Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng và phát triển hoạt động lưu ký chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam để hội nhập

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tập trung nghiên cứu sâu cơ sở lý luận và mô hình lưu ký chứng khoán quốc tế của một số nước trên thế giới để rút ra những bài học kinh nghiệm. Trên cơ sở đó so sánh với lý thuyết và thực trạng về hệ thống đăng ký, thanh toán bù trừ và lưu ký chứng khoán hiện hành tại Việt Nam để đề xuất các giải pháp xây dựng và phát triển hệ thống lưu ký chứng khoán để hội nhập.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng và phát triển hoạt động lưu ký chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam để hội nhập

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP HOÀ CHÍ MINH -------- ÑOÃ NHÖ TRANG XAÂY DÖÏNG VAØ PHAÙT TRIEÅN HOAÏT ÑOÄNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN TREÂN THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VIEÄT NAM ÑEÅ HOÄI NHAÄP LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ TP HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2006 0
MUÏC LUÏC Trang TRANG PHUÏ BÌA LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC DANH MUÏC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT MÔÛ ÑAÀU Chöông 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ HOAÏT ÑOÄNG LÖU KYÙ CHÖÙNG 1 KHOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ KINH NGHIEÄM CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI 1.1 Cô sôû lyù luaän hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn quoác teá cuûa heä 1 thoáng löu kyù chöùng khoaùn 1.1.1 Toång quan veà heä thoáng löu kyù quoác teá 1 1.1.1.1 Moät soá khaùi nieäm trong hoaït ñoäng löu kyù, buø tröø-thanh toaùn 1 chöùng khoaùn quoác teá 1.1.1.2 Nguyeân taéc hoaït ñoäng vaø phöông thöùc vaän haønh 2 1.1.2 Vai troø cuûa caùc heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn trong caùc hoaït 5 ñoäng giao dòch chöùng khoaùn quoác teá 1.1.3 Caùc dòch vuï löu kyù quoác teá vaø phöông thöùc thöïc hieän 5 1.1.3.1 Nhoùm caùc dòch vuï veà taøi khoaûn 5 1.1.3.2 Nhoùm caùc dòch vuï veà nghieäp vuï 5 1.1.4 Vai troø cuûa coâng ngheä tin hoïc vaø thoâng tin lieân laïc ñieän töû trong 8 hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn quoác teá 1.2 Caùc ñieàu kieän tham gia vaøo heä thoáng löu kyù toaøn caàu 9 1.2.1Khung phaùp lyù 9 1.2.2 Cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, haï taàng cô sôû 9 1.2.2.1 Xaây döïng heä thoáng maïng keát noái vôùi caùc toå chöùc coù lieân 9 quan 1.2.2.2 Xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng chöông trình phaàn meàm 10 quaûn lyù hoaït ñoäng löu kyù, thanh toaùn vaø thöïc hieän quyeàn 1
cho chöùng khoaùn quoác teá 1.2.2.3 Xaây döïng vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn trò vaø döï phoøng ruûi 10 ro 1.2.2.4 Xaây döïng kho löu kyù chöùng chæ chöùng khoaùn 10 1.2.3 Caùc ñieàu kieän khaùc 10 1.3 Moâ hình löu kyùchöùng khoaùn toaøn caàu cuûa moät soá nöôùc treân theá 11 giôùi 1.3.1 Moâ hình löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu taïi Singapore 11 1.3.1.1 Hoaït ñoäng löu kyù 12 1.3.1.2 Hoaït ñoäng thanh toaùn buø tröø 12 1.3.1.3 Heä thoáng ñaêng kyù chöùng khoaùn 13 1.3.1.4 Caùc dòch vuï ñieän töû 14 1.3.2 Moâ hình löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu taïi Srilanka 14 1.3.3.1 Moâ hình toå chöùc 14 1.3.3.2 Moâ hình hoaït ñoäng 15 1.3.3 Moâ hình löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu taïi Haøn Quoác 17 1.3.3.1 Löu kyù chöùng khoaùn 17 1.3.3.2 Thanh toaùn buø tröø 18 1.3.3.3 Thöïc hieän quyeàn 18 1.3.3.4 Hoaït ñoäng löu kyù vaø thanh toaùn caùc chöùng khoaùn ngoaøi 19 quoác gia 1.3.4 Baøi hoïc kinh nghieäm veà xaây döïng vaø hoaït ñoäng löu kyù chöùng 20 khoaùn quoác teá cho Vieät Nam Chöông 2: THÖÏC TRAÏNG VEÀ HEÄ THOÁNG LÖU KYÙ CHÖÙNG 22 KHOAÙN HIEÄN HAØNH VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT THAM GIA VAØO HEÄ THOÁNG LÖU KYÙ TOAØN CAÀU 2.1 Thöïc traïng heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn hieän haønh taïi 22 TTGDCK TP.HCM 2.1.1 Veà khung phaùp lyù ñieàu chænh 22 2.1.2 Loaïi hình hoaït ñoäng löu kyù taïi TTLK 23 2.1.2.1 Moâ hình toå chöùc heä thoáng 23 2.1.2.2 Moâ hình hoaït ñoäng vaø vaän haønh 24 2.1.3 Thöïc traïng coâng ngheä kyõ thuaät xöû lyù thoâng tin vaø thoâng tin lieân 30 laïc 2
