Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện các chuẩn mực kế toán liên quan đến báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự ở Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở khái quát lý luận về VAS22 và các chuẩn mực có liên quan đến báo cáo tài chính của các Ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự, đề tài tìm hiểu thực trạng vận dụng các chuẩn mực kế toán về báo cáo tài chính tại các Ngân hàng Việt Nam và từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện VAS22 và các chuẩn mực có liên quan đến việc trình bày báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện các chuẩn mực kế toán liên quan đến báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự ở Việt Nam

BOÄ GIAÙO DUÏC iVAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH *************** BUØI NGOÏC NHAÏN HOAØN THIEÄN CAÙC CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN LIEÂN QUAN ÑEÁN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG VAØ TOÅ CHÖÙC TAØI CHÍNH TÖÔNG TÖÏ ÔÛ VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh: Keá Toaùn Maõ soá: 60.34.30 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS.TS VOÕ VAÊN NHÒ TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2008
i LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi, caùc soá lieäu keát quaû neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát kyø coâng trình naøo khaùc.
ii MUÏC LUÏC LÔØI CAM ÑOAN ....................................................................................................... i MUÏC LUÏC ................................................................................................................. ii DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT ......................................................v DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU ............................................................................ vi DANH MUÏC CAÙC PHUÏ LUÏC ................................................................................ vii LÔØI MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................................1 CHÖÔNG 1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH VAØ CAÙC CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG VAØ TOÅ CHÖÙC TAØI CHÍNH TÖÔNG TÖÏ .......................................5 1.1. Vai troø cuûa thoâng tin keá toaùn ...........................................................................5 1.2. Vai troø cuûa Baùo caùo taøi chính vaø söï caàn thieát cuûa chuaån möïc keá toaùn ..............6 1.2.1. Vai troø cuûa Baùo caùo taøi chính ...................................................................6 1.2.2. Söï caàn thieát cuûa chuaån möïc keá toaùn ........................................................8 1.3. Noäi dung chuaån möïc “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï” vaø caùc chuaån möïc lieân quan ........................9 1.3.1. Chuaån möïc soá 22 - Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ......................................................................9 1.3.1.1. Chính saùch keá toaùn............................................................................10 1.3.1.2. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ...........................................11 1.3.1.3. Baûng caân ñoái keá toaùn ........................................................................11 1.3.2. Chuaån möïc soá 01 - Chuaån möïc chung ....................................................11 1.3.3. Chuaån möïc soá 21 - Trình baøy baùo caùo taøi chính ....................................13 1.3.4. Chuaån möïc soá 24 - Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä.....................................14 1.4. So saùnh chuaån möïc keá toaùn “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï” ôû Vieät Nam vaø Quoác teá.........................16 1.4.1. Ñieåm gioáng nhau .....................................................................................17 1.4.2. Ñieåm khaùc nhau.......................................................................................18 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 .........................................................................................19 CHÖÔNG 2. THÖÏC TRAÏNG VAÄN DUÏNG CAÙC CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN LIEÂN QUAN ÑEÁN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG VAØ TOÅ CHÖÙC TAØI CHÍNH TÖÔNG TÖÏ ÔÛ VIEÄT NAM................................................................20
iii 2.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng baùo caùo taøi chính taïi caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam..........................................20 2.1.1. Khaùi quaùt caùc toå chöùc tín duïng ôû Vieät Nam...........................................20 2.1.2. Cheá ñoä quaûn lyù taøi chính aùp duïng cho caùc toå chöùc tín duïng ôû Vieät Nam ..22 2.1.2.1. Quaûn lyù vaø söû duïng voán, taøi saûn.......................................................23 2.1.2.2. Quaûn lyù doanh thu vaø chi phí............................................................24 2.1.2.3. Quaûn lyù veà lôïi nhuaän vaø trích laäp caùc quyõ ......................................26 2.1.3. Cheá ñoä keá toaùn aùp duïng cho caùc toå chöùc tín duïng ôû Vieät Nam ............27 2.1.3.1. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ..............................................................27 2.1.3.2. Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn ..................................................................27 2.1.3.3. Cheá ñoä soå saùch keá toaùn ....................................................................29 2.1.3.4. Bieåu maãu baùo caùo taøi chính..............................................................29 2.2. Thöïc teá vaän duïng caùc chuaån möïc keá toaùn lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính ôû caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam...................................30 2.2.1. Phaïm vi vaø ñoái töôïng khaûo saùt ...............................................................30 2.2.2. Thöïc teá vaän duïng chuaån möïc soá 22 taïi Ngaân haøng TMCP Saøi Goøn Thöông Tín – Sacombank..................................................................................32 2.2.2.1. Toång quan veà Ngaân haøng TMCP Saøi Goøn Thöông Tín...................32 2.2.2.2. Baûng caân ñoái keá toaùn ........................................................................33 2.2.2.3. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ...........................................34 2.2.2.4. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä ..............................................................34 2.2.2.5. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính.........................................................35 2.2.3. Thöïc teá vaän duïng chuaån möïc soá 22 taïi Ngaân haøng TMCP Phöông Nam - Southernbank...................................................................................................40 2.2.3.1. Toång quan ngaân haøng .......................................................................40 2.2.3.2. Baûng caân ñoái keá toaùn ........................................................................41 2.2.3.3. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ...........................................42 2.2.3.4. Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä ..............................................................42 2.2.3.5. Thuyeát minh baùo caùo taøi chính.........................................................43 2.3. Nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên khi vaän duïng chuaån möïc soá 22 ôû caùc Ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø trong caû nöôùc ........48 2.3.1. Thuaän lôïi ..................................................................................................48 2.3.2. Khoù khaên..................................................................................................49 2.3.3. Nguyeân nhaân cuûa nhöõng khoù khaên treân .................................................50 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 ........................................................................................52
iv CHÖÔNG 3. HOAØN THIEÄN CAÙC CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN LIEÂN QUAN ÑEÁN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG VAØ CAÙC TOÅ CHÖÙC TAØI CHÍNH TÖÔNG TÖÏ ÔÛ VIEÄT NAM........................................................................53 3.1. Quan ñieåm hoaøn thieän ...................................................................................53 3.1.1. Phuø hôïp vôùi ñaëc thuø hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam................................................................................53 3.1.2. Phuø hôïp vôùi moâi tröôøng kinh doanh oån ñònh vaø moâi tröôøng phaùp lyù chöa chaët cheõ, daân trí coøn ôû trình ñoä thaáp .................................................................54 3.1.3. Töông thích vôùi chuaån möïc keá toaùn quoác teá ..........................................55 3.2. Moät soá noäi dung hoaøn thieän ñoái vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính cuûa ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ..........................56 3.2.1. Nhöõng söûa ñoåi, boå sung lieân quan ñeán chuaån möïc soá 22 “Trình baøy boå sung thoâng tin treân baùo caùo taøi chính cuûa ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï”.............................................................................................................56 3.2.1.1. Veà baûng caân ñoái keá toaùn ..................................................................56 3.2.1.2. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ...........................................56 3.2.1.3. Trình baøy thuyeát minh baùo caùo taøi chính .........................................58 3.2.2. Nhöõng söûa ñoåi, boå sung lieân quan chuaån möïc soá 01 “chuaån möïc chung” ....60 3.2.3. Nhöõng söûa ñoåi, boå sung lieân quan ñeán chuaån möïc soá 21 “Trình baøy baùo caùo taøi chính”.....................................................................................................61 3.3. Moät soá kieán nghò coù lieân quan ñeán vieäc hoaøn thieän vaø aùp duïng chuaån möïc keá toaùn soá 22 .........................................................................................................63 3.3.1. Moät soá bieän phaùp ôû taàm vó moâ ................................................................63 3.3.2. Moät soá bieän phaùp ôû taàm vi moâ ................................................................64 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 .........................................................................................67 KEÁT LUAÄN...............................................................................................................68 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................................................69
v DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT CHXHCN - Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa. ASEAN - Association of South East Asian Nations. AFTA - ASEAN Free Trade Area. WTO - World Trade Organization. VAS - Viet Nam Accounting Standard/ Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam. IAS - International Accounting Standard/ Chuaån möïc keá toaùn quoác teá. TMCP - Thöông maïi Coå phaàn. SACOMBANK - Ngaân Haøng TMCP Saøi Goøn Thöông Tín. SOUTHERNBANK - Ngaân haøng TMCP Phöông Nam.
