Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là tìm kiếm bằng chứng thực nghiệm tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam; tìm kiếm bằng chứng thực nghiệm tác động gia tăng đa dạng hóa thu nhập làm gia tăng lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam; đưa ra hàm ý chính sách và đề xuất giải pháp cho nhà quản trị ngân hàng từ bằng chứng thực nghiệm, thực trạng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÝ HẢI TRIỀU MỐI QUAN HỆ ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP VÀ LỢI NHUẬN NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÝ HẢI TRIỀU MỐI QUAN HỆ ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP VÀ LỢI NHUẬN NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. TRƯƠNG THỊ HỒNG Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam” là công trình nghiên cứu của tác giả. Nội dung của bài nghiên cứu được đúc kết từ quá trình học tập và trau dồi kiến thức từ nhà trường. Các số liệu được sử dụng trung thực và có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng. Luận văn được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Trương Thị Hồng – Giảng viên Trường đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Tp. Hồ Chí Minhh, ngày 31 tháng 10 năm 2016 Người thực hiện LÝ HẢI TRIỀU
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH TÓM TẮT ..................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ............................................2 1.1 Lý do chọn đề tài ..................................................................................................2 1.2 Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................3 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ...............................................................................................3 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3 1.5 Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................4 1.6 Ý nghĩa khoa học và hạn chế của đề tài nghiên cứu ............................................5 1.7 Những điểm nổi bật của đề tài nghiên cứu ...........................................................5 1.8 Cấu trúc của luận văn ...........................................................................................5 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..........................................................................................7 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP VÀ LỢI NHUẬN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......................................................8 2.1 Lý thuyết về thu nhập và đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại ..............8 2.1.1 Khái niệm thu nhập và đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại ...............8 2.1.2 Vai trò gia đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại.................................10 2.1.3 Lý thuyết đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại .............12
2.1.4 Đo lường đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại ..................................13 2.2 Lý thuyết về lợi nhuận ngân hàng thương mại ...................................................14 2.2.1 Khái niệm lợi nhuận ngân hàng thương mại ....................................................14 2.2.2 Vai trò của lợi nhuận tại ngân hàng thương mại ..............................................16 2.2.3 Sự cần thiết gia tăng lợi nhuận tại ngân hàng thương mại ...............................17 2.2.4 Đo lường lợi nhuận ngân hàng thương mại......................................................18 2.3 Tổng quan các nghiên cứu trước ........................................................................19 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................28 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP VÀ LỢI NHUẬN NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ........................................................29 3.1 Phân tích cơ cấu nguồn thu nhập của ngân hàng thương mại Việt Nam ...........29 3.1.1 Cấu trúc nguồn thu nhập của từng nhóm ngân hàng thương mại Việt Nam ....29 3.1.2 So sánh tính ổn định từng nguồn thu nhập của ngân hàng thương mại Việt Nam…. ......................................................................................................................34 3.2 Thực trạng đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam ...........................................................................................................................35 3.2.1 Thực trạng đa dạng hóa thu nhập của ngân hàng thương mại Việt Nam .........35 3.2.2 Thực trạng lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam ............................39 3.3 Phân tích xu hướng tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam ................................................................................................45 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................48 CHƯƠNG 4: DỮ LIỆU, PHƯƠNG PHÁP, KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU MỐI QUAN HỆ ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP VÀ LỢI NHUẬN NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ..................................................................................49 4.1 Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu ..................................................................49
