Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm phân tích làm rõ thêm lý luận về pháp luật an toàn thực phẩm, tổ chức thực hiện pháp luật an toàn thực phẩm. Đánh giá thực trạng pháp công tác tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm của các chủ thể trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Đề xuất một số giải pháp nhằm bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ LAN ANH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ LAN ANH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LƢƠNG THANH CƢỜNG HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của riêng cá nhân tác giả. Các số liệu, kết quả đƣợc sử dụng minh họa trong luận văn này là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn không trùng lắp với các công trình có liên quan đã đƣợc công bố. Hà Nội, ngày 06 tháng 12 năm 2018 TÁC GIẢ Vũ Lan Anh
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm trân trọng nhất, tác giả xin chân thành cảm ơn các giảng viên của Học viện Hành chính Quốc gia - những ngƣời đã dành thời gian quý báu để truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm giúp tác giả nâng cao nhận thức và khả năng ứng dụng vào thực tiễn công việc. Xin cảm ơn Ban Lãnh đạo Học viện, Lãnh đạo Ban Quản lý đào tạo sau đại học đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Lƣơng Thanh Cƣờng đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Xin đƣợc gửi lời cảm ơn đến những ngƣời thân trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, tạo điều kiện chia sẻ, khích lệ, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, công tác, nghiên cứu khoa học và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng, song kinh nghiệm và khả năng còn hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp của quý thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp để tác giả có thể hoàn thiện luận văn đƣợc tốt hơn. Hà Nội, ngày 06 tháng 12 năm 2018 TÁC GIẢ Vũ Lan Anh ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN.....10 PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM ................................................. 10 1.1. Pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................................ 10 1.1.1. Khái niệm pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................ 10 1.1.2. Nội dung của pháp luật về an toàn thực phẩm ................................... 12 1.2. Tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ........................... 14 1.2.1. Khái niệm tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ........... 14 1.2.2. Nội dung tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ............. 16 1.2.3. Các giai đoạn tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ...... 18 1.3. Các yếu tố tác động đến tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................................................................................ 23 1.3.1. Mức độ hoàn thiện của pháp luật về an toàn thực phẩm .................... 23 1.3.2. Văn hóa pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................... 25 1.3.3. Năng lực tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm của các chủ thể có thẩm quyền ................................................................................. 26 1.3.4. Sự phát triển của khoa học, công nghệ trong lĩnh vực an toàn thực phẩm ........................................................................................................... 27 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 29 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .................................. 30 2.1. Khái quát về thành phố Hải Phòng và tình hình tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng .................................... 30 2.1.1. Khái quát về thành phố Hải Phòng .................................................... 30 2.1.2. Tình hình tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng ............................................................................................. 31 2.2. Tình hình các yếu tố tác động đến tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng .................................................... 51 2.2.1. Mức độ hoàn thiện của pháp luật về an toàn thực phẩm .................... 51 2.2.2. Văn hóa pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................... 53 iii
