Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện chính sách thuế thu nhập cá nhân tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài được thực hiện với các mục đích nghiên cứu sau: Nghiên cứu một số lý luận về chính sách thuế TNCN để thấy được tầm quan trọng và tính tất yếu phải hoàn thiện chính sách thuế này tại Việt Nam; phân tích thực trạng triển khai áp dụng Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao hiện nay. Đánh giá những thành tựu và các mặt tồn tại; đề ra một số định hướng cùng với những giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách thuế TNCN tại Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện chính sách thuế thu nhập cá nhân tại Việt Nam

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH PHAÏM DUY LINH HOAØN THIEÄN CHÍNH SAÙCH THUEÁ THU NHAÄP CAÙ NHAÂN TAÏI VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh : Kinh teá taøi chính-ngaân haøng Maõ soá : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: TS. Ung Thò Minh Leä TP HOÀ CHÍ MINH – Naêm 2006
1 MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Sau 20 naêm tieán haønh coâng cuoäc ñoåi môùi, Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn trong phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. Moät trong nhöõng thaønh töïu quan troïng khoâng theå khoâng nhaéc tôùi ñoù laø coâng cuoäc caûi caùch heä thoáng thueá. Vôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc, söï phoái hôïp giöõa caùc ngaønh caùc caáp, vaø söï noã löïc cuûa caû coäng ñoàng, heä thoáng chính saùch thueá ñaõ ñöôïc xaây döïng vaø khoâng ngöøng hoaøn thieän. Keát quaû, chuùng ta ban haønh ñöôïc heä thoáng chính saùch thueá bao quaùt haàu heát caùc nguoàn thu, töøng böôùc boå sung hoaøn thieän thueá phuø hôïp vôùi tình hình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Thueá ñaõ trôû thaønh coâng cuï cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trong vieäc ñieàu tieát vó moâ neàn kinh teá theo höôùng khuyeán khích ñaàu tö, khuyeán khích xuaát khaåu, thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá, phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp quoác teá. Thuû tuïc haønh chính thueá ñöôïc söûa ñoåi theo höôùng roõ raøng, minh baïch, coâng taùc quaûn lyù thueá ngaøy caøng ñöôïc kieän toaøn, cuûng coá veà cô cheá quaûn lyù, boä maùy, con ngöôøi... Soá thu töø thueá vaø phí ñaõ trôû thaønh nguoàn thu chuû yeáu cuûa Ngaân saùch Nhaø nöôùc, naêm sau cao hôn naêm tröôùc, nhaát laø caùc naêm gaàn ñaây chaúng nhöõng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu chi thöôøng xuyeân, coøn taêng theâm cho ñaàu tö phaùt trieån, traû nôï nöôùc ngoaøi, goùp phaàn ñaûm baûo coâng baèng xaõ hoäi, taïo moâi tröôøng caïnh tranh bình ñaúng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Ñeå goùp phaàn thöïc hieän toát chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, ñaëc bieät trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá quoác teá dieãn ra nhanh choùng. Boä Chính Trò ñaõ thoâng qua chieán löôïc caûi caùch thueá ñeán naêm 2010 vaø Thuû töôùng Chính phuû ñaõ coù Quyeát ñònh soá 201/2004/QÑ-TTg pheâ duyeät chöông trình cuï theå thöïc hieän chieán löôïc treân. Theo ñoù chuùng ta tieáp tuïc hoaøn thieän chính saùch thueá baèng coâng cuoäc caûi caùch laàn thöù ba vôùi vieäc söûa ñoåi
2 moät soá saéc thueá vaø ban haønh theâm moät soá saéc thueá môùi. Luaät thueá Thu nhaäp caù nhaân laø moät trong nhöõng saéc thueá môùi maø coâng cuoäc caûi caùch laàn naøy ñang höôùng tôùi. Keå töø khi Phaùp leänh thueá thu nhaäp ñoái vôùi ngöôøi coù thu nhaäp cao ñöôïc trieån khai thöïc hieän töø naêm 1991 ñeán nay. Maëc duø ñaõ traûi qua naêm laàn söûa ñoåi nhöng keát quaû ñaït ñöôïc coøn nhieàu haïn cheá, chöa phaùt huy ñuùng baûn chaát cuûa saéc thueá naøy trong cuoäc soáng. Trong giai ñoaïn tôùi thueá TNCN seõ phaûi laø moät saéc thueá quan troïng, laø moät nguoàn thu chính cho ngaân saùch khi maø moät soá saéc thueá hieän nay phaûi caét giaûm khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. Do ñoù moät thay ñoåi lôùn veà chính saùch thueá TNCN laø ñieàu chuùng ta phaûi tieán haønh thöïc hieän, ñeå coù moät saéc thueá hôïp lyù, phuø hôïp vôùi neàn kinh teá, vaø ñem laïi hieäu quaû cho Ngaân saùch Nhaø nöôùc. Vôùi thöïc teá ñoù taùc giaû xin ñöôïc choïn ñeà taøi: Hoaø n Thieä n Chính Saù c h Thueá Thu Nhaä p Caù Nhaâ n Taï i Vieä t Nam laøm baøi luaän vaên toát nghieäp cao hoïc, nhaèm nghieân cöùu lyù luaän, thöïc traïng chính saùch thueá TNCN hieän nay cuûa Vieät Nam, töø ñoù tìm ra caùc ñònh höôùng vaø giaûi phaùp hoaøn thieän trong thôøi gian tôùi. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc muïc ñích nghieân cöùu sau: - Nghieân cöùu moät soá lyù luaän veà chính saùch thueá TNCN ñeå thaáy ñöôïc taàm quan troïng vaø tính taát yeáu phaûi hoaøn thieän chính saùch thueá naøy taïi Vieät Nam. - Phaân tích thöïc traïng trieån khai aùp duïng Phaùp leänh thueá thu nhaäp ñoái vôùi ngöôøi coù thu nhaäp cao hieän nay. Ñaùnh giaù nhöõng thaønh töïu vaø caùc maët toàn taïi. - Ñeà ra moät soá ñònh höôùng cuøng vôùi nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän chính saùch thueá TNCN taïi Vieät Nam trong thôøi gian tôùi. 3. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñeà taøi ñöôïc thöïc hieän baèng caùc phöông phaùp bieän chöùng vaän duïng caùc quan ñieåm khaùch quan, lòch söû vaän ñoäng vaø phaùt trieån. Beân caïnh ñoù, caùc phöông phaùp
3 thoáng keâ, phaân tích cuõng ñöôïc keát hôïp vôùi vieäc vaän duïng, tham khaûo kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc veà chính saùch thueá TNCN, töø ñoù giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñöôïc ñaët ra taïi luaän vaên. 4. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø caùc vaán ñeà veà lyù luaän vaø thöïc tieãn veà thueá TNCN taïi Vieät Nam hieän nay. Ñi saâu nghieân cöùu nhöõng ñònh höôùng, quan ñieåm hoaøn thieän chính saùch thueá TNCN phuø hôïp vôùi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi thôøi gian tôùi. Vôùi muïc tieâu, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu treân, noäi dung cuûa luaän vaên ñöôïc boá cuïc nhö sau: Môû ñaàu Chöông 1. Toång Quan Veà Thueá Thu Nhaäp Caù Nhaân Chöông 2. Thöïc Traïng Trieån Khai Chính Saùch Thueá Thu Nhaäp Caù Nhaân Taïi Vieät Nam Thôøi Gian Qua. Chöông 3. Ñònh Höôùng Vaø Caùc Giaûi Phaùp Hoaøn Thieän Chính Saùch Thueá Thu Nhaäp Caù Nhaân Cuûa Vieät Nam Trong Thôøi Gian Tôùi Keát luaän
