Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân trong giai đoạn 2017-2019, rút ra những kết quả đã đạt được, hạn chế và nguyên nhân; đề xuất phương hướng, giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân đến năm 2025.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI CHU THỊ MINH THẢO QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HÀ NỘI - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI CHU THỊ MINH THẢO QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8340410 Luận văn Thạc sỹ kinh tế Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN VIỆT THẢO HÀ NỘI - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ kinh tế “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu khảo sát tình hình thực tiễn, dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Trần Việt Thảo. Các số liệu, mô hình và những dữ liệu sử dụng trong luận văn là trung thực, các giải pháp, đề xuất đưa ra xuất phát từ thực tiễn nghiên cứu, chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào trước khi trình bày, bảo vệ và công nhận bởi Hội đồng đánh giá luận văn tốt nghiệp thạc sỹ kinh tế, trư ng Đại học Thương mại. Một lần nữa, tôi xin khẳng định về sự trung thực của l i cam kết trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Chu Thị Minh Thảo
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được đề tài luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm hướng dẫn, giúp đỡ của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài trư ng. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô giáo Trư ng Đại học Thương mại, Khoa Sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong th i gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế. Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Trần Việt Thảo, thầy đã tận tình hướng dẫn, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo, nhân viên các phòng ban của BHXH huyện Lý Nhân đã cung cấp cho tôi những thông tin, tư liệu quý giá và những đóng góp xác đáng, hết sức quý báu để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, các đồng nghiệp, bạn bè đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, khuyến khích tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập. Do những hạn chế về chủ quan và khách quan, đề tài nghiên cứu không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những nhận xét góp ý của quý thầy cô và các độc giả để đề tài được hoàn thiện hơn, sâu sắc hơn và có tính khả thi hơn nữa. Cuối cùng tôi xin gửi l i chúc sức khỏe, hạnh phúc, kính chúc quý Thầy, Cô thành công trong sự nghiệp cao quý. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả Chu Thị Minh Thảo
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU ...................................................................... vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ...................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài ..................................2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài .............................................................5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài ....................................................................6 6. Kết cấu của đề tài ..................................................................................................7 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI ..........................................................................................................8 1.1. Một số lý luận cơ bản về quản lý chi bảo hiểm xã hội ....................................8 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ..................................................................................8 1.1.2. Đặc điểm, vai trò của quản lý chi bảo hiểm xã hội ......................................12 1.1.3. Mục tiêu quản lý chi bảo hiểm xã hội ...........................................................16 1.2. Nội dung quản lý chi chi bảo hiểm xã hội ......................................................17 1.2.1. Lập kế hoạch chi bảo hiểm xã hội.................................................................17 1.2.2. Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch chi bảo hiểm xã hội .......................19 1.2.3. Quyết toán chi bảo hiểm xã hội .....................................................................21 1.2.4. Kiểm tra, giám sát chi bảo hiểm xã hội .........................................................22 1.2.5. Giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo ............................................................. 23 1.3. Các tiêu chí đánh giá quản lý chi bảo hiểm xã hội ........................................23 1.3.1. Đảm bảo quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội ............................ 23 1.3.2. Đảm bảo cân đối thu - chi ..............................................................................24 1.3.3. Đảm bảo an toàn tiền mặt trong chi trả ........................................................25 1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý chi bảo hiểm xã hội ............................... 25 1.4.1. Nhân tố khách quan .......................................................................................25
