Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Kiểm soát vốn vào Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:89

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tập trung vào việc xem xét và đề ra những kiến nghị đối với các chính sách quản lý của nhà nước đối với các dòng vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các dòng vốn nóng nhằm mục tiêu tăng cường thu hút được vốn đầu tư cho nền kinh tế đồng thời vẫn bảo đảm được sự bền vững của nền tài chính quốc gia.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Kiểm soát vốn vào Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ------------------ Leâ Anh Tuaán KIEÅM SOAÙT VOÁN VAØO VIEÄT NAM – THÖÏC TRAÏNG & GIAÛI PHAÙP LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2009
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ------------------ Leâ Anh Tuaán KIEÅM SOAÙT VOÁN VAØO VIEÄT NAM – THÖÏC TRAÏNG & GIAÛI PHAÙP Chuyeân ngaønh: Taøi chính doanh nghieäp Maõ soá: 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: TS. Nguyeãn Thò Uyeân Uyeân TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2009
LÔØI CAM ÑOAN Tröôùc heát, toâi xin chaân thaønh ñöôïc caûm ôn giaùo vieân höôùng daãn khoa hoïc, TS. Nguyeãn Thò Uyeân Uyeân ñaõ taän tình giuùp ñôõ toâi trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên Toát nghieäp naøy. Toâi xin cam ñoan ñeà taøi naøy laø coâng trình nghieân cöùu caù nhaân, caùc soá lieäu ñöôïc söû duïng ñeå phaân tích trong luaän vaên naøy ñöôïc thu thaäp qua khaûo saùt vaø ñöôïc trích daãn nguoàn ñaày ñuû. Noäi dung luaän vaên khoâng sao cheùp töø baát cöù coâng trình naøo khaùc Ngöôøi thöïc hieän Leâ Anh Tuaán Hoïc vieân cao hoïc TCDN3 – Khoùa 15 Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Tp. Hoà Chí Minh
NHÖÕNG KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC KHI NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI Ñeà taøi “Kieåm soaùt voán” laø moät lónh vöïc nghieân cöùu haáp daãn vaø mang tính thôøi söï trong giai ñoaïn hieän nay ñoái vôùi Vieät Nam. Ñeà taøi nghieân cöùu cuõng phuø hôïp vôùi chuyeân ngaønh Taøi chính doanh nghieäp vôùi keát caáu 3 chöông hôïp lyù. Noäi dung nghieân cöùu ñaõ trình baøy ñöôïc nhöõng khaùi nieäm, vaán ñeà mang tính toång quan vaø cô baûn veà kieåm soaùt voán, neâu ñöôïc vai troø cuûa doøng voán vôùi phaùt trieån kinh teá cuõng nhö moái quan heä giöõa caùc doøng voán. Luaän vaên cuõng chæ ra ñöôïc nhöõng taùc ñoäng khoù löôøng cuûa doøng voán ñoái vôùi neàn kinh teá nhö caùi giaù phaûi traû cuûa vieäc kieåm soaùt voán. Luaän vaên trình baøy ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa kieåm soaùt voán, caùc quan ñieåm kieåm soaùt voán caû uûng hoä vaø choáng laïi vieäc kieåm soaùt voán. Nhöõng nghieân cöùu veà kinh nghieäm kieåm soaùt voán cuûa quoác teá vaø caùc lyù thuyeát lieân quan ñeán vaàn ñeà kieåm soaùt voán ñöôïc trình baøy khaù hieän ñaïi, coù tính thöïc tieãn cao. Phaàn nghieân cöùu thöïc traïng ñaõ ñöa ñöôïc nhieàu soá lieäu veà moâi tröôøng thu huùt ñaàu tö vaø thöïc traïng caùc doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp FDI, ñaàu tö giaùn tieáp FPI vaø voán hoã trôï phaùt trieån ODA, ñaëc bieät coù nghieân cöùu veà caùc chính saùch quaûn lyù cuûa Nhaø Nöôùc ñoái vôùi vieäc kieåm soaùt voán, moái quan heä giöõa caùc chính saùch ñieàu haønh vó moâ nhö laõi suaát, tyû giaù, vaø kieåm soaùt ngoaïi hoái vôùi vaán ñeà kieåm soaùt voán, söï di chuyeån cuûa caùc doøng voán trong thôøi gian vöøa qua. Caùc giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra moät caùch khaù logic, hôïp lyù vaø gaén keát ñöôïc muïc tieâu kieåm soaùt voán phaûi phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaùt trieån kinh teá moät caùch beàn vöõng.
MUÏC LUÏC -------------- LÔØI CAM ÑOAN ........................................................................................................1 NHÖÕNG KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC KHI NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI .................................2 MUÏC LUÏC ...................................................................................................................3 DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT .........................................................6 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, BIEÅU................................................................................7 DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ, ÑOÀ THÒ.......................................................................8 LÔØI MÔÛ ÑAÀU ..............................................................................................................9 CHÖÔNG 1: LYÙ LUAÄN TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT VOÁN ........................... - 1 - 1.1. Toång quan veà caùc doøng voán ñaàu tö: ........................................................ - 1 - 1.1.1 Nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI): ...................................... - 1 - 1.1.1.1 Khaùi nieäm:.......................................................................................... - 1 - 1.1.1.2 Vai troø: ............................................................................................... - 1 - 1.1.2 Nguoàn voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi (FPI):...................................... - 1 - 1.1.2.1 Khaùi nieäm:.......................................................................................... - 1 - 1.1.2.2 Vai troø: ............................................................................................... - 2 - 1.1.3 Nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc (ODA): ................................... - 3 - 1.1.3.1 Khaùi nieäm:.......................................................................................... - 3 - 1.1.3.2 Vai troø: ............................................................................................... - 3 - 1.2 Doøng voán “noùng” vaø nhöõng taùc ñoäng khoù löôøng cuûa noù: ......................... - 3 - 1.2.1 Caùc ñaëc tröng cuûa “Doøng voán noùng”: ................................................... - 3 - 1.2.2 Taùc ñoäng cuûa doøng voán noùng: ............................................................... - 4 - 1.3 Kieåm soaùt voán vaø caùc phöông thöùc kieåm soaùt voán ................................... - 4 - 1.3.1 Khaùi nieäm veà kieåm soaùt voán (Capital control)...................................... - 4 - 1.3.2 Lòch söû kieåm soaùt voán ........................................................................... - 4 - 1.3.3 Taïi sao phaûi kieåm soaùt voán?.................................................................. - 7 - 1.3.4 Caùc muïc tieâu cuûa kieåm soaùt voán ........................................................... - 7 - 1.3.5 Caùc phöông phaùp kieåm soaùt caùc doøng voán ............................................ - 9 - 1.3.5.1 Phöông phaùp tröïc tieáp: ....................................................................... - 9 - 1.3.5.2 Phöông phaùp giaùn tieáp: .................................................................... - 10 - 1.4 Taùc ñoäng cuûa kieåm soaùt voán ñeán neàn kinh teá: ....................................... - 12 - 1.4.1 Lôïi ích ñem laïi töø vieäc kieåm soaùt voán:................................................ - 12 - 1.4.2 Vaø caùi giaù phaûi traû cho vieäc kieåm soaùt doøng voán ................................ - 12 - 1.5 Caùc yù kieán choáng vaø uûng hoä kieåm soaùt voán: .......................................... - 13 - 1.5.1 Caùc yù kieán uûng hoä kieåm soaùt voán:....................................................... - 13 -
1.5.2 Caùc yù kieán choáng kieåm soaùt voán ......................................................... - 14 - 1.5.3 Töï do hoùa taøi khoaûn voán coù kieåm soaùt: ............................................... - 14 - 1.6 Lyù thuyeát boä ba baát khaû thi: ................................................................... - 16 - 1.7 Kinh nghieäm kieåm soaùt voán töø moät soá quoác gia vaø baøi hoïc kinh nghieäm cho Vieät Nam:..................................................................................................... - 18 - 1.7.1 Baøi hoïc kieåm soaùt voán töø Trung Quoác: ............................................... - 18 - 1.7.2 Kinh nghieäm kieåm soaùt voán cuûa Chile:............................................... - 20 - 1.7.3 Ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm kieåm soaùt cho Vieät Nam:........................ - 21 - Keát luaän chöông 1................................................................................................. - 22 - CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG KIEÅM SOAÙT VOÁN VAØO VIEÄT NAM THÔØI GIAN QUA...................................................................................................................... - 24 - 2.1. Thöïc traïng thu huùt doøng voán FDI:......................................................... - 24 - 2.1.1 Moâi tröôøng thu huùt nguoàn voán FDI: .................................................... - 24 - 2.1.2 Tình hình thu huùt voán FDI:.................................................................. - 24 - 2.1.3 Taùc ñoäng cuûa doøng voán FDI:............................................................... - 28 - 2.1.3.1 Taùc ñoäng tích cöïc: ............................................................................ - 28 - 2.1.3.2 Taùc ñoäng tieâu cöïc:............................................................................ - 32 - 2.2. Thöïc traïng thu huùt doøng voán ODA:....................................................... - 33 - 2.2.1 Moâi tröôøng thu huùt voán ODA: ............................................................. - 33 - 2.2.2 Tình hình thu huùt voán ODA:................................................................ - 33 - 2.2.3 Taùc ñoäng cuûa doøng voán ODA:............................................................. - 35 - 2.2.3.1 Taùc ñoäng tích cöïc: ............................................................................ - 35 - 2.2.3.2 Taùc ñoäng tieâu cöïc:............................................................................ - 36 - 2.3. Thöïc traïng thu huùt doøng voán FPI: ......................................................... - 37 - 2.3.1 Moâi tröôøng thu huùt voán FPI:................................................................ - 37 - 2.3.2 Tình hình thu huùt voán FPI: .................................................................. - 37 - 2.3.2.1 Giai ñoaïn töø 1997-2004:................................................................... - 37 - 2.3.2.2 Giai ñoaïn 2005 – 2009:.................................................................... - 40 - 2.4 Thöïc traïng kieåm soaùt voán ôû Vieät Nam thôøi gian qua: ............................ - 49 - 2.4.1 Chính saùch tyû giaù, ngoaïi hoái:............................................................... - 49 - 2.4.1.1 Chính saùch tyû giaù: ............................................................................. - 49 - 2.4.1.2 Chính saùch kieåm soaùt doøng voán vaøo ................................................ - 51 - 2.4.1.3 Chính saùch kieåm soaùt doøng voán ra ................................................... - 52 - 2.4.2 Veà ñieàu haønh laõi suaát: ......................................................................... - 53 - 2.5 Moät soá toàn taïi trong ñieàu haønh kinh teá, kieåm soaùt voán thôøi gian qua:.... - 57 - 2.5.1 Thaønh laäp quaù nhieàu ngaân haøng - moät trong caùc nguyeân nhaân gaây neân chaïy ñua laõi suaát .......................................................................................... - 57 -
2.5.2 Neàn kinh teá, heä thoáng taøi chính chöa saün saøng haáp thu löôïng voán giaùn tieáp lôùn ................................................................................................................ - 57 - 2.5.3 Tình traïng ñoâ la hoùa, gaêm giöõ ñoâ la .................................................... - 58 - Keát luaän chöông 2................................................................................................. - 60 - CHÖÔNG 3: GIAÛI PHAÙP THU HUÙT VAØ KIEÅM SOAÙT VOÁN VAØO VIEÄT NAM- 61 - 3.1 Giaûi phaùp taêng khaû naêng thu huùt, haáp thuï voán nöôùc ngoaøi:.................... - 61 - 3.1.1 Hoaøn thieän heä thoáng phaùp lyù: .............................................................. - 61 - 3.1.2 Caûi caùch haønh chính, chống tham nhũng:............................................ - 61 - 3.1.3 Xaây döïng caùc quy hoaïch vuøng, ngaønh phuø hôïp: ................................. - 63 - 3.1.4 Taêng cöôøng hieäu quaû ñaàu tö................................................................ - 63 - 3.2 Giaûi phaùp veà kieåm soaùt voán: .................................................................. - 64 - 3.2.1 Neân kieåm soaùt voán baèng caùc bieän phaùp mang tính thò tröôøng:............ - 64 - 3.2.2 Xaây döïng moät loä trình cho vieäc kieåm soaùt voán: .................................. - 64 - 3.2.3 Ñieàu haønh vó moâ linh hoaït, phoái hôïp haøi hoøa caùc chính saùch.............. - 66 - 3.2.4 Gia taêng döï tröõ ngoaïi hoái: ................................................................... - 67 - 3.2.5 Phaùt huy ñaàu tö tröïc tieáp ra nöôùc ngoaøi............................................... - 67 - 3.2.6 Ñieàu tieát söï ra vaøo cuûa doøng voán: ....................................................... - 68 - 3.3 Giaûi phaùp phaùt trieån TTCK: ................................................................... - 68 - 3.3.1 Minh baïch thoâng tin: ........................................................................... - 68 - 3.3.2 Xaây döïng ñònh möùc tín nhieäm:............................................................ - 69 - 3.3.3 Xaây döïng thò tröôøng traùi phieáu phaùt trieån ............................................ - 70 - 3.3.4 Phaùt trieån caùc loaïi hình ñònh cheá taøi chính .......................................... - 71 - 3.3.5 Kieåm soaùt ñaàu cô vaø kinh doanh noäi giaùn:.......................................... - 72 - 3.3.6 Taêng quy moâ thò tröôøng chöùng khoaùn ................................................. - 73 - Keát luaän chöông 3 ............................................................................................... - 73 - KEÁT LUAÄN .......................................................................................................... - 75 - TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ..................................................................................... - 76 -
DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT TTCK: Thò tröôøng chöùng khoaùn TTBÑS: Thò tröôøng baát ñoäng saûn TTGDCK: Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn UBCKNN: UÛy ban chöùng khoaùn nhaø nöôùc SGDCK: Sôû giao dòch chöùng khoaùn NÑTNN: Nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi Boä KH-ÑT: Boä Keá Hoaïch Ñaàu Tö ÑTNN: Ñaàu tö nöôùc ngoaøi NHNN: Ngaân haøng nhaø nöôùc NHTMCP: Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn IMF: International Monetary Fund, Quyõ tieàn teä quoác teá ODA: Official Development Assistance, Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc FDI: Foreign Direct Investment, Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi FPI: Foreign Portfolito Investmetn, Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi URR: Unremunerated Reserve Requirements, Döï tröõ baét buoäc khoâng sinh laõi
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, BIEÅU Baûng 1.1: Muïc tieâu kieåm soaùt voán töông öùng töøng hoaøn caûnh cuï theå: Baûng 2.2: ODA cam keát, kyù keát vaø giaûi ngaân 1993-2009 (trieäu ñoâ la) Baûng 2.3: Top-10 “bull market” Baûng 2.4: Tyû leä taêng tröôûng TTCK taïi Chaâu AÙ Baûng 2.5: Baûng tyû leä sôû höõu cuûa NÑTNN 2005-2007 Baûng 2.6: Thoáng keâ giao dòch NÑTNN naêm 2009
DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ, ÑOÀ THÒ Ñoà thò 2.1: Bieåu ñoà FDI giai ñoaïn 2000-2009 Ñoà thò 2.2: Bieåu ñoà cam keát, kyù keát, giaûi ngaân töø 1993 - 2008 Ñoà thò 2.3: Soá taøi khoaûn vaø giaù trò giao dòch cuûa NÑTNN 2001-2004 Ñoà thò 2.4: Tyû leä FPI/FDI giai ñoaïn 2002-2004 Ñoà thò 2.5: Dieãn bieán chæ soá VN-Index giai ñoaïn 2001-2004 Ñoà thò 2.6:. Dieãn bieán chæ soá VN-Index giai ñoaïn 2005-2008 Ñoà thò 2.7: Dieãn bieán chæ soá VN-Index naêm 2005 Ñoà thò 2.8: Dieãn bieán chæ soá VN-Index giai ñoaïn 2006 - Quyù 1/2007 Ñoà thò 2.9: Dieãn bieán chæ soá HNX-Index 2006-2007 Ñoà thò 2.10: Dieãn bieán chæ soá VN-Index giai ñoaïn ñieàu chænh naêm 2007 Ñoà thò 2.11: Dieãn bieán chæ soá VN-Index töø 2007 - ñaàu 2009 Ñoà thò 2.12: Dieãn bieán chæ soá HNX-Index töø 2008 - ñaàu 2009 Ñoà thò 2.13: Dieãn bieán chæ soá VN-Index töø ñaàu 2009 ñeán nay Ñoà thò 2.14: Dieãn bieán chæ soá HNX-Index töø ñaàu 2009 ñeán nay Ñoà thò 2.15: Toác ñoä taêng cung tieàn vaø taêng tröôûng GDP 2004-2007
LÔØI MÔÛ ÑAÀU Keå töø Ñaïi hoäi VI vôùi quyeát saùch “Ñoåi Môùi”, neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån vöôït baäc vaø cô baûn thoaùt khoûi tình traïng ñoùi ngheøo. Hieän nay, Vieät Nam ñang treân con ñöôøng hoäi nhaäp saâu roäng vaøo kinh teá theá giôùi vaø phaán ñaáu trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp hieän ñaïi. Ñeå thöïc hieän muïc tieâu ñoù, Vieät Nam raát caàn huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn löïc trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå phuïc vuï cho nhu caàu phaùt trieån kinh teá. Trong nhöõng naêm qua, vôùi chính saùch môû cöûa, Vieät Nam ñaõ huy ñoäng ñöôïc moät löôïng ñaùng keå voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thoâng qua caùc nguoàn Hoã trôï phaùt trieån chính thöùc (ODA), Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) vaø Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi (FPI). Nhöõng nguoàn voán naøy ñaõ ñoùng moät vai troø raát quan troïng cho söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. Tuy nhieân, song song vôùi nhöõng maët tích cöïc thì nhöõng vaán ñeà baát caäp maø caùc doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi mang laïi cuõng ñaõ daàn xuaát hieän. Nhöõng vaán ñeà noåi coäm ñoù laø oâ nhieãm moâi tröôøng aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng beàn vöõng, ñoù laø laøn soùng ñaàu tö oà aït vaøo thò tröôøng baát ñoäng saûn naêm 2007 maø ñaõ giaùn tieáp goùp phaàn taïo neân bong boùng baát ñoäng saûn, vaø moät chuû ñeà nöõa cuõng toán khoâng ít giaáy möïc cuûa baùo chí trong thôøi gian qua ñoù laø nhöõng lo ngaïi veà moät söï thaùo chaïy cuûa doøng voán giaùn tieáp treân thò tröôøng chöùng khoaùn khi caùc chæ soá chöùng khoaùn Vieät Nam suït giaûm maïnh laøm ngöôøi ta lieân töôûng ñeán cuoäc khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ naêm 1997. Theâm nöõa, Vieät Nam cuõng ñaõ thaønh laäp Thò tröôøng chöùng khoaùn, nôi ñaây ñaõ trôû thaønh keânh ñaàu tö haáp daãn ñoái vôùi nhieàu taàng lôùp daân chuùng. Tuy nhieân, keânh ñaàu tö naøy cuõng tieàm aån nhieàu ruûi ro maø trong ñoù caùc vaán ñeà veà ñaàu cô taïo bong boùng taøi saûn, giao dòch noäi giaùn vaø söï dòch chuyeån baát thöôøng cuûa doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi ñang taïo ra nhieàu ruûi ro tieàm aån cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa thò tröôøng coøn non treû naøy cuûa Vieät Nam Nhöõng vaán ñeà ñoù ñang ñaët ra nhieàu thaùch thöùc cho caùc nhaø quaûn lyù, hoaïch ñònh chính saùch cuûa Chính phuû. Caâu hoûi ñaët ra khoâng phaûi laø coù neân kieåm soaùt caùc nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hay khoâng maø laø chuùng ta phaûi kieåm soaùt nhö theá naøo ñeå vöøa thu huùt ñöôïc nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi phuïc vuï cho phaùt trieån kinh teá ñoàng thôøi vaãn coù theå kieåm soaùt, quaûn lyù moät caùch hieäu quaû caùc nguoàn voán