4.1.1 Dữ liệu ..............................................................................................................49 4.1.2 Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................50 4.2 Mô hình nghiên cứu ............................................................................................51 4.3 Thống kê mô tả ...................................................................................................56 4.4 Kiểm định đa cộng tuyến ....................................................................................57 4.4.1 Ma trận tương quan đơn tuyến tính giữa các cặp biến .....................................57 4.4.2 Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến bằng hệ số phóng đại phương sai ............59 4.5 Kiểm định lựa chọn mô hình Pooled OLS, REM và FEM .................................61 4.5.1 Kiểm định lựa chọn mô hình Pooled OLS và mô hình REM ..........................61 4.5.2 Kiểm định lựa chọn mô hình FEM và mô hình REM ......................................61 4.6 Kiểm định hiện tượng phương sai của sai số thay đổi .......................................62 4.7 Kiểm định tự tương quan của sai số ...................................................................63 4.8 Kết quả lựa chọn phương pháp ước lượng mô hình ...........................................64 4.9 Kết quả hồi quy ước lượng và thảo luận kết quả ................................................66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ........................................................................................75 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ......................................76 5.1 Kết luận...............................................................................................................76 5.2 Hàm ý chính sách ...............................................................................................77 5.3 Đề xuất giải pháp ................................................................................................78 5.4 Hạn chế của đề tài ...............................................................................................79 5.5 Hướng nghiên cứu mở rộng................................................................................79 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT  Tiếng Việt BCTC Báo cáo tài chính DN Doanh nghiệp NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại TCTD Tổ chức tín dụng  Tiếng Anh BLUE: Best Linear Unbiased Estimator Ước lượng không chệch tuyến tính tốt nhất Corr: Correlation Tương quan CPI: Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng E: Equity Vốn chủ sở hữu GDP: Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GMM: Generalized Method of Moments HHI: Herfindahl Hirschman Index Chỉ số HHI IAS: International Accounting Standards Chuẩn mực kế toán quốc tế INF: Inflation Lạm phát Pooled OLS: Pooled Ordinary Least Squares OLS: Ordinary Least Squares Bình phương bé nhất thông thường FEM: Fix Effects Model Mô hình ước lượng tác động cố định FGLS: Feasible Generalized Least Squares ROA: Return On total Assets Tỉ số lợi nhuận thuần trên tổng tài sản REM: Random Effects Model Mô hình ước lượng tác động ngẫu nhiên ROE: Return On Equity Tỉ số lợi nhuận thuần trên vốn chủ sở hữu TA: Total Assets Tổng tài sản VAMC: Vietnam Asset Management Company Công ty quản lý tài sản của tổ chức tín dụng Việt Nam VIF: Variance Inflation Factor Hệ số phóng đại phương sai WB: World Bank Ngân hàng thế giới