4 CHÖÔNG 1 . TOÅNG QUAN VEÀ THUEÁ THU NHAÄP CAÙ NHAÂN 1.1. THUEÁ TNCN VAØ VAI TROØ CUÛA THUEÁ TNCN TRONG NEÀN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG 1.1.1. Moät soá lyù luaän veà thueá TNCN 1.1.1.1. Khaùi nieäm veà thu nhaäp vaø thueá TNCN * Khaùi nieäm veà thu nhaäp Thu nhaäp cuûa töøng caù nhaân trong xaõ hoäi laø thöôùc ño, laø cô sôû ñeå thueá TNCN ñieàu chænh, vì vaäy caàn phaûi tìm hieåu moät caùch töôøng taän veà thu nhaäp. Quan nieäm thu nhaäp veà lyù thuyeát döôøng nhö laø khaù ñôn giaûn, nhöng cho ñeán nay treân theá giôùi coøn nhieàu yù kieán khaùc nhau neân chöa coù moät ñònh nghóa ñaày ñuû chính xaùc vaø toång hôïp veà khaùi nieäm thu nhaäp. Coù theå xem xeùt moät vaøi quan ñieåm veà thu nhaäp cuûa moät soá caùc nhaø kinh teá hoïc sau: Hai nhaø kinh teá ngöôøi Anh laø R.M.Haig vaø H.C.Simons ñaõ ñöa ra ñònh nghóa veà thu nhaäp: “Thu nhaäp laø toång giaù trò cuûa caûi roøng taêng leân cuûa moät caù nhaân coäng vôùi söï tieâu duøng cuûa ngöôøi ñoù trong moät thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät naêm” Quan ñieåm naøy veà maët lyù thuyeát ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi, nhöng treân thöïc teá raát khoù thöïc hieän bôûi vieäc xaùc ñònh moät caùch chính xaùc giaù trò taêng theâm naøy raát khoù khaên. Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Myõ Paul.A.Samuelson ñöa ra khaùi nieäm thu nhaäp nhö sau: “ Thu nhaäp laø toång soá tieàn kieám ñöôïc hoaëc thu goùp ñöôïc trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh”. Thuaät ngöõ “tieàn” ôû ñaây ñöôïc hieåu laø nhöõng khoaûn thu döôùi daïng tieàn teä hoaëc hieän vaät ñöôïc tính thaønh tieàn, noù bao goàm caû phaàn saûn xuaát ñeå töï tieâu duøng, phaàn nhaän ñöôïc töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh dòch vuï, töø lao ñoäng maø coù ...
5 Moãi quan ñieåm veà thu nhaäp ñeàu coù nhöõng öu nhöôïc ñieåm rieâng cuûa noù, tuy chöa phaûn aùnh moät caùch ñaày ñuû taát caû caùc khía caïnh cuûa thu nhaäp, nhöng toång quaùt laïi coù theå thaáy moät soá ñieåm chung trong nhaän ñònh veà thu nhaäp nhö sau: - Thu nhaäp luoân gaén vôùi moät chuû theå nhaát ñònh trong neàn kinh teá theå hieän tính sôû höõu cuûa thu nhaäp. - Thoâng thöôøng, vieäc xaùc ñònh thu nhaäp cuûa caùc chuû theå khaùc nhau töø caùc nguoàn khaùc nhau trong moät thôøi gian nhaát ñònh ñöôïc bieåu hieän döôùi hình thöùc tieàn teä. - Thu nhaäp ñöôïc hình thaønh thoâng qua quaù trình phaân phoái laàn ñaàu vaø phaân phoái laïi thu nhaäp quoác daân, do thò tröôøng vaø nhaø nöôùc thöïc hieän. Qua moät soá quan ñieåm treân coù theå ñöa ra moät khaùi nieäm khaùi quaùt veà thu nhaäp nhö sau: Thu nhaäp laø toång caùc giaù trò moïi taøi saûn ñöôïc bieåu hieän döôùi hình thöùc tieàn teä maø moät chuû theå naøo ñoù trong neàn kinh teá – xaõ hoäi taïo ra vaø nhaän ñöôïc töø caùc nguoàn lao ñoäng, taøi saûn hay ñaàu tö thoâng qua quaù trình phaân phoái toång saûn phaåm xaõ hoäi vaø thu nhaäp quoác daân trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh thöôøng laø moät naêm. * Caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi thu nhaäp Thöù nhaát: Trình ñoä phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa moät quoác gia laø nhaân toá quan troïng quyeát ñònh möùc taêng thu nhaäp cuûa caù nhaân. Do vaäy ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi thöôøng raát cao, ngöôïc laïi trong soá caùc quoác gia coù neàn kinh teá keùm phaùt trieån thì thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi coøn thaáp. Thöù hai: Do cô cheá phaân phoái toång saûn phaåm xaõ hoäi vaø thu nhaäp quoác daân trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá nhaát ñònh, trong ñoù coù cheá ñoä sôû höõu veà caùc yeáu toá saûn xuaát chi phoái möùc thu nhaäp cuûa caùc thaønh vieân tham gia vaøo quaù trình saûn xuaát vaø phaân phoái thu nhaäp. Thöù ba: Do nhöõng nhaân toá coù tính xaõ hoäi khaùc taùc ñoäng ñeán thu nhaäp cuûa caùc chuû theå nhö; khaû naêng ñaàu tö vaø taïo theâm vieäc laøm cuûa Nhaø nöôùc; cheá ñoä phuùc
6 lôïi cuûa Nhaø nöôùc; trình ñoä nhaän thöùc vaø ngheà nghieäp cuûa ngöôøi lao ñoäng; quyeàn sôû höõu veà taøi saûn cuûa caùc caù nhaân; quan heä tình caûm trong xaõ hoäi… Vieäc nghieân cöùu caùc nhaân toá laøm aûnh höôûng tôùi thu nhaäp nhaèm giuùp cho caùc nhaø quaûn lyù vaø hoaïch ñònh chính saùch coù quan ñieåm ñuùng ñaén khi ñöa ra caùc quy ñònh veà phaân phoái thu nhaäp. Tuøy thuoäc vaøo muïc ñích nghieân cöùu maø thu nhaäp ñöôïc chia thaønh caùc loaïi khaùc nhau döïa theo caùc tieâu thöùc sau: - Caên cöù vaøo nguoàn taïo ra thu nhaäp coù caùc loaïi: Thu nhaäp töø lao ñoäng, thu nhaäp töø kinh doanh, thu nhaäp töø taøi saûn, thu nhaäp töø ñaàu tö, thu nhaäp töø thöøa keá.... - Caên cöù vaøo tính ñeàu ñaën hay khoâng ñeàu ñaën cuûa vieäc phaùt sinh thu nhaäp cuûa caùc chuû theå coù thu nhaäp thöôøng xuyeân vaø thu nhaäp khoâng thöôøng xuyeân. - Caên cöù vaøo phaïm vi laõnh thoå phaùt sinh thu nhaäp coù thu nhaäp phaùt sinh ôû trong nöôùc vaø thu nhaäp phaùt sinh töø nöôùc ngoaøi. - Caên cöù vaøo chuû theå ñöôïc höôûng thu nhaäp coù thu nhaäp Coâng ty, thu nhaäp caù nhaân, thu nhaäp cuûa Chính phuû... - Caên cöù vaøo tính phaùp lyù cuûa thu nhaäp coù theå ñöôïc chia thaønh thu nhaäp hôïp phaùp vaø thu nhaäp khoâng hôïp phaùp. * Khaùi nieäm veà thueá TNCN Heä thoáng thueá moät quoác gia thöôøng ñöôïc caáu truùc bôûi ba nhoùm ñaùnh thueá: ñaùnh thueá treân thu nhaäp, ñaùnh thueá treân söï tieâu duøng vaø ñaùnh thueá treân cuûa caûi. Döïa treân ñoù maø caùc saéc thueá ñöôïc thieát laäp, loaïi thueá ñaùnh vaøo tieâu duøng thöôøng ñöôïc söû duïng ñoù laø thueá Giaù trò gia taêng, thueá Tieâu thuï ñaëc bieät…Thueá ñaùnh vaøo cuûa caûi nhö laø thueá taøi saûn...Ñoái vôùi loaïi thueá ñaùnh vaøo thu nhaäp thì hieän nay treân theá giôùi, haàu heát caùc nöôùc söû duïng hai saéc thueá laø thueá Thu nhaäp coâng ty vaø thueá Thu nhaäp caù nhaân ñeå ñieàu tieát caùc khoaûn thu nhaäp trong xaõ hoäi. Caùc saéc thueá naøy thöôøng phöùc taïp, khoù thu hôn thueá ñaùnh vaøo tieâu duøng, nhöng noù ñöôïc xem laø saéc thueá bình ñaúng bôûi ngöôøi coù thu nhaäp cao noäp thueá nhieàu, ngöôøi coù thu nhaäp thaáp noäp thueá ít.