ñaàu tö, ñaëc bieät laø caùc doøng voán noùng nhaèm traùnh nhöõng xaùo troän ñoät ngoät coù theå gaây neân ñoå vôõ cho neàn kinh teá Vieät Nam. Ñeà taøi naøy ñi vaøo phaân tích thöïc traïng cuûa caùc doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam nhaèm ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc doøng voán naøy ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Qua ñoù, ñeà taøi taäp trung vaøo vieäc xem xeùt vaø ñeà ra nhöõng kieán nghò ñoái vôùi caùc chính saùch quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø caùc doøng voán noùng nhaèm muïc tieâu taêng cöôøng thu huùt ñöôïc voán ñaàu tö cho neàn kinh teá ñoàng thôøi vaãn baûo ñaûm ñöôïc söï beàn vöõng cuûa neàn taøi chính quoác gia. Ñeà taøi ñöôïc chia thaønh ba phaàn goàm: Chöông 1: Lyù luaän toång quan veà kieåm soaùt voán Chöông 2: Thöïc traïng kieåm soaùt voán vaøo Vieät Nam thôøi gian qua Chöông 3: Giaûi phaùp thu huùt vaø kieåm soaùt voán vaøo Vieät Nam
-1- CHÖÔNG 1: LYÙ LUAÄN TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT VOÁN 1.1. Toång quan veà caùc doøng voán ñaàu tö: 1.1.1 Nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI): 1.1.1.1 Khaùi nieäm: Theo Phaùp leänh veà hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi hoái: “Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam laø vieäc ngöôøi khoâng cö truù chuyeån voán vaøo Vieät Nam ñeå tieán haønh caùc hoaït ñoäng ñaàu tö kinh doanh treân cô sôû thaønh laäp vaø tham gia quaûn lyù caùc doanh nghieäp hoaëc caùc hình thöùc khaùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät Vieät Nam” Coøn theo Toå chöùc thöông maïi theá giôùi WTO ñònh nghóa : “ Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) xaûy ra khi moät nhaø ñaàu tö töø moät nöôùc (nöôùc chuû ñaàu tö) coù ñöôïc moät taøi saûn ôû moät nöôùc khaùc (nöôùc thu huùt ñaàu tö) cuøng vôùi quyeàn quaûn lyù taøi saûn ñoù”. Nhaø ñaàu tö thöôøng ñöôïc goïi laø “coâng ty meï” vaø caùc taøi saûn ñöôïc goïi laø “coâng ty con” hay “chi nhaùnh coâng ty”. 1.1.1.2 Vai troø: • Vai troø quan troïng nhaát cuûa FDI chính laø giaûi quyeát tình traïng thieáu voán cho neàn kinh teá do tích luyõ noäi boä thaáp. • Doøng voán FDI thöôøng ñoå vaøo nhöõng lónh vöïc maø moät quoác gia coù öu theá caïnh tranh, naâng cao naêng löïc saûn xuaát, taïo ra coâng aên vieäc laøm, phuïc vuï xuaát khaåu cuõng nhö nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc. • Caùc döï aùn FDI coøn goùp phaàn taïo ra moâi tröôøng caïnh tranh, laø ñoäng löïc thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån. Theâm vaøo ñoù, thoâng qua tieáp nhaän FDI, caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù ñieàu kieän tieáp nhaän kyõ thuaät coâng ngheä tieân tieán, khaû naêng quaûn lyù cuõng nhö nhöõng kinh nghieäm töø caùc nöôùc phaùt trieån. 1.1.2 Nguoàn voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi (FPI): 1.1.2.1 Khaùi nieäm: Ñieàu 3 Luaät ñaàu tö naêm 2005 ñònh nghóa: “Ñaàu tö giaùn tieáp laø hình thöùc ñaàu tö thoâng qua vieäc mua coå phaàn, coå phieáu, traùi phieáu, caùc giaáy tôø coù giaù khaùc, quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn vaø thoâng qua caùc ñònh cheá taøi chính trung gian khaùc maø nhaø ñaàu tö khoâng tröïc tieáp tham gia quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö”. Theo caùch hieåu naøy: Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi laø khoaûn ñaàu tö giaùn tieáp do caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöïc hieän thoâng qua hai hình thöùc:
-2- • Nhaø ñaàu tö tröïc tieáp mua coå phaàn, coå phieáu, traùi phieáu vaø caùc giaáy tôø coù giaù khaùc cuûa doanh nghieäp, chính phuû vaø caùc toå chöùc ñöôïc pheùp phaùt haønh treân thò tröôøng taøi chính. • Nhaø ñaàu tö giaùn tieáp thöïc hieän thoâng qua caùc quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn hoaëc caùc ñònh cheá taøi chính trung gian khaùc treân thò tröôøng taøi chính. Coøn theo IMF: “Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi (FPI) laø hoaït ñoäng mua chöùng khoaùn (coå phieáu hoaëc traùi phieáu) ñöôïc phaùt haønh bôûi moät coâng ty hoaëc cô quan chính phuû cuûa moät nöôùc khaùc treân thò tröôøng taøi chính trong nöôùc hoaëc nöôùc ngoaøi” 1.1.2.2 Vai troø: • FPI laø moät keânh daãn voán nöôùc ngoaøi hieäu quaû cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc thoâng qua vieäc phaùt haønh caùc coâng cuï taøi chính nhö traùi phieáu, coå phieáu… • Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeán töø caùc quoác gia coù thò tröôøng taøi chính phaùt trieån seõ goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc phaùt trieån thò tröôøng taøi chính trong nöôùc theo höôùng aùp duïng nhöõng chuaån möïc quoác teá. • Doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ laøm taêng tính thanh khoaûn cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. • Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thoâng qua vieäc goùp voán coå phaàn vaøo caùc coâng ty trong nöôùc coù theå tham gia ñoùng goùp vaøo caùc chính saùch phaùt trieån, chính saùch kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caûi thieän tính minh baïch, naêng löïc quaûn trò coâng ty cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam. • Söï hieän dieän cuûa caùc toå chöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi (coâng ty baûo hieåm, quyõ töông hoã, quyõ baûo veä ruûi ro…) seõ giuùp cho caùc theå cheá taøi chính trong nöôùc coù cô hoäi tieáp caän caùc thò tröôøng voán quoác teá, aùp duïng caùc coâng cuï vaø kyõ thuaät taøi chính môùi nhö hôïp ñoàng töông lai, quyeàn choïn, hoaùn ñoåi hoaëc nhöõng coâng cuï baûo hieåm khaùc. • FPI thuùc ñaåy caûi caùch theå cheá vaø naâng cao kyû luaät ñoái vôùi caùc chính saùch cuûa chính phuû. Qua ñoù, FPI goùp phaàn naâng cao naêng löïc vaø hieäu quaû quaûn lyù nhaø nöôùc theo caùc yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng trong giai ñoaïn hoäi nhaäp quoác teá saâu roäng hieän nay.