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Bảng tổng hợp các nghiên cứu trước ........................................................24 Bảng 3.1: Tiêu chí phân nhóm ngân hàng thương mại Việt Nam ............................30 Bảng 4.1: Bảng mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu .......................................54 Bảng 4.2: Bảng thống kê mô tả các biến trong mô hình ...........................................56 Bảng 4.3: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình ...........................58 Bảng 4.4: Hệ số phóng đại phương sai của các biến trong mô hình .........................60 Bảng 4.5: Kiểm định Breusch Pagan Lagrange multiplier .......................................61 Bảng 4.6: Kiểm định Hausman .................................................................................61 Bảng 4.7: Kiểm định phương sai của sai số thay đổi ................................................62 Bảng 4.8: Kết quả kiểm tra tự tương quan mô hình ..................................................63 Bảng 4.9: Bảng tổng hợp kết quả kiểm định khiếm khuyết định lượng và kiểm định lựa chọn phương pháp ước lượng .............................................................................65 Bảng 4.10: Kết quả ước lượng của mô hình ROA là biến phụ thuộc .......................67 Bảng 4.11: Kết quả ước lượng của mô hình ROE là biến phụ thuộc........................68
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Cấu trúc nguồn thu nhập của NHTM Việt Nam .......................................29 Hình 3.2: Cấu trúc nguồn thu nhập của NHTM Nhóm 1 ..........................................31 Hình 3.3: Cấu trúc nguồn thu nhập của NHTM Nhóm 2 ..........................................32 Hình 3.4: Cấu trúc nguồn thu nhập của NHTM Nhóm 3 ..........................................33 Hình 3.5: Độ lệch chuẩn tỉ lệ từng nguồn thu nhập của các nhóm NHTM ..............34 Hình 3.6: Chỉ số đo lường mức độ đa dạng hóa thu nhập từng nhóm NHTM .........36 Hình 3.7: Tỉ số lợi nhuận của NHTM Việt Nam ......................................................39 Hình 3.8: Tỉ số lợi nhuận của NHTM Nhóm 1 .........................................................41 Hình 3.9: Tỉ số lợi nhuận của NHTM Nhóm 2 .........................................................42 Hình 3.10: Tỉ số lợi nhuận của NHTM Nhóm 3 .......................................................43 Hình 3.11: Xu hướng đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận NHTM Việt Nam ...........45
1 TÓM TẮT Bài nghiên cứu “Mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam” nhằm tìm kiếm tác động của đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. Phương pháp ước lượng được sử dụng để đưa ra kết luận trong bài nghiên cứu là GMM (Genneralized method of moments), tuy nhiên tác giả còn sử dụng thêm phương pháp khác để đối chiếu: Pooled OLS, FEM, FGLS. Dữ liệu được sử dụng trong bài nghiên là dữ liệu bảng không cân bằng của 34 ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn từ 2006-2015. Kết quả thực nghiệm của bài nghiên cứu này cung cấp một số bằng chứng như sau: - Từ kết quả định lượng bằng phương pháp GMM và một số phương pháp ước lượng đối chiếu khác cho thấy: tác động gia tăng đa dạng hóa thu nhập sẽ làm tăng lợi nhuận của các ngân hàng thương mại Việt Nam. Bằng chứng này được tin cậy với mức ý nghĩa 1% ở tất cả các phương pháp ước lượng. Đồng thời kết quả từ bài nghiên cứu cũng phù hợp với các nghiên cứu của các tác giả khác trong điều kiện thực nghiệm ở Việt Nam. Từ kết quả bài nghiên cứu sẽ cung cấp thêm thông tin cho việc ra quyết định của nhà quản trị ngân hàng khi thực hiện đa dạng hóa thu nhập ở ngân hàng Việt Nam. - Hơn nữa, bài nghiên cứu còn cung cấp thêm bằng chứng về tác động biến kiểm soát trong mô hình như: tỉ lệ dư nợ cho vay trên tổng tài sản, quy mô tổng tài sản và tỉ lệ vốn huy động trên tổng tài sản có tác động ngược chiều đến lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam. Mặc dù, tác động ngược chiều các biến kiểm soát này không cùng quan điểm với bằng chứng thực nghiệm từ nghiên cứu các tác giả khác trên thế giới. Nhưng kết quả phản ánh đúng thực tế tại hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2006-2015. Dư nợ tín dụng, tổng tài sản, vốn huy động tăng nhưng do năng lực quản trị kém và nợ xấu đã làm giảm lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam. Từ khóa: đa dạng hóa thu nhập, ngân hàng, lợi nhuận.
2 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 Lý do chọn đề tài Từ những năm cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, các ngân hàng thương mại trên thế giới đã thực hiện việc đa dạng hóa thu nhập từ xu hướng phát triển chung của ngành và từ sự hấp dẫn của hoạt động kinh doanh phi truyền thống như tại Ý tỉ lệ thu nhập lãi giảm từ 80% năm 1993 xuống còn 60% năm 2003. Tại Việt Nam trong giai đoạn phát triển từ khi hội nhập kinh tế 1997-2005, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ về quy mô và hiệu quả hoạt động. Từ năm 2006, môi trường cạnh tranh ngành ngân hàng tăng cao khi số lượng ngân hàng thương mại tăng nhanh cùng với sự tham gia của ngân hàng 100% vốn nước ngoài. Chính vì sự thay đổi xu hướng phát triển chung và môi trường kinh doanh cạnh tranh hơn đã làm thu nhập từ hoạt động kinh doanh truyền thống của ngân hàng sụt giảm. Trong giai đoạn thị trường chứng khoán phát triển mạnh đã thu hút hệ thống ngân hàng tham gia hoạt động đầu tư nhằm gia tăng lợi nhuận như: các khoản đầu tư chứng khoán kinh doanh, góp vốn kinh doanh, công ty liên kết, công ty con. Tuy nhiên từ năm 2007 đến nay, hoạt động đầu tư của ngân hàng không mang lại nhiều lợi nhuận như giai đoạn trước năm 2007. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã gây ra ảnh hưởng mạnh mẽ đến nền kinh tế Việt Nam như: doanh nghiệp trì trệ sản xuất, hoạt động kinh doanh khó khăn, gánh nặng lãi vay cao, tổng cầu nền kinh tế suy giảm. Cụ thể, khi doanh nghiệp thua lỗ đến đến phá sản hoặc hoạt động kinh doanh khó khăn trong môi trường lạm phát cao, gánh nặng lãi đã làm khoản nợ xấu của ngân hàng tăng lên nhanh sau năm 2008. Vì khoản trích lập dự phòng nợ xấu đã làm lợi nhuận ngân hàng suy giảm đáng kể. Thêm vào đó môi trường cạnh tranh cao và kinh tế trì trệ do khủng hoảng nên việc đa dạng hóa nguồn thu nhập giúp ngân hàng chủ động phân tán rủi ro kinh doanh đồng thời duy trì ổn định lợi nhuận. Lý thuyết phân tán rủi ro thì đồng tình quan điểm đa dạng hóa thu nhập mang lại lợi ích lợi nhuận cho ngân hàng tuy nhiên cũng nhiều bài nghiên cứu ở khu vực khác có bằng chứng ủng hộ quan điểm ngược lại. Chính vì sự bất đồng quan điểm và cần thêm bằng
3 chứng thực nghiệm cho môi trường kinh doanh của ngân hàng thương mại Việt Nam. Nên tôi chọn đề tài “Mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam”. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu cụ thể - Tìm kiếm bằng chứng thực nghiệm tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. - Tìm kiếm bằng chứng thực nghiệm tác động gia tăng đa dạng hóa thu nhập làm gia tăng lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. - Đưa ra hàm ý chính sách và đề xuất giải pháp cho nhà quản trị ngân hàng từ bằng chứng thực nghiệm, thực trạng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. 1.3 Câu hỏi nghiên cứu - Đa dạng hóa thu nhập có tác động đến lợi của ngân hàng thương mại Việt Nam không? - Gia tăng đa dạng hóa thu nhập có gia tăng lợi nhuận cho ngân hàng thương mại Việt Nam không? - Những hàm ý và đề suất nào mà nhà quản trị ngân hàng cần quan tâm khi thực hiện gia tăng đa dạng hóa thu nhập nhằm gia tăng lợi nhuận? 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài Đa dạng hóa thu nhập thu nhập, lợi nhuận của ngân hàng thương mại ở Việt Nam và mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận của ngân hàng. Phạm vi nghiên cứu đề tài Nội dung: thực trạng đa dạng hóa nguồn thu nhập, lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. Đề tài tập trung xem xét mối quan hệ tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. Từ đó đưa ta kết luận và hàm ý chính sách. Không gian: 34 ngân hàng thương mại Việt Nam không bao gồm: Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam, Ngân hàng phát triển Việt Nam, Ngân hàng liên doanh,
4 Ngân hàng 100% vốn nước ngoài, Ngân hàng Việt Nam thương tín (Vietbank) và Hợp tác xã tín dụng. Cơ sở lựa chọn 34 ngân hàng thương mại Việt Nam vì: 34 ngân hàng thương mại Việt Nam1 chiếm hơn 80% thị phần trong hệ thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam. Số liệu báo cáo tài chính của: ngân hàng hợp tác xã, Ngân hàng Việt Nam thương tín (Vietbank), ngân hàng liên doanh, ngân hàng 100% vốn nước ngoài thiếu dữ liệu. Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam và ngân hàng phát triển Việt Nam là ngân hàng hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận. Thời gian: dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2006-2015. 1.5 Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu định tính Thống kê mô tả xu hướng và phân tích thực trạng đa dạng hóa, lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. Phương pháp nghiên cứu định lượng Phân tích hồi quy cho dữ liệu bảng không cân bằng nhằm tìm ra mối quan hệ của đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam. Quy trình nghiên cứu - Thống kê mô tả các biến. - Phân tích ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình. - Kiểm tra hiện tượng: đa cộng tuyến,phương sai sai số thay đổi, tự tương quan. - Phân tích hồi quy bằng pháp ước lượng thông thường trong dữ liệu bảng: phương pháp ước lượng Pooled OLS, phương pháp ước lượng cố định (Fixed Effects), ước lượng ngẫu nhiên (Ramdom Effects) sau đó sử dụng kiểm định Hausman lựa chọn mô hình tối ưu. Nếu mô hình có khiếm khuyết định lượng thì sử dụng thêm phương pháp ước lượng FGLS, GMM. Trong đó GMM là phương pháp ước lượng chính sử dụng để đưa ra kết luận. 1 Xem danh sách 34 ngần hàng thương mại Việt Nam được sử dụng trong bài ở Phụ lục 1 trong Phần phụ lục.