7 Neáu xeùt veà baûn chaát thì thueá TNCN ñieàu tieát töø ñoàng thu nhaäp ñaàu tieân cuûa caùc caù nhaân, tuy nhieân duø coù nhieàu nguoàn hình thaønh neân thu nhaäp, nhöng khoâng phaûi toaøn boä thu nhaäp naøy ñeàu laø ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa thueá thu nhaäp. Thueá TNCN chæ ñieàu chænh phaàn thu nhaäp chòu thueá. Thu nhaäp chòu thueá laø phaàn thu nhaäp maø treân cô sôû ñoù tieán haønh tính thueá thu nhaäp phaûi noäp, thu nhaäp chòu thueá ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû caùc khoaûn thu nhaäp nhaän ñöôïc sau khi mieãn tröø moät soá khoaûn thu nhaäp vaø chi phí. Tuøy vaøo chính saùch thueá cuûa moãi nöôùc maø noäi dung, phöông phaùp xaùc ñònh caùc khoaûn mieãn tröø vaø thu nhaäp chòu thueá coù söï khaùc nhau. Coù theå khaùi quaùt veà thueá TNCN nhö sau: Thueá Thu nhaäp caù nhaân laø loaïi thueá tröïc thu ñaùnh vaøo thu nhaäp cuûa moãi caù nhaân trong xaõ hoäi, keå caû thu nhaäp cuûa coâng daân nöôùc ngoaøi phaùt sinh ôû nöôùc sôû taïi trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh. * Thueá TNCN coù nhöõng ñaëc ñieåm sau - Laø loaïi thueá tröïc thu, ngöôøi noäp thueá ñoàng thôøi laø ngöôøi chòu thueá. Ngöôøi chòu thueá seõ phaûi gaùnh chòu toaøn boä soá thueá theo luaät ñònh maø khoâng coù theå chuyeån dòch cho ngöôøi khaùc. - Coù dieän ñaùnh thueá raát roäng, khoâng phaân bieät thu nhaäp phaùt sinh trong nöôùc hay ngoaøi nöôùc, töø lao ñoäng hay khoâng töø lao ñoäng. - Thueá TNCN coù tính trung laäp cao bôûi vieäc taêng hay giaûm thueá haàu nhö khoâng aûnh höôûng tôùi giaù caû haøng hoùa dòch vuï treân thò tröôøng, vaø ngöôïc laïi söï taêng giaù hay giaûm giaù cuûa haøng hoùa, dòch vuï cuõng ít aûnh höôûng tôùi vieäc thu thueá. Vì vaäy aùp duïng noù khoâng gaây ra nhöõng bieán ñoäng nhieàu treân thò tröôøng vaø söï bieán ñoäng veà cô caáu kinh teá. 1.1.1.2. Nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa thueá Thu nhaäp caù nhaân Thueá TNCN ñaõ ñöôïc aùp duïng töø laâu ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ñaëc bieät ôû caùc nöôùc phaùt trieån thueá TNCN giöõ vai troø raát quan troïng trong vieäc ñaûm baûo nguoàn thu cho Ngaân saùch nhaø nöôùc vaø thöïc hieän söï coâng baèng trong phaân phoái thu
8 nhaäp. Quoác gia ñaàu tieân aùp duïng thueá TNCN laø nöôùc Anh vaøo naêm 1799, sau ñoù noù ñaõ nhanh choùng ñöôïc lan truyeàn sang haøng loaït caùc nöôùc khaùc nhö Myõ, Nhaät, Phaùp, Ñöùc, Trung Quoác.... tính tôùi thôøi ñieåm naøy thì coù khoaûng 180 nöôùc treân theá giôùi aùp duïng. Keå töø khi aùp duïng ñeán nay, thueá TNCN ngaøy caøng chöùng toû noù laø moät saéc thueá cô baûn, giöõ vai troø trung taâm khoâng theå thieáu trong heä thoáng thueá cuûa moãi quoác gia. Thueá TNCN ra ñôøi xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân sau: - Söï xuaát hieän cuûa thueá TNCN baét nguoàn töø yeâu caàu ñaûm baûo söï coâng baèng trong phaân phoái thu nhaäp. Ñieàu naøy ñaëc bieät caàn thieát trong ñieàu kieän kinh teá thò tröôøng vì thu nhaäp cuûa moät caù nhaân hay toå chöùc phuï thuoäc chuû yeáu vaøo vieäc hoï cung caáp nhieàu hay ít caùc yeáu toá saûn xuaát nhö voán, lao ñoäng, coâng ngheä... Trong ñieàu kieän ñoù söï phaân hoùa giaøu ngheøo khi phaân phoái thu nhaäp laø ñieàu khoù traùnh khoûi. Vì vaäy, caàn aùp duïng thueá TNCN ñeå ñieàu tieát thu nhaäp nhaèm ruùt ngaén khoaûng caùch giaøu ngheøo trong xaõ hoäi. Bôûi vôùi tính chaát laø moät loaïi thueá tröïc thu neân thueá TNCN ñaùnh tröïc tieáp vaøo thu nhaäp cuûa ngöôøi noäp thueá vaø ñieàu tieát thu nhaäp cuûa ngöôøi noäp thueá theo khaû naêng cuûa hoï, ñaûm baûo söï coâng baèng theo chieàu doïc trong nghóa vuï thueá ñoái vôùi Nhaø nöôùc. - Do nhu caàu chi tieâu ngaøy caøng taêng nhanh cuûa Nhaø nöôùc, cuøng vôùi söï giaûm daàn caùc loaïi thueá khaùc tröôùc yeâu caàu töï do hoùa thöông maïi, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, ñeå Nhaø nöôùc tieáp tuïc thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa mình thì nhaát thieát phaûi gia taêng nguoàn thu qua caùc loaïi thueá thu nhaäp, trong ñoù thueá TNCN laø loaïi thueá coù theå mang laïi nguoàn thu lôùn cho Ngaân saùch. - Thueá laø moät trong nhöõng coâng cuï höõu hieäu ñeå ñieàu tieát vó moâ neàn kinh teá, do ñoù moät trong nhöõng nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa thueá TNCN cuõng chính laø vieäc noù seõ ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï linh hoaït ñeå ñieàu tieát vó moâ, kích thích tieát kieäm hay tieâu duøng hoaëc ñaàu tö ñeå phaùt trieån kinh teá theo nhöõng höôùng coù lôïi hoaëc theo nhöõng muïc tieâu maø Nhaø nöôùc höôùng tôùi.
