Luận văn Thạc sĩ Định hướng ứng dụng: Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng

Chia sẻ: Hao999 Hao999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở nghiên cứu các lý luận về Giám sát và PBXH, về CQĐP và chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí để nêu lên thực trạng hiệu quả báo chí thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của Chính quyền địa phương tại tỉnh Lâm Đồng; Đánh 8 giá những ưu điểm và hạn chế từ đó đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Định hướng ứng dụng: Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng

BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI ĐỒNG THÙY GIANG NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÂM ĐỒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 83.40.403 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN NGHỊ THANH TP. Hồ Chí Minh, tháng 12/2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu trích dẫn trong luận văn dựa trên số liệu bảo đảm độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Đồng Thùy Giang
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này, bên cạnh sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự quan tâm và tạo điều kiện rất lớn từ phía gia đình; Cơ quan công tác; Các thầy cô giáo trường Đại học Nội Vụ Hà Nội; Các đồng nghiệp và các cơ quan báo chí trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng; Đặc biệt là với phương pháp nghiên cứu khoa học, sự chỉ bảo tận tâm và đầy trách nhiệm của Giảng viên hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Nghị Thanh đã giúp tôi hoàn thành luận văn đúng tiến độ và đảm bảo nội dung theo yêu cầu. Tuy nhiên, do thời gian và phương pháp nghiên cứu cũng như kinh nghiệm thực tế của bản thân còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến nhận xét, góp ý của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Đồng Thùy Giang
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ CQBC Cơ quan báo chí CQĐP Chính quyền địa phương CNXH Chủ nghĩa xã hội DLXH Dư luận xã hội GSXH Giám sát xã hội HĐND Hội đồng nhân dân MTTQ Mặt trận tổ quốc PBXH Phản biện xã hội QLNN Quản lý nhà nước UBND Ủy ban nhân dân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU . .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài ................................ 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 8 5. Phương nghiên cứu ................................................................................... 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài...................................................... 9 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Các khái niệm cơ bản ....................................................................................... 10 1.1.1. Khái niệm giám sát ............................................................................. 10 1.1.2. Khái niệm phản biện xã hội ................................................................ 11 1.1.3. Khái niệm chính quyền địa phương và nội dung hoạt động của chính quyền địa phương ................................................................................................ 12 1.1.4. Khái niệm báo chí, hiệu quả giám sát của báo chí và hiệu quả phản biện xã hội của báo chí ........................................................................................ 17 1.2. Nội dung, đặc điểm giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương ...................................................................... 20 1.2.1. Nội dung .............................................................................................. 20 1.2.2. Đặc điểm ............................................................................................. 25 1.3. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương ........................................................ 28 1.3.1. Tính chính trị và pháp lý ..................................................................... 29