5 1.6 Ý nghĩa khoa học và hạn chế của đề tài nghiên cứu Đề tài góp phần tổng hợp lại các lý thuyết về đa dạng hóa thu nhập ảnh hưởng thế nào đến lợi nhuận của ngân hàng. Đồng thời bài nghiên cứu cũng mô tả được xu hướng đa dạng hoá các nguồn thu nhập và cơ cấu thu nhập của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2006-2015. Từ kết quả đó đề tài nhằm củng cố thêm bằng chứng thực nghiệm cho vấn đề tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại Việt Nam. Hạn chế của bài nghiên cứu là chưa nghiên cứu đến thực trạng đa dạng hóa thu nhập, cơ cấu thu nhập và tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận ngân hàng liên doanh, ngân hàng 100% vốn nước ngoài. Vì số liệu không đầy đủ ở một số ngân hàng, thời gian thu thập không đồng đều giữa các ngân hàng. Nên dữ liệu thu thập chưa đầy đủ sau khi phân nhóm ngân hàng thương mại Việt Nam. Vì hạn chế đó nên đề tài chưa làm rõ sự khác biệt giữa các nhóm ngân hàng khi xem xét tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận. 1.7 Những điểm nổi bật của đề tài nghiên cứu Dữ liệu bài nghiên cứu mang tính đại diện và đủ số lượng quan sát từ dữ liệu bảng không cân bằng của 34 ngân hàng trong mười năm. Bài nghiên cứu có sử dụng thêm các biến kiểm soát vĩ mô như tỉ lệ tăng trưởng kinh tế GDP và tỉ lệ tăng chỉ số giá tiêu dùng (lạm phát) để xem xét tác động kiểm soát đến mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận của ngân hàng thương mại. Sử dụng phương pháp ước lượng GMM (1991) của Arellano và cộng sự (1991) để ra đưa ra kết luận nhưng vẫn so sánh kết quả với phương pháp ước lượng(Pooled OLS, FEM, FGLS) nhằm tăng tính tin cậy của kết quả. 1.8 Cấu trúc của luận văn Cấu trúc bài nghiên cứu gồm các chương: Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu Chương này tác giả sẽ giới thiệu lý do đặt đề tài, mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu, cũng như giới thiệu phạm vi đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu trong và ý nghĩa khoa học, điểm nổi bật của đề tài.
6 Chương 2: Cơ sở lý thuyết về đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Chương này tác giả giới thiệu các khái niệm, lý thuyết trong bài nghiên cứu, cách thức đo lường biến và mô hình nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam Chương này tác giả trình bày thực trạng cơ cấu thu nhập, đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong 2006-2015. Chương 4: Dữ liệu, phương pháp và kết quả nghiên cứu mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam Chương này tác giả trình dữ liệu, phương pháp, mô hình nghiên cứu. Từ đó tiến hành trình bày kiểm định, phương pháp ước lượng định lượng để giải quyết mục tiêu nghiên cứu. Đồng thời đưa ra kết quả định lượng và so sánh kết quả với phương pháp ước lượng khác. Chương 5: Kết luận và hàm ý chính sách Chương này tổng kết lại kết quả nghiên cứu, hàm ý chính sách và đề xuất giải pháp. Từ bài khuyết điểm của bài nghiên cứu, tác giả gợi ý hướng nghiên cứu mở rộng.