2.1.4 Khaû naêng phaùt trieån heä thoáng vaø thöïc hieän caùc dòch vuï löu kyù 30 quoác teá 2.1.4.1 Khaû naêng phaùt trieån heä thoáng 30 2.1.4.2 Thöïc hieän caùc dòch vuï löu kyù chöùng khoaùn quoác teá 31 2.2 Söï caàn thieát tham gia vaøo heä thoáng löu kyù toaøn caàu 32 Chöông 3: CAÙC GIAÛI PHAÙP XAÂY DÖÏNG VAØ PHAÙT TRIEÅN HOAÏT 34 ÑOÄNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN TREÂN THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VIEÄT NAM ÑEÅ HOÄI NHAÄP 3.1 Quan ñieåm, ñònh höôùng trong vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån hoaït 34 ñoäng löu kyù chöùng khoaùn quoác teá ôû Vieät Nam 3.2 Moâ hình toå chöùc Trung taâm löu kyù chöùng khoaùn Vieät nam 35 3.2.1 Hình thöùc sôû höõu 35 3.2.2 Moâ hình hoaït ñoäng 36 3.2.3 Moâ hình toå chöùc 37 3.3 Caùc ñieàu kieän caàn thieát ñeå Vieät Nam ñöôïc tham gia vaøo heä thoáng 37 löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu 3.3.1 Thöïc hieän theo caùc khuyeán nghò cuûa ISSA ñoái vôùi caùc TTLK 38 chöùng khoaùn 3.3.2 Caùc khuyeán nghò cho heä thoáng thanh toaùn chöùng khoaùn vaø 42 hoaït ñoäng löu kyù cuûa Toå chöùc quoác teá caùc Uûy ban chöùng khoaùn (IOSCO) 3.3.3 Caùc giaûi phaùp xaây döïng heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu 44 taïi Vieät Nam 3.3.3.1 Giaûi phaùp veà khung phaùp lyù 44 3.3.3.2 Giaûi phaùp veà coâng ngheä thoâng tin 47 3.3.3.3 Giaûi phaùp söû duïng caùc tieâu chuaån 50 3.3.3.4 Giaûi phaùp veà kyõ thuaät nghieäp vuï 51 3.3.3.5 Loä trình thöïc hieän 58 KEÁT LUAÄN 60 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 3
DANH MUÏC KYÙ HIEÄU CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 1. Trung taâm Giao dòch chöùng khoaùn TTGDCK 2. Uûy ban chöùng khoaùn Nhaø nöôùc UBCKNN 3. Sôû giao dòch chöùng khoaùn SGDCK 4. Thaønh vieân löu kyù TVLK 5. Trung taâm löu kyù TTLK 6. Ñaêng kyù, Thanh toaùn buø tröø vaø Löu kyù chöùng khoaùn ÑK-TTBT-LKCK 7. Giaáy chöùng nhaän sôû höõu chöùng khoaùn GCNSHCK 4
MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát vaø yù nghóa thöïc tieãn cuûa ñeà taøi: Ngaøy nay, vôùi xu theá Vieät Nam töøng böôùc hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi thì vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån thò tröôøng taøi chính, thò tröôøng voán laønh maïnh, oån ñònh vaø vöõng chaéc laø ñieàu raát quan troïng vaø caàn thieát. Treân thò tröôøng voán, hoaït ñoäng ñaàu tö vaø nieâm yeát chöùng khoaùn ra nöôùc ngoaøi ñeå goïi voán quoác teá vaø ngöôïc laïi cho pheùp nieâm yeát chöùng khoaùn vaø thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo thò tröôøng voán trong nöôùc, nieâm yeát cheùo chöùng khoaùn giöõa caùc thò tröôøng chöùng khoaùn laø moät xu höôùng taát yeáu treân con ñöôøng chuùng ta hoäi nhaäp. Cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng ñaàu tö, thu huùt voán treân thò tröôøng chöùng khoaùn thì caùc dòch vuï xuyeân quoác gia ñi keøm laø moät trong nhöõng yeáu toá khoâng theå thieáu ñeå hoã trôï vaø phuïc vuï tốt nhất caùc tieän ích cho caùc chuû theå tham gia thò tröôøng ôû caùc quoác gia khaùc nhau, giuùp cho hoï deã daøng xích laïi gaàn nhau vaø toái ña hoaù ñöôïc lôïi nhuaän. Cuï theå laø caùc dòch vuï veà löu kyù, thanh toaùn buø tröø, thöïc hieän quyeàn cho caùc hoaït ñoäng giao dòch chöùng khoaùn quoác teá. Vôùi thôøi gian 6 naêm thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam hoaït ñoäng, heä thoáng ñaêng kyù, thanh toaùn buø tröø vaø löu kyù chöùng khoaùn hieän haønh taïi Trung taâm löu kyù ñaõ hoaït ñoäng luoân thoâng suoát, an toaøn vaø hieäu quaû ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa thò tröôøng tuy nhieân cuõng ñaõ boäc loä nhöõng haïn cheá nhaát ñònh veà khung phaùp lyù, kyõ thuaät nghieäp vuï, coâng ngheä tin hoïc, khaû naêng phaùt trieån heä thoáng, trình ñoä chuyeân moân vaø nhaân löïc … maët khaùc heä thoáng cuõng chöa coù khaû naêng lieân keát vôùi caùc thò tröôøng ngoaøi quoác gia vaø nhöõng yeáu toá naøy ñaõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng vaø khaû naêng cung caáp dòch vuï cho toaøn thò tröôøng cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa heä thoáng. Xuaát phaùt töø yeâu caàu phaùt trieån cuûa TTCK Vieät Nam vaø khaû naêng cung caáp dòch vuï löu kyù chöùng khoaùn trong thôøi gian tôùi, toâi ñaõ choïn ñeà taøi “Xaây döïng vaø phaùt trieån hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn ôû TTCK Vieät Nam ñeå hoäi 5