-3- 1.1.3 Nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc (ODA): 1.1.3.1 Khaùi nieäm: ODA laø nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc thöôøng laø töø caùc quoác gia phaùt trieån cho nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån. Ñaây laø nhöõng khoaûn taøi trôï öu ñaõi khoâng laõi suaát hoaëc laõi suaát thaáp vôùi thôøi gian traû nôï daøi ñeå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån. 1.1.3.2 Vai troø: Vôùi nhöõng öu ñaõi nhö laõi suaát thaáp (trung bình töø 1-2%/naêm), thôøi gian ñaùo haïn vaø aân haïn laâu (25-40 naêm môùi hoaøn traû vaø aân haïn 8-10 naêm), nguoàn voán ODA laø keânh hoã trôï phaùt trieån hieäu quaû cho vieäc naâng caáp cô sôû haï taàng, caùc coâng trình phuïc vuï an sinh xaõ hoäi. Nguoàn voán ODA ñaõ ñoùng vai troø to lôùn cho coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm qua. Beân caïnh ñoù, ñi lieàn vôùi nguoàn voán ODA laø söï ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp ñeán töø quoác gia taøi trôï. Nhaät Baûn laø quoác gia cung caáp nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån ODA lôùn nhaát cho Vieät Nam, ñoùng goùp raát lôùn vaøo vieäc phaùt trieån cô sôû haï taàng ôû Vieät Nam thôøi gian qua. Moät ñieàu deã nhaän thaáy laø caùc doanh nghieäp Nhaät cuøng luùc ñaåy maïnh ñaàu tö vaøo Vieät Nam ñeå tranh thuû söï caûi thieän veà cô sôû haï taàng ôû ñaây. Ñieàu naøy laïi laøm taêng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi FDI. 1.2 Doøng voán “noùng” vaø nhöõng taùc ñoäng khoù löôøng cuûa noù: 1.2.1 Caùc ñaëc tröng cuûa “Doøng voán noùng”: Töï do hoùa taøi khoaûn voán ngaøy caøng phoå bieán treân phaïm vi toaøn caàu, cuøng vôùi nhöõng lôïi ích maø caùc doøng voán quoác teá mang laïi, ngaøy caøng xuaát hieän nhöõng chæ trích veà caùc khuyeát ñieåm cuûa noù. Moät khaùi nieäm maø teân goïi cuûa noù cuõng phaàn naøo aùm chæ nhöõng ñieåm tieâu cöïc cuûa caùc doøng voán quoác teá laø “Doøng voán noùng”. Thöïc teá laø raát khoù tìm ñöôïc moät ñònh nghóa chính thöùc ñaày ñuû vaø chính xaùc cho khaùi nieäm doøng voán noùng. Trong phaïm vi nghieân cöùu cuûa mình, thoâng qua söï tìm hieåu vaø tham khaûo cuûa mình, taùc giaû xin maïnh daïn ñöôïc neâu ra moät vaøi ñaëc tröng cuûa doøng voán noùng nhö sau: • Laø doøng voán ngaén haïn ñoå vaøo moät quoác gia vôùi soá löôïng lôùn vôùi söï kyø voïng cao veà söï taêng giaù trong ngaén haïn cuûa caùc taøi saûn moät quoác gia, thöôøng theo sau moät söï taêng tröôûng kinh teá maïnh cuûa quoác gia ñoù. • Mang tính ñaàu cô cao thoâng qua vieäc mua caùc taøi saûn coù tính thanh khoaûn cao, ñaëc bieät laø caùc loaïi chöùng khoaùn nhaèm tìm kieám moät tyû suaát sinh lôïi cao trong ngaén haïn.
-4- • Thoâng thöôøng, söï dòch chuyeån cuûa caùc doøng voán naøy thöôøng nhanh, thaäm chí ñoät ngoät gay soác cho thò tröôøng taøi chính. 1.2.2 Taùc ñoäng cuûa doøng voán noùng: • Ñaàu tö vôùi moät kyø voïng vöôït quaù giaù trò thöïc cuûa taøi saûn, mua ñi baùn laïi nhieàu laàn gaây ra “bong boùng taøi saûn” treân thò tröôøng. • Taùc ñoäng xaáu ñeán thò tröôøng taøi chính quoác gia do nhöõng thay di chuyeån ñoät ngoät cuûa doøng voán quoác teá, aûnh höôûng maïnh ñeán cung/caàu ngoaïi teä, gaây ra nhöõng cuù soác treân thò tröôøng taøi chính, thaäm chí daãn ñeán ñoå vôõ heä thoáng, khuûng hoaûng taøi chính. • Ñaàu tö theo xu höôùng thò tröôøng deã daãn ñeán hieän töôïng “taâm lyù baày ñaøn” laøm meùo moù söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng. “Doøng voán noùng” coù theå ñöôïc hieåu theo nghóa roäng hôn chöù khoâng chæ boù heïp ôû doøng voán quoác teá. ÔÛ Vieät Nam, taêng tröôûng tín duïng kyû luïc trong giai ñoaïn 2006-2007, chuû yeáu ñoå vaøo baát ñoäng saûn, chöùng khoaùn. Ñaây cuõng laø moät daïng cuûa “doøng voán noùng” ñaõ taïo neân “bong boùng” taøi saûn maø heä quaû laø TTBÑS vaø TTCK ñaõ gaàn nhö ñoùng baêng hoaøn toaøn töø cuoái naêm 2007 - ñaàu 2008 sau khi NHTW thöïc hieän chính saùch sieát chaët tín duïng. 1.3 Kieåm soaùt voán vaø caùc phöông thöùc kieåm soaùt voán 1.3.1 Khaùi nieäm veà kieåm soaùt voán (Capital control) Kieåm soaùt voán laø thöïc hieän caùc bieän phaùp can thieäp cuûa chính phuû döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau ñeå taùc ñoäng (haïn cheá) leân doøng voán nöôùc ngoaøi chaûy vaøo vaø ra khoûi moät quoác gia nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh cuûa chính phuû. Hieän nay caùc quoác gia ñang theo ñuoåi khoâng coøn naèm ôû tö duy theo kieåu kieåm soaùt voán (capital control) thuaàn tuùy nöõa, maø laø töï do hoùa voán coù kieåm soaùt (controlled capital liberalization), nghóa laø chuyeån töø theá kieåm soaùt voán theo kieåu “tieàn kieåm” chuyeån sang kieåu “haäu kieåm”. 1.3.2 Lòch söû kieåm soaùt voán Vaøo theá kyû 19, khoâng coù nöôùc naøo aùp ñaët cheá ñoä kieåm soaùt voán. Moät phaàn vì chöa coù coâng ngheä cao, moät phaàn do caùc luoàng voán di chuyeån chaäm hôn nhieàu so vôùi toác ñoä hieän nay. Ñeán taän nhöõng naêm 1930, theá giôùi vaãn coøn theo cheá ñoä baûn vò vaøng – moät heä thoáng maø theo ñoù, taát caû löôïng noäi teä phaûi ñöôïc ñaûm baûo baèng döï tröõ vaøng cuûa chính phuû. Thöïc chaát laø chính phuû höùa seõ quy ñoåi toaøn boä noäi teä ra vaøng vôùi moät tyû giaù khoâng thay ñoåi.