2.2.3. Năng lực tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm của các chủ thể có thẩm quyền ở thành phố Hải Phòng ............................................ 54 2.2.4. Sự phát triển của khoa học, công nghệ trong lĩnh vực an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng ....................................................................... 55 2.3. Nhận xét về tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng .......................................................................................... 56 2.3.1. Kết quả đạt đƣợc và nguyên nhân ...................................................... 56 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................... 58 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 62 Chƣơng 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT AN TOÀN THỰC PHẨM Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ........................................................................................................... 63 3.1. Quan điểm bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng ............................................................................. 63 3.1.1. Bảo đảm quyền con ngƣời, quyền công dân trong lĩnh vực an toàn thực phẩm .................................................................................................... 63 3.1.2. Phân định rõ trách nhiệm các bên liên quan trong tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ................................................................... 64 3.1.3. Huy động sự tham gia của xã hội vào tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................................................................ 65 3.2. Giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện luật an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng .......................................................................................... 67 3.2.1. Nhóm giải pháp chung ....................................................................... 67 3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể ....................................................................... 72 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ........................................................................... 81 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 84 iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ATTP : An toàn thực phẩm ATVSTP : An toàn vệ sinh thực phẩm GMP : Tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt HACCP : Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn HĐND : Hội đồng nhân dân ISO 17025 : Yêu cầu chung về năng lực của phòng thử nghiệm ISO 22000 : Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm - Yêu cầu đối với các tổ chức trong chuỗi thực phẩm KHCN : Khoa học và công nghệ NNPTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn QPPL : Quy phạm pháp luật TCĐLCL : Tiêu chuẩn đo lƣờng chất lƣợng UBMTTQVN : Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam UBND : Ủy ban nhân dân VietGap : Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt v