nhaäp”. Hoaït ñoäng naøy cho pheùp chuùng ta cung caáp caùc dòch vuï ñeå phuïc vuï cho nhöõng chöùng khoaùn ñöôïc giao dòch vôùi nhöõng thò tröôøng maø Vieät nam coù tham gia bao goàm caùc hoaït ñoäng dòch vuï löu kyù, thanh toaùn buø tröø, thöïc hieän quyeàn cho caùc chöùng khoaùn quoác teá trong phaïm vi trong nöôùc vaø toaøn caàu. 2. Muïc ñích vaø phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu saâu cô sôû lyù luaän vaø moâ hình löu kyù chöùng khoaùn quoác teá cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi ñeå ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm. Treân cô sôû ñoù so saùnh vôùi lyù thuyeát vaø thöïc traïng veà heä thoáng ñaêng kyù, thanh toaùn buø tröø vaø löu kyù chöùng khoaùn hieän haønh taïi Vieät Nam ñeå ñeà xuaát caùc giaûi phaùp xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn ñeå hoäi nhaäp. Phöông phaùp nghieân cöùu döïa treân nhaän thöùc tröøu töôïng veà lyù thuyeát chung, thu thaäp, toång hôïp, so saùnh vaø lieân heä vôùi thöïc teá ñeå saùng taïo vaän duïng caùc keát quaû nghieân cöùu. 3. Keát caáu cuûa ñeà taøi: Ngoaøi phaàn môû ñaàu, muïc luïc, keát luaän vaø taøi lieäu tham khaûo, phaàn noäi dung ñeà taøi bao goàm 3 chöông chính: Chöông 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ CAÙC HOAÏT ÑOÄNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN VAØ KINH NGHIEÄM CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI Chöông 2: THÖÏC TRAÏNG VEÀ HOẠT ĐỘNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN HIEÄN HAØNH VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT THAM GIA VAØO HEÄ THOÁNG LÖU KYÙ TOAØN CAÀU. Chöông 3: CAÙC GIAÛI PHAÙP XAÂY DÖÏNG VAØ PHAÙT TRIEÅN HOAÏT ÑOÄNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN TREÂN THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VIEÄT NAM ÑEÅ HOÄI NHAÄP CHÖÔNG I CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ HOAÏT ÑOÄNG LÖU KYÙ 6
CHÖÙNG KHOAÙN QUOÁC TEÁ VAØ KINH NGHIEÄM CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI 1.4 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ HOAÏT ÑOÄNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN QUOÁC TEÁ CUÛA HEÄ THOÁNG LÖU KYÙ CHÖÙNG KHOAÙN 1.4.1 Toång quan veà hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn quoác teá 1.1.1.1 Moät soá khaùi nieäm veà hoaït ñoäng löu kyù, buø trö ø- thanh toaùn chöùng khoaùn quoác teá: Löu kyù, buø tröø – thanh toaùn chöùng khoaùn laø caùc hoaït ñoäng dòch vuï cô baûn vaø thieát yeáu giuùp cho vieäc ñaàu tö, giao dòch chöùng khoaùn trong nöôùc vaø quoác teá cuûa ngöôøi ñaàu tö treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc an toaøn, coù tính thanh khoaûn cao. Laø hoaït ñoäng hoã trôï maät thieát cho caùc hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc vaän haønh thoâng suoát, hieäu quaû. Sau ñaây laø moät soá khaùi nieäm cô baûn veà hoaït ñoäng löu kyù, buø tröø – thanh toaùn chöùng khoaùn chuùng ta caàn tìm hieåu: - Trung taâm löu kyù chöùng khoaùn (TTLK): laø moät toå chöùc löu giöõ vaø quaûn lyù chöùng khoaùn, cho pheùp caùc chöùng chæ chöùng khoaùn ñöôïc TTLK phi vaät chaát hoaù vaø toàn taïi, theå hieän treân caùc soå saùch ñieän töû döôùi hình thöùc caùc buùt toaùn ghi soå taøi khoaûn. - Heä thoáng buùt toaùn ghi soå: laø moät heä thoáng keá toaùn theo ñoù cho pheùp chuyeån giao ñieän töû chöùng khoaùn treân caùc taøi khoaûn maø khoâng coù baát kyø söï chuyeån giao chöùng chæ chöùng khoaùn naøo. - Buø tröø- thanh toaùn: laø moät heä thoáng ñieän töû thöïc hieän caùc quaù trình bao goàm: 1) Vieäc tính toaùn, xaùc ñònh nghóa vuï thanh toaùn laãn nhau cuûa caùc thaønh vieân thò tröôøng, laø caên cöù thöïc hieän chuyeån giao chöùng khoaùn vaø tieàn. 2) Chuyeån giao chöùng khoaùn theo keát quaû buø tröø vaøo ngaøy thanh toaùn treân heä thoáng buùt toaùn ghi soå vaø chuyeån giao tieàn theo keát quaû buø tröø tieàn vaøo ngaøy thanh toaùn thoâng qua Ngaân haøng chæ ñònh thanh toaùn. 7
- Thanh toaùn quoác teá: laø vieäc thanh toaùn dieãn ra ôû moät nöôùc naøy vôùi moät nöôùc khaùc khi moät hoaëc nhieàu giao dòch töông öùng ñöôïc thöïc hieän ôû ñoù. - Thaønh vieân löu kyù (TVLK): laø toå chöùc ñöôïc TTLK cho pheùp söû duïng caùc dòch vuï veà löu kyù, ruùt, chuyeån khoaûn chöùng khoaùn hay söû duïng caùc dòch vuï veà buø tröø caùc chöùng khoaùn ñaõ giao dòch. - Toå chöùc löu kyù toaøn caàu: laø toå chöùc löu kyù cung caáp cho caùc khaùch haøng cuûa mình caùc dòch vuï löu kyù lieân quan ñeán vieäc giao dòch vaø thanh toaùn chöùng khoaùn khoâng chæ trong phaïm vi quoác gia nôi toå chöùc löu kyù naøy ñaët truï sôû maø coøn thöïc hieän ôû nhieàu nöôùc khaùc treân theá giôùi. 1.1.1.2 Nguyeân taéc hoaït ñoäng vaø phöông thöùc vaän haønh: Nhöõng nguyeân taéc hoaït ñoäng vaø phöông thöùc vaän haønh chung, mang tính chuaån möïc ñöôïc TTLK caùc nöôùc toân troïng aùp duïng vaø coù söï ñieàu chænh laïi cho phuø hôïp. a) Heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn: Hieän nay, treân theá giôùi trong hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn coù nhieàu moâ hình naém giöõ chöùng khoaùn ñang ñöôïc söû duïng nhö moâ hình naém giöõ giaùn tieáp, tröïc tieáp hoaëc laø lai taïo giöõa hai loaïi heä thoáng naém giöõ naøy hay coøn goïi laø heä thoáng naém giöõ hoãn hôïp. - Trong heä thoáng naém giöõ giaùn tieáp, nhaø ñaàu tö naém giöõ chöùng khoaùn qua soå taøi khoaûn do moät hoaëc nhieàu caáp ghi soå trung gian naém giöõ. Ñieåm ñaëc thuø cuûa heä thoáng naém giöõ giaùn tieáp naøy laø moái lieân heä giöõa caùc caáp taøi khoaûn vôùi nhau nhö: TVLK, TTLK vaø Toå chöùc ñaêng kyù (Ñaïi lyù chuyeån nhöôïng hoaëc Ñaïi lyù ñaêng kyù) cuûa toå chöùc phaùt haønh. Treân cô sôû phaân caáp, caùc hoaït ñoäng cô baûn trong heä thoáng naém giöõ naøy ñöôïc thöïc hieän nhö sau: Löu kyù chöùng khoaùn: moâ hình quaûn lyù ña caáp (thoâng thöôøng hai caáp); nhaø ñaàu tö môû taøi khoaûn löu kyù chöùng khoaùn vaø kyù göûi chöùng chæ chöùng khoaùn taïi TVLK, chöùng khoaùn seõ ñöôïc phaûn aùnh vaøo taøi khoaûn cuûa nhaø ñaàu tö treân soå 8