9 Nhö vaäy coù theå thaáy söï ra ñôøi cuûa thueá TNCN laø moät taát yeáu khaùch quan trong söï phaùt trieån cuûa kinh teá-xaõ hoäi. 1.1.1.3. Noäi dung cô baûn khi tieán haønh xaây döïng chính saùch thueá TNCN Tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän kinh teá-xaõ hoäi ôû moãi quoác gia maø thueá Thu nhaäp caù nhaân seõ ñöôïc xaây döïng cho phuø hôïp veà moät soá tieâu thöùc nhö thueá suaát, thu nhaäp chòu thueá, mieãn giaûm thueá.... Tuy nhieân khi xaây döïng chính saùch thueá naøy haàu heát caùc quoác gia ñeàu phaûi quan taâm tôùi nhöõng vaán ñeà cô baûn sau: * Thöù nhaát: Xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá Thu nhaäp chòu thueá laø cô sôû ñeå tính thueá thu nhaäp, vì theá vieäc xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá chính xaùc coù yù nghóa raát quan troïng. Thöôøng thu nhaäp chòu thueá cuûa moät caù nhaân trong kyø tính thueá laø toång caùc khoaûn thu nhaäp coù ñöôïc tröø ñi caùc khoaûn ñöôïc giaûm tröø. Ñeå xaùc ñònh ñöôïc toång thu nhaäp caàn phaûi xaùc ñònh töøng khoaûn caáu thaønh toång thu nhaäp theo töøng loaïi thu nhaäp cuï theå, töùc xem xeùt toång thu nhaäp ño ñöôïc hình thaønh töø nhöõng nguoàn naøo. Tuøy theo muïc ñích ñaùnh thueá maø coù khoaûn thu nhaäp khoâng ñöa vaøo ñoái töôïng ñaùnh thueá, khi xaây döïng caùc quy ñònh tính thueá caàn xaùc ñònh roõ nhöõng khoaûn naøo naèm trong toång thu nhaäp chòu thueá vaø nhöõng khoaûn naøo khoâng naèm trong toång thu nhaäp khoâng chòu thueá. Vieäc tính toaùn thu nhaäp chòu thueá chính xaùc caàn phaûi xem xeùt tôùi caùc vaán ñeà nhö: - Xaùc ñònh nguoàn goác cuûa thu nhaäp: Thu nhaäp cuûa moãi caù nhaân coù theå coù ñöôïc töø raát nhieàu nguoàn khaùc nhau, do ñoù phaûi döïa treân moät soá tieâu thöùc thöïc hieän vieäc phaân loaïi chuùng thaønh caùc nguoàn cô baûn nhö: thu nhaäp töø lao ñoäng; thu nhaäp töø phuùc lôïi; thu nhaäp töø hoaït ñoäng kinh doanh; thu nhaäp töø voán taøi saûn; caùc khoaûn thu nhaäp baát thöôøng khaùc... - Thöïc hieän ñaùnh thueá treân cô sôû cö truù hay nguoàn phaùt sinh thu nhaäp: Vieäc ñaùnh thueá döïa vaøo tình traïng cö truù ñöôïc söû duïng roäng raõi hieän nay. Theo caùch tieán haønh naøy thì caùc caù nhaân cö truù ôû moät nöôùc phaûi noäp thueá taïi nöôùc ñoù vaø ñaùnh treân moïi khoaûn thu nhaäp töø khaép nôi treân theá giôùi, coøn nhöõng caù nhaân khoâng cö truù chæ
10 bò ñaùnh thueá treân phaàn thu nhaäp phaùt sinh taïi nöôùc ñoù. Coøn neáu thöïc hieän vieäc ñaùnh thueá treân cô sôû nguoàn phaùt sinh thu nhaäp thì caùc caù nhaân chæ phaûi noäp thueá ñoái vôùi khoaûn thu nhaäp phaùt sinh taïi nöôùc sôû taïi maø khoâng phaûi noäp thueá ñoái vôùi nhöõng khoaûn thu nhaäp phaùt sinh ôû nöôùc ngoaøi. - Xaùc ñònh thôøi gian tính thueá: Xaùc ñònh ñuùng ñaén thôøi gian tính thueá laø vaán ñeà heát söùc quan troïng ñeå coù theå tính toaùn toång thu nhaäp chòu thueá cuûa caùc caù nhaân chính xaùc. * Thöù hai: Xaùc ñònh caùc khoaûn thu nhaäp ñöôïc mieãn tröø Moät trong nhöõng tính chaát cuûa thueá TNCN laø coù tính tôùi hoaøn caûnh cuûa töøng caù nhaân, do vaäy seõ coù moät soá khoaûn chi ñöôïc giaûm tröø khi xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá. Caùc khoaûn giaûm tröø naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän döôùi hai daïng: mieãn tröø caù nhaân vaø mieãn tröø tieâu chuaån. Mieãn tröø caù nhaân ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp keâ khai chi phí thöïc teá phaùt sinh ñoái vôùi caùc khoaûn ñöôïc pheùp giaûm tröø. Thoâng thöôøng coù hai loaïi giaûm tröø caù nhaân laø giaûm tröø coù tính chaát kinh teá vaø giaûm tröø coù tính chaát xaõ hoäi. Giaûm tröø coù tính chaát kinh teá laø caùc khoaûn giaûm tröø mang tính chaát chi phí lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc taïo ra thu nhaäp nhö chi phí ñi laïi, aên ôû.... Giaûm tröø coù tính chaát xaõ hoäi laø caùc khoaûn giaûm tröø mang tính chaát chi trôï caáp nhö giuùp ñôõ ngöôøi khoù khaên, chi nuoâi döôõng ngöôøi giaø, taøn taät... Xaùc ñònh caùc khoaûn mieãn tröø caù nhaân laø phöông phaùp hôïp lyù, ñaûm baûo ñöôïc söï coâng baèng trong nghóa vuï thueá. Phöông phaùp mieãn tröø tieâu chuaån ñöôïc thöïc hieän döôùi daïng quy ñònh möùc khôûi ñieåm chòu thueá. Töùc taát caû caùc caù nhaân seõ thöïc hieän nghóa vuï thueá baét ñaàu töø möùc ñoù trôû leân, veà nguyeân taéc möùc khôûi ñieåm chòu thueá laø möùc thu nhaäp trung bình trong xaõ hoäi baûo ñaûm trang traûi ñuû nhöõng chi phí caàn thieát cho cuoäc soáng. Tuy phöông phaùp naøy khoâng ñaûm baûo söï coâng baèng nhöng noù khieán cho thueá thu nhaäp caù nhaân ñöôïc tính toaùn ñôn giaûn, tieát kieäm ñöôïc chi phí quaûn lyù, chi phí haønh thu....