-5- Ñaïi khuûng hoaûng ôû Myõ ñaõ phaù vôõ vaø baõi boû cheá ñoä baûn vò vaøng: ñeå giöõ ñöôïc cheá ñoä naøy caàn coù moät quaù trình thieåu phaùt, vaø seõ raát khoù khaên ñeå thöïc hieän ñieàu naøy nhaát laø trong khi kinh teá ñang bò suy thoaùi nghieâm troïng. Caùc nöôùc khaùc cuõng ñoàng thôøi boû cheá ñoä naøy, moãi nöôùc ñeàu hy voïng raèng giaûi thoaùt tyû giaù hoái ñoaùi khoûi cheá ñoä baûn vò vaøng seõ thuùc ñaåy xuaát khaåu. Vaø taát nhieân, khi taát caû caùc nöôùc cuøng ñoàng thôøi laøm nhö vaäy thì seõ khoâng nöôùc naøo taêng ñöôïc xuaát khaåu, tình traïng maát caân ñoái vaãn khoâng ñöôïc giaûi quyeát, vaø ñoàng tieàn thì bò yeáu ñi. Caùc nöôùc buoäc phaûi aùp duïng chính saùch kieåm soaùt voán. Chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai saép keát thuùc vaø caùc nöôùc coâng nghieäp tieân tieán coá gaéng thieát laäp laïi traät töï kinh teá toaøn caàu. Taïi hoäi nghò Bretton Woods moät heä thoáng tyû giaù aán ñònh ñöôïc thaønh laäp vaø Quyõ tieàn teä quoác teá (IMF) ra ñôøi ñeå giuùp heä thoáng naøy hoaït ñoäng. Heä thoáng naøy ñöôïc ñaët ra ñeå taäp trung vaøo thöông maïi, noù xoay quanh vieäc giaûm bôùt caùc haïn cheá veà tyû giaù hoái ñoaùi gaén vôùi thöông maïi, moät quaù trình ñöôïc goïi laø töï do hoaù taøi khoaûn vaõng lai. Heä thoáng naøy ñöôïc ñöa ra nhaèm giöõ tyû giaù hoái ñoaùi ôû möùc oån ñònh vaø ñaûm baûo löôïng ngoaïi hoái luùc naøo cuõng coù saün, caû hai yeáu toá naøy ñeàu caàn thieát cho hoaït ñoäng thöông maïi. Ngaøy nay, haàu nhö taát caû caùc nöôùc ñeàu ñaõ töï do hoaù taøi khoaûn vaõng lai. Trong khi Myõ luoân luoân môû cöûa thò tröôøng voán tröø hai thôøi kyø ngaén trong thôøi gian ñaïi khuûng hoaûng naêm 1929 vaø thaäp kyû 70. Ñeán taän thaäp kyû 60 moät vaøi nöôùc Chaâu AÂu môùi daàn nôùi loûng caùc haïn cheá vaø xu höôùng naøy lan ra töø töø cho ñeán thaäp kyû 90, phaàn lôùn caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi ñaõ hoaøn toaøn töï do hoaù taøi khoaûn voán. Taïi caùc nöôùc coù chính saùch naøy moïi ngöôøi coù theå baùn vaø mua baát kyø ngoaïi teä naøo ñaõ ñöôïc töï do hoaù vôùi baát kyø lyù do naøo. Yeâu caàu baùo caùo duy nhaát laø ñeå ñaûm baûo caùc quy ñònh veà thueá. Tieàn coù theå chuyeån töø nôi naøy sang nôi khaùc ñeå mua chöùng khoaùn ôû nöôùc ngoaøi, ñeå ñaàu tö ôû caùc nöôùc khaùc hay mua caùc ngoaïi teä. Ngay sau ñoù caùc thò tröôøng hoái ñoaùi khoång loà baét ñaàu phaùt trieån ôû New York, London, Frankfurt vaø Tokyo, nhöõng thaønh phoá trôû thaønh nhöõng trung taâm thò tröôøng tieàn teä chính, hoaït ñoäng kinh doanh cuõng raát soâi noåi nhö ôû Singapore vaø Hongkong. Nöôùc Anh ñaõ baõi boû kieåm soaùt naêm 1979, Ñöùc naêm 1984. Quoác gia Chaâu AÂu cuoái cuøng boû kieåm soaùt laø Boà Ñaøo Nha vaø Ailen vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990. Caùc nöôùc Chaâu AÂu ghìm tyû giaù giöõa caùc ñoàng tieàn cuûa hoï vôùi nhau vaø ñöôïc giao dòch trong moät bieân ñoä ñöôïc goïi laø cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi Chaâu AÂu. Moät vaøi nöôùc ñang phaùt trieån nhö Trung Quoác, AÁn Ñoä vaø Srilanka vaãn giöõ cheá ñoä kieåm soaùt, nhöng caùc nöôùc khaùc ñaëc bieät laø ôû Myõ La Tinh vaø Ñoâng AÙ ñaõ baét ñaàu töï do hoaù. Taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, quaù trình naøy ñöôïc baét ñaàu ôû Chile vaøo ñaàu thaäp kyû 70 vaø ngay sau ñoù lan ra taát caû caùc nöôùc La Tinh khaùc. Chaâu AÙ tham gia
-6- töï do hoaù taøi khoaûn vaõng lai muoän hôn, khoaûng moät thaäp kyû sau ñoù. Khi caùc raøo caûn bò xoaù boû, tieàn baét ñaàu traøn vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi baét ñaàu mua chöùng khoaùn vaø traùi phieáu cuûa caùc coâng ty ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, cuõng nhö cho caùc coâng ty naøy vay tieàn. Trong cuoäc hoïp thöôøng nieân ôû Hongkong thaùng 9/1997, IMF ñaõ vaän ñoäng caùc nöôùc thaønh vieân ñeå thay ñoåi ñieàu leä cho pheùp toå chöùc naøy thuùc ñaåy vieäc töï do hoaù hoaøn toaøn taøi khoaûn voán. Tuy nhieân nhöôïc ñieåm cuûa quaù trình naøy cuõng raát lôùn vaø haøng loaït caùc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính toaøn caàu baét ñaàu töø cuoái thaäp kyû 90 ñaõ laøm ñoåi doøng xu höôùng töï do hoaù thò tröôøng voán. Caùc doøng voán oà aït chaûy vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù chính saùch töï do hoaù taøi khoaûn voán laøm cho ñoàng noäi teä cuûa caùc nöôùc naøy taêng giaù maïnh so vôùi ñoâ la Myõ. Vaø khi caùc nhaø ñaàu tö bò maát nieàm tin vaøo neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc naøy thì hoï baét ñaàu ruùt voán ra. Caùc ñoàng noäi teä laïi suït giaù raát nhanh so vôùi ñoâ la Myõ laøm cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån caøng khoù traû nôï vaø caùc nhaø ñaàu tö caøng maát nieàm tin. Nhöõng naêm sau khi töï do hoaù thò tröôøng voán lan roäng ñöôïc ñaùnh daáu baèng haøng loaït caùc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính bao goàm cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ôû Chaâu AÙ naêm 1997, khuûng hoaûng ôû Nga 1998, ôû Brazil naêm 1999, ôû Thoå Nhó Kyø vaø Argentina naêm 2001. Treân 100 nöôùc ñaõ bò rôi vaøo khuûng hoaûng trong voøng 30 naêm qua. Tuy coù nhieàu yeáu toá khaùc nhau daãn ñeán nhöõng cuoäc khuûng hoaûng treân, töï do hoaù thò tröôøng voán thöôøng laø moät yeáu toá quan troïng; phaàn lôùn caùc nöôùc bò ñaåy vaøo khuûng hoaûng do toác ñoä choùng maët cuûa doøng voán ñoå vaøo, vaø moät vaøi tröôøng hôïp nhö Thaùi Lan thì caùc vaán ñeà ñaõ saün coù trong noäi boä neàn kinh teá tröôùc khuûng hoaûng ñaõ bò nhaân leân gaáp nhieàu laàn bôûi nguoàn voán töø nöôùc ngoaøi ñoå vaøo. Naêm 1997 khuûng hoaûng ôû Chaâu AÙ xaûy ra khi caùc nhaø ñaàu tö ngoaïi hoái baét ñaàu baùn caùc ñoàng tieàn Chaâu AÙ ra. Caùc nöôùc naøy bò keït trong theá raát khoù ñoái phoù. Moät trong nhöõng caùch ñeå caûn doøng voán chaûy ra beân ngoaøi laø naâng laõi suaát, tuy nhieân caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhaän thaáy raèng taêng laõi suaát seõ gaây toån haïi raát lôùn ñeán ngaønh ngaân haøng. Laõi suaát cao coù nghóa laø caùc caù nhaân vaø coâng ty ñang vay tieàn seõ khoù traû ñöôïc nôï. Khi ngöôøi vay maát khaû naêng traû nôï thì caùc ngaân haøng seõ laâm vaøo tình traïng phaù saûn do thieáu voán vaø phaûi gaùnh chòu nhieàu loaïi chi phí phaùt sinh. Caùc nöôùc keùm phaùt trieån do khoâng coù moät TTCK maïnh neân hoï döïa vaøo heä thoáng ngaân haøng ñeå “bôm” voán vaøo neàn kinh teá, cho caùc doanh nghieäp, caù nhaân vaø taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm. Vieäc ñoùng cöûa caùc ngaân haøng ñoàng nghóa vôùi söï trì treä, keùm phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Sau khi heä thoáng tieàn teä suïp ñoå ôû Thaùi Lan, Haøn Quoác vaø Indonesia thì heä thoáng ngaân haøng cuûa caùc nöôùc naøy cuõng suïp ñoå. Söï vieäc caøng trôû neân toài teä hôn khi caùc ngaân haøng thöông maïi coù quan heä laâu daøi vôùi caùc nöôùc bò aûnh höôûng cuûa khuûng hoaûng cuõng ngöng cho vay. Keát cuïc laø
-7- haøng loaït coâng ty bò phaù saûn, tyû leä thaát nghieäp taêng nhanh. Toång saûn phaåm quoác noäi cuûa caùc nöôùc naøy giaûm töø 15%-20% khi caùc nöôùc naøy ruùt voán. Nhieàu ngöôøi baét ñaàu ñaët caâu hoûi laø lieäu töï do hoaù thò tröôøng voán quaù nhanh vaø traøn lan coù thaät laø moät yù töôûng toát hay khoâng? Nhöõng ngöôøi naøy löu yù ñeán tröôøng hôïp cuûa Trung Quoác, AÁn Ñoä – nhöõng nöôùc coù kieåm soaùt voán vaø haàu nhö khoâng bò khuûng hoaûng aûnh höôûng tôùi. Naêm 1998, Malaysia aùp ñaët kieåm soaùt voán vaø ôû moät möùc naøo ñoù ñaõ chöùng minh ñöôïc laø bieän phaùp naøy coù hieäu quaû hôn. 1.3.3 Taïi sao phaûi kieåm soaùt voán? Kieåm soaùt voán chính laø thöïc hieän caùc bieän phaùp can thieäp cuûa chính phuû döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau ñeå taùc ñoäng (haïn cheá) leân doøng voán nöôùc ngoaøi chaûy vaøo vaø ra khoûi moät quoác gia ñeå nhaèm ñaït “muïc tieâu nhaát ñònh” cuûa Chính phuû ñeà ra trong quaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá. Muïc tieâu ñoù coù theå laø choáng laïm phaùt, oån ñònh söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, oån ñònh thò tröôøng vaø choáng laïi caùc nguy cô khuûng hoaûng kinh teá tieàm aån… Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi muoán ñoå tieàn ñaàu tö vaøo Vieät Nam thì ñaàu tieân phaûi ñem ngoaïi teä ñeå ñoåi laáy noäi teä. Keát thuùc quaù trình kinh doanh nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ ñem caû voán laãn lôøi ñoåi laáy ngoaïi teä vaø mang veà nöôùc