saùch cuûa TVLK. TVLK môû taøi khoaûn löu kyù chöùng khoaùn vaø thöïc hieän taùi löu kyù chöùng khoaùn cuûa nhaø ñaàu tö vaøo taøi khoaûn chöùng khoaùn toång hôïp cuûa khaùch haøng cuûa TVLK taïi TTLK. Chuyeån giao caùc chöùng khoaùn löu kyù ñaõ giao dòch: ñöôïc thöïc hieän thoâng qua taøi khoaûn cuûa caùc TVLK, caùc TVLK chuyeån giao-nhaän chuyeån giao chöùng khoaùn theo keát quaû buø tröø do TTLK chæ thò (hoaëc Trung taâm thanh toaùn buø tröø). TVLK thöïc hieän chuyeån giao chöùng khoaùn treân caùc taøi khoaûn löu kyù chöùng khoaùn cuûa ngöôøi mua, ngöôøi baùn. Ñoái vôùi thanh toaùn tieàn tuông töï nhöng thöïc hieän thanh toaùn thoâng qua Ngaân haøng chæ ñònh thanh toaùn. Chöùc naêng trung taâm thanh toaùn buø tröø coù theå do TTLKù ñaûm nhaän hoaëc do moät toå chöùc ñoäc laäp ñaûm nhaän tuøy thuoäc vaøo söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng moãi nöôùc. Thöïc hieän quyeàn cho chöùng khoaùn löu kyù: TTLK laø ngöôøi ñaïi dieän uûy quyeàn hôïp phaùp thay maët ngöôøi thuï höôûng thöïc hieän quyeàn cho hoï vôùi toå chöùc phaùt haønh. TTLK seõ thoâng qua caùc TVLK ñeå thu nhaän vaø chuyeån taûi thoâng tin veà ngöôøi thuï höôûng cung caáp cho toå chöùc phaùt haønh. - Trong heä thoáng naém giöõ tröïc tieáp, nhaø ñaàu tö naém giöõ chöùng khoaùn qua soå taøi khoaûn chæ do moät caáp trung gian naém giöõ quaûn lyù laø TTLK duy nhaát. Heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn toå chöùc theo loaïi naém giöõ tröïc tieáp cuõng hoaït ñoäng thoâng qua maïng löôùi caùc TVLK. Caùc TVLK trong heä thoáng naøy ñoùng vai troø laø ñaïi lyù cho TTLK. Nhaø ñaàu tö laø ngöôøi tröïc tieáp söû duïng dòch vuï cuûa TTLK nhöng chæ ñöôïc giao tieáp qua caùc TVLK. Vieäc chuyeån giao cho caùc chöùng khoaùn ñaõ löu kyù ñöôïc TTLK thöïc hieän tröïc tieáp treân taøi khoaûn cuûa nhaø ñaàu tö. TTLK ñoùng vai troø laø ngöôøi baûo ñaûm thanh toaùn giao dòch, kieåm tra soá dö chöùng khoaùn tröôùc khi cho pheùp giao dòch. Hoaït ñoäng buø tröø-thanh toaùn giao dòch chöùng khoaùn ñöôïc thöïc hieän goàm: 1) vieäc chuyeån giao chöùng khoaùn ñaõ giao dòch ñöôïc thöïc hieän buø tröø, thanh toaùn ñeán töøng ngöôøi ñaàu tö. 2) Tieàn coù theå ñöôïc buø tröø ñeán caáp thaønh vieân. Toå chöùc thanh 9
toaùn tieàn chæ thanh toaùn ñeán taøi khoaûn toång hôïp cuûa caùc TVLK. Vieäc thanh toaùn tieàn vôùi caùc nhaø ñaàu tö do TVLK ñaûm nhieäm. Thöïc hieän quyeàn cho chöùng khoaùn löu kyù trong heä thoáng naém giöõ tröïc tieáp ñôn giaûn hôn nhieàu so vôùi thöïc hieän quyeàn trong heä thoáng naém giöõ giaùn tieáp. Vieäc toång hôïp danh saùch ngöôøi thuï höôûng vaø phaân phoái quyeàn chæ döøng laïi ôû caáp TTLK. Caùc TVLK chæ coøn laø ngöôøi chuyeån thoâng tin giöõa nhaø ñaàu tö vaø TTLK. - Heä thoáng naém giöõ hoãn hôïp laø moät söï lai taïo giöõa hai heä thoáng naém giöõ giaùn tieáp vaø tröïc tieáp nhaèm keát hôïp öu ñieåm cuûa hai loaïi heä thoáng naém giöõ naøy. Coù nghóa laø nhaø ñaàu tö coù theå môû taøi khoaûn löu kyù taïi TTLK hay taïi TVLK. Tuy nhieân, vieäc nhaø ñaàu tö môû taøi khoaûn taïi TTLK thöôøng chæ giôùi haïn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö coù toå chöùc, laø nhöõng ngöôøi maø Trung taâm coù theå deã daøng giaùm saùt khaû naêng hoaït ñoäng vaø taøi chính cuûa hoï. b) Heä thoáng thanh toaùn buø tröø: Hoaït ñoäng vaø vaän haønh cuûa heä thoáng thanh toaùn buø tröø phuï thuoäc vaøo phöông phaùp thanh toaùn buø tröø maø moät thò tröôøng chöùng khoaùn (TTCK) naøo ñoù choïn söû duïng. Treân theá giôùi hieän nay coù caùc phöông phaùp thanh toaùn buø tröø sau ñaây: - Theo töøng giao dòch: ñaây laø hình thöùc thanh toaùn cô baûn nhaát. Tham gia vaøo thanh toaùn chæ coù beân mua vaø beân baùn. Moãi beân luoân theo doõi töøng giao dòch vôùi töøng beân ñoái taùc cuûa giao dòch. Phöông phaùp naøy coù theå thích hôïp cho caùc giao dòch ñaëc bieät vôùi khoái löôïng lôùn. - Buø tröø: phöông phaùp buø tröø cho pheùp caùc giao dòch trong cuøng moät ngaøy cuûa moãi thaønh vieân ñöôïc xöû lyù goäp moät laàn. Vaøo cuoái moãi ngaøy moãi thaønh vieân chæ coøn moät con soá thanh toaùn roøng duy nhaát cho moãi loaïi chöùng khoaùn vaø tieàn. Coù ba phöông phaùp buø tröø khaùc nhau sau ñaây: 10