iv 1.4.2. Nhân tố chủ quan ...........................................................................................27 1.5. Kinh nghiệm quản lý chi bảo hiểm xã hội ở một số địa phƣơng và bài học rút ra cho Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ..........................................................29 1.5.1. Kinh nghiệm quản lý chi bảo hiểm xã hội của Bảo hiểm xã hội huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định .................................................................................................29 1.5.2. Kinh nghiệm quản lý chi bảo hiểm xã hội của Bảo hiểm xã hội huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam ..................................................................................................31 1.5.3. Bài học rút ra cho Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ...................................33 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM .......................................34 2.1. Khái quát chung về huyện Lý Nhân và Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ..34 2.1.1. Giới thiệu chung về huyện Lý Nhân ............................................................. 34 2.1.2. Giới thiệu chung về Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân .................................38 2.2. Thực trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ...................................................................................................................................42 2.2.1. Thực trạng lập kế hoạch chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân..........................................................................................................................42 2.2.2. Thực trạng tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân .............................................................................45 2.2.3. Thực trạng quyết toán chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân..........................................................................................................................60 2.2.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân .........................................................................................................60 2.2.5. Thực trạng giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ....................................................................................................................64 2.3. Đánh giá kết quả thực hiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ........................................................................................................65 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................................65 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...................................................................67 2.3.2.1. Những hạn chế ............................................................................................ 67 2.3.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế .............................................................. 69
v CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LÝ NHÂN, TỈNH HÀ NAM .............72 3.1. Định hƣớng, quan điểm và mục tiêu quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ......................................................................72 3.1.1. Định hướng hoàn thiện quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ....................................................................................72 3.1.2. Quan điểm quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân .........................................................................................................74 3.1.3. Mục tiêu quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ....................................................................................................................75 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân ............................................................................................. 