1.3.2. Tính khách quan và khoa học ............................................................. 29 1.3.3. Sự chuẩn mực về đạo đức và các giá trị văn hóa ................................ 30 1.3.4. Sự nhanh nhạy và chất lượng của thông tin ........................................ 31 1.3.5. Năng lực, trình độ giám sát và phản biện xã hội của đội ngũ báo chí 32 1.3.6. Hiệu ứng đến chất lượng hoạt động của chính quyền địa phương ..... 33 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÂM ĐỒNG 2.1. Thực trạng giám sát của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng ................................................................... 35 2.1.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 35 2.1.2. Những hạn chế cơ bản......................................................................... 41 2.2. Thực trạng phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng ............................................................. 42 2.2.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 42 2.2.2. Những hạn chế cơ bản......................................................................... 50 2.3. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế trong giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng .................................................................................................... 51 2.3.1. Nguyên nhân của những thành tựu ..................................................... 52 2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................ 53 CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÂM ĐỒNG
3.1. Quan điểm chung về nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương ............................................ 57 3.1.1. Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương phải dựa trên cơ sở nhận thức đúng đắn về tính đảng, tính chiến đấu và tính nhân dân...................................... 57 3.1.2. Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương phải dựa trên cơ sở hoàn thiện cơ chế, chính sách bảo đảm thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí................................................................................................... 59 3.1.3. Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương phải dựa trên cơ sở xác định rõ ràng và chính xác nội dung, hình thức và phương pháp thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí............................................................ 60 3.1.4. Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương phải dựa trên cơ sở phát triển các nguồn lực đảm bảo thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí ......................................................................................................... 61 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng........... 62 3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của báo chí trong thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng ............................... 63 3.2.2. Hoàn thiện cơ chế, pháp lý đảm bảo cho hoạt động giám sát và PBXH của báo chí đối với chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng ............................................................................................................ 64
3.2.3. Đổi mới nội dung và hình thức, phương pháp và phương tiện đảm bảo thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng............. .. 66 3.2.4. Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội cho đội ngũ người làm báo tham gia giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng .......................................... 68 KẾT LUẬN ................................................................................................................... 73 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh nước ta đang xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân, việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong hoạt động của Chính quyền địa phương là một yêu cầu cấp thiết. Để hoạt động của Chính quyền địa phương ngày càng hoàn thiện và hiệu quả, ngoài trách nhiệm của Cấp ủy và Chính quyền các cấp thì rất cần vai trò giám sát và phản biện xã hội của các tổ chức chính trị, xã hội và nhân dân, mà trong đó báo chí là một kênh thông tin quan trọng. Bởi báo chí không chỉ là cơ quan ngôn luận của Đảng và Nhà nước, mà còn là diễn đàn, là tiếng nói của nhân dân; không chỉ đưa đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với nhân dân, mà còn phản ánh tâm tư, nguyện vọng của quần chúng nhân dân đến với Đảng và Nhà nước. Ở nước ta nhiều tổ chức có chức năng giám sát và phản biện xã hội, như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội… Thông qua hoạt động giám sát đã góp phần xây dựng và thực hiện đúng các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các chương trình kinh tế văn hóa xã hội, quốc phòng an ninh và đối ngoại; kịp thời phát hiện những sai sót, khuyết điểm, yếu kém và kiến nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp; phát hiện phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch vững mạnh. Thông qua hoạt động phản biện xã hội đã phát hiện những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp trong các văn bản dự thảo của các cơ quan Đảng, Nhà nước, kiến nghị những nội dung thiết thực, góp phần đảm bảo tính đúng đắn, phù hợp với thực tiễn đời sống xã hội và tính hiệu quả trong việc hoạch định chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, 1
đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, phát huy dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội. Cũng với Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội, báo chí với chức năng giám sát và phản biện xã hội của mình cũng đã và đang có nhiều đóng góp to lớn trong việc phản ánh góp ý và kiến nghị của nhân dân, các tổ chức trong xã hội đến với Đảng và Nhà nước để khắc phục những hạn chế, bất cập trong chủ trương, chính sách. Tuy nhiên, xét về cả số lượng và chất lượng thì hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí, đặc biệt là đối với hoạt động của Chính quyền địa phương còn thấp so với yêu cầu thực tế đặt ra. Tại tỉnh Lâm Đồng, báo chí đang có sự phát triển mạnh mẽ về đội ngũ với 3 CQBC địa phương, 7 văn phòng đại diện và cơ quan thường trú, với gần 300 nhà báo, phóng viên. Đây là điều kiện quan trọng để báo chí Lâm Đồng tham gia thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của mình. Trong suốt quá trình phát triển, báo chí trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã luôn song hành cùng hoạt động của Chính quyền địa phương, phát huy được những ưu điểm của báo chí cách mạng: Bám sát sự kiện, thông tin nhanh nhạy, nắm bắt đúng bản chất sự kiện, phân tích trúng vấn đề trọng tâm và định hướng tư tưởng, hướng dẫn dư luận, từ đó thực hiện tốt chức năng giám sát, phản biện xã hội đối với hoạt động của chính quyền các cấp, khẳng định sức mạnh của báo chí trên mặt trận tư tưởng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, cũng phải nhìn nhận một thực tế rằng, chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí tỉnh Lâm Đồng vẫn chưa thực sự được phát huy được hiệu quả cao nhất. Chưa có nhiều nhà báo dám dấn thân, mạnh dạn phản ánh các vấn đề tiêu cực, những mặt trái của hoạt động Chính quyền địa phương. Hay cũng còn không ít vụ việc giám sát và phản biện của báo chí chưa đúng sự thật, chưa khách quan, thiếu công tâm, kéo theo 2
nhiều hậu quả cho cá nhân, tập thể, Chính quyền địa phương bị phản ánh. Bên cạnh đó, nhiều yếu tố chủ quan, khách quan về môi trường chính trị, văn hóa, chất lượng đội ngũ… ít nhiều ảnh hưởng đến chất lượng giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của Chính quyền địa phương tại tỉnh Lâm Đồng. Xuất phát từ tình hình trên, học viên chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng” làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Tổng quan nghiên cứu của đề tài Qua nghiên cứu của học viên, cho đến nay, đã có nhiều công trình khoa học, đề tài, sách báo, bài viết ở trong và ngoài nước nghiên cứu, bàn về chức năng, nhiệm vụ giám sát và phản biện của báo chí dưới nhiều góc độ khác nhau. Đặc biệt ở trong nước, vấn đề giám sát và phản biện xã hội của Báo chí ngày càng được bàn thảo trên khá nhiều diễn đàn, sách báo, công trình nghiên cứu khoa học. Đó là những vấn đề lý luận và phương pháp cơ bản, có giá trị, làm cơ sở và định hướng cho quá trình học viên nghiên cứu luận văn này. Một số bài tạp chí và bài tại hội thảo khoa học liên quan đến chức năng giám sát và PBXH của báo chí: 1) Bài viết: “Cải cách Chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay” của PGS, TS Vũ Thư trên tạp chí Tổ chức nhà nước. Tác giả đi sâu phân tích mô hình Chính quyền địa phương ở Việt Nam, tác giả gọi đó là mô hình Chính quyền địa phương tập trung dân chủ [28]. 2) Bài viết: “Xây dựng Chính quyền địa phương theo tư tưởng Hồ Chí Minh – Thực tiễn và những vấn đề đặt ra” của TS Trần Anh Tuấn trên tạp chí Tổ chức nhà nước. Tác giả nghiên cứu sâu về các nội dung chính trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Chính quyền địa phương, đồng thời nêu quan điểm vận 3