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật an toàn thực phẩm của một số địa phƣơng năm 2017 ......................................................... 35 Bảng 2.2: Tổ chức hệ thống cơ quan quản lý an toàn thực phẩm tại .............. 41 Bảng 2.3: Kết quả thực hiện thủ tục hành chính về an toàn thực phẩm năm 2017 ở thành phố Hải Phòng ........................................................................... 43 Bảng 2.4: Số cơ sở kinh doanh, sản xuất thực phẩm bị xử phạt của một số địa phƣơng năm 2017 ............................................................................................ 48 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Một số hình thức phổ biến, tuyên truyền pháp luật an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Hải Phòng giai đoạn từ 2012 – 2017 ................ 34 Biểu đồ 2.2: Số lƣợng các cơ sở đƣợc thanh tra, kiểm tra và đạt yêu cầu ...... 45 Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ cơ sở đạt tiêu chuẩn điều kiện an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Hải Phòng các năm 2012 – 2017 .............................................. 46 Biểu đồ 2.4: Số cơ sở vi phạm bị phạt tiền từ năm 2012 – 2017 .................... 47 DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1: Các cấp pháp lý theo luật ATTP 2010 ............................................ 15 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề y tế công cộng nổi cộm trên thế giới, đặc biệt là tại các nƣớc đang phát triển, nơi chịu gánh nặng lớn về các bệnh truyền qua thực phẩm. Việt Nam là nƣớc đang trong quá trình đô thị hóa nhanh chóng và là nƣớc có mức thu nhập trung bình nên vấn đề ATTP đã trở thành mối quan tâm lớn của cả ngƣời tiêu dùng và các nhà hoạch định chính sách. Chiến lƣợc quốc gia về ATTP giai đoạn 2011 - 2020 và tầm nhìn 2030 đƣợc thủ tƣớng chính phủ phê duyệt đã xác định: (1) bảo đảm ATTP chính là bảo đảm quyền lợi ngƣời tiêu dùng và sức khỏe nhân dân, là một nhiệm vụ thƣờng xuyên cần tập trung chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền, là trách nhiệm và quyền lợi của các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm và của của mỗi ngƣời dân; (2) tổ chức thực hiện đồng bộ các quy định pháp luật về ATTP, chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra, đẩy mạnh việc áp dụng các biện pháp tiên tiến trong quản lý ATTP; (3) tăng cƣờng công tác thông tin, truyền thông nhằm tạo sự chuyển biến sâu sắc trong nhận thức của ngƣời sản xuất, ngƣời tiêu dùng và toàn xã hội về giữ gìn vệ sinh, bảo đảm ATTP. Đến năm 2020: Về cơ bản, việc kiểm soát ATTP trong toàn bộ chuỗi cung cấp thực phẩm đƣợc thiết lập và phát huy hiệu quả, chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe và quyền lợi ngƣời tiêu dùng, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nƣớc [27]. Tuy nhiên, trong những năm gần đây lại thƣờng xuyên xảy ra các vụ việc liên quan đến thực phẩm kém chất lƣợng và thực phẩm không an toàn. Cụ thể bao gồm: các báo cáo về tồn dƣ thuốc bảo vệ thực vật độc hại trên rau thƣờng xuyên xảy ra, tồn dƣ kháng sinh và các chất cấm trong căn nuôi thƣờng đƣợc tìm thấy trong thịt hoặc bị nghi ngờ có tồn tại trong thịt, đạm urê đƣợc sử dụng trong bảo quản cá biển, thực phẩm có nguồn gốc từ động 1
vật bị ôi thiu đƣợc tẩm hoá chất rồi bán ra thị trƣờng; nhiễm bẩn vi sinh với nồng độ cao cũng thƣờng xuyên bị phát hiện. Điểm mấu chốt của thực trạng ATTP trên là sự xiết chặt quản lý của các cơ quan chức năng nhà nƣớc. Muốn làm tốt công tác quản lý ATTP thì trƣớc tiên phải có các văn bản quy phạm pháp luật quy định rõ ràng về vấn đề này, sau đó là khâu áp dụng và thực hiện. Thực hiện pháp luật tốt, có những quy định, chế tài nghiêm minh cộng với công tác tuyên truyền và phổ biến giáo dục pháp luật đến ngƣời dân thì mới có thể đảm bảo hiệu quả của ATTP. Tuy có rất nhiều văn bản, có phân công rõ ràng trách nhiệm quản lý giữa các bộ, ngành nhƣng còn chồng chéo, còn thiếu sót, chƣa phủ hết các lĩnh vực, có khoảng trống trong phân công trách nhiệm quản lý. Một số lĩnh vực mới phát sinh (nhƣ thực phẩm chức năng, một số độc chất và vi chất) chƣa đƣợc hƣớng dẫn quản lý cụ thể, chi tiết nên địa phƣơng rất khó thực hiện. Bên cạnh đó, có những quy định không phù hợp với thực tế nhƣ: hiện tuyến xã không thể nào có đủ cán bộ chuyên môn để thực hiện việc khám sức khỏe, thẩm định cơ sở, cấp giấy phép theo quy định; những thử nghiệm cho kết quả ngay thì không đủ cơ sở pháp lý để xử phạt và xử lý ngay, nhằm tránh ngộ độc thực phẩm xảy ra, còn chờ kết quả chính thức thì thực phẩm