77 3.2.1. Quản lý chặt chẽ đối tượng hưởng chế độ bảo hiểm xã hội và kinh phí chi trả chế độ bảo hiểm xã hội .......................................................................................77 3.2.2. Quản lý tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch chi bảo hiểm xã hội ..........79 3.2.3. Tăng cường kiểm tra, giám sát chi trả bảo hiểm xã hội .............................. 81 3.2.4. Nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ, viên chức ..........................82 3.2.5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi bảo hiểm xã hội ...................................................................................................................................82 3.3. Một số kiến nghị, đề xuất .................................................................................84 3.3.1. Kiến nghị, đề xuất với Chính phủ, Bộ Tài chính .........................................84 3.3.2. Kiến nghị, đề xuất với Bảo hiểm xã hội Việt Nam .......................................84 3.3.3. Kiến nghị, đề xuất với Bảo hiểm xã hội tỉnh Hà Nam.....................................86 KẾT LUẬN ..............................................................................................................87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Viết tắt Viết đầy đủ 1 BHXH Bảo hiểm xã hội 2 ASXH An sinh xã hội 3 BHTN Bảo hiểm thất nghiệp 4 BHYT Bảo hiểm y tế 5 BNN Bệnh nghề nghiệp 6 CNH Công nghiệp hoá 7 CNTT Công nghệ thông tin 8 CTMTQG Chương trình mục tiêu quốc gia 9 ĐSCB Đ i sống cán bộ 10 ĐSND Đ i sống nhân dân 11 HTX Hợp tác xã 12 KCB Khám chữa bệnh 13 LĐTB-XH Lao động thương binh - xã hội 14 MSLĐ Mất sức lao động 15 NLĐ Ngư i lao động 16 NSDLĐ Ngư i sử dụng lao động 17 NSNN Ngân sách Nhà nước 18 NTM Nông thôn mới 19 THCS Trung học cơ sở 20 TNLĐ Tai nạn lao động 21 TSCĐ Tài sản cố định 22 TTCN Tiểu thủ công nghiệp 23 UBND Uỷ ban nhân dân
vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Stt Tên sơ đồ, bảng biểu Trang 1 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của BHXH huyện Lý Nhân 43 Sơ đồ 2.2: Quy trình chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng 2 54 tại BHXH huyện Lý Nhân Sơ đồ 2.3: Quy trình chi trả chế độ trợ cấp một lần tại BHXH huyện 3 57 Lý Nhân Sơ đồ 2.4: Quy trình chi trả trợ cấp BHXH ngắn hạn tại BHXH huyện 4 59 Lý Nhân Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội chủ yếu của 5 37 huyện Lý Nhân năm 2019 Bảng 2.2: Kế hoạch dự toán chi BHXH tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý 6 45 Nhân Bảng 2.3: Đánh giá của cán bộ BHXH và cán bộ bưu điện phụ trách 7 quản lý chi BHXH về công tác lập dự toán chi BHXH tại BHXH 46 huyện Lý Nhân Bảng 2.4: Tổng hợp các đối tượng hưởng chế độ BHXH tại BHXH 8 48 huyện Lý Nhân Bảng 2.5: Đánh giá của cán bộ BHXH, cán bộ bưu điện và đối tượng 9 50 thụ hưởng về thực hiện chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân Bảng 2.6: Kết quả chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng tại 10 55 BHXH huyện Lý Nhân giai đoạn 2017-2019 Bảng 2.7: Kết quả chi trợ cấp một lần tại BHXH huyện Lý Nhân giai 11 58 đoạn 2017-2019 Bảng 2.8: Kết quả chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn tại BHXH 12 60 huyện Lý Nhân giai đoạn 2017-2019 Bảng 2.9: Kết quả thực hiện kiểm tra của BHXH huyện Lý Nhân năm 13 63 2019 Bảng 2.10: Đánh giá của cán bộ BHXH, cán bộ bưu điện và đối 14 tượng hưởng chế độ BHXH về công tác kiểm soát chi BHXH tại 64 BHXH huyện Lý Nhân Bảng 2.11: Số vụ khiếu nại, tố cáo về BHXH đã được BHXH huyện 15 65 Lý Nhân giải quyết
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Nước ta đang trong th i kỳ thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, phát triển nền kinh tế thị trư ng định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, coi trọng đến chính sách bảo hiểm xã hội. Bảo hiểm xã hội (BHXH) là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội của mỗi quốc gia. Trải qua quá trình thực hiện, chính sách BHXH luôn được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cho phù hợp với sự phát triển của đất nước. Chính sách BHXH góp phần ổn định cuộc sống của ngư i lao động (NLĐ), trợ giúp NLĐ khi gặp rủi ro như ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp… sớm trở lại tình trạng sức khỏe ban đầu cũng như sớm có việc làm, góp phần tích cực vào việc ổn định xã hội, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Công tác quản lý chi BHXH được coi là một khâu trọng yếu trong việc thực hiện các chế độ, chính sách BHXH. Bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác quản lý chi BHXH còn bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập như: vẫn còn tồn tại tình trạng lợi dụng khe hở của Luật BHXH để trục lợi BHXH của các cá nhân và các tổ chức; hệ thống BHXH được tổ chức theo ngành dọc từ trung ương đến cấp huyện, mọi hoạt động liên quan đến lĩnh vực BHXH