dụng trong giai đoạn thực hiện Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 và Luật tổ chức Chính quyền địa phương năm 2015 [26]. 3) Bài viết: “Nhiệm vụ của Báo chí trước yêu cầu mới của đất nước” của PGS,TS. Hồng Vinh. Bài viết đã nêu lên vai trò lãnh đạo thường xuyên của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, của các cơ quan chủ quản; sự quan tâm theo dõi, ủng hộ và phê bình của toàn xã hội cùng với cố gắng rất lớn của đội ngũ cán bộ, phóng viên báo chí [7]. 4) Tham luận: "Vai trò của báo chí trong việc lấy ý kiến của nhân dân cho các chính sách lớn" của TS. Đỗ Thịnh tại Hội thảo về Vai trò của báo chí, truyền thông trong việc lấy ý kiến nhân dân cho các dự thảo chính sách. Tác giả cho rằng, Chính phủ phải luôn phải lắng nghe ý kiến của nhân dân, báo chí là công luận “đệ tứ quyền”, một kênh quan trọng để thực hiện công việc vô cùng quan trọng đó [3]. 5) Bài viết: “Giám sát xã hội như một giải pháp phòng, chống tham nhũng, lãng phí” của tác giả Tạ Ngọc Tấn trên Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam (số 2/2007). Tác giả cho rằng Giám sát xã hội là sự vận hành cả một hệ thống xã hội, các thiết chế văn hóa, các phương tiện truyền thông đại chúng… và các công dân nhằm cảnh báo, điều chỉnh và thúc đẩy việc thực thi quyền lực nhà nước [25]. 6) Bài viết “Dân chủ và Giám sát xã hội đối với việc thực hiện Quản lý Nhà nước ở nước ta hiện nay” của tác giả Nguyễn Mạnh Bình, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số 4/2009 đã nêu bật về dân chủ và Quản lý Nhà nước; về giám sát của nhân dân đối với việc thực thi Quản lý Nhà nước là một trong những biện pháp thực thi nền dân chủ [15]. Một số sách liên quan đến chức năng giám sát và PBXH của báo chí: 4
1) Cuốn sách: “Báo chí giám sát, phản biện xã hội ở Việt Nam” (2017) của Nguyễn Văn Dững (chủ biên), đã nêu rõ các khái niệm về giám sát và Giám sát xã hội, phản biện và Quản lý Nhà nước, truyền thông và truyền thông đại chúng, báo chí, báo chí giám sát và phản biện xã hội… Trong đó, tác giả đã khái quát về bản chất của vấn đề giám sát, phản biện xã hội; của hoạt động báo chí – truyền thông; báo chí Việt Nam với vấn đề giám sát, phản biện xã hội; mấy vấn đề đặt ra và những khuyến nghị khoa học cho giám sát, phản biện xã hội của báo chí; đồng thời, công trình khoa học đã nêu về vai trò của báo chí trong quá trình báo chí giám sát và phản biện xã hội … Tuy nhiên, tác giả công trình nghiên cứu chỉ tập trung ở chung tất cả các loại hình báo chí, nên vẫn còn có nhiều khoảng trống về vai trò của báo in trong giám sát và phản biện xã hội [14]. 2) Cuốn “Thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam hiện nay” Nguyễn Thọ Ánh cho rằng: Giám sát và phản biện xã hội là yêu cầu khách quan, mang tính phổ biến trong việc vận hành quyền lực chính trị nhà nước dân chủ. Hoạt động giám sát ở nước ta cho đến nay về thực chất chủ yếu nằm trong hoạt động của các cơ quan quyền lực nhà nước mà cụ thể là Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Hoạt động này cùng với hoạt động kiểm tra của Đảng, hoạt động thanh tra của chính quyền làm thành hệ thống kiểm soát quyền lực từ bên trong hệ thống chính trị. Hoạt động giám sát và phản biện xã hội tuy được Đảng và Nhà nước quy định nhưng nhìn chung chưa phát huy tác dụng góp phần kiểm soát quyền lực. Hệ thống giám sát và phản biện xã hội ở nước ta gồm nhiều chủ thể. Trong đó MTTQ có vai trò quan trọng đặc biệt. Từ cách đặt vấn đề cho đến nội dung của tác giả cho thấy trong hệ thống giám sát và phản biện xã hội ở nước ta còn có báo chí tham gia giám sát và phản biện xã hội nằm trong hệ thống kiểm soát quyền lực từ bên trong hệ thống chính trị [11]. 5
3) Cuốn sách "Cơ sở lý luận báo chí" của PGS,TS.Nguyễn Văn Dững, cho biết trong cuốn sách Lý Luận báo chí Trung Quốc đương đại của Trình Bảo Vệ viết rằng, báo chí Trung Quốc có 3 chức năng lớn: Thứ nhất, truyền bá thông tin - thể hiện tính chất truyền thông tin tức. Thứ hai, định hướng dư luận - thể hiện tính chất công cụ dư luận. Thứ ba, phục vụ xã hội - thể hiện tính chất truyền thông công cộng. Trong ba chức năng trên cho thấy chức năng thứ hai có yếu tố của sự tương tác gây ảnh hưởng đến công chúng và có sự kiểm soát những lợi ích khác nhau, đây có thể được xem là cơ sở tiền đề để nghiên cứu phản biện xã hội của báo chí [12]. 4) Cuốn sách: "Phản biện xã hội của tác phẩm báo chí Việt Nam qua một số sự kiện nổi bật" của ThS. Phan Văn Kiền chủ biên. Tác giả cuốn sách đã trình bày một số vấn đề về phản biện xã hội của tác phẩm báo chí trong đó nêu bật một số đặc trưng như tạo ra thảo luận xã hội, thảo luận và thỏa thuận thông qua đối thoại, v.v.. Tác giả cũng nêu những yếu tố cản trở quá trình phản biện xã hội trong tác phẩm báo chí hiện đại và đề ra một số giải pháp [18]. Một số luận văn, luận án liên quan đến chức năng PBXH của báo chí: 1) Luận văn Thạc sỹ báo chí học của tác giả Mai Thúy Hường: "Báo chí với vấn đề kiểm soát quyền lực (khảo sát qua báo in)". Tác giả đã đề cập đến vai trò, vị trí của báo chí đối với thực thi quyền lực giai cấp cầm quyền. Báo chí là công cụ chịu sự lãnh đạo của giai cấp cầm quyền song báo chí cũng có tính độc lập tương đối của nó, chính là phản ánh các hoạt động lãnh đạo của giai cấp cầm quyền, chỉ ra những kết quả, thành tựu đồng thời những bất cập cần điều chỉnh [9]. 2) Luận văn thạc sĩ báo chí học, Đại học khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội của Tác giả Hoàng Thủy Chung với đề tài: "Tính phản 6
biện xã hội của tác phẩm báo chí". Tác giả nhấn mạnh muốn phát huy dân chủ tăng cường kiểm soát quyền lực thì mỗi tác phẩm báo chí cần phải tăng cường tính PBXH xã hội, đây là tính khách quan [5]. 3) Luận án Tiến sĩ Báo chí học, Học viện Báo chí tuyên truyền, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh của tác giả Nguyễn Quang Vinh với đề tài “ Vai trò của Báo in trong thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội ở Việt Nam hiện nay” [17]. 4) Luận án Tiến sĩ Khoa học chính trị, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh , của tác giả Nguyễn Văn Minh với đề tài “ Chức năng phản biện xã hội của báo chí nước ta hiện nay” [16]. Tóm lại, có thể thấy đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu, bàn luận và đưa ra quan điểm cá nhân về phản biện xã hội của báo chí. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu mới tập trung bao quát trên phạm vi nghiên cứu lớn. Ở phạm vi nghiên cứu hẹp hơn là một địa phương, cụ thể là trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, đề tài liên quan đến hiệu quả giám sát và phản biện của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương chưa được đề cập. Song những kết quả nghiên cứu của các công trình đã được khảo sát là những tài liệu quý báu để học viên kế thừa, tiếp thu có chọn lọc để đi sâu nghiên cứu đề tài “Nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu các lý luận về Giám sát và PBXH, về CQĐP và chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí để nêu lên thực trạng hiệu quả báo chí thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của Chính quyền địa phương tại tỉnh Lâm Đồng; Đánh 7
giá những ưu điểm và hạn chế từ đó đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Nhiệm vụ nghiên cứu: Một là, làm rõ những vấn đề lý luận về khái niệm và chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương. Hai là, làm rõ thực trạng hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Ba là, nêu ra những quan điểm và giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng - Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu, phân tích về hiệu quả giám sát, hiệu quả phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương tỉnh Lâm Đồng theo các tiêu chí xác định. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: Phân tích và tổng hợp, so sánh, tổng kết thực tiễn, phỏng vấn chuyên ngành, v.v… nhằm chỉ ra hiệu quả, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa lý luận 8
Luận văn làm sáng tỏ các khái niệm và những cơ sở khoa học về các tiêu chí đánh giá, yếu tố tác động đến hiệu quả giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Kết quả của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu phục vụ nghiên cứu những bộ môn khoa học có liên quan. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn góp phần vào việc xây dựng và thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về chức năng giám sát và PBXH của Báo chí, phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Luận văn góp phần cung cấp những cơ sở khoa học cho việc xây dựng và hoàn thiện các giải pháp nâng cao chất lượng giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương tỉnh Lâm Đồng. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục biểu đồ, thang đo, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương. Chương 2: Thực trạng hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của báo chí đối với hoạt động của Chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. 9