11 * Thueá suaát Thueá thu nhaäp caù nhaân Thueá suaát thöôøng ñöôïc coi laø linh hoàn cuûa moät saéc thueá, bôûi qua ñoù noù cho thaáy möùc ñoä ñoùng thueá laø bao nhieâu, coù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän neàn kinh teá, vaø vôùi khaû naêng cuûa ñoái töôïng noäp hay khoâng, coù aûnh höôûng quaù möùc tôùi cuoäc soáng cuûa caùc caù nhaân vaø haïn cheá söï môû roäng saûn xuaát kinh doanh.... Vì vaäy ñaây laø noäi dung thöôøng xuyeân ñöôïc caân nhaéc, thaäm chí laø thöôøng xuyeân phaûi thay ñoåi trong quaù trình xaây döïng vaø aùp duïng thueá TNCN. Thoâng thöôøng thueá suaát thueá TNCN ñöôïc quy ñònh theo bieåu thueá suaát luõy tieán töøng phaàn, töùc thueá suaát seõ gia taêng theo söï gia taêng cuûa thu nhaäp chòu thueá. Bieåu thueá luõy tieán töøng phaàn coù theå goàm nhieàu baäc thueá, vaø cuøng coù theå ñôn giaûn chæ goàm vaøi baäc. Bieåu thueá nhieàu möùc thueá suaát töông öùng vôùi caùc möùc thu nhaäp khaùc nhau ñaûm baûo coâng baèng hôn, bôûi gaùnh naëng thueá maø ngöôøi daân phaûi chòu seõ giaûm nheï do söï chia nhoû cuûa möùc thueá, coøn vôùi bieåu thueá ít baäc hôn tuy coù coù öu ñieåm laø thuaän lôïi trong vieäc tính thueá nhöng möùc thueá giöõa caùc baäc cheânh leäch nhau nhieàu daãn tôùi khoâng coâng baèng trong nghóa vuï thueá. Vieäc söû duïng thueá suaát luõy tieán töøng phaàn xuaát phaùt töø hai lyù do: thöù nhaát, nhu caàu coâng baèng xaõ hoäi. Nhaø kinh teá hoïc Paul.A. Samuelson chæ ra raèng neàn kinh teá thò tröôøng taát yeáu daãn ñeán phaân hoùa vaø baát bình ñaúng. Do vaäy phaûi coù chính saùch phaân phoái thu nhaäp cuûa Chính phuû, maø coâng cuï chuû yeáu laø thueá thu nhaäp luõy tieán ñeå ñaùnh vaøo ngöôøi coù thu nhaäp cao hôn ngöôøi coù thu nhaäp thaáp; thöù hai, xuaát phaùt töø khaû naêng: höõu duïng bieân cuûa thu nhaäp giaûm daàn khi thu nhaäp taêng. Chính phuû coù theå ñoäng vieân thueá töø ngöôøi giaøu coù vôùi thueá suaát cao hôn so vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo, vöøa thöïc hieän ñöôïc coâng baèng, vöøa laøm taêng hieäu quaû vieäc phaân phoái thu nhaäp.
12 Ñoä höõu duïng Haøm höõu duïng Ñoä höõu duïng caän bieân cuûa thu nhaäp cao hôn Ñoä höõu duïng caän bieân cuûa thu nhaäp thaáp hôn Thay ñoåi ñôn vò Thay ñoåi ñôn vò Thu nhaäp thu nhaäp thu nhaäp Hình 1 : Höõu duïng bieân cuûa thu nhaäp giaûm daàn khi thu nhaäp taêng * Phöông phaùp quaûn lyù thu noäp Phöông phaùp quaûn lyù thu noäp laø moät trong nhöõng noäi dung khoâng keùm phaàn quan troïng khi xaây döïng chính saùch thueá, neáu chuùng ta thöïc hieän toát nhöõng noäi dung treân nhöng khoâng coù moät phöông phaùp quaûn lyù thu noäp hôïp lyù thì khoâng theå traùnh khoûi vieäc thaát thoaùt thueá vaø choàng cheùo trong quaûn lyù thueá. Thueá TNCN coù theå ñöôïc thu theo phöông phaùp khaáu tröø taïi nguoàn hoaëc phöông phaùp thu tröïc tieáp. Phöông phaùp khaáu tröø taïi nguoàn ñöôïc aùp duïng cho caùc khoaûn thu nhaäp phaùt sinh coù tính chaát oån ñònh deã quaûn lyù nhö thu nhaäp töø tieàn löông, tieàn coâng, thu nhaäp töø baát ñoäng saûn...Theo phöông phaùp naøy, toå chöùc chi traû thu nhaäp phaûi khaáu tröø soá thueá phaûi noäp cuûa caù nhaân ñeå noäp vaøo Ngaân saùch Nhaø nöôùc. AÙp duïng phöông phaùp khaáu tröø taïi nguoàn tuy chi phí haønh thu thaáp, quy trình quaûn lyù ñôn giaûn nhöng khoâng khai thaùc ñöôïc heát nghóa vuï thueá cuûa caùc caù nhaân vì chæ thu ñöôïc thueá töø nhöõng khoaûn thu nhaäp roõ raøng, chính thoáng coøn nhöõng khoaûn thu nhaäp khaùc deã bò boû qua do khoâng kieåm soaùt ñöôïc. Vôùi phöông phaùp thu tröïc tieáp, ngöôøi noäp thueá töï khai thu nhaäp cuûa mình göûi cho cô quan thueá. Cô quan thueá sau khi kieåm tra soá lieäu keâ khai vaø caùc khoaûn
13 ñöôïc giaûm tröø, seõ xaùc ñònh soá thueá phaûi noäp. Caùc caù nhaân chòu traùch nhieäm tröôùc phaùp luaät veà tính ñaày ñuû vaø ñuùng ñaén cuûa caùc khoaûn thu nhaäp ñaõ khai. Phöông phaùp naøy coù theå ñaûm baûo tính chính xaùc vaø ñoäng vieân ñöôïc toái ña nghóa vuï thueá cuûa caùc caù nhaân. Tuy nhieân, treân thöïc teá ñeå thöïc hieän phöông phaùp naøy hieäu quaû, ngöôøi noäp thueá phaûi hieåu roõ nghóa vuï vaø traùch nhieäm cuûa mình, ñoàng thôøi cô cheá kieåm tra giaùm saùt cuûa cô quan chöùc naêng ñuû maïnh môùi coù theå naém baét ñöôïc thu nhaäp cuûa caù nhaân. 