tại cấp xã chưa có cán bộ chuyên môn thực hiện, nhất là công tác quản lý đối tượng và chi BHXH gặp nhiều khó khăn do hoàn toàn phụ thuộc vào đại lý bưu điện… Mặt khác, trong điều kiện kinh tế chung của đất nước đang trong tiến trình hội nhập kinh tế thế giới, số lượng doanh nghiệp, số đối tượng hưởng BHXH ngày càng tăng, đa dạng, phức tạp, số tiền chi BHXH ngày càng lớn nên vấn đề quản lý tốt đối tượng, tổ chức chi kịp th i đúng kỳ, đủ số tiền đến tay ngư i thụ hưởng…. đang là những khó khăn, thách thức không nhỏ đòi hỏi các cơ quan BHXH phải có biện pháp giải quyết kịp th i. Nhận thức điều đó, BHXH huyện Lý Nhân đã rất quan tâm đến công tác quản lý chi trả các chế độ trên địa bàn huyện Lý Nhân và đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần tích cực vào đảm bảo quyền lợi và lợi ích hợp pháp cho ngư i
2 lao động và ngư i dân tham gia BHXH, đạt mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội, góp phần xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội cho địa bàn. Cho đến nay BHXH huyện Lý Nhân đã tổ chức chi trả các chế độ BHXH cho hàng triệu đối tượng thụ hưởng chế độ BHXH dài hạn và ngắn hạn, đảm bảo chi đúng, chi đủ, chi kịp th i và chi tận tay đối tượng. Giúp cho ngư i lao động an tâm làm việc, phát huy hết năng lực để đóng góp cho nền kinh tế trên địa bàn huyện ổn định và phát triển. Tuy nhiên, vấn đề tồn tại hiện nay là vẫn còn nhiều tổ chức, các doanh nghiệp chưa thực hiện nghiêm túc các quy định về chi trả các chế độ BHXH. Tình trạng vi phạm xảy ra như lợi dụng tiền BHXH của Nhà nước; thanh toán các chế độ ngắn hạn không kịp th i cho ngư i lao động; việc quản lý đối tượng hưởng các chế độ ngắn hạn còn chưa chặt chẽ. Việc xử lý những sai phạm trong lĩnh vực chi BHXH còn nhiều bất cập như mức xử phạt hành chính còn nhẹ, không đủ sức răn đe. Những hạn chế nêu trên đã làm giảm tác động tích cực của quản lý chi BHXH. Muốn khắc phục những hạn chế đó, cần nghiên cứu một cách toàn diện, hệ thống lý luận và thực tiễn quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân nhằm làm rõ nguyên nhân gây ra những hạn chế nêu trên cũng như đề xuất căn cứ khoa học cho những cải cách tiếp theo. Với mong muốn góp phần giải quyết một số trong những nhiệm vụ đặt ra đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ kinh tế tại Trư ng Đại học Thương mại. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Đã có nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý chi BHXH với các cấp độ khác nhau từ giáo trình, luận án tiến sĩ, báo cáo nghiên cứu khoa học, luận văn thạc sĩ; các bài báo đăng trong các Tạp chí khoa học; các bài đăng trong Kỷ yếu các Hội thảo khoa học quốc gia, quốc tế... có thể kể đến một số công trình cụ thể như sau: Lê Long Thành (2019), Quản lý chi BHXH trên địa bàn huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, Luận văn Thạc sỹ kinh tế, Trư ng Đại học Thương Mại. Luận văn đã tổng hợp và hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý chi trả chế độ BHXH tại Việt Nam làm nền tảng cho việc phân tích và đề xuất các giải pháp hữu hiệu trong tình
3 hình thực tế tại địa bàn huyện Mư ng Chà. Đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH của huyện Mư ng Chà giai đoạn 2015-2018. Từ đó phân tích, đánh giá và nhận diện nguyên nhân ảnh hưởng đến quản lý chi trả BHXH tại huyện Mư ng Chà. Kết quả phân tích này làm cơ sở đề xuất các giải pháp thực tế cho BHXH huyện Mư ng Chà. Đưa ra các giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH tại huyện Mư ng Chà, tỉnh Điện Biên đến năm 2025 nhằm phát huy được những điểm mạnh và khắc phục các điểm yếu đã được nhận diện qua phân tích thực tế. Phạm Huỳnh Vĩnh Uyên (2017), Hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam, Luận văn Thạc sỹ, Trư ng Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng. Luận văn hệ thống hóa được các cơ sở lý luận liên quan đến công tác quản lý chi BHXH. Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận, phân tích thực trạng công tác quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam. Qua đó, xác định được những thành tựu, hạn chế, những nguyên nhân của những mặt hạn chế trong công tác quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam. Đề xuất những khuyến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam. Võ Đức Dũng (2017), Hoàn thiện quản lý chi trả các chế độ BHXH tại thành phố Kon Tum tỉnh Kon Tum, Luận văn Thạc sỹ Quản lý kinh tế, Trư ng Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng. Luận văn hệ thống hoá và làm rõ cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH ở địa phương. Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn thành phố Kon Tum, chỉ rõ những thành tựu đạt được, hạn chế và những nguyên nhân chủ yếu. Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn thành phố Kon Tum. Đỗ Văn Sinh (2015), Quản lý tài chính trong BHXH của Việt Nam - Thực trạng và giải pháp, Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Tác giả của luận án đã hệ thống hóa và làm rõ hơn những vấn đề lý luận chung về quản lý tài chính trong BHXH Việt Nam, trong đó có nội dung thu, chi BHXH; phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu, chi trong BHXH Việt Nam. Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính trong BHXH Việt Nam. Đoàn Thị Hà (2015), Quản lý chi BHXH tại BHXH quận Đống Đa, TP. Hà Nội, Luận văn Thạc sỹ, Trư ng Đại học Quốc gia Hà Nội – Đại học Kinh tế. Trong