7 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Chương 1 tác giả đã trình bày lý do chọn đề tài và mục tiêu nghiên cứu là: tìm bằng chứng cho tác động của đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam, tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam là cùng chiều hay ngược chiều và hàm ý chính sách, giải pháp gì được đưa ra từ bằng chức thực nghiệm ngân hàng thương mại Việt Nam. Trong chương 1 tác giả còn giới thiệu về phạm vi nghiên cứu là tác động đa dạng hóa thu nhập đến lợi nhuận ngân hàng thương mại Việt Nam; đối tượng nghiên cứu: đa dạng hóa thu nhập, lợi nhuận và mối quan hệ đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận; phương pháp nghiên cứu định tính sử dụng để mô tả và phân tích thực trạng; phương pháp nghiên cứu định lượng được sử dụng để giải quyết câu hỏi nghiên cứu. Đồng thời chương 1 còn trình bày ý nghĩa bài nghiên cứu, ưu điểm của bài nghiên cứu. Để hiểu rõ hơn về khái niệm, định nghĩa đa dạng hóa thu nhập và lợi nhuận của ngân hàng thì chương 2 sẽ làm rõ những vấn đề này.
8 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP VÀ LỢI NHUẬN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 2.1 Lý thuyết về thu nhập và đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại 2.1.1 Khái niệm thu nhập và đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại 2.1.1.1 Khái niệm thu nhập ngân hàng thương mại “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi nhuận” (theo Luật các tổ chức tín dụng 47/2010/QH12, 2010). Hoạt động ngân hàng thương mại là việc kinh doanh và cung ứng một số nghiệp vụ sau: nhận tiền gửi, cung cấp tín dụng, cung cấp dịch vụ thanh toán qua tài khoản. Từ hoạt động kinh doanh tìm kiếm lợi nhuận có thể phân chia nguồn thu nhập của ngân hàng thành hai phần thu nhập: thu nhập lãi thuần và thu nhập ngoài lãi thuần. Khái niệm thu nhập lãi được sử dụng trong bài là thu nhập lãi thuần (là thu nhập lãi thuần đã được trừ chi phí lãi). Tương tự thu nhập ngoài lãi thuần được sử dụng trong bài gọi tắt là thu nhập ngoài lãi (là thu nhập ngoài lãi thuần đã trừ chi phí ngoài lãi). Thu từ lãi: là khoản thu lãi từ hoạt động cho vay, thu lãi từ khoản tiền gửi tại các tổ chức tín dụng khác và thu đầu tư chứng khoán nợ (thu từ lãi trái phiếu đầu tư).2 Chi phí lãi: là chi phí khoản tiền gửi của khách hàng, chi phí vay từ tổ chức tín dụng khác.3 Thu nhập lãi thuần (gọi tắt là thu nhập lãi): là phần thu nhập lãi thuần được tính bằng thu từ lãi trừ chi phí lãi4. Thu nhập ngoài lãi thuần (gọi tắt thu nhập ngoài lãi): bao gồm lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động dịch vụ, lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối, lãi/(lỗ) thuần từ mua bán chứng khoán kinh doanh, lãi/(lỗ) thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư, lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động khác và thu nhập từ góp vốn mua cổ phần.5 2 Rose & Hudgins (2008), p.147 3 Rose & Hudgins (2008), p.147 4 Rose & Hudgins (2008), p.147 5 Theo thông tư 49/2014/TT-NHNN sửa đổi bổ sung thông tư 16/2007/TT-NHNN, mẫu số B02/TCTD-HN.