neáu muoán nhöng phaûi chòu söï ñieàu tieát tieàn teä cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam. Nguoàn ngoaïi teä naøy ngoaøi taùc duïng tích cöïc laø cung caáp voán cho neàn kinh teá, coøn laø nguy cô laøm taêng löôïng cung tieàn trong löu thoâng vaø daãn ñeán laïm phaùt gia taêng. Vôùi nhöõng doøng voán “noùng” chaûy vaøo oà aït trong thôøi gian ngaén caøng laøm cho tình hình theâm nghieâm troïng neáu chính phuû khoâng coù nhöõng chính saùch ñieàu haønh hôïp lyù. Do tính chaát khoâng oån ñònh cuûa caùc doøng voán “noùng” mang baûn chaát beân trong laø ñaàu cô kieám lôøi seõ gaây cho thò tröôøng tình traïng “bong boùng” vaø caùc taøi saûn bò ñònh giaù cao hôn raát nhieàu so vôùi giaù trò thöïc, daãn ñeán thò tröôøng khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc seõ daãn ñeán nguy cô suïp ñoå cuûa thò tröôøng taøi chính. Lòch söû ñaõ töøng chöùng kieán caùc söï vieäc töông töï maø ñieån hình laø cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ôû Chile trong giai ñoaïn 1991-1998 vaø cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Chính vai troø quan troïng cuûa caùc chính saùch kieåm soaùt voán neân caàn hieåu roõ töøng bieän phaùp khi ñeà ra caùc chính saùch cuøng vôùi muïc ñích cuûa noù khi quyeát ñònh aùp duïng vaøo thò tröôøng. Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm “xöông maùu” maø caùc quoác gia khaùc ñaõ traûi qua seõ laø cô hoäi toát ñeå Vieät Nam tìm höôùng giaûi quyeát toát cho nhöõng doøng voán “noùng” voán dó laø “con dao hai löôõi” naøy. 1.3.4 Caùc muïc tieâu cuûa kieåm soaùt voán Coù nhieàu quan ñieåm tranh luaän veà muïc tieâu kieåm soaùt voán:
-8- Quan ñieåm 1: Kieåm soaùt voán thoâng qua haïn cheá caùn caân taøi khoaûn voán nhaèm caûi thieän phuùc lôïi kinh teá cuûa moät quoác gia baèng vieäc buø ñaép nhöõng baát hoaøn haûo cuûa thò tröôøng taøi chính (bao goàm caû baát hoaøn haûo do söï baát caân xöùng thoâng tin). Quan ñieåm 2: Muïc tieâu kieåm soaùt voán laø nhaèm ñieàu hoaø nhöõng maâu thuaãn veà muïc tieâu chính saùch xaûy ra khi coá ñònh tyû giaù hoái ñoaùi hoaëc quaûn lyù quaù chaët tyû giaù hoái ñoaùi. Nhöõng tranh luaän naøy bao goàm vieäc baûo toàn tính ñoäc laäp cuûa chính saùch tieàn teä ñoái vôùi chính saùch tieàn teä tröïc tieáp höôùng vaøo muïc tieâu noäi ñòa vaø vieäc laøm giaûm aùp löïc leân tyû giaù hoái ñoaùi. Quan ñieåm 3: Kieåm soaùt voán nhaèm baûo veä oån ñònh veà taøi chính vaø tieàn teä trong khi phaûi ñoái phoù vôùi doøng voán ngaøy caøng taêng ñaëc bieät laø noãi lo veà: • Haäu quaû laïm phaùt do voán vaøo quaù lôùn. • Khoái ngaân haøng khoâng ñaùnh giaù ñaày ñuû ruûi ro trong boái caûnh quaûn lyù tyû giaù hoái ñoaùi quaù chaët cheõ, baèng vieäc cung caáp söï ñaûm baûo “ngaàm” veà tyû giaù hoái ñoaùi ñaõ khuyeán khích vieäc xaây döïng moät vò theá ngoaïi hoái khoâng baûo hieåm ñeå hoã trôï nhöõng chính saùch kieàm cheá taøi chính nhaèm cung caáp nguoàn taøi trôï giaù reû cho ngaân haøng cuûa chính phuû vaø caùc khu vöïc öu tieân. Baûng 1.1: Muïc tieâu kieåm soaùt voán töông öùng töøng hoaøn caûnh cuï theå: Muïc ñích kieåm Höôùng Phöông phaùp AÙp duïng soaùt kieåm soaùt Taïo doanh thu/ Kieåm soaùt doøng voán ra, cho pheùp laïm Doøng voán Caùc nöôùc tham taùi thieát sau phaùt vôùi moät cheá ñoä tyû giaù coá ñònh vaø ra. gia theá chieán I chieán tranh. giöõ laõi suaát trong nöôùc thaáp. & II. Kieàm cheá taøi Chính phuû söû duïng heä thoáng taøi chính Doøng voán Phoå bieán ôû caùc trôï vaø phaân ñeå khuyeán khích caùc ngaønh coâng ra. nöôùc phaùt phoái tín duïng nghieäp ñöôïc baûo hoä nhaèm taêng saûn trieån. löôïng, kieåm soaùt voán baèng caùch ngaên ngöøa doøng voán chaûy ra nöôùc ngoaøi tìm kieám lôïi nhuaän cao Ñieàu chænh Kieåm soaùt caùc doøng voán ra laøm giaûm Caùc doøng Taïi Myõ: thueá thaâm huït caùn caàu veà taøi saûn nöôùc ngoaøi maø khoâng caàn voán ra caân baèng laõi caân thanh toaùn chính saùch thaét chaët tieàn teä hay phaù giaù. suaát 1963- Ñieàu naøy cho pheùp moät tyû leä laïm phaùt 1974 cao hôn caùc bieän phaùp khaùc Ñieàu chænh Kieåm soaùt voán laøm giaûm caàu vaø taøi saûn Caùc doøng Keá hoaïch thaëng dö caùn noäi ñòa maø khoâng caàn chính saùch môû voán ra Bardepot ôû caân thanh toaùn roäng tieàn teä hoaëc ñònh giaù laïi. Ñieàu naøy Ñöùc naêm