4 những năm gần đây, công tác quản lý chi BHXH tại BHXH quận Đống Đa đã đạt được những kết quả quan trọng, đảm bảo các nguyên tắc chi BHXH (Chi đúng, chi đủ, chi kịp th i, đảm bảo quyền lợi cho ngư i lao động). Tuy nhiên hoạt động chi BHXH tại BHXH quận Đống Đa còn những hạn chế và bất cập. Để công tác chi BHXH tại BHXH quận Đống Đa đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, BHXH quận Đống Đa cần thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác này. Đó là các giải pháp: Hoàn thiện hệ thống và quy trình chi trả BHXH; quản lý chặt chẽ đối tượng được hưởng chế độ BHXH, kinh phí chi trả, cân đối quỹ BHXH và ổn định lâu dài; tăng cư ng kiểm tra, kiểm soát công tác chi BHXH; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác chi trả BHXH; nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ, viên chức; tăng cư ng phối hợp với các cơ quan chức năng; đẩy mạnh cải cách hành chính. Phạm Đình Thành (2013), Thực trạng đời sống người nghỉ hưu, những giải pháp về cung cấp các dịch vụ xã hội nhằm cải thiện đời sống vật chất, tinh thần người nghỉ hưu, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Ngành, BHXH Việt Nam. Đề tài đã hệ thống hoá những vấn đề cơ bản về ngư i cao tuổi, ngư i nghỉ hưu và hệ thống cung cấp dịch vụ xã hội đối với ngư i cao tuổi, ngư i nghỉ hưu. Làm rõ vị trí, vai trò cũng như nhu cầu dịch vụ của ngư i cao tuổi. Qua kết quả điều tra, khảo sát, đề tài đã phân tích nhu cầu của ngư i cao tuổi về việc làm, thu nhập, chăm sóc sức khoẻ,... Từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách và phát triển các dịch vụ xã hội nhằm cải thiện đ i sống cho ngư i nghỉ hưu ở Việt Nam. Trên cơ sở tổng quan một số công trình ở trên và ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu khác liên quan đến quản lý chi BHXH có thể rút ra một số kết luận sau: Về cơ bản các bài viết, luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học của các tác giả đều đã nêu rõ được những nội dung cơ bản về chi BHXH như: khái niệm, đặc điểm, chức năng, vai trò của chi BHXH, khái niệm, quy trình quản lý chi BHXH, một số tiêu chí đánh giá quản lý chi BHXH, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi BHXH. Các đề tài trên đã nghiên cứu khá đầy đủ về công tác quản lý chi
5 BHXH tại các địa phương khác nhau và th i gian nghiên cứu khác nhau. Tuy nhiên kết quả các công trình nghiên cứu trên khi vận dụng vào quản lý chi BHXH trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam sẽ có một số bất cập do điều kiện của huyện Lý Nhân có những điểm khác biệt so với các huyện, thành phố khác. Hơn nữa, hiện tại cơ chế, chính sách đã có nhiều thay đổi nên một số tồn tại và giải pháp không còn phù hợp về công tác quản lý chi BHXH trong giai đoạn hiện nay và không áp dụng được trong một địa phương cụ thể. Do đó việc nghiên cứu là cần thiết, phục vụ cho công tác quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân và không bị trùng lặp với các đề tài khác. Các công trình nghiên cứu trên là những tài liệu tham khảo có giá trị cho việc nghiên cứu và viết luận văn này. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1. Mục tiêu nghiên cứu đề tài Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH huyện Lý Nhân. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Với mục đích như trên, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn gồm: Thứ nhất, hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi BHXH. Tổng hợp kinh nghiệm quản lý chi BHXH của một số địa phương trong cả nước, rút ra bài học cho BHXH huyện Lý Nhân. Thứ hai, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân trong giai đoạn 2017-2019, rút ra những kết quả đã đạt được, hạn chế và nguyên nhân. Thứ ba, đề xuất phương hướng, giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân đến năm 2025. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu đề tài Đối tượng nghiên cứu đề tài là quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân, trong đó: - Chủ thể quản lý là BHXH huyện Lý Nhân. - Đối tượng quản lý là các đơn vị, cá nhân hưởng chính sách BHXH.