9 Thu nhập ngoài lãi thuần từ hoạt động đầu tư (gọi tắt là thu nhập từ hoạt động đầu tư): là tổng các khoản: lãi/(lỗ) thuần từ mua bán chứng khoán kinh doanh, lãi/(lỗ) thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư, thu nhập từ góp vốn mua cổ phần. Thu nhập ngoài lãi thuần từ hoạt động dịch vụ (gọi tắt là thu nhập từ hoạt động dịch vụ): là lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động cung cấp dịch vụ, hoa hồng từ các dịch vụ nhận ủy thác, mở LC, bảo lãnh tín dụng, lệ phí cấp tín dụng… Thu nhập ngoài lãi thuần khác: bao gồm tổng lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối và lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động khác. 2.1.1.2 Khái niệm về đa dạng hóa thu nhập ngân hàng Đa dạng hóa Các mô hình lý thuyết đa dạng hóa danh mục đầu tư được phát triển bởi Markowitz và Jame6. Quy tắc quy chuẩn cho việc đa dạng hóa làm giảm thiểu rủi ro danh mục được áp dụng cho tài sản hay danh mục đầu tư có rủi ro. Đa dạng hóa danh mục có thể mang lại lợi nhuận cho danh mục nhưng mức độ đa dạng hóa có thể làm giảm rủi ro thì phụ thuộc vào sự tương quan giữa các khoản đầu tư trong danh mục. Nếu lợi nhuận các khoản đầu tư không tương quan cùng chiều khi rủi ro xảy ra thì đa dạng hóa danh mục có thể loại bỏ rủi ro hoặc giảm rủi ro danh mục. Đa dạng hóa thu nhập ngân hàng Theo phân loại của Mercieca và cộng sự (2007), đa dạng hóa trong ngân hàng có ba xu hướng: đa dạng các sản phẩm tài chính và dịch vụ, đa dạng về địa lý, sự kết hợp đa dạng hóa về địa lý và kinh doanh. Đa dạng hóa thu nhập trong ngân hàng dẫn đến gia tăng thu nhập ngoài lãi trong tổng thu nhập thuần của ngân hàng. Trong bài nghiên cứu đa dạng hóa thu nhập ngân hàng là đa dạng hóa sản phẩm tài chính và dịch vụ nhằm gia tăng nguồn thu nhập ngoài lãi. Đa dạng hóa thu nhập của ngân hàng được thể hiện qua sự thay đổi tỉ lệ của thu nhập ngoài lãi trong tổng thu nhập của ngân hàng. Sự thay đổi này có được khi ngân hàng chủ động gia tăng các nguồn thu nhập ngoài lãi (thu từ phí dịch vụ, hoa hồng và 6 Lý thuyết đa dạng hóa danh mục đầu tư của Markowitz H. và James T. được trích trong bài viết Levy H. & Sarnat M. (1970), p.668
10 thu nhập hoạt động đầu tư khác). Chiến lược có tỉ trọng thu nhập từ lãi cao trong tổng thu nhập của ngân hàng gọi là chiến lược tập trung nguồn thu nhập, ngược lại chiến lược có thu nhập được đóng góp từ thu nhập ngoài lãi và thu nhập lãi gọi là chiến lược đa dạng hóa thu nhập. Hoạt động đa dạng hóa thu nhập ngân hàng là hoạt động chuyển từ mảng kinh doanh truyền thống (hoạt động tín dụng) sang mảng kinh doanh phi truyền thống (phí dịch vụ, hoa hồng, hoạt động kinh doanh khác) theo Rose & Hudgins (2008). Đa dạng hóa thu nhập là gia tăng nguồn thu nhập ngoài lãi. Để gia tăng nguồn thu nhập ngoài lãi thì ngân hàng phát triển nhiều sản phẩm dịch vụ phi tín dụng. Như vậy đa dạng hóa thu nhập ngân hàng có thể thực hiện nhiều phương pháp sau: Cung cấp nhiều sản phẩm dịch vụ phi tín dụng nhằm đáp ứng như cầu về tài chính tiền tệ của khách hàng nhằm trực tiếp hoặc gián tiếp mang lại lợi nhuận từ hoạt động dịch vụ. Phát triển dịch vụ phi tín dụng là cung cấp nhiều