Buø tröø song phöông: taát caû caùc giao dòch cuûa moät chöùng khoaùn naøo ñaáy trong cuøng moät ngaøy giao dòch cuûa hai beân mua vaø baùn seõ ñöôïc buø tröø ñeå xaùc ñònh chæ coøn moät nghóa vuï thanh toaùn cuûa moät beân duy nhaát. Buø tröø ña phöông: taát caû caùc giao dòch cuûa moät chöùng khoaùn trong cuøng moät ngaøy cuûa moät thaønh vieân ñöôïc buø tröø vôùi nhau maø khoâng caàn bieát thaønh vieân ñoái taùc laø ai. Thanh toaùn roøng lieân tuïc: laø buø tröø theo phöông phaùp ña phöông, vaø soá thanh toaùn cuoái ngaøy seõ ñöôïc buø tröø tieáp cho caùc giao dòch cuûa ngaøy keá tieáp. Chöùng khoaùn ñöôïc buø tröø haøng ngaøy seõ ñöôïc ñaùnh giaù laïi theo giaù thò tröôøng. Phöông phaùp naøy giaûm toái ña vieäc chuyeån giao chöùng khoaùn. Tuy nhieân noù caàn moät heä thoáng töï ñoäng hoùa vaø buø tröø hoaøn haûo trong quaù trình xöû lyù chöùng khoaùn. c) Heä thoáng ñaêng kyù chöùng khoaùn vôùi chöùc naêng thöïc hieän quyeàn: Heä thoáng ñaêng kyù cô baûn thöïc hieän caùc nghieäp vuï nhö duy trì soå ñaêng kyù coå ñoâng theo ñuùng quy ñònh cuûa luaät phaùp veà coâng ty coå phaàn, kieåm soaùt chuyeån nhöôïng, baûo ñaûm söï khôùp ñuùng soá löôïng chöùng khoaùn treân soå saùch vôùi soá löôïng chöùng khoaùn ñang löu haønh, giaûi quyeát caùc vaàn ñeà lieân quan ñeán coå ñoâng, hoã trôï hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng thöù caáp. 1.4.2 Vai troø cuûa heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn trong caùc hoaït ñoäng giao dòch chöùng khoaùn quoác teá Trong hoaït ñoäng löu kyù, buø tröø-thanh toaùn ôû moät soá nöôùc chuùng ñöôïc keát hôïp chung vôùi nhau vaø do Trung taâm löu kyù ñaûm nhaän. ÔÛ moät soá nöôùc khaùc, toå chöùc löu kyù laø moät phaàn cuûa caùc heä thoáng giao dòch cuûa Sôû giao dòch chöùng khoaùn (SGDCK). ÔÛ ñaây chuùng ta seõ noùi ñeán vai troø cuûa caùc heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn keát hôïp caû vieäc thanh toaùn laãn löu kyù chöùng khoaùn. Chöùc naêng quan troïng cuûa moät TTLK laø phi vaät chaát hoaù caùc loaïi chöùng khoaùn, baèng phöông phaùp löu kyù ghi soå trong moät khoái löôïng coàng keành caùc hoaït ñoäng giao 11
dòch chöùng khoaùn maø khoâng caàn phaûi chuyeån giao baèng vaät chaát baát kyø moät loaïi taøi saûn naøo. Moät TTLK hoaït ñoäng toát giuùp cho thò tröôøng hoaït ñoäng coù hieäu quaû veà maët chi phí baèng caùch ñôn giaûn hoùa, ruùt ngaén thôøi gian chuyeån giao chöùng khoaùn vaø giaûm thieåu caùc ruûi ro trong hoaït ñoäng thanh toaùn nhaát laø vieäc thanh toaùn laïi ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc quoác gia vôùi nhau. 1.4.3 Caùc dòch vuï löu kyù quoác teá vaø phöông thöùc thöïc hieän TTLK ñöôïc coi laø moät toå chöùc ñaêïc bieät cung caáp caùc dòch vuï löu kyù cho caùc saûn phaåm taøi chính, ñaëc bieät laø caùc loaïi chöùng khoaùn. Sau ñaây laø moät soá caùc dòch vuï cung caáp cuûa heä thoâng löu kyù chöùng khoaùn: 1.4.3.1 Nhoùm caùc dòch vuï veà taøi khoaûn: Hieän nay treân theá giôùi coù raát nhieàu moâ hình quaûn lyù taøi khoaûn cho khaùch haøng nhö moâ hình quaûn lyù tröïc tieáp (1 caáp – nhaø ñaàu tö môû taøi khoaûn löu kyù taïi TTLK); moâ hình quaûn lyù giaùn tieáp (2 caáp – nhaø ñaàu tö môû taøi khoaûn taïi caùc TVLK vaø caùc TVLK môû taøi khoaûn taïi TTLK); moâ hình quaûn lyù hoãn hôïp (TTLK môû, quaûn lyù taøi khoaûn cuûa caùc TVLK vaø môû, quaûn lyù taøi khoaûn tröïc tieáp cho nhaø ñaàu tö neáu nhö hoï coù yeâu caàu). Nhìn chung, moãi moâ hình quaûn lyù ñeàu coù nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm nhaát ñònh, do vaäy tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm vaø quy moâ phaùt trieån cuûa TTCK maø caùc nöôùc seõ löïa choïn moâ hình quaûn lyù thích hôïp. 1.4.3.2 Nhoùm caùc dòch vuï veà nghieäp vuï: a) Löu kyù chöùng khoaùn: Löu kyù laø vieäc ngöôøiø ñaàu tö uyû thaùc quyeàn naém giöõ chöùng khoaùn cho caùc ñònh cheá ghi soå treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå thöïc hieän caùc giao dòch chöùng khoaùn ñöôïc hieäu quaû. Caùc ñònh cheá ghi soå ñöôïc toå chöùc thaønh nhieàu caáp trung gian, trong ñoù caáp cao nhaát laø TTLK vaø caùc caáp thaáp hôn laø caùc TVLK cuûa TTLK. Caùc TVLK thöôøng laø caùc coâng ty moâi giôùi, caùc ngaân haøng löu kyù. Nhìn chung, hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn thöïc hieän caùc chöùc naêng chuû yeáu sau ñaây: 12
- Taäp trung hoùa chöùng chæ chöùng khoaùn: ñöa caùc chöùng chæ chöùng khoaùn coù nhu caàu löu kyù vaøo löu giöõ taäp trung taïi TTLK vaø quaûn lyù chöùng khoaùn döôùi hình thöùc ghi soå treân caùc taøi khoaûn löu kyù chöùng khoaùn; - Phi vaät chaát hoaù chöùng chæ chöùng khoaùn: loaïi boû chöùng chæ chöùng khoaùn vaät chaát. Nhöng khi caàn, TTLK vaãn coù theå chuyeån ñoåi thaønh caùc chöùng chæ chöùng khoaùn; - Chuyeån giao baèng hình thöùc buùt toaùn ghi soå: caùc giao dòch chöùng khoaùn ñöôïc chuyeån giao baèng caùc buùt toaùn ghi Nôï hoaëc Coù treân caùc taøi khoaûn löu kyù chöùng khoaùn; - Löu giöõ an toaøn chöùng chæ chöùng khoaùn: treân caû hai phöông dieän nhö baûo ñaûm chöùng chæ chöùng khoaùn khoâng bò maát caép vaø baûo ñaûm chöùng chæ chöùng khoaùn khoâng bò hö hoûng; - Cung caáp caùc dòch vuï khaùc cho khaùch haøng nhö: quaûn lyù caàm coá, cho vay chöùng khoaùn, thöïc hieän caùc chuyeån giao daân söï …; - Keát noái vôùi heä thoáng xaùc nhaän giao dòch vaø buø tröø: heä thoáng löu kyù phaûi ñöôïc keát noái vôùi caùc heä thoáng coøn laïi ñeå vieäc thanh toaùn dieãn ra thuaän lôïi vaø hieäu quaû nhaát. b) Thanh toaùn buø tröø: Hoaït ñoäng thanh toaùn buø tröø ñoùng vai troø laø ngöôøi xaùc ñònh chính xaùc nghóa vuï thanh toaùn tieàn vaø chuyeån giao chöùng khoaùn cuûa caùc khaùch haøng, thaønh vieân, giuùp cho vieäc trao ñoåi chöùng khoaùn vaø tieàn dieãn ra ñöôïc thoâng suoát vaø hieäu quaû. Trong heä thoáng thanh toaùn buø tröø, Trung taâm thanh toaùn buø tröø laø moät ñoái taùc trung taâm giöõa caùc thaønh vieân trong thanh toaùn caùc giao dòch chöùng khoaùn. Ñoái vôùi nhöõng giao dòch chöùng khoaùn quoác teá thì hoaït ñoäng thanh toaùn buø tröø seõ phöùc taïp hôn so vôùi nhöõng giao dòch chöùng khoaùn trong nöôùc. Trung taâm thanh toaùn buø tröø ôû nöôùc ngoaøi nôi thöïc hieän giao dòch seõ thöïc hieän vieäc buø tröø chöùng khoaùn cho caùc thaønh vieân tham gia giao dòch vôùi ñôn vò tieàn teä quy 13
ñònh, coù theå laø ñoàng noäi teä hoaëc ñoâ la. Caùc toå chöùc löu kyù toaøn caàu vôùi vai troø laø thaønh vieân cuûa Trung taâm thanh toaùn buø tröø vaø laø toå chöùc trung gian cung öùng dòch vuï cho caùc Trung taâm löu kyù vaø coâng ty chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi seõ thöïc hieän vaø ghi nhaän quyeàn sôû höõu cho caùc khaùch haøng cuûa mình sau ñoù thoâng baùo cho khaùch haøng bieát. TTLK ôû nöôùc sôû taïi nôi coù khaùch haøng ñaët leänh seõ thöïc hieän thanh toaùn caùc giao dòch ñöôïc thöïc hieän ôû caùc thò tröôøng chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi cuõng nhö ghi nhaän laïi quyeàn sôû höõu cho nhaø ñaàu tö thoâng qua caùc TVLK cuûa mình. Hoaït ñoäng thanh toaùn buø tröø thöïc hieän caùc coâng vieäc chính nhö: - Thoûa thuaän veà chi tieát giao dòch giöõa caùc beân, hay coøn goïi laø so khôùp hoaëc ñoái chieáu giao dòch. - Baûo ñaûm thanh toaùn caùc giao dòch vaø quaûn lyù ruûi ro: do laø moät ñoái taùc trung taâm giöõa caùc thaønh vieân thò tröôøng neân trung taâm thanh toaùn buø tröø coù quyeàn kieåm soaùt khaû naêng thanh toaùn cuûa caùc thaønh vieân, vaø quyeàn töø choái ñaûm baûo thanh toaùn moät giao dòch naøo ñoù khi noù bieát chaéc moät thaønh vieân ñoái taùc khoâng theå thöïc hieän nghóa vuï thanh toaùn giao dòch. Lieân quan ñeán vaán ñeà baûo ñaûm thanh toaùn, trung taâm thanh toaùn buø tröø thöôøng thieát laäp moät quyõ buø tröø ñeå thanh toaùn cho moät thaønh vieân naøo ñoù khi noù thöïc söï maát khaû naêng thanh toaùn. - Buø tröø chöùng khoaùn vaø tieàn tröôùc khi thanh toaùn. - Quaûn lyù vieäc thanh toaùn ñeå ñaûm baûo caùc thaønh vieân ñeàu thanh toaùn ñuùng haïn vaø xöû phaït theo quy ñònh neáu moät thaønh vieân khoâng hoaëc vi phaïm nghóa vuï thanh toaùn. c) Thöïc hieän quyeàn: Thöïc hieän quyeàn laø moät trong soá caùc nghieäp vuï cuûa heä thoáng ñaêng kyù chöùng khoaùn. Chöùc naêng ñaêng kyù chöùng khoaùn thöôøng do TTLK hoaëc Ñaïi lyù chuyeån nhöôïng thöïc hieän vôùi heä thoáng caùc toå chöùc löu kyù vaø ñaïi lyù phuï trôï cung caáp thoâng tin cho caùc toå chöùc phaùt haønh bieát roõ caùc coå ñoâng laø ai, nhaát laø ñoái vôùi vieäc lieân heä vaø phaân boå quyeàn cho caùc coå ñoâng. Heä thoáng ñaêng kyù chöùng khoaùn 14
coøn ñöôïc coi laø ngöôøi baûo veä söï thoáng nhaát cuûa ñôït phaùt haønh, baûo ñaûm khoâng coù tình traïng soá löôïng chöùng khoaùn giao dòch vaø löu haønh vöôït quaù soá löôïng phaùt haønh vaø ngaên chaën caùc chuyeån nhöôïng cuûa nhöõng coå phaàn bò haïn cheá veà chuyeån nhöôïng, giuùp cho caùc chöùng khoaùn treân thò tröôøng thöù caáp giao dòch ñöôïc an toaøn. d) Caùc dòch vuï lieân quan ñeán thoâng tin lieân laïc: Vieäc thöïc hieän nhöõng giao dòch quoác teá vaø nhöõng dòch vuï sau giao dòch ñoøi hoûi moät heä thoáng thoâng tin lieân laïc lieân keát giöõa caùc thò tröôøng vôùi nhau thaät hoaøn chænh, thoâng suoát vaø an toaøn. Trung taâm löu kyù chöùng khoaùn quoác teá caàn ñöa ra cho khaùch haøng nhöõng dòch vuï sau: - Thöïc hieän vieäc giao dòch thoâng qua truy caäp internet: ñaây laø hình thöùc giao dòch raát phoå bieán ñang ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö coù toå chöùc vaø caù nhaân coù hoaït ñoäng