6 4.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài Về nội dung: Nội dung quản lý chi BHXH được tiếp cận vừa theo chu trình quản lý BHXH vừa theo cơ cấu khoản chi. Về không gian: Tác giả giới hạn nghiên cứu tại BHXH huyện Lý Nhân. Về thời gian: Đề tài giới hạn sử dụng dữ liệu thứ cấp nghiên cứu thực trạng trong 3 năm gần đây (2017-2019), các đề xuất dự kiến cho giai đoạn 2020-2025. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài 5.1. Phương pháp thu thập dữ liệu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã tham khảo và kế thừa các vấn đề lý luận đã được nghiên cứu trong các giáo trình, luận án, báo cáo nghiên cứu khoa học,... Thông tin qua các nguồn tài liệu sẵn có như báo, internet và những thông tin có liên quan đến quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân (báo cáo tài chính, báo cáo chi tiết tình hình thực hiện kinh phí chi BHXH từ năm 2017 đến 2019,…) và các ban ngành có liên quan. Thực hiện thu thập cả các bản kết quả điều tra chưa xử lý và các số liệu đã được xử lý, các số liệu có sẵn được xử lý bằng phần mềm Excel theo mục đích nghiên cứu. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi được sử dụng để thu thập dữ liệu bổ sung cho các nhận định, đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân. Phương pháp điều tra được thực hiện theo thiết kế như sau: + Th i điểm điều tra: Tháng 02/2020. + Quy mô mẫu điều tra: Mẫu gồm 70 mẫu, trong đó có: 50 phiếu điều tra dành cho các đơn vị, cá nhân thụ hưởng chính sách BHXH và 20 phiếu điều tra dành cho các cán bộ bảo hiểm và bưu điện. + Nội dung bảng hỏi được thiết kế theo các tiêu chí đánh giá công tác quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân (Phụ lục 01). - Phương pháp phỏng vấn chuyên gia: Tiến hành phỏng vấn cán bộ phụ trách công tác chi trả chế độ BHXH của BHXH huyện Lý Nhân. Những dữ liệu thu được dùng để minh họa cho các phân tích, nhận định về thực trạng và đề xuất khoa học trong luận văn.
7 5.2. Phương pháp phân tích, xử lý dữ liệu Phương pháp thống kê mô tả: Với cách tiếp cận hệ thống bằng số liệu thông tin thực tế thu thập được. Luận văn sẽ khái quát tình hình quản lý chi BHXH tại BHXH huyện Lý Nhân. Phương pháp so sánh: Dùng để so sánh số liệu về chi BHXH giữa các năm để rút ra nhận định hoặc minh họa cho các mô tả thực tế. Phương pháp phân tích tổng hợp: Dựa trên các số liệu đã phân tích để đưa ra nhìn nhận, đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. Từ đó nhìn nhận những kết quả và hạn chế trong quản lý chi BHXH, tìm được nguyên nhân và đề xuất các giải pháp hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý này. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 03 chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi bảo hiểm xã hội. Chương 2: Thực trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
8 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Một số lý luận cơ bản về quản lý chi bảo hiểm xã hội 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm về bảo hiểm và bảo hiểm xã hội BHXH ra đ i vào những năm giữa thế kỷ 19, khi nền công nghiệp và kinh tế hàng hóa đã bắt đầu phát triển mạnh mẽ ở các nước Châu Âu. Có thể nói, BHXH là một trong những loại hình bảo hiểm ra đ i khá sớm và đến nay đã được thực hiện ở tất cả các nước trên thế giới. Trong cuộc sống hàng ngày, con ngư i không thể tránh khỏi những rủi ro như: ốm đau, bệnh tật, tai nạn lao động… Trong những