1.1.2. Vai troø cuûa thueá Thu nhaäp caù nhaân trong neàn kinh teá Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa thueá gaén lieàn vôùi söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc, töø ñoù tôùi nay, thueá thöïc söï trôû thaønh moät coâng cuï ñaéc löïc trong vieäc ñieàu haønh, quaûn lyù kinh teá-xaõ hoäi cuûa Nhaø nöôùc. Ñaëc bieät, trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng coù söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc, thueá caøng theå hieän nhöõng vai troø heát söùc quan troïng nhö: taïo thu nhaäp cho Nhaø nöôùc, quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá, thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi... Thueá TNCN laø moät saéc thueá cuï theå trong heä thoáng thueá noùi chung neân noù cuõng mang trong mình nhöõng vai troø cuûa thueá nhö sau: - Thueá Thu nhaäp caù nhaân taïo nguoàn thu oån ñònh ngaøy caøng taêng cho Ngaân saùch nhaø nöôùc:. Thu nhaäp cuûa Nhaø nöôùc coù theå ñöôïc hình thaønh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, trong ñoù thueá laø moät nguoàn thu chuû yeáu nhaát, chieám töø 70-80% trong toång thu Ngaân saùch cuûa caùc quoác gia. Thueá TNCN laø moät hình thöùc thu quan troïng cuûa Ngaân saùch taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, cuøng vôùi söï taêng tröôûng kinh teá thì ngaøy caøng coù nhieàu nguoàn thu nhaäp môùi phaùt sinh, taøi saûn vaø thu nhaäp cuûa daân chuùng ngaøy caøng taêng ñieàu ñoù taïo cô sôû vöõng chaéc ñeå thueá TNCN phaùt huy vai troø huy ñoäng taøi chính cho Nhaø nöôùc cuûa mình. Hieän nay, taïi caùc nöôùc phaùt trieån nhö: Myõ, Nhaät, Anh, Phaùp, Ñöùc... soá thu thueá TNCN chieám khoaûng 30-40% toång soá thu ngaân saùch, caùc nöôùc coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi nhö: Caùc nöôùc Ñoâng AÂu thuoäc Lieân xoâ cuõ, Hung ga ri, Trung Quoác, soá thu thueá TNCN chieám 20-25% toång thu Ngaân
14 saùch Nhaø nöôùc, caùc nöôùc trong khoái ASEAN, nhö: Thaùi Lan, Ma-lay-xi-a, Phi-lip- pin... soá thueá TNCN chieám khoaûng 15-20% (Nguoàn: Tôø trình Chính phuû veà Döï thaûo Luaät thueá TNCN ngaøy 01/08/2006 – Boä Taøi chính). Trong töông lai, tröôùc xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá treân theá giôùi thì haàu heát caùc saéc thueá giaùn thu ñang daàn phaûi caét giaûm, ñieàu naøy ñaõ aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ñaëc bieät vôùi moät soá nöôùc maø nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân khan hieám. Vôùi ñoái töôïng chòu thueá roäng lôùn, vaø coù khaû naêng mang laïi nguoàn thu oån ñònh cho Ngaân saùch, thueá TNCN seõ laø saéc thueá chuû ñaïo trong heä thoáng thueá taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån. - Thueá Thu nhaäp caù nhaân laø coâng cuï goùp phaàn thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi: Coâng baèng vaø bình ñaúng laø moät ñoøi hoûi khaùch quan trong tieán trình phaùt trieån cuûa lòch söû. Trong moät xaõ hoäi daân chuû tính coâng baèng phaûi ñöôïc thöïc hieän tröôùc heát ñoái vôùi vieäc phaân chia gaùnh naëng cuûa thueá. Coâng baèng trong nghóa vuï thueá laø vieäc ngöôøi coù thu nhaäp cao hôn seõ noäp thueá vôùi tyû leä lôùn hôn ngöôøi coù thu nhaäp thaáp. Vôùi tính chaát laø moät loaïi thueá tröïc thu ñaùnh vaøo thu nhaäp nhaän ñöôïc cuûa caùc caù nhaân theo bieåu thueá luõy tieán töøng phaàn, thueá TNCN ñaõ trôû thaønh coâng cuï ñeå Nhaø nöôùc ñieàu tieát thu nhaäp cuûa nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp cao, giaûm bôùt cheânh leäch giaøu ngheøo giöõa caùc taàng lôùp daân cö. Nhaát laø trong cô cheá kinh teá thò tröôøng, hieän nay, söï phaân hoùa giaøu ngheøo ngaøy caøng roõ reät do ñoù khoù coù moät saéc thueá naøo thöïc hieän vai troø naøy toát hôn thueá TNCN. - Thueá Thu nhaäp caù nhaân goùp phaàn ñieàu chænh vó moâ neàn kinh teá: Beân caïnh vai troø thu Ngaân saùch vaø thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi, thueá TNCN cuõng laø moät coâng cuï ñöôïc Nhaø nöôùc söû duïng ñeå ñieàu tieát neàn kinh teá quoác daân. Trong moãi thôøi kyø phaùt trieån kinh teá khaùc nhau, tuøy theo muïc tieâu ñieàu tieát vó moâ neàn kinh teá maø chính saùch thueá TNCN ñöôïc xaây döïng vaø ñieàu chænh thích hôïp. M. Keynes laø nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng ngöôøi Anh ñaõ ñeà xöôùng tö töôûng caàn coù söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc vaøo hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá ñeå ñaït ñöôïc “caàu hieäu quaû” thoâng qua chính saùch thueá, trong ñoù coù thueá TNCN. OÂng cho raèng, tieâu duøng seõ taêng moät caùch
15 töông ñoái so vôùi möùc taêng cuûa thu nhaäp. Cuøng vôùi toác ñoä taêng cuûa thu nhaäp thì toác ñoä tieát kieäm taêng nhanh hôn laøm cho caàu coù khuynh höôùng giaûm xuoáng, vì vaäy bieän phaùp caàn ñeå kích thích tieâu duøng vaø taêng ñaàu tö thì phaûi coù chính saùch thueá ñaùnh vaøo phaàn thu nhaäp daønh tieát kieäm. Keynes cho raèng khuynh höôùng tieâu duøng ôû nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp thaáp seõ cao hôn ôû nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp cao, vì vaäy, Nhaø nöôùc phaûi ñaùnh thueá TNCN theo bieåu thueá suaát luõy tieán ñeå phaân phoái laïi thu nhaäp cuûa nhöõng ngöôøi coù thu nhaäp cao. Sau cuoäc khuûng hoaûng kinh teá naêm 1929- 1933, lyù thuyeát cuûa M.Keynes ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû haàu heát caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån. Ñaëc