đã đƣợc tiêu thụ hết; mức xử lý vi phạm còn chƣa phù hợp với quy mô của cơ sở. Vì vậy mà pháp luật về ATTP chƣa đi sâu vào đi vào cuộc sống, chƣa tạo đƣợc sự thay đổi tích cực đối với xã hội. Ngoài ra, do nhận thức và trách nhiệm của ngƣời sản xuất, kinh doanh thực phẩm còn thấp, đôi khi chạy theo lợi nhuận, cố tình sản xuất, kinh doanh thực phẩm không đảm bảo an toàn, thực phẩm không đảm bảo chất lƣợng mà ngƣời tiêu dùng không biết hoặc biết không đầy đủ về chất lƣợng sản phẩm nên đã sử dụng những sản phẩm đó. Với những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài: “Tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng” làm luận văn thạc sĩ, 2
với mục đích sẽ chỉ ra đƣợc những tồn tại, hạn chế trong hệ thống pháp luật về ATTP cũng nhƣ việc thực hiện pháp luật trong lĩnh vực này tại thành phố Hải Phòng. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Công tác đảm bảo ATTP tuy đóng vai trò rất quan trọng, song pháp luật về ATTP ở nƣớc ta mới chỉ đƣợc quan tâm đúng mức và bắt đầu có một số nghiên cứu quy mô trong thời gian gần đây đƣợc công bố. Có thể nêu ra một vài công trình khoa học tiêu biểu nhƣ sau: Đề tài nghiên cứu khoa học (2011): "Những vấn đề lý luận và thực tiễn về pháp luật vệ sinh an toàn thực phẩm và việc xây dựng chương trình giảng dạy môn học Pháp luật vệ sinh an toàn thực phẩm cho các hệ đào tạo tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2008 - 2011", của TS. Vũ Quang, Đại học Quốc gia Hà Nội. Đề tài đã khẳng định việc chuyển hoạt động quản lý về ATTP sang cơ chế quản lý theo nhóm sản phẩm, là một chính sách quan trọng của Luật ATTP, theo đó, một phần của nội dung chính sách này là tƣ tƣởng giảm số Bộ tham gia quản lý nhà nƣớc về ATTP từ 8 Bộ (theo Pháp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm năm 2003) xuống chỉ còn 3 Bộ là Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Bộ Công Thƣơng [21]. Đề tài nghiên cứu khoa học (2012): “Xây dựng hệ thống phần mềm khai thác, phân tích và dự báo về vệ sinh an toàn thực phẩm” của GS.TS. Vũ Đức Thi, Viện Công nghệ thông tin. Đề tài đã nghiên cứu hệ thống tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm (gọi tắt là VSATTP): ISO 22000, HACCP, nghiên cứu hệ thống văn bản pháp quy nhà nƣớc về kiểm soát VSATTP, xây dựng Web portal thể hiện về hiện trạng ngộ độc thực phẩm và các phƣơng pháp phòng chống ngộ độc thực phẩm gắn với một hệ cơ sở dữ liệu về vệ sinh ATTP, xây dựng hệ thống phần mềm GIS phân tích mối nguy hại, nguyên nhân và dự báo xu hƣớng ngộ độc thực phẩm [26]. 3
Bản báo cáo của Ngân hàng Quốc tế đƣợc thực hiện vào năm 2017 về tái thiết và phát triển/ Ngân hàng thế giới và các đối tác về: “Quản lý nguy cơ an toàn thực phẩm ở Việt Nam, những thách thức và cơ hội”. Mục tiêu của nghiên cứu quản lý nguy cơ ATTP gồm: (1) mô tả thực trạng ATTP và các hệ thống kiểm soát ATTP tại Việt Nam, (2) phân tích các nguy cơ ATTP đối với một số chuỗi giá trị thực phẩm chính dựa vào các thực hành tốt nhất trên thế giới về phƣơng pháp đánh giá nguy cơ và từ các kết quả này, (3) đƣa ra các khuyến nghị để giúp cải thiện vấn đề ATTP tại Việt Nam [25]. Bài viết: “Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về vệ sinh an toàn thực phẩm” của tác giả Bùi Hồng Nƣơng, tạp chí Quản lý nhà nƣớc – số 255 (4/2017). Từ thực tế hoạt động quản lý nhà nƣớc về vệ sinh ATTP, tác giả đã đề xuất một số giải pháp: (1) hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về ATTP, (2) hoàn thiện bộ máy quản lý về ATTP, (3) đẩy mạnh công tác tuyên truyền về ATTP đến mọi ngƣời dân, (4) nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, ATTP quản lý về ATTP, (5) nâng cao mức đầu tƣ kinh phí cho công tác quản lý ATTP, (6) tăng cƣờng phối hợp một cách có hiệu quả giữa các ngành, các cấp và hợp tác quốc tế, (7) tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý, kỷ luật về ATTP [20]. Tác giả Phạm Văn Hảo đã có bài viết: “Chế tài xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong lĩnh vực an toàn thực phẩm”, tạp chí Luật học số 5/2017. Bài viết đã chỉ ra những điểm hạn chế trong hệ thống chế tài xử lý vi phạm phạm luật về bảo vệ quyền lời ngƣời tiêu dùng trong lĩnh vực ATTP: về chế tài hành chính, về chế tài hình sự, về chế tài dân sự, về hoạt động áp dụng các chế tài trong xử lý vi phạm pháp luật. Và tác giả cũng đã đề xuất hƣớng hoàn thiện hệ thống chế tài pháp luật [13]. Tạp chí khoa học pháp lý số 9/2016 có bài viết: “Cần thí điểm thành lập ban quản lý an toàn thực phẩm tại các thành phố trực thuộc trung ương” của tác giả Thái Thị Tuyết Dung. Tác giả đã chỉ ra lý do cần phải thực hiện thí 4