giao dòch thöôøng xuyeân thöïc hieän, khoâng keå giao dòch ñöôïc thöïc hieän trong hay ngoaøi nöôùc. Ñeå thöïc hieän hieäu quaû dòch vuï naøy, moãi quoác gia caàn coù nhöõng chính saùch sao cho giaù truy caäp Internet trong nöôùc phaûi hôïp lyù taïo thuaän lôïi cho caùc nhaø ñaàu tö. Hôn theá nöõa, möùc ñoä an toaøn trong vieäc söû duïng dòch vuï naøy cuõng laø moät vaán ñeà cöïc kyø quan troïng ñaûm baûo tính coâng baèng cho caùc nhaø ñaàu tö. - Thöïc hieän vieäc giao dòch thoâng qua ñieän thoaïi: hình thöùc naøy cuõng ñang ñöôïc söû duïng nhöng chuû yeáu cho caùc giao dòch trong nöôùc, ñoái vôùi nhöõng giao dòch quoác teá thì vaãn coøn haïn cheá do cöôùc söû duïng dòch vuï ñieän thoaïi quoác teá ôû nhieàu nöôùc coøn cao so vôùi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñaây laø moät trôû ngaïi raát lôùn trong vieäc thu huùt caùc nhaø ñaàu tö. - Thöïc hieän vieäc giao dòch thoâng qua email. 1.4.4 Vai troø cuûa coâng ngheä tin hoïc vaø thoâng tin lieân laïc ñieän töû trong hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn quoác teá 15
Hoaït ñoäng löu kyù quoác teá gaén lieàn vôùi vieäc phaûi chuyeån giao caùc löôïng tieàn vaø chöùng khoaùn giöõa caùc toå chöùc taøi chính trong nöôùc vaø quoác teá vôùi nhau bôûi nhaø ñaàu tö cuûa moät TTCK coù theå di chuyeån vaø cö nguï raûi raùc khaép moïi nôi treân theá giôùi. Do vaäy, heä thoáng thoâng tin ñieän töû cuûa moät TTLK chöùng khoaùn phaûi laø moät heä thoáng chuaån ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, ñoàng thôøi coù khaû naêng keát noái moät caùch thoâng suoát vôùi caùc theå cheá taøi chính trung gian cuûa caùc quoác gia nhö caùc thaønh vieân cuûa caùc ngaân haøng thanh toaùn toaøn caàu, caùc toå chöùc löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu, caùc toå chöùc khaùc…. Thoâng qua heä thoáng thoâng tin lieân laïc ñieän töû, nhöõng khoù khaên veà maët ñòa lyù seõ ñöôïc khaéc phuïc moät caùch nhanh choùng, moïi giao dòch trôû neân deã daøng, hieäu quaû vaø chính xaùc. 1.5 CAÙC ÑIEÀU KIEÄN THAM GIA VAØO HEÄ THOÁNG LÖU KYÙ TOAØN CAÀU 1.5.1 Khung phaùp lyù: Moät soá ñieàu kieän veà khung phaùp lyù caàn thieát ñeå moät TTCK cuûa moät quoác gia hoaït ñoäng oån ñònh, an toaøn vaø hieäu quaû cuõng nhö gia nhaäp vaøo caùc heä thoáng giao dòch, löu kyù chöùng khoaùn quoác teá: Luaät chöùng khoaùn; Quy ñònh veà tieâu chuaån phaùt haønh vaø löu haønh chöùng khoaùn trong vaø ngoaøi nöôùc; Quy ñònh veà vieäc thaønh laäp, quaûn lyù vaø hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn, thaønh vieân löu kyù chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi; Quy ñònh veà vieäc keát noái thoâng tin lieân laïc trong hoaït ñoäng giao dòch, löu kyù vaø thanh toaùn chöùng khoaùn giöõa caùc toå chöùc löu kyù trong vaø ngoaøi nöôùc; Quy ñònh veà vaán ñeà ngoaïi hoái trong thanh toaùn giao dòch chöùng khoaùn quoác teá ñoái vôùi nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc; Quy ñònh veà caùc bieän phaùp baûo veä quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa nhaø ñaàu tö khi tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn; 16
Quy ñònh veà tyû leä naém giöõ chöùng khoaùn cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi nhöõng lónh vöïc, ngaønh ngheà haïn cheá sôû höõu. 1.5.2 Cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, haï taàng cô sôû: TTLK quoác gia vaän haønh caàn phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc ñieàu kieän veà cô sôû vaät chaát kyõ thuaät vaø haï taàng cô sôû nhö sau: 1.2.2.1 Xaây döïng heä thoáng maïng keát noái vôùi caùc toå chöùc coù lieân quan: Trung taâm löu kyù chöùng khoaùn quoác gia caàn phaûi coù moät heä thoáng maïng ñieän töû ñuû maïnh, an toaøn, keát noái vôùi caùc toå chöùc phuï trôï. Beân caïnh ñoù, heä thoáng maïng phaûi ñoàng nhaát nhaèm ñeå ñaûm baûo tieän lôïi vaø toác ñoä toái ña cho caû heä thoáng maïng, deã daøng trong kieåm soaùt ruûi ro vaø baûo ñaûm an ninh maïng. Ñoàng thôøi, phaûi ñöôïc thieát keá vaø xaây döïng theo caùc tieâu chuaån maïng quoác teá, coù tính môû vaø tích hôïp ñöôïc vôùi caùc heä thoáng chöùc naêng khaùc. 1.2.2.2 Xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng chöông trình phaàn meàm quaûn lyù hoaït ñoäng löu kyù, buø tröø-thanh toaùn vaø thöïc hieän quyeàn cho chöùng khoaùn quoác teá: Vôùi yeâu caàu ngaøy caøng cao, söï phaùt trieån vaø lieân keát chaët cheõ giöõa caùc TTCK vôùi nhieàu saûn phaåm taøi chính ña daïng, do vaäy chöông trình phaàn meàm quaûn lyù vaø vaän haønh phaûi coù caùc chöùc naêng chính nhö: ñaêng kyù laøm thaønh vieân löu kyù cho caùc toå chöùc trong vaø ngoaøi nöôùc, môû taøi khoaûn löu kyù chöùng khoaùn, ghi nhaän chöùng khoaùn löu kyù treân taøi khoaûn khaùch haøng, ñoái chieáu giao dòch chöùng khoaùn löu kyù, söûa loãi sau giao dòch, buø tröø chöùng khoaùn vaø tieàn cho caùc giao dòch ñaõ ñöôïc ñoái chieáu, chuyeån giao chöùng khoaùn vaø kieåm soaùt vieäc thanh toaùn tieàn, quaûn lyù ruûi ro, quaûn lyù soå coå ñoâng cho caùc toå chöùc phaùt haønh, nhaän vaø chuyeån thoâng tin, caùc quyeàn lôïi vaø thu nhaäp phaùt sinh töø chöùng khoaùn cho nhaø ñaàu tö. 1.2.2.3 Xaây döïng vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn trò vaø döï phoøng ruûi ro: 17