dịch vụ phi tín dụng và đồng thời mở rộng thị phần, đối tượng khách hàng. Bên cạnh đó kết hợp kinh doanh với sản phẩm dịch vụ tín dụng truyền thống. Nâng cao chất lượng dịch vụ phi tín dụng thông qua hiện đại hóa công nghệ, nâng cao trình độ cán bộ nhằm thỏa mãn nhu cầu khách hàng. Kết quả dịch vụ phi tín dụng ngày càng hiện đại, tiện ích, nhanh chóng, chính xác từ đó gia tăng nguồn thu nhập dịch vụ. Đa dạng hóa hoạt động đầu tư: hoạt động kinh doanh ngoại hối, mua bán chứng khoán kinh doanh, chứng khoán đầu từ, góp vốn mua cổ phần nhằm góp phần gia tăng lợi nhuận ngân hàng. Bên cạnh đó không ngừng hiện đại máy móc, hệ thống công nghệ thông tin nhằm giúp ích hoạt động đầu tư. 2.1.2 Vai trò gia đa dạng hóa thu nhập ngân hàng thương mại Xu hướng đa dạng hóa thu nhập đã được ngân hàng trên thế giới thực hiện từ cuối thế kỷ trước. Nguyên nhân của xu hướng này là do hoạt động tín dụng tiềm ẩn nhiều rủi ro nên đa dạng hóa thu nhập nhằm giúp ngân hàng giảm rủi ro và duy trì ổn định lợi nhuận trong môi trường kinh doanh khó khăn. Gia tăng đa dạng hóa thu nhập
11 có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và hội nhập quốc tế của ngân hàng thương mại. Vai trò đa dạng hóa thu nhập đối với ngân hàng thương mại Khi đa dạng hóa thu nhập ngân hàng có thêm sản phẩm dịch vụ thu hút và mở rộng nhiều khách hàng từ đó tăng thu nhập ngoài lãi. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng sẽ thuận lợi hơn khi có nhiều mối quan hệ với khách hàng. Đồng thời sản phẩm dịch vụ hiện đại, công nghệ đòi hỏi ngân hàng thiết lập mối quan hệ hợp tác với tổ chức trong và ngoài nước. Khi sản phẩm dịch vụ làm thỏa mãn nhu cầu khách hàng từ đó ngân hàng có thể gia tăng uy tín, thương hiệu và vị thế của ngân hàng trên thị trường trong nước và quốc tế. Đa dạng hóa thu nhập có vai trò phân tán rủi ro nhằm hạn chế tổn thất lợi nhuận cho ngân hàng. Do hoạt động tín dụng rất nhạy cảm với lãi suất và biến động vĩ mô nền kinh tế. Trong khi hoạt động phi tín dụng có ít rủi ro hơn hoạt động tín dụng và mang lại thu nhập ổn định cho ngân hàng. Vai trò đa dạng hóa thu nhập ngân hàng đối với nền kinh tế Đa dạng hóa thu nhập giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro và tìm kiếm lợi nhuận. Khi ngân hàng hoạt động ổn định và bền vững sẽ tác động tổng thể đến các lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, công nghiệp, nông nghiệp, thương mại, dịch vụ. Đa dạng hóa thu nhập sẽ là động lực tạo ra nhiều sản phẩm dịch vụ liên kết với đối tác trong nước và ngoài nước. Điều này thúc đẩy nền kinh tế quốc gia nhanh chóng hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Vai trò đa dạng hóa thu nhập ngân hàng đối với khách hàng của ngân hàng Khi ngân hàng đa dạng hóa thu nhập bằng cách đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ sẽ giúp ích cho khách hàng tiết kiệm thời gian, chi phí trong đời sống và hoạt động sản xuất kinh doanh. Chính đa dạng hóa thu nhập đã mang lại sự cải tiến và nâng cao hàm lượng công nghệ dịch vụ ngân hàng. Sản phẩm ngân hàng ngày càng hiện đại về công nghệ nên đòi hỏi khách hàng phải có am hiểu nhất định về dịch vụ ngân hàng. Từ đó giúp khách