điểm: các thành phố trực thuộc trung ƣơng là các thành phố tập trung đông dân cƣ, khách du lịch, là các trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ, đầu mối giao lƣu và hội nhập quốc tế nên cũng là đầu mối lƣu thông một số lƣợng thực phẩm trong và ngoài nƣớc. Bài viết đề xuất mô hình Ban quản lý ATTP chịu sự chỉ đạo của UBND thành phố, đồng thời chịu sự chỉ đạo, hƣớng dẫn, kiểm tra và thanh tra chuyên môn của 3 Bộ [10]. Cũng trên tạp chí Khoa học pháp lý số 9/2016, tác giả Cao Vũ Minh có bài viết: “Những bất cập về thời hiệu và thời hạn xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm”. Tác giả nhận thấy rằng, vi phạm hành chính trong lĩnh vực ATTP tuy không nguy hiểm bằng tội phạm nhƣng lại diễn ra rất phức tạp, gây thiệt hại cho nhà nƣớc, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. [18]. Luận văn thạc sĩ luật học (2017):“Kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm theo pháp luật Việt Nam và thực tiễn thi hành tại Quảng Bình" của tác giả Hoàng Thị Thu Hà, Đại học Quốc gia Hà Nội. Đề tài luận văn thạc sĩ hƣớng tới nghiên cứu việc hoàn thiện pháp luật kiểm soát vệ sinh ATTP tại Việt Nam. Luận văn đã đi sâu phân tích các quy định trong hoạt động kiểm soát vệ sinh ATTP để từ đó thấy đƣợc thực trạng pháp luật kiểm soát vệ sinh ATTP ở Việt Nam còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó đề tài cũng đƣa tính hình sự hóa về vấn đề ATTP để nhấn mạnh hơn tính cấp thiết của việc quy định của pháp luật về ATTP hiện nay [12]. Tác giả Nguyễn Thị Minh với đề tài nghiên cứu: “Pháp luật về An toàn thực phẩm - Từ thực tiễn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk”, luận văn chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2017. Đây là luận văn đầu tiên đƣợc nghiên cứu trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, đề tài đã đề cập đến thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về ATTP trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột. Đề tài cũng là cơ sở để các nhà nghiên cứu có thể vận dụng tiếp tục nghiên cứu ở mức độ cao 5
hơn để đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về ATTP ngoài phạm vi thành phố Buôn Ma Thuột và tỉnh Đắk Lắk; là tài liệu để các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu, tham khảo khi sửa đổi, bổ sung Luật xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật Hình sự hiện hành của Việt Nam [19]. Với chuyên ngành lý luận và lịch sử nhà nƣớc và pháp luật, ThS. Lê Thị Linh đã nghiên cứu nội dung:“Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực an toàn vệ sinh an toàn thực phẩm trên địa bàn Hà Nội” làm luận văn tốt nghiệp tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về việc thực hiện pháp luật vệ sinh ATTP trên địa bàn Hà Nội trong bối cảnh chung của cả nƣớc. Đánh giá thực trạng chung về việc thực hiện pháp luật an toàn vệ sinh thực phẩm của Việt Nam, từ đó đƣa ra những giải pháp để khắc phục những hạn chế, thiếu sót của thực tại, hoàn thiện hệ thống pháp luật [16]. “Trách nhiệm pháp lý đối với các hành vi vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm” là luận văn tốt nghiệp của tác giả Nguyễn Ngân Giang tại Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2012. Qua quá trình nghiên cứu, tác giả cho thấy tình trạng vệ sinh ATTP hiện nay đã và đang là vấn đề hết sức cấp thiết của xã hội, đòi hỏi sự tham gia của tất cả các cấp, các ngành và trách nhiệm đảm bảo ATTP không chỉ là của nhà nƣớc mà còn là trách nhiệm của ngƣời tiêu dùng, ngƣời tham gia sản xuất, kinh doanh thực phẩm [11]. Luận án tiến sĩ “Thực trạng và hiệu quả giải pháp can thiệp thực thi pháp luật an toàn thực phẩm của một số cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống tại quận Hai Bà Trưng, Hà Nội” của tác giả Cao Thị Hoa, năm 2015, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ƣơng. Luận án đã mô tả thực trạng thực thi pháp luật về ATTP của một số cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống tại quận Hai Bà Trƣng, Hà Nội năm 2013. Từ đó, đánh giá hiệu quả các giải pháp can thiệp nâng cao việc thực thi pháp luật về an toàn thực phẩm của một số cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống tại quận Hai Bà Trƣng, Hà Nội năm 2013-2014 [15]. Cuốn sách: “An toàn thực phẩm nông sản, một số hiểu biết về sản phẩm, hệ thống sản xuất phân phối và chính sách nhà nước” của tác giả Phạm Hải Vũ (chủ 6
biên), Đào Thế Anh, Nxb Nông nghiệp, 2016. Trong cuốn sách này, các tác giả đã trình bày một số hiểu biết mới nhất về sản phẩm, hệ thống sản xuất nông nghiệp, tổ chức tiêu dùng và chính sách ATTP của Việt Nam liên quan đến các nông sản. [40]. Nhìn chung, những công trình trên đã tập trung nghiên cứu về vệ sinh ATTP và một số quy định của pháp luật về ATTP; việc tổ chức thực hiện pháp luật về ATTP; phân tích, làm rõ những hạn chế, bất cập trong thực thi pháp luật về ATTP. Tuy nhiên, cho đến nay chƣa có công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu pháp luật về ATTP ở thành phố Hải Phòng. Do đó, việc tác giả lựa chọn nghiên cứu tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố Hải Phòng có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích nghiên cứu: đƣa ra những giải pháp nhằm bảo đảm tổ chức thực hiện luật ATTP ở thành phố Hải Phòng - Nhiệm vụ nghiên cứu: từ mục đích nêu trên, luận văn đã xác định những nhiệm vụ nghiên cứu nhƣ sau: + Phân tích làm rõ thêm lý luận về pháp luật ATTP, tổ chức thực hiện pháp luật ATTP + Đánh giá thực trạng pháp công tác tổ chức thực hiện pháp luật về ATTP của các chủ thể trên địa bàn thành phố Hải Phòng + Đề xuất một số giải pháp nhằm bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật ATTP ở thành phố Hải Phòng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: những vấn đề lý luận và thực tiễn về tổ chứcthực hiện pháp luật về ATTP ở thành phố Hải Phòng - Phạm vi nghiên cứu + Về không gian: tổ chức thực hiện pháp luật về ATTP ở thành phố Hải Phòng. + Về thời gian: từ năm 2012 – 2017. 7
+ Về nội dung: nghiên cứu thực hiện pháp luật về ATTP ở thành phố Hải Phòng dƣới góc độ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: luận văn sử dụng phƣơng pháp luận biện chứng duy vật. - Phương pháp nghiên cứu: phƣơng pháp thực chứng, phƣơng pháp phân tích hệ thống, phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp tổng hợp. Cụ thể: + Chƣơng 1: Khi nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận và pháp luật của luận văn, tác giả luận văn sử dụng phƣơng pháp hệ thống hóa, phân tích, so sánh để đƣa ra quan điểm của mình về vấn đề đó. Phƣơng pháp nghiên cứu tại địa bàn đƣợc sử dụng khi nghiên cứu quy định của pháp luật về ATTP. + Chƣơng 2: Khi nghiên cứu việc tổ chức thực hiện pháp luật trong lĩnh vực ATTP thành phố Hải Phòng, tác giả luận văn sử dụng phƣơng pháp thống kê, phân tích số liệu, tổng hợp nhằm đánh giá những kết quả đã đạt đƣợc, những hạn chế, vƣớng mắc và nguyên nhân của thực trạng đó. + Chƣơng 3: Khi đề xuất giải pháp, tác giả luận văn sử dụng phƣơng pháp phân tích, đi từ cái chung đến cái riêng, từ khái quát đến cụ thể. Qua đó, đƣa ra các giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về ATTP. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa về mặt lý luận: đề tài là một công trình mới nhất đƣợc nghiên cứu trên địa bàn Thành phố Hải Phòng từ cơ sở tổng hợp nghiên cứu pháp luật về bảo đảm ATTP và việc tổ chức thực hiện pháp luật về ATTP trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Do đó luận văn sẽ góp phần về mặt lý luận cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về ATTP. - Ý nghĩa về mặt thực tiễn: đề tài đã đƣa ra đƣợc quan điểm, giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về ATTP ở Thành phố Hải Phòng, từ đó làm cơ sở cho các cấp chính quyền ở Hải Phòng có thể vận dụng để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công tác đảm bảo ATTP trong thời gian tới. Đề tài cũng là có 8