ñieåm cuûa thueá TNCN trong thôøi kyø naøy laø bieåu thueá suaát khaù cao vôùi nhieàu baäc thueá vaø möùc cheânh leäch tæ leä ñieàu tieát khaù lôùn giöõa baäc thaáp vaø baäc cao. Theo quan ñieåm cuûa nhaø kinh teá hoïc A.Laffer, ñaïi dieän tröôøng phaùi troïng cung, ñeå tìm kieám con ñöôøng cho taêng tröôûng vaø duy trì naêng suaát lao ñoäng thì phaûi kích thích lao ñoäng, ñaàu tö vaø tieát kieäm. Treân cô sôû ñoù, moät möùc thueá giaûm seõ kích thích hoaït ñoäng tích cöïc cuûa con ngöôøi, seõ laøm taêng saûn phaåm, taêng thu nhaäp, kinh teá taêng tröôûng, vì theá phaûi giaûm nheï möùc luõy tieán cuûa thueá TNCN. A.Laffer ñaõ ñöa ra ñöôøng cong lyù thuyeát phaûn aùnh söï phuï thuoäc giöõa thueá suaát vaø toång soá thueá thu ñöôïc, treân cô sôû ñoù ñeà nghò giaûm möùc luõy tieán ñoái vôùi thueá TNCN. Soá thu töø thueá A Thueá 0 suaát t* t Hình 2: Bieåu ñoà ñöôøng cong A.Laffer
16 Moâ hình ñöôøng cong A.Laffer cho thaáy quan heä giöõa thueá suaát vaø toång thu töø thueá. Möùc thueá baèng 0, thu Ngaân saùch töø thueá cuõng baèng 0; möùc thueá suaát baèng 100% thì thu töø thueá cuõng baèng 0, vì luùc ñoù seõ khoâng coù ai laøm vieäc, khoâng coù saûn xuaát thì khoâng theå thu thueá. Neáu Nhaø nöôùc duy trì möùc thueá suaát töø treân 0 ñeán möùc t*% thì kích thích ñöôïc taêng tröôûng kinh teá vaø ñaït ñöôïc söï uûng hoä cuûa ñoái töôïng noäp thueá, soá thu töø thueá cuõng ñoàng thôøi taêng leân. Coøn neáu möùc thueá suaát vöôït quaù t*% thì taùc ñoäng kìm haõm cuûa möùc thueá suaát cao seõ xuaát hieän, nghóa laø saûn löôïng vaø thu nhaäp seõ giaûm laøm cho soá thu töø thu thueá cuõng giaûm. 1.2. CHÍNH SAÙCH THUEÁ THU NHAÄP CAÙ NHAÂN TAÏI MOÄT SOÁ NÖÔÙC 1.2.1. Chính saùch thueá Thu nhaäp caù nhaân taïi Phaùp * Ñoái töôïng noäp thueá Caù nhaân khoâng phaân bieät quoác tòch ñöôïc coi laø ñoái töôïng cö truù taïi Phaùp neáu thoûa maõn moät trong 3 tieâu thöùc: Coù hoä gia ñình taïi Phaùp; hoaëc coù thôøi gian soáng chuû yeáu taïi Phaùp (töø 183 ngaøy trôû leân trong naêm tính thueá); hoaëc coù hoaït ñoäng ngheà nghieäp taïi Phaùp; hoaëc coù trung taâm lôïi ích taïi Phaùp. Caùc caù nhaân phaûi noäp thueá TNCN treân toaøn boä thu nhaäp khoâng phaân bieät nguoàn phaùt sinh thu nhaäp ôû trong nöôùc hay ngoaøi nöôùc. Caù nhaân khoâng phaân bieät quoác tòch, khoâng laø ñoái töôïng cö truù taïi Phaùp chæ noäp thueá cho phaàn thu nhaäp coù ñöôïc taïi Phaùp hoaëc treân phaàn thu nhaäp khoaùn. * Thu nhaäp chòu thueá Luaät thueá cuûa Phaùp xaùc ñònh 8 loaïi thu nhaäp chòu thueá. Thu nhaäp roøng ñeå laøm caên cöù tính thueá laø toång hôïp thu nhaäp cuûa töøng loaïi thu nhaäp maø ñoái töôïng noäp thueá coù ñöôïc trong naêm. Thu nhaäp roøng ñöôïc xaùc ñònh cuï theå nhö sau: - Ñoái vôùi thu nhaäp töø tieàn löông laø toång thu nhaäp töø tieàn löông, caùc khoaûn nhö tieàn löông, tieàn coâng vaø caùc khoaûn trôï caáp, keå caû caùc khoaûn trôï caáp cho caùc ñoái töôïng höu trí, taøn taät... sau khi tröø ñi caùc khoaûn chi phí caàn thieát cho hoaït ñoäng ngheà nghieäp theo chöùng töø hôïp leä hoaëc theo caùc möùc giaûm tröø quy ñònh.
17 - Thu nhaäp töø hoaït ñoäng kinh doanh coâng thöông nghieäp: Ñöôïc xaùc ñònh laø caùc khoaûn lôïi nhuaän thu ñöôïc töø caùc hoaït ñoäng naøy döôùi caùc hình thöùc kinh doanh caù theå hay doanh nghieäp tö nhaân. Thu nhaäp roøng töø kinh doanh ñöôïc xaùc ñònh hoaëc laø aùp duïng tyû leä % treân doanh thu, hoaëc xaùc ñònh baèng möùc khoaùn, hay baèng caùch laáy doanh thu tröø ñi caùc khoaûn chi phí hôïp leä, tuøy thuoäc vaøo hình thöùc keâ khai noäp thueá cuûa ñoái töôïng noäp thueá. - Thu nhaäp töø noâng nghieäp: Caùc chuû trang traïi vaø nhöõng ngöôøi lao ñoäng khaùc coù thu nhaäp töø troàng troït, chaên nuoâi chòu thueá TNCN theo loaïi thu nhaäp töø noâng nghieäp, rieâng thu nhaäp töø cho thueâ ñaát, nhaø xöôûng trong noâng nghieäp ñöôïc xeáp vaøo loaïi thu nhaäp töø ñaát ñai. Chính saùch thueá aùp duïng cho noâng nghieäp coù nhieàu öu ñaõi hôn so vôùi caùc hoaït ñoäng khaùc. - Thu nhaäp töø haønh ngheà ñoäc laäp vaø töø caùc dòch vuï tö vaán ngheà nghieäp: Loaïi thu nhaäp naøy bao goàm thu nhaäp cuûa nhöõng ngöôøi haønh ngheà ñoäc laäp nhö tö vaán phaùp luaät, kieán truùc, keá toaùn.... vaø caùc khoaûn thu nhaäp khaùc khoâng ñöôïc xeáp vaøo moät trong caùc loaïi thu nhaäp ôû treân. Ñoái vôùi thu nhaäp loaïi naøy, thu nhaäp roøng chòu thueá ñöôïc xaùc ñònh theo hai caùch: khoaùn thu nhaäp, hoaëc tính theo thöïc teá tuøy vaøo doanh soá phaùt sinh. - Thu nhaäp töø ñaàu tö chöùng khoaùn: Goàm hai khoaûn thu nhaäp chính laø coå töùc vaø thu nhaäp töø tieàn laõi. Luaät thueá Phaùp quy ñònh mieãn thueá ñoái vôùi moät soá loaïi thu nhaäp nhö tieàn tieát kieäm daøi haïn, tieàn tieát kieäm mua nhaø. Rieâng ñoái vôùi khoaûn thu nhaäp töø tieàn laõi, ñoái töôïng noäp thueá coù theå choïn löïa noäp thueá rieâng cho loaïi thu nhaäp naøy theo thueá suaát 15%, maø khoâng phaûi goäp chung vaøo toång thu nhaäp ñeå tính thueá theo bieåu thueá. - Thu nhaäp töø cho thueâ baát ñoäng saûn: Laø caùc khoaûn thu nhaäp töø vieäc cho thueâ nhaø cöûa, ñaát ñai ôû thaønh thò cuõng nhö ôû noâng thoân, tröø khoaûn tieàn thu ñöôïc töø vieäc cho thueâ nhaø cöûa ñaõ ghi nhaän trong baûng caân ñoái keá toaùn cuûa coâng ty tö nhaân, cho thueâ nhaø keøm theo trang thieát bò ñöôïc xeáp vaøo thu nhaäp töø kinh doanh coâng