vi DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU Baûng 1. Cheá ñoä taøi chính, keá toaùn vaø baùo caùo taøi chính cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam...................................................................................................................22 Baûng 2. Maãu bieãu heä thoáng baùo caùo taøi chính ........................................................29 Baûng 3. Caùc ñôn vò thaønh vieân thuoäc Sacombank ..................................................32 Baûng 4. Döï phoøng ruûi ro theo quyeát ñònh 493/2005/QÑ-NHNN............................47
vii DANH MUÏC CAÙC PHUÏ LUÏC Phuï Luïc 1. BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN HÔÏP NHAÁT SACOMBANK ...............70 Phuï Luïc 2. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH HÔÏP NHAÁT SACOMBANK .........................................................................................................71 Phuï Luïc 3. BAÙO CAÙO LÖU CHUYEÅN TIEÀN TEÄ HÔÏP NHAÁT SACOMBANK..72 Phuï Luïc 4. CAÙC CAM KEÁT VAØ NÔÏ TIEÀM TAØNG SACOMBANK.....................74 Phuï Luïc 5. BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN SOUTHERNBANK..............................75 Phuï Luïc 6. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH SOUTHERNBANK ..................................................................................................77 Phuï Luïc 7. BAÙO CAÙO LÖU CHUYEÅN TIEÀN TEÄ SOUTHERNBANK ................79 Phuï Luïc 8. BAÛNG CAÂN ÑOÁI TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN (MAÃU F01/TCTD) ........82 Phuï Luïc 9. BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN (MAÃU F02/TCTD)................................83 Phuï Luïc 10. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH (MAÃU F03/TCTD) ..86 Phuï Luïc 11. BAÙO CAÙO LÖU CHUYEÅN TIEÀN TEÄ (MAÃU F04/TCTD)................89 Phuï Luïc 12. THUYEÁT MINH BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH (MAÃU F05/TCTD) .........94 Phuï Luïc 13. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ PHAÂN PHOÁI LÔÏI NHUAÄN (MAÃU F06/TCTD)100
1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Toaøn caàu hoaù, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø vaán ñeà noåi baät haøng ñaàu cuûa neàn kinh teá theá giôùi. Ñaây laø xu theá taát yeáu vaø laø moät yeâu caàu khaùch quan ñoái vôùi baát kyø moät quoác gia naøo muoán coù moät vò theá xöùng ñaùng treân baûn ñoà kinh teá theá giôùi trong boái caûnh hieän nay. Keå töø ngaøy thaønh laäp 01/01/1995 ñeán nay, Toå Chöùc Thöông Maïi Quoác Teá – WTO ñaõ coù 151 nöôùc tham gia. Trong töông lai, toå chöùc WTO seõ phaùt trieån thaønh toå chöùc lôùn nhaát haønh tinh. Caùc nöôùc thaønh vieân WTO hieän chieám treân 85% toång thöông maïi haøng hoùa vaø treân 90% thöông maïi dòch vuï toaøn caàu. Beân caïnh ñoù, laøn soùng töï do hoùa thöông maïi hieän ñang dieãn ra soâi noåi chöa töøng coù treân theá giôùi. Tính ñeán thôøi ñieåm naøy, ñaõ coù treân 300 hieäp ñònh thöông maïi song phöông (BTAs) vaø khu vöïc ñaõ ñöôïc thoâng baùo cho WTO (taïi khu vöïc Ñoâng AÙ coù: khu vöïc thöông maïi töï do ASEAN/AFTA, Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kyø (VN-US BTA), hieäp ñònh khung veà khu vöïc thöông maïi töï do ASEAN – Trung Quoác (AC-FTA); …). Trong khi ñoù, vaøo thôøi ñieåm thaùng 1/1995 chæ môùi coù 130 hieäp ñònh ñöôïc ghi nhaän. Vieät Nam ñaõ laøm gì ñeå ñaåy nhanh tieán trình hoäi nhaäp? Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá: gia nhaäp Khoái ASEAN; tham gia vaøo Khu vöïc Thöông maïi Töï do ASEAN/AFTA, kyù keát Hieäp ñònh Thöông maïi Song phöông Vieät Nam - Hoa Kyø vaø gia nhaäp vaøo Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi WTO. Vieäc môû cöûa neàn kinh teá theo xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá seõ ñem laïi cho caùc quoác gia nhieàu cô hoäi, nhieàu lôïi ích chaúng haïn nhö veà: nguoàn löïc, coâng ngheä tieân tieán treân theá giôùi, kinh nghieäm quaûn lyù hieän ñaïi, … Nhöng maët
2 khaùc, vieäc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá naøy cuõng ñaët ra nhieàu ruûi ro vaø thaùch thöùc to lôùn ñoái vôùi quoác gia ñang phaùt trieån ôû trình ñoä chöa cao nhö Vieät Nam. Trong tieán trình chung cuûa neàn kinh teá noùi treân, ñeå neàn kinh teá nöôùc ta hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi thì tröôùc heát phaûi keå ñeán laø vieäc hoäi nhaäp ngaønh ngaân haøng roài sau ñoù môùi keå ñeán vieäc hoäi nhaäp cuûa caùc ngaønh kinh teá khaùc. Bôûi vì, neáu chöa coù hoäi nhaäp ngaønh ngaân haøng thì vieäc hoäi nhaäp caùc ngaønh kinh teá khaùc seõ gaëp nhieàu khoù khaên. Ñaây laø moät trong nhöõng vaán ñeà then choát nhöng cuõng raát heát söùc nhaïy caûm. Thaät vaäy, xeùt veà maët keá toaùn, vieäc hoäi nhaäp naøy ñaët ra yeâu caàu laø phaûi coù söï thoáng nhaát trong söï ña daïng veà maët ngoân ngöõ keá toaùn cuûa Vieät Nam vaø cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi. Noùi caùch khaùc laø, vieäc hoäi nhaäp naøy laø söï hoøa hôïp giöõa caùc thoâng leä keá toaùn quoác gia vôùi caùc thoâng leä keá toaùn quoác teá trong ñoù coù chuaån möïc keá toaùn quoác teá. Töø naêm 2001 ñeán nay, heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñaõ vaø ñang ngaøy caøng hoaøn thieän daàn theo tieán trình hoäi nhaäp neàn kinh teá quoác teá vaø ñaõ cho ra ñôøi ñöôïc 26 chuaån möïc trong 5 ñôït. Trong 26 chuaån möïc noùi treân coù VAS22: “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï” daønh rieâng cho lónh vöïc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï. Chuaån möïc naøy ñöôïc ban haønh vaø coâng boá theo Quyeát ñònh soá 12/2005/QÑ-BTC ngaøy 15 thaùng 12 naêm 2005 cuûa Boä Tröôûng Boä Taøi Chính. Tuy nhieân, hieän nay, chuaån möïc naøy vaãn chöa coù Thoâng tö höôùng daãn cuï theå. Do vaäy, vieäc vaän duïng vaøo thöïc teá trong quaù trình laäp baùo caùo taøi chính cuûa ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï coøn nhieàu baát caäp. Ñaây laø lyù do chính ñeå toâi choïn ñeà taøi: “Hoaøn thieän caùc chuaån möïc keá toaùn lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam”.