trư ng hợp đó nếu không có thu nhập, ngư i lao động có thể không đủ khả năng tự phục vụ bản thân mình. Để giảm bớt và vượt qua những khó khăn, con ngư i cần có những biện pháp phòng ngừa. Và BHXH ra đ i với bản chất là bảo hiểm cho thu nhập của những ngư i tham gia BHXH đã tạo niềm tin cho ngư i lao động, giúp họ yên tâm sản xuất, góp phần ổn định thu nhập cho bản thân và đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Bảo hiểm nói chung và BHXH nói riêng đều mang lại những lợi ích kinh tế - xã hội thiết thực. Trước hết, bảo hiểm góp phần ổn định tài chính cho ngư i tham gia trước những tổn thất do rủi ro gây ra, đề phòng và hạn chế tổn thất giúp cho cuộc sống của con ngư i an toàn hơn, xã hội trật tự hơn, làm giảm bớt nỗi lo cho mỗi cá nhân, mỗi doanh nghiệp, góp phần ổn định chi tiêu NSNN. Từ sự cần thiết về BHXH ngư i ta đã đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về BHXH cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất mà chủ yếu theo quan niệm của từng nước. Theo tổ chức lao động thế giới ILO: BHXH là sự bảo vệ của cộng đồng xã hội đối với các thành viên của mình thông qua sự huy động các nguồn đóng góp vào quỹ BHXH để trợ cấp trong các trư ng hợp ốm đau, tai nạn, thương
9 tật, già yếu, thất nghiệp đồng th i chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con để ổn định đ i sống của các thành viên và đảm bảo an toàn xã hội. Theo Khoản 1 Điều 3 Luật BHXH số 58/2014/QH13: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. [22, tr2] Ở góc độ tài chính, BHXH được hiểu là quá trình thành lập và sử dụng quỹ tiền tệ dự phòng của cộng đồng những ngư i lao động, có sự bảo trợ của Nhà nước, để san sẻ rủ ro, đảm bảo thu nhập cho họ và gia đình trong những trư ng hợp cần thiết theo quy định của pháp luật. Ở góc độ pháp lý, BHXH là một chế độ pháp lý quy định đối tượng, điều kiện, mức độ đảm bảo vật chất và các dịch vụ cần thiết để bảo vệ ngư i lao động và gia đình họ trong các trư ng hợp bảo hiểm được Nhà nước xác định. Từ các khái niệm trên có thể khái quát như sau: BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho ngư i lao động khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm, do những rủi ro xã hội thông qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH và các nguồn thu nhập hợp pháp khác, nhằm góp phần đảm bảo an toàn đ i sống của ngư i lao động và gia đình họ, đồng th i góp phần đảm bảo an toàn xã hội. Như vậy, xuất phát từ nhu cầu của ngư i lao động, BHXH đã trở thành chính sách xã hội quan trọng của nước ta và hầu hết các nước trên thế giới. BHXH trở thành phương thức dự phòng để khắc phục hậu quả rủi ro, đảm bảo an toàn xã hội và tạo động lực để phát triển kinh tế. 1.1.1.2. Khái niệm chi bảo hiểm xã hội Chi BHXH là quá trình phân phối, sử dụng quỹ BHXH để chi trả cho các chế độ BHXH nhằm ổn định cuộc sống của ngư i tham gia BHXH và đảm bảo các hoạt động của hệ thống BHXH. Là quá trình phân phối các nguồn tài chính đã được tập