Heä thoáng coâng ngheä tin hoïc vaø ñieän töû caøng tinh vi thì caøng taêng tính chuyeân nghieäp vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa TTLK song noù cuõng luoân tieàm aån nhöõng ruûi ro raát lôùn khi heä thoáng gaëp söï coá, truïc traëc. Do vaäy, caàn phaûi chuaån bò vaø xaây döïng caùc giaûi phaùp vaän haønh vaø quaûn trò ruûi ro heä thoáng nhö taêng cöôøng tính naêng baûo maät vaø an toaøn döõ lieäu treân maïng; ñaûm baûo heä thoáng hoaït ñoäng lieân tuïc vaø coù heä thoáng hoaït ñoäng döï phoøng ñeå neáu coù thaûm hoaï thì phaûi ñaûm baûo thôøi gian phuïc hoài hoaït ñoäng nhanh nhaát; ñaëc bieät thöïc hieän kieåm tra, giaùm saùt heä thoáng ñieän töû nhaèm giuùp ñaûm baûo vieäc tuaân thuû cuûa heä thoáng ñoái vôùi caùc luaät vaø quy ñònh lieân quan. Beân caïnh ñoù vieäc mua baûo hieåm taøi saûn, baûo hieåm cho heä thoáng löu kyù vaø baûo hieåm traùch nhieäm nhaân vieân cuõng laø moät trong nhöõng phöông phaùp phoøng ngöøa ruûi ro cho toaøn boä heä thoáng vaø goùp phaàn giaûm bôùt traùch nhieäm thieät haïi vaät chaát cho TTLK khi baát ngôø coù ruûi ro, thieân tai, ñòch hoaï xaûy ra. 1.2.2.4 Xaây döïng kho löu kyù chöùng chæ chöùng khoaùn: an toaøn, khoâ raùo, an ninh toát, ñöôïc baûo veä moät caùch nghieâm ngaët cuõng laø moät trong nhöõng yeâu caàu caàn phaûi ñaùp öùng cuûa moät TTLK chöùng khoaùn ñeå hoäi nhaäp. 1.5.3 Caùc ñieàu kieän khaùc: Moät soá caùc ñieàu kieän khaùc maø chuùng ta cuõng caàn phaûi nghieân cöùu ñeå coù theå tham gia vaøo heä thoáng löu kyù toaøn caàu nhö: - Söû duïng ISIN, caùc loaïi thoâng ñieäp chöùng khoaùn: heä thoáng maõ soá chöùng khoaùn quoác teá (ISIN) vaø tieâu chuaån cho caùc loaïi thoâng ñieäp chöùng khoaùn cuûa Toå chöùc tieâu chuaån quoác teá ñöa ra (ISO Standard 7775) ñöôïc coi laø chuaån möïc quoác teá veà chöùng khoaùn maø caùc nöôùc tham gia TTCK quoác teá caàn phaûi nghieân cöùu, aùp duïng. - Phi vaät chaát hoaù chöùng chæ chöùng khoaùn: tieán tôùi xaây döïng moät TTCK hoaøn toaøn phi vaät chaát ñeå loaïi boû hoaøn toaøn caùc haïn cheá veà quy chuaån löu haønh 18
vaø tính khoâng ñoàng nhaát cuûa chöùng khoaùn treân thò tröôøng quoác teá chung, nhöõng baát tieän vaø ruûi ro trong naém giöõ vaø vaän chuyeån cuûa chöùng chæ vaät chaát. - Taêng cöôøng coâng taùc ñaøo taïo, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån ngaøy caøng cao cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. 1.6 MOÂ HÌNH LÖU KYÙCHÖÙNG KHOAÙN TOAØN CAÀU CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI Ñeå töøng böôùc ñöa TTLK Vieät nam phaùt trieån ngang taàm vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø quoác teá, ngöôøi vieát ñaõ nghieân cöùu moâ hình vaø heä thoáng löu kyù chöùng khoaùn quoác teá cuûa caùc nöôùc coù TTCK phaùt trieån vaø coù nhieàu neùt töông ñoàng vôùi Vieät Nam ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm quyù baùu vaø ñöa ra moät moâ hình phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän hieän coù cuûa chuùng ta. Sau ñaây laø moâ hình TTLK cuûa moät soá nöôùc thuoäc toå chöùc löu kyù chöùng khoaùn Chaâu aù Thaùi bình döông tieâu bieåu: 1.6.1 Moâ hình löu kyù chöùng khoaùn toaøn caàu taïi Singapore Vieäc keát noái giao dòch chöùng khoaùn quoác teá giöõa caùc quoác gia vôùi nhau treân theá giôùi ñaõ ñöôïc thöïc hieän töø raát laâu taïi caùc khu vöïc coù TTCK phaùt trieån. Nhöng coù theå noùi Singapore laø ñaát nöôùc daãn ñaàu veà hoaït ñoäng giao dòch naøy trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Hieän nay, Singapore ñang keát noái giao dòch chöùng khoaùn quoác teá vôùi caùc nöôùc nhö Malaysia, Sri Lanka, Australia (giao dòch tröïc tuyeán) cuõng nhö nieâm yeát caùc loaïi haøng hoaù nöôùc ngoaøi treân TTCK maø chuû yeáu laø caùc coâng ty nieâm yeát Trung Quoác (chieám 40% soá löôïng coâng ty nieâm yeát nöôùc ngoaøi). Ñoái vôùi hoaït ñoäng löu kyù, thanh toaùn buø tröø treân Sôû giao dòch chöùng khoaùn Singapore (SGX) do Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn löu kyù taäp trung (The Central Depository Pte Limited - CDP) ñaûm nhieäm. CDP cung caáp caùc dòch vuï chính yeáu nhö thanh toaùn buø tröø vaø löu kyù chöùng khoaùn vôùi ñoä tin caäy, an toaøn vaø hieäu quaû cao nhaát. Beân caïnh ñoù, hoaït ñoäng löu kyù chöùng khoaùn coøn ñöôïc hoã trôï cuûa 19