3 Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Treân cô sôû khaùi quaùt lyù luaän veà VAS22 vaø caùc chuaån möïc coù lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính cuûa caùc Ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï, ñeà taøi tìm hieåu thöïc traïng vaän duïng caùc chuaån möïc keá toaùn veà baùo caùo taøi chính taïi caùc Ngaân haøng Vieät Nam vaø töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän VAS22 vaø caùc chuaån möïc coù lieân quan ñeán vieäc trình baøy baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñeà taøi nghieân cöùu chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam soá 22 vaø caùc chuaån möïc keá toaùn khaùc coù lieân quan ñeán vieäc trình baøy baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam döïa treân sô sôû tham khaûo taøi lieäu cuûa Ngaân haøng TMCP Saøi Goøn Thöông Tín vaø Ngaân haøng TMCP Phöông Nam naêm 2006. Treân cô sôû nghieân cöùu naøy, ñeà taøi môû roäng keát quaû nghieân cöùu treân phaïm vi caû nöôùc. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeà taøi söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng laøm chuû ñaïo vaø duy vaät lòch söû ñeå nghieân cöùu caùc vaán ñeà theo moái quan heä phoå bieán vaø theo söï vaän ñoäng, phaùt trieån. Cuøng vôùi hai phöông phaùp treân, trong quaù trình nghieân cöùu ñeà taøi coøn keát hôïp vôùi phöông phaùp phaân tích, phöông phaùp ñoái chieáu vaø phöông phaùp so saùnh. Boá cuïc Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, ñeà taøi goàm 3 chöông cuï theå nhö sau: Chöông 1 - Cô sôû lyù luaän veà baùo caùo taøi chính vaø caùc chuaån möïc coù lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính cuûa ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï; Chöông 2 - Thöïc traïng vaän duïng caùc chuaån möïc keá toaùn lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam; vaø
4 Chöông 3 - Hoaøn thieän caùc chuaån möïc keá toaùn lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï ôû Vieät Nam.
5 CHÖÔNG 1. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH VAØ CAÙC CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG VAØ TOÅ CHÖÙC TAØI CHÍNH TÖÔNG TÖÏ 1.1. Vai troø cuûa thoâng tin keá toaùn ÔÛ baát kyø moät neàn kinh teá naøo, thoâng tin luoân coù vai troø voâ cuøng quan troïng. Khi kinh teá xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån, trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät ngaøy caøng tieân tieán, möùc ñoä phaùt trieån kinh teá ngaøy caøng cao thì ñeå neàn kinh teá phaùt trieån maïnh meõ treân thò tröôøng voán ngaøy caøng trôû neân caïnh tranh gay gaét thì nhu caàu thoâng tin ngaøy caøng trôû neân böùc thieát. Taát caû caùc ñôn vò, khi tieán haønh hoaït ñoäng kinh doanh trong baát kyø lónh vöïc naøo ñeàu phaûi tieáp nhaän thoâng tin nhö laø moät yeáu toá caàn thieát ñeå coù theå ñöa ra nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén laøm neân söï thaønh coâng trong quaù trình quaûn lyù vaø ñieàu haønh doanh nghieäp. Taàm quan troïng cuûa thoâng tin ñeà caäp treân ñaõ lyù giaûi vì sao: Keá toaùn ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuøng vôùi neàn vaên minh nhaân loaïi laø moät trong nhöõng phaùt minh lôùn nhaát vaø laø heä thoáng thoâng tin kinh doanh ñöôïc söû duïng roäng raõi vaø laâu ñôøi nhaát trong lòch söû cuûa nhaân loaïi. ÔÛ ñoù, keá toaùn seõ theo doõi vaø phaûn aûnh taát caû caùc hoaït ñoäng kinh teá cuõng nhö caùc söï kieän kinh teá khaùc