18 thöông nghieäp. Thu nhaäp roøng töø hoaït ñoäng cho thueâ baát ñoäng saûn ñöôïc xaùc ñònh baèng toång soá thu töø vieäc cho thueâ tröø ñi caùc khoaûn chi phí maø ñoái töôïng noäp thueá phaûi chòu; ngoaøi caùc khoaûn chi phí naøy chuû baát ñoäng saûn ñöôïc tính tröø khoaùn 14% treân toång soá thu coi nhö khaáu hao vaø cho phí quaûn lyù. Loã töø ñaát ñai, neáu coù, ñöôïc tröø vaøo toång thu nhaäp chòu thueá cuûa ñoái töôïng noäp thueá trong moät giôùi haïn nhaát ñònh. - Thu nhaäp töø chuyeån nhöôïng taøi saûn: Thu nhaäp roøng töø chuyeån nhöôïng taøi saûn ñöôïc phaân thaønh hai loaïi: thu nhaäp töø chuyeån nhöôïng taøi saûn ngaén haïn (thôøi gian naém giöõ taøi saûn döôùi 2 naêm) vaø thu nhaäp töø chuyeån nhöôïng taøi saûn daøi haïn (thôøi gian naém giöõ töø hai naêm trôû leân) tröø moät soá taøi saûn ñaëc bieät ñaõ chòu moät loaïi thueá khaùc. Thu nhaäp töø chuyeån nhöôïng taøi saûn ngaén haïn ñöôïc xaùc ñònh baèng cheânh leäch giöõa giaù baùn vôùi giaù mua coäng theâm caùc khoaûn chi phí neáu coù, ñoái vôùi chuyeån nhöôïng taøi saûn daøi haïn ñöôïc xaùc ñònh baèng giaù baùn tröø ñi giaù mua tính theo thôøi ñieåm hieän taïi vaø tröø ñi 5% giaù mua cho moãi naêm sôû höõu tính töø naêm thöù ba. Ngoaøi ra ñoái töôïng noäp thueá coøn ñöôïc tröø khoûi thu nhaäp töø chuyeån nhöôïng daøi haïn moät soá khoaûn giaûm tröø khaùc. - Thuø lao cuûa ngöôøi ñieàu haønh coâng ty: + Thu nhaäp tieàn löông cuûa caùc thaønh vieân coâng ty tö nhaân maø khoâng thuoäc dieän noäp thueá thu nhaäp coâng ty thì phaûi goäp vaøo laõi cuûa coâng ty vaø phaân phoái cho caùc thaønh vieân ñeå tính thueá thu TNCN döôùi danh nghóa töøng ngöôøi theo loaïi thu nhaäp töø saûn xuaát, thöông maïi. + Thu nhaäp töø tieàn löông cuûa caùc Toång giaùm ñoác coâng ty voâ danh vaø caùc laõnh ñaïo coù coå phaàn trong caùc coâng ty coå phaàn ñöôïc coi laø thu nhaäp töø tieàn löông vaø ñoái vôùi coâng ty laø caùc khoaûn chi phí ñöôïc pheùp tröø khi xaùc ñònh thu nhaäp coâng ty. * Xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá Toång thu nhaäp chòu thueá cuûa hoä noäp thueá baèng toång caùc khoaûn thu nhaäp roøng töø moïi nguoàn thu nhaäp ñöôïc xaùc ñònh theo quy taéc treân coäng theâm vôùi thu nhaäp cuûa vôïi hoaëc choàng, caùc con trong hoä neáu coù sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn loã
19 cuûa töøng loaïi thu nhaäp. Ngoaøi ra hoä noäp thueá coøn ñöôïc tröø ra khoûi toång thu nhaäp chòu thueá moät khoaûn chi phí neáu thoûa maõn caùc ñieàu kieän quy ñònh nhö: trôï caáp nuoâi con baét buoäc theo phaùn quyeát cuûa toøa aùn ñoái vôùi vôï hoaëc choàng ñaõ ly dò … * Thueá suaát Luaät thueá TNCN taïi Phaùp söû duïng bieåu thueá luõy tieán töøng phaàn, töø 0% cho möùc thu nhaäp 26.600 FR/naêm ñeán 53,25% cho möùc thu nhaäp treân 299.200 FR. * Keâ khai, tính thueá, vaø noäp thueá Hoä noäp thueá phaûi töï keâ khai thu nhaäp cuûa hoï trong naêm tính thueá vaøo moät tôø khai chung vaø noäp cho cô quan thueá tröôùc ngaøy 28 thaùng 2 haøng naêm. Vieäc xaùc ñònh thueá phaûi noäp do cô quan thueá ñaûm nhieäm döïa treân heä soá gia ñình (QF), vaø aùp duïng bieåu thueá luõy tieán. Heä soá gia ñình laø toång soá phaàn phaûi chòu thueá cuûa hoä noäp thueá. Thueá TNCN ñöôïc noäp theo thôøi haïn ghi trong thoâng baùo thueá, theo hình thöùc taïm noäp tröôùc hai kyø, moãi kyø 1/3 soá thueá phaûi noäp döïa theo soá thueá phaûi noäp naêm tröôùc, quyeát toaùn vaøo cuoái naêm. Hoaëc theo hình thöùc taïm noäp haøng thaùng, moãi thaùng noäp 1/10 soá thueá phaûi noäp cuûa naêm tröôùc, cuoái naêm seõ quyeát toaùn. 1.2.2. Chính saùch thueá Thu nhaäp caù nhaân taïi Trung Quoác Maëc duø Luaät thueá TNCN ôû Trung Quoác môùi ñöôïc aùp duïng töø 10/9/1980, nhöng noù ñaõ ñem laïi nguoàn thu ñaùng keå cho Ngaân saùch vaø ñöôïc ña soá ngöôøi daân ñoàng tình. Sau vaøi laàn söûa ñoåi, hieän nay thueá TNCN taïi Trung Quoác coù moät soá noäi dung cô baûn sau: * Ñoái töôïng noäp thueá Caùc caù nhaân coù choã ôû hoaëc khoâng coù choã ôû trong nöôùc Trung Quoác, maø cö truù taïi Trung Quoác ñuû 1 naêm thì phaûi noäp thueá ñoái vôùi toaøn boä thu nhaäp cuûa ngöôøi ñoù nhaän ñöôïc töø trong vaø ngoaøi nöôùc Trung Quoác. Caùc caù nhaân khoâng coù choã ôû taïi Trung Quoác maø cö truù döôùi 1 naêm, thì phaûi noäp thueá vôùi thu nhaäp phaùt sinh töø Trung Quoác. * Thu nhaäp chòu thueá goàm 11 loaïi thu nhaäp: