó để nâng cao hiệu quả cho Vietcombank trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Tiếp cận theo không gian kinh tế: tác giả tiến hành nghiên cứu hiệu quả quản trị Vietcombank gắn với việc xem xét toàn bộ hệ thống của Vietcombank trên phạm
6 vi cả nước. Các chi nhánh Vietcombank nằm trải rộng trên phạm vi cả nước và rất có thể trên cả phạm vi nhiều quốc gia nữa. Tiếp cận theo thị trường: tác giả tiến hành nghiên cứu hiệu quả quản trị của Vietcombank gắn với thị trường, không có thị trường thì ngân hàng không thể phát triển và đồng thời cũng thông qua phân tích thị trường mới tìm hiểu được nhu cầu thị trường và đưa ra các sản phẩm, dịch vụ phù hợp và đáp ứng nhu cầu của thị trường. 6.2. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được các mục tiêu đề ra, luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp sử dụng biểu thức toán học là phương pháp đánh giá tác động của hiệu quả quản trị lên hiệu quả kinh doanh ngân hàng với nội dung là xây dựng hoặc ứng dụng các biểu thức toán học mô phỏng mối quan hệ giữa nguyên nhân (đổi mới quản trị) và kết quả (hiệu quả hoạt động kinh doanh) để tính toán hay dự báo những tác động. Phương pháp này không chỉ được sử dụng trong việc đánh giá thực trạng mà còn được sử dụng trong việc dự báo tương lai phát triển của Vietcombank. Phương pháp phân tích thống kê gắn liền với các phương pháp sơ đồ, đồ thị, bảng biểu để minh họa cho các nhận xét khi đánh giá hiện trạng: Cụ thể luận án sẽ thu thập số liệu thực trạng hoạt động kinh doanh của Vietcombank giai đoạn 2015- 2020, qua đó xây dựng các bảng biểu, đồ thị, sơ đồ để nhận xét đánh giá theo hướng phục vụ cho mục đích nghiên cứu. Phương pháp phân tích chính sách: sử dụng để phân tích những tác động tiêu cực và tích cực của một số các chính sách liên quan đến quản trị ngân hàng và tác động trực tiếp của những chính sách này đến đối tượng nghiên cứu là NHTM (điển hình nghiên cứu là Vietcombank). Tác giả xây dựng cơ cấu nhóm phân tích bao gồm các nội dung: bối cảnh, chính sách áp dụng, mục tiêu của chính sách, thời gian áp dụng và kết quả áp dụng để chứng minh hiệu quả quản trị NHTM thông qua từng giai đoạn chính sách thực hiện. Phương pháp chuyên gia: gặp gỡ, trao đổi, thảo luận và tham vấn ý kiến của các chuyên gia trong việc nhận định, đánh giá vấn đề đổi mới quản trị tác động như
7 thế nào đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng, đổi mới quản trị có giúp ngân hàng đẩy mạnh phát triển và giảm thiểu được những rủi ro, quyết sách sai lầm trong quá trình quản trị ngân hàng hay không. 7. Nguồn số liệu của luận án Luận án chủ yếu sử dụng các nguồn số liệu như Báo cáo thường niên của NHNN, Báo cáo thường niên của Vietcombank, Báo cáo tài chính và Bảng cân đối kế toán, Bản báo cáo bạch của Vietcombank, Báo cáo thường niên của các NHTM, Tổng cục thống kê, các báo cáo của Bộ tài chính, thông tin báo cáo của các tổ chức quốc tế như ABD, IMF, OECD và Ủy ban Basel về giám sát hoạt động ngân hàng… 8. Những đóng góp mới của luận án 8.1. Về mặt lý luận và học thuật Luận án đã làm rõ hơn một số vấn đề lý luận chủ yếu về hiệu quả quản trị NHTM ( khái niệm hiệu quả quản trị ngân hàng, nâng cao hiệu quả quản trị và 8 yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị ngân hàng, xác định 7 chỉ tiêu thuộc nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh doanh, 3 chỉ tiêu thuộc nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của đổi mới quản trị, 1 chỉ tiêu phản ánh mối tương quan giữa hiệu quản trị và hiệu quả kinh doanh của NHTM và 1 chỉ tiêu quốc tế đánh giá thực tiễn hiệu quả quản trị của NHTM ...); trên cơ sở các chỉ tiêu phân tích luận án chỉ ra mối tương quan giữa hiệu quả quản trị và hiệu quả kinh doanh của NHTM trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 8.2. Về mặt thực tiễn Luận án cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng định hướng (với những chỉ tiêu định lượng cụ thể) và 4 giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị NHTMCP Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam đến năm 2030. 9. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung, phần phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo luận án được kết cấu thành 4 chương:
8 Chương 1: Tổng quan các công trình khoa học liên quan đến nâng cao hiệu quả quản trị ngân hàng thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Chương 2: Cơ sở lý luận về nâng cao hiệu quản trị ngân hàng thương mại ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và kinh nghiệm thực tiễn. Chương 3: Thực trạng hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2015-2020. Chương 4: Giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.