thể đƣợc sử dụng làm tài liệu tham khảo cho những ngƣời quan tâm đến lĩnh vực pháp luật về ATTP. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và pháp lý của tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm Chƣơng 2: Thực trạng tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng Chƣơng 3: Quan điểm, giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm ở thành phố Hải Phòng 9
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM 1.1. Pháp luật về an toàn thực phẩm 1.1.1. Khái niệm pháp luật về an toàn thực phẩm Khái niệm an toàn thực phẩm Con ngƣời tồn tại và duy trì sự sống thông qua việc nạp các nguồn năng lƣợng mà chủ yếu là từ nguồn thực phẩm để ăn, uống hằng ngày. Để tìm hiểu rõ khái niệm về ATTP trƣớc tiên cần tìm hiểu về thực phẩm là gì. "Thực phẩm là những đồ ăn, uống của con ngƣời ở dạng tƣơi, sống hoặc đã qua sơ chế, chế biến bao gồm cả đồ uống, nhai, ngậm và các chất đƣợc sử dụng trong sản xuất, chế biến thực phẩm" [17, tr10]. Tuy nhiên, về sau khái niệm thực phẩm nhƣ ban đầu nó không còn phù hợp nữa vì bao gồm cả đồ uống, nhai, ngậm, thuốc dùng để chữa bệnh mà đây thì không đƣợc xem là thực phẩm, mặc dù vậy nhƣng nó đã phần nào khẳng định bƣớc đầu hình thành nền pháp lý về ATTP ở Việt Nam. Và để loại bỏ những sai sót trên nó đã đƣợc thay thế bởi một khái niệm tƣơng đối hoàn chỉnh hơn trong một văn bản có giá trị pháp lý cao hơn và ở đây thực phẩm đƣợc định nghĩa là: "Thực phẩm là những sản phẩm mà con ngƣời ăn, uống ở dạng tƣơi, sống hoặc đã qua chế biến, bảo quản" [39]. Khái niệm trên đƣợc nêu khá đầy đủ, đƣợc sử dụng trong khoảng thời gian qua, nhƣng do xã hội ngày càng phát triển, thực phẩm cũng trở nên đa dạng và phong phú nên nó vẫn chƣa đƣợc thể hiện một cách đầy đủ nhất, mà nó sẽ đƣợc thay thế bởi một khái niệm đầy đủ và có giá trị pháp lý cao hơn: "Thực phẩm là những sản phẩm mà con ngƣời ăn, uống ở dạng tƣơi, sống hoặc đã qua sơ chế, chế biến, bảo quản. Khái niệm thực phẩm này không bao gồm thuốc dùng cho ngƣời, các chất gây nghiện và thuốc lá" [22]. 10
Trƣớc tình hình sức khỏe ngƣời dân đang bị đe dọa bởi việc thực phẩm mất vệ sinh, kém chất lƣợng ngày càng tràn lan làm ảnh hƣởng đến sức khỏe hiện nay thì việc giữ gìn ATTP là một điều hết sức cần thiết, vì vậy nên đảm bảo an toàn thực phẩm. “An toàn thực phẩm là việc bảo đảm để thực phẩm không gây hại cho sức khỏe và tính mạng con ngƣời” [22]. An toàn thực phẩm đƣợc hiểu là khả năng không gây ngộ độc của thực phẩm đối với con ngƣời nói chung. ATTP là việc đảm bảo thực phẩm không gây hại cho sức khỏe, tính mạng ngƣời sử dụng, bảo quản thực phẩm không bị hỏng, không chứa các tác nhân vật lý, hóa học, sinh học, hoặc tạp chất quá giới hạn cho phép, không phải là sản phẩm của động vật, thực vật bị bệnh có thể gây hại cho sức khỏe của con ngƣời. Khái niệm pháp luật về an toàn thực phẩm Và ngày 17 tháng 6 năm 2010, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XII đã thông qua Luật ATTP. Pháp luật về an toàn thực phẩm là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung do nhà nước đặt ra và bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Pháp luật về ATTP ở Việt Nam, là một bộ phận trong hệ thống pháp luật hiện hành của nƣớc ta, bao gồm các quy phạm pháp luật do nhà nƣớc ban hành hoặc thừa nhận, tham gia điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong bảo đảm an toàn thực phẩm; điều kiện bảo đảm an toàn đối với thực phẩm, sản xuất, kinh doanh thực phẩm và nhập khẩu, xuất khẩu thực phẩm; quảng cáo, ghi nhãn thực phẩm; kiểm nghiệm thực phẩm; phân tích nguy cơ đối với