trong töøng ñôn vò vaøo heä thoáng thoâng tin laø caùc baùo caùo taøi chính. Heä thoáng thoâng tin naøy ñöôïc hình thaønh döïa vaøo vieäc löu giöõ thoâng tin treân caùc loaïi soå saùch keá toaùn thoâng qua khaùi nieäm nhö ghi soå keùp (ñaõ coù töø raát laâu) cuõng nhö caùc khaùi nieäm keá toaùn hieän ñaïi hôn nhö khaùi nieäm lôïi töùc,… Heä thoáng naøy coøn ghi cheùp vaø baùo caùo caùc doøng voán löu chuyeån trong doanh nghieäp döïa treân caùc soá lieäu phaùt sinh vaø ñöa ra caùc baûng baùo caùo taøi chính nhö: baûng caân ñoái keá toaùn, baùo caùo keát quaû kinh doanh,… Ngoaøi ra,
6 heä thoáng naøy coøn laäp neân caùc döï toaùn veà tình hình töông lai nhö caùc baùo caùo taøi chính döï tính vaø döï toaùn ngaân saùch taøi chính; sau ñoù tieán haønh so saùnh ñoái chieáu giöõa tình hình thöïc hieän taøi chính thöïc teá vaø caùc döï tính treân cô sôû caùc baùo caùo keá toaùn phaân tích khaùc nhau. 1.2. Vai troø cuûa Baùo caùo taøi chính vaø söï caàn thieát cuûa chuaån möïc keá toaùn 1.2.1. Vai troø cuûa Baùo caùo taøi chính Duø doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøo ñi nöõa (saûn xuaát, thöông maïi, taøi chính,…) thì baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp cuõng nhaèm cung caáp thoâng tin cho hai nhoùm ñoái töôïng söû duïng chuû yeáu, ñoù laø: nhoùm ñoái töôïng söû duïng trong noäi boä doanh nghieäp, vaø nhoùm ñoái töôïng söû duïng beân ngoaøi doanh nghieäp. Nhoùm ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi chính trong noäi boä doanh nghieäp, ñoù laø nhöõng nhaø quaûn lyù, nhaø ñieàu haønh vaø nhaân vieân cuûa doanh nghieäp. Nhaø quaûn lyù, nhaø ñieàu haønh cuûa doanh nghieäp: hoï caàn coâng boá, coâng khai caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính ñònh kyø veà hoaït ñoäng cuûa ñôn vò mình nhaèm thuyeát phuïc caùc nhaø ñaàu tö, caùc coå ñoâng cuõng nhö caùc chuû nôï. Maët khaùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính maø hoï coâng khai coøn phuïc vuï cho hoï trong coâng taùc ñieàu haønh vaø quaûn lyù doanh nghieäp nhaèm ñöa caùc quyeát ñònh phuø hôïp vôùi keá hoaïch, vaø muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Nhaân vieân: Nhaân vieân trong doanh nghieäp thì quan taâm ñeán thoâng tin treân baùo caùo taøi chính veà tính oån ñònh vaø khaû naêng sinh lôøi cuûa doanh nghieäp ñeå giuùp hoï ñaùnh giaù veà khaû naêng chi traû löông vaø caùc khoaûn trôï caáp. Nhoùm ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi chính beân ngoaøi doanh nghieäp goàm caùc nhaø ñaàu tö vaø cho vay, caùc cô quan nhaø nöôùc, khaùch haøng vaø nhaø cung caáp, vaø nhöõng ngöôøi khaùc.
7 Nhaø ñaàu tö vaø nhöõng ngöôøi cho vay doanh nghieäp: Nhaø ñaàu tö caàn thoâng tin treân baùo caùo taøi chính ñeå giaùm saùt vaø baét buoäc caùc nhaø quaûn lyù phaûi thöïc hieän theo ñuùng hôïp ñoàng ñaõ kyù keát, thoâng tin veà caùc ruûi ro tieàm taøng trong caùc doanh nghieäp coù lieân quan ñeán khoaûn ñaàu tö cuûa hoï. Neáu laø coâng ty coå phaàn, nhöõng thoâng tin treân baùo caùo taøi chính giuùp hoï quyeát ñònh luùc naøo neân mua, neân giöõ hay neân baùn caùc khoaûn ñaàu tö cuõng nhö giuùp hoï ñaùnh giaù khaû naêng chi traû coå töùc cuûa doanh nghieäp. Nhöõng ngöôøi cho vay caàn nhöõng thoâng tin treân baùo caùo taøi chính nhaèm giuùp hoï ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp khi caùc khoaûn nôï goác vaø laõi vay ñeán haïn. Caùc cô quan Nhaø nöôùc: Baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát giuùp cho vieäc thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø Nöôùc ñoái vôùi neàn kinh teá. Ngoaøi ra, Baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp coøn giuùp cho vieäc thöïc hieän kieåm tra, kieåm soaùt cuûa caùc cô quan taøi chính Nhaø Nöôùc ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp cuõng nhö laøm cô sôû cho vieäc tính thueá vaø caùc khoaûn noäp khaùc cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi ngaân saùch Nhaø Nöôùc. Khaùch haøng vaø nhaø cung caáp: Baùo caùo taøi chính cung caáp cho hoï nhöõng thoâng tin veà khaû naêng thanh toaùn cuõng nhö khaû naêng tieáp tuïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp khi hoï coù nhöõng moái lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Nhöõng ngöôøi khaùc: goàm nhöõng nhaø phaân tích taøi chính, nhöõng ngöôøi moâi giôùi kinh doanh, baùo chí,… Hoï caàn nhöõng thoâng tin treân baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp nhaèm ñaùnh giaù xu höôùng phaùt trieån vaø khaû naêng taêng tröôûng cuûa doanh nghieäp. Vôùi nhöõng vai troø cuûa Baùo caùo taøi chính vaø nhu caàu cuûa ngöôøi söû duïng nhö treân thì Baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp caàn phaûi ñöôïc trình baøy moät caùch roõ raøng,
8 deã hieåu, trung thöïc, hôïp lyù, ñaày ñuû vaø ñaùng tin caäy nhaèm giuùp cho ngöôøi söû duïng ñöa ra nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén lieân quan ñeán doanh nghieäp. Ñeå baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp ñöôïc laäp thoûa maõn nhöõng ñieàu neâu treân thì caàn phaûi coù nhöõng chuaån möïc keá toaùn quy ñònh trong vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp. Vaäy chuaån möïc keá toaùn laø gì? 1.2.2. Söï caàn thieát cuûa chuaån möïc keá toaùn Chuaån möïc coù theå ñöôïc hieåu laø thuaät ngöõ dieãn taû nhöõng quy ñònh möïc thöôùt coù theå ñònh löôïng ñöôïc ñeå ño löôøng chaát löôïng moät coâng vieäc, noù laø nhöõng raøng buoäc nhaèm ñònh höôùng coâng vieäc chuyeân moân ñi vaøo nhöõng nguyeân taéc chung. Chuaån möïc keá toaùn laø nhöõng quy öôùc, nguyeân taéc, thuû tuïc ñöôïc coâng nhaän nhö nhöõng höôùng daãn cho ngheà nghieäp keá toaùn trong vieäc soaïn thaûo baùo caùo taøi chính vaø laø cô sôû ñaùnh giaù chaát löôïng coâng vieäc keá toaùn. Hoaït ñoäng keá toaùn cuõng töông töï nhö caùc hoaït ñoäng khaùc, ñeå hoaït ñoäng hieäu quaû thì caàn thieát phaûi thieát laäp nhöõng chuaån möïc rieâng cho noù. Beân caïnh ñoù, chöùc naêng cuûa keá toaùn laø cung caáp caùc thoâng tin ñeå ngöôøi söû duïng coù theå ra quyeát ñònh, nghóa laø thoâng tin keá toaùn phaûi phaûn aùnh trung thöïc tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñoàng thôøi giuùp ngöôøi söû duïng deã hieåu, coù ñoä tin caäy vaø coù theå so saùnh caùc thoâng tin taøi chính ñöôïc. Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc ñích ñoù, caàn coù nhöõng phöông phaùp vaø thöôùc ño ñeå giuùp nhaän dieän nhöõng vaán ñeà hôïp lyù vaø khoâng hôïp lyù lieân quan ñeán vieäc ghi nhaän, trình baøy vaø truyeàn ñaït thoâng tin taøi chính. Thöïc teá ñaõ chöùng minh raèng cuøng moät soá lieäu keá toaùn nhöng neáu aùp duïng phöông phaùp ñaùnh giaù, ghi nhaän khaùc nhau seõ ñöa ñeán keát quaû khaùc bieät ñaùng keå. Vì theá, caàn coù nhöõng quy ñònh laøm khuoân maãu giuùp ñaùnh giaù, ghi nhaän vaø trình baøy thoâng tin taøi chính moät caùch trung thöïc vaø khaùch quan, vaø ñoù chính laø nhöõng chuaån möïc keá toaùn.
9 1.3. Noäi dung chuaån möïc “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï” vaø caùc chuaån möïc lieân quan Veà chuaån möïc trình baøy baùo caùo taøi chính daønh cho caùc doanh nghieäp thì chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam (VAS21) cuõng nhö chuaån möïc keá toaùn quoác teá ñaõ ñöôïc xaây döïng vaø thieát laäp moät caùch baøi baûn vaø khoa hoïc. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï thì chuaån möïc baùo caùo taøi chính (VAS21) chöa ñaùp öùng ñaày ñuû. ÔÛ ñaây, ngoaøi chuaån möïc trình baøy baùo caùo taøi chính (VAS21) thì caùc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï coøn söû duïng chuaån möïc “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï” (VAS22). Do vaäy, ñeå coù cô sôû lyù luaän vöõng chaéc veà vieäc trình baøy baùo caùo taøi chính ñoái vôùi caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï, ñeà taøi xin trình baøy VAS22 vaø caùc chuaån möïc coù lieân quan nhö sau: 1.3.1. Chuaån möïc soá 22 - Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï Chuaån möïc naøy ñöôïc ban haønh vaø coâng boá theo Quyeát ñònh soá 12/2005/QÑ-BTC, ngaøy 15 thaùng 12 naêm 2005 cuûa Boä Tröôûng Boä Taøi Chính nhöng ñeán nay vaãn chöa coù Thoâng tö höôùng daãn. Muïc ñích cuûa chuaån möïc naøy laø quy ñònh vaø höôùng daãn vieäc trình baøy boå sung caùc thoâng tin caàn thieát trong baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï. Ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï laø nhöõng doanh nghieäp ñaëc thuø, hoaït ñoäng coù ruûi ro cao neân ngoaøi vieäc bò chi phoái cuûa Luaät doanh nghieäp thì chuùng coøn bò chi phoái bôûi Luaät caùc toå chöùc tín duïng do coù hoaït ñoäng ngaân haøng. Theo khoaûn 7 ñieàu 22 cuûa Luaät caùc toå chöùc tín duïng soá 07/1997/QHX thì hoaït ñoäng ngaân haøng ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: “Hoaït ñoäng ngaân haøng laø hoaït ñoäng kinh
10 doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng vôùi noäi dung thöôøng xuyeân nhaän tieàn göûi, söû duïng soá tieàn naøy ñeå caáp tín duïng vaø cung öùng caùc dòch vuï thanh toaùn”. Heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï hieän nay bao goàm: Baûng caân ñoái keá toaùn; baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh; baûng thuyeát minh baùo caùo taøi chính vaø baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Ngoaøi caùc yeâu caàu cuûa caùc chuaån möïc keá toaùn khaùc cuõng nhö nhöõng yeâu caàu veà vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính cuûa chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam soá 21 “Trình baøy baùo caùo taøi chính” (ñöôïc ban haønh vaø coâng boá theo Quyeát ñònh soá 234/2003/QÑ-BTC, ngaøy 30 thaùng 12 naêm 2003 cuûa Boä tröôûng Boä Taøi chính), chuaån möïc coøn neâu leân nhöõng yeâu caàu veà vieäc trình baøy chính saùch keá toaùn; keát caáu vaø noäi dung cuûa baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh; keát caáu vaø noäi dung cuûa baûng caân ñoái keá toaùn. Cuï theå nhö sau: 1.3.1.1. Chính saùch keá toaùn Ñeå giuùp ngöôøi söû duïng hieåu ñöôïc cô sôû laäp baùo caùo taøi chính cuûa Ngaân haøng, khi laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính caàn phaûi trình baøy nhöõng chính saùch keá toaùn nhö: cô sôû ghi nhaän caùc loaïi thu nhaäp chuû yeáu; cô sôû ñònh giaù chöùng khoaùn ñaàu tö vaø chöùng khoaùn kinh doanh; cô sôû cuûa vieäc phaân bieät caùc giao dòch, söï kieän daãn ñeán vieäc ghi nhaän taøi saûn vaø nôï phaûi traû treân Baûng caân ñoái keá toaùn, söï kieän chæ laøm taêng nghóa vuï nôï tieàm aån; cô sôû xaùc ñònh toån thaát caùc khoaûn cho vay vaø öùng tröôùc vaø cô sôû xoùa soå caùc khoaûn cho vay vaø öùng tröôùc khoâng coù khaû naêng thu hoài; vaø cô sôû xaùc ñònh chi phí phaùt sinh töø caùc ruûi ro chung trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng vaø phöông phaùp haïch toaùn ñoái vôùi caùc chi phí ñoù. Ngoaøi ra, vôùi muïc ñích laø kieåm soaùt khaû naêng thanh toaùn vaø kieåm soaùt ruûi ro trong ngaân haøng neân khi laäp baùo caùo taøi chính, chuaån möïc yeâu caàu phaûi trình baøy theâm nghóa vuï nôï tieàm aån vaø caùc cam keát ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn; kyø haïn cuûa