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ GIÁM SÁT VÀ PHẢN BIỆN XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm giám sát Trong Từ điển tiếng Việt (1997), giám sát được giải thích là: “Theo dõi và kiểm tra xem có thực hiện đúng những điều đã quy định không” [29, tr.374]. Trong cuốn “Tìm hiểu một số thuật ngữ trong Văn kiện Đại hội X của Đảng”, đã nêu rõ: “Giám sát là theo dõi, kiểm tra, phát hiện, đánh giá của cá nhân, tổ chức, cộng động người đối với cá nhân, tổ chức, cộng đồng người khác trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế - xã hội, trong việc thực hiện Hiến pháp, phát luật, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước, các quyền lợi, nghĩa vụ của công dân, của các tổ chức chính trị - xã hội và kiến nghị phát huy, ưu điểm, thành tựu, xử lý đối với cá nhân, tổ chức có những hành vi sai trái” [10]. Quyết định số 217-QĐ/TW, ngày 12/12/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về việc ban hành Quy chế giám sát và PBXH của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội cũng giải thích rõ: “Giám sát là việc theo dõi, phát hiện, xem xét; đánh giá kiến nghị nhằm tác động đối với cơ quan, tổ chức và cán bộ, đảng viên, đại biểu dân cử, công chức, viên chức nhà nước về việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”[24]. Từ những phân tích ở trên, có thể hiểu khái niệm giám sát và GSXH như sau: Giám sát là sự theo dõi, quan sát hoạt động mang tính chủ động, thường 10
xuyên, liên tục và sẵn sàng tác động bằng các biện pháp tích cực để bắt buộc và hướng hoạt động của đối tượng chịu sự giám sát đi đúng quỹ đạo, đúng quy chế nhằm giới hạn quyền lực, bảo đảm cho pháp luật được tuân thủ nghiêm minh. GSXH là hình thức giám sát của các chủ thể ngoài nhà nước gồm các tổ chức chính trị - xã hội, báo chí – truyền thông và công dân đối với tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nhằm bảo đảm có được sự đối trọng, cân bằng cần thiết để nó được tổ chức và vận hành theo hướng khoa học và hiệu quả hơn trong thực thi quyền lực của nhân dân. 1.1.2. Khái niệm phản biện xã hội Có nhiều quan niệm khác nhau về phản biện xã hội. Theo tác giả Trần Đăng Tuấn thì: “PBXH là đưa ra các lập luận, phân tích nhằm phát hiện, chứng minh, khẳng định, bổ sung hoặc bác bỏ một đề án (phương án, dự án) xã hội đã được hình thành và công bố trước đó” [26, tr.42]. Tác giả Hồ Bá Thâm và Nguyễn Tôn Thị Tường Vân, cho rằng: “PBXH là sự phản biện nói chung của nhân dân và các tổ chức chính trị - xã hội về nội dung, phương hướng, chủ trương, chính sách, pháp luật, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, y tế, môi trường, trật tự an ninh... ảnh hưởng đến toàn xã hội của Đảng, Nhà nước và các tổ chức liên quan ban hành nhằm mục tiêu phát triển” [6, tr.21]. Tác giả Nguyễn Văn Dững, khái quát: “PBXH là hoạt động bày tỏ ý kiến, chính kiến, đánh giá, nhận xét, bình luận, phê phán, tranh luận, thảo luận, thẩm định… của xã hội, thông qua các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức nghề nghiệp, các cộng đồng, các tầng lớp xã hội và các cá nhân… đối với quá trình ban hành và thực thi các quyết sách chính trị của Đảng cầm quyền và của các cơ quan nhà nước nhằm thực thi dân chủ, phát huy trí tuệ và cảm xúc của xã hội, làm cho các 11
quyết sách chính trị phản ánh đúng quy luật khách quan, đáp ứng lợi ích và mong đợi của các nhóm đối tượng chịu sự tác động của quyết sách chính trị, bảo đảm hài hòa lợi ích và phát triển bền vững” [14, tr 111-112]. Theo cách giải thích trong cuốn “Tìm hiểu một số thuật ngữ trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng”, PBXH cũng được xây dựng trên nội hàm của khái niệm: “PBXH là sự phản biện nói chung, nhưng có quy mô và lực lượng rộng rãi hơn của xã hội, của nhân dân và các nhà khoa học” [10, tr.11]. Quyết định số 217-QĐ/TW, ngày 12/12/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về việc ban hành Quy chế giám sát và PBXH của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội cũng giải thích rõ: “PBXH là việc nhận xét, đánh giá, nêu chính kiến, kiến nghị đối với dự thảo các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước” [24]. Từ những phân tích trên, có thể hiểu khái niệm: PBXH là quá trình xem xét, phân tích, lập luận để đi đến nhận thức chân lý, tức là nhằm phân định sự đúng - sai một vấn đề nào đó; PBXH nhằm làm cho các quyết sách của cơ quan công quyền đáp ứng được lợi ích chung của cộng đồng xã hội; mục đích của PBXH là hướng đến đề xuất, tư vấn cho cơ quan có thẩm quyền lựa chọn, quyết định chủ trương, chính sách, đề án có sự hợp pháp và hợp lý tối đa. 1.1.3. Khái niệm Chính quyền địa phương và nội dung hoạt động của Chính quyền địa phương 1.1.3.1. Khái niệm Chính quyền địa phương Điều 2 Luật Tổ chức Chính quyền địa phương 2015 quy định. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có: 1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh); 2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố 12