10 trung vào quỹ BHXH theo từng mục đích sử dụng nhất định. Chi BHXH được thực hiện bởi hai quá trình: Phân phối và sử dụng quỹ BHXH. - Phân phối quỹ BHXH là quá trình phân bổ các nguồn tài chính từ quỹ BHXH để hình thành các quỹ thành phần như: Quỹ hưu trí, tử tuất; quỹ ốm đau, thai sản; quỹ TNLĐ – BNN hoặc phân bổ cho các mục đích sử dụng khác nhau như: Quỹ đầu tư phát triển; quỹ chi trả các chế độ BHXH. - Sử dụng quỹ BHXH là quá trình chi tiền của quỹ BHXH đến tay đối tượng được thụ hưởng hoặc cho từng mục đích sử dụng cụ thể. Phân phối và sử dụng quỹ BHXH là hai phạm trù khác nhau, nhưng trong thực tế, hai quá trình này thư ng đan xen lẫn nhau. Tuy nhiên, cũng có những trư ng hợp, từ mục đích sử dụng quỹ đòi hỏi phải tách riêng hai quá trình này theo thứ tự trước sau. Ví dụ: Hoạt động bảo tồn và tăng trưởng quỹ đòi hỏi phải kết thúc quá trình phân phối quỹ, quỹ phải phân phối đủ cho mục đích chi trả các chế độ BHXH, số còn lại mới phân phối vào quỹ bảo tồn tăng trưởng. Quá trình chi BHXH phải đảm bảo đúng nguyên tắc chi đúng, chi đủ, chi kịp th i theo đúng quy định mà các văn bản hướng dẫn chi các chế độ BHXH do Nhà nước ban hành. Bảo hiểm xã hội thực hiện chi cho các chế độ sau đây: - Ốm đau là chế độ trợ cấp bằng tiền nhằm thay thế một phần thu nhập bị mất hoặc bị giảm, giúp cho ngư i lao động trang trải cho các chi tiêu khi ốm đau phải nghỉ việc mà không được nhận lương. - Thai sản là chế độ trợ cấp bằng tiền nhằm thay thế hoặc bù đắp những khoản thu nhập bị giảm hoặc bị mất trong các trư ng hợp ngư i lao động nghỉ việc để đi khám thai, sinh con, nuôi con, thực hiện các biện pháp kế hoạch hoá gia đình, sảy thai, điều hoà kinh nguyệt, nạo hút thai, thai chết lưu. - Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp (TNLĐ-BNN) là chế độ trợ cấp bằng tiền một lần hoặc hàng tháng cho đối tượng bị TNLĐ-BNN, nhằm đảm bảo quyền lợi và ổn định cuộc sống cho ngư i lao động khi họ bị TNLĐ-BNN dẫn đến suy giảm khả năng lao động.
11 - Hưu trí là chế độ bảo hiểm xã hội nhằm trợ cấp phần thu nhập bị mất cho ngư i lao động khi đã kết thúc quá trình lao động để đảm bảo đ i sống cho ngư i lao động và gia đình họ. - Tử tuất là chế độ dành cho thân nhân của ngư i lao động có tham gia đóng phí bảo hiểm xã hội khi ngư i lao động này chết đi, nhằm giúp cho thân nhân lo liệu mai táng (mai táng phí) và ổn định cuộc sống (trợ cấp tuất). 1.1.1.3. Khái niệm về quản lý và quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội Khái niệm quản lý: Quản lý là một phạm trù để chỉ những mối quan hệ và sự tác động qua lại giữa các chủ thể quản lý và đối tượng bị quản lý nhằm đạt được những mục tiêu đề ra trong điều kiện có sự biến đổi của môi trư ng. Tùy theo yêu cầu, mục tiêu và phạm vi nghiên cứu mà ta có thể hiểu chủ thể quản lý và đối tượng bị quản lý ở những chừng mực nhất định. Xét trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế quốc dân thì chủ thể quản lý đó là bộ máy quản lý nhà nước, thống nhất từ trung ương đến địa phương, thực hiện quản lý trên mọi mặt của đ i sống kinh tế, văn hóa, xã hội,... Đối tượng bị quản lý (đối tượng quản lý) là con ngư i và cộng đồng ngư i đang và sẽ tham gia vào các quan hệ xã hội, mà trong đó quan hệ kinh tế được nổi lên như là một vấn đề chủ yếu của quản lý. Theo tác giả Đoàn Thị Thu Hà: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt được những mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường”. [20, tr7] Quan hệ quản lý không những mang tính chất kinh tế mà còn có tính tổ chức, tính chất tâm lý xã hội... Tính đa diện đó của quản lý kinh tế quy định tính tổng hợp, tính liên ngành, liên bộ phận của bất kỳ cơ cấu tổ chức nào. Khái niệm quản lý hoạt động chi bảo hiểm xã hội: Quản lý diễn ra trong tất cả mọi lĩnh vực hoạt động của con ngư i khi có nhiều ngư i liên kết, hợp tác với nhau, diễn ra trên nhiều cấp độ khác nhau. Đối với