11 taøi saûn vaø nôï phaûi traû (chaúng haïn nhö: döôùi 1 thaùng, töø 1 thaùng ñeán 3 thaùng; töø treân 3 thaùng ñeán 1 naêm; töø treân 1 naêm ñeán 3 naêm; töø treân 3 naêm ñeán 5 naêm vaø töø treân 5 naêm trôû leân); toån thaát caùc khoaûn cho vay vaø öùng tröôùc; döï phoøng ruûi ro chung trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng... 1.3.1.2. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh Chuaån möïc yeâu caàu trình baøy treân baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng caùc khoaûn thu nhaäp vaø chi phí theo baûn chaát vaø theo chuû yeáu. Vaø chuaån möïc cuõng yeâu caàu roõ caùc khoaûn muïc thu nhaäp vaø chi phí toái thieåu caàn phaûi trình baøy nhöng khoâng ñöôïc buø tröø chuùng vôùi nhau ngoaïi tröø: thanh lyù chöùng khoaùn kinh doanh; thanh lyù chöùng khoaùn ñaàu tö vaø hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi hoái ñöôïc trình baøy treân cô sôû thuaàn. 1.3.1.3. Baûng caân ñoái keá toaùn Gioáng nhö doanh nghieäp, chuaån möïc cuõng yeâu caàu ngaân haøng trình baøy trong baûng caân ñoái keá toaùn caùc nhoùm taøi saûn vaø nôï phaûi traû theo baûn chaát cuûa chuùng vaø saép xeáp chuùng theo thöù töï phaûn aùnh tính thanh khoaûn giaûm daàn cuõng nhö nhöõng khoaûn muïc toái thieåu caàn phaûi trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn. Ngoaøi ra, ngaân haøng khoâng ñöôïc buø tröø baát kyø khoaûn muïc taøi saûn vaø nôï phaûi traû naøy vôùi caùc khoaûn muïc taøi saûn vaø nôï phaûi traû khaùc trong baûng caân ñoái keá toaùn, tröø tröôøng hôïp phaùp luaät quy ñònh cho pheùp buø tröø vaø vieäc buø tröø theå hieän döï kieán ñieàu chuyeån thanh lyù hoaëc quyeát toaùn khoaûn taøi saûn vaø nôï phaûi traû. 1.3.2. Chuaån möïc soá 01 - Chuaån möïc chung VAS1 ñöôïc ban haønh vaø coâng boá theo Quyeát ñònh soá 165/2002/QÑ-BTC, ngaøy 31 thaùng 12 naêm 2002 cuûa Boä tröôûng Boä Taøi chính. Muïc ñích cuûa chuaån möïc naøy laø nhaèm: laøm cô sôû xaây döïng vaø hoaøn thieän caùc chuaån möïc keá toaùn vaø cheá ñoä keá toaùn cuï theå theo khuoân maãu thoáng nhaát; giuùp cho doanh nghieäp ghi cheùp keá toaùn
12 vaø laäp baùo caùo taøi chính theo caùc chuaån möïc keá toaùn vaø cheá ñoä keá toaùn ñaõ ban haønh moät caùch thoáng nhaát vaø xöû lyù caùc vaán ñeà chöa ñöôïc quy ñònh cuï theå nhaèm ñaûm baûo cho caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính phaûn aùnh trung thöïc vaø hôïp lyù; giuùp cho kieåm toaùn vieân vaø ngöôøi kieåm tra keá toaùn ñöa ra yù kieán veà söï phuø hôïp cuûa baùo caùo taøi chính vôùi chuaån möïc keá toaùn vaø cheá ñoä keá toaùn; giuùp cho ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính hieåu vaø ñaùnh giaù thoâng tin taøi chính ñöôïc laäp phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn vaø cheá ñoä keá toaùn. Chuaån möïc naøy ñaõ neâu leân nhöõng nguyeân taéc cô baûn (cô sôû doàn tích, hoaït ñoäng lieân tuïc, giaù goác, phuø hôïp, nhaát quaùn, thaän troïng, troïng yeáu) vaø nhöõng yeâu caàu cô baûn (trung thöïc, khaùch quan, ñaày ñuû, kòp thôøi, deã hieåu, coù theå so saùnh ñöôïc) khi laäp baùo caùo taøi chính cho taát caû caùc loaïi doanh nghieäp trong ñoù coù ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính töông töï. Ngoaøi ra, chuaån möïc naøy coøn neâu leânõ: “Chuaån möïc naøy khoâng thay theá caùc chuaån möïc keá toaùn cuï theå, maø khi thöïc hieän doanh nghieäp phaûi caên cöù vaøo chuaån möïc keá toaùn cuï theå. Tröôøng hôïp chuaån möïc keá toaùn cuï theå chöa quy ñònh thì thöïc hieän theo chuaån möïc chung.” - Ñoaïn 2 VAS01. Chuaån möïc chung cuõng quy ñònh caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính. Theo ñoù, baùo caùo taøi chính phaûn aùnh tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp baèng caùch toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính coù cuøng tính chaát kinh teá thaønh caùc yeáu toá baùo caùo taøi chính. Caùc yeáu toá coù lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc xaùc ñònh tình hình taøi chính trong baûng caân ñoái keá toaùn laø taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu. Caùc yeáu toá lieân quan tröïc tieáp ñeán ñaùnh giaù tình hình keát quaû kinh doanh trong baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø doanh thu, thu nhaäp khaùc, chi phí vaø keát quaû kinh doanh. Trong ñoù, taøi saûn laø nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø coù theå thu ñöôïc lôïi ích trong töông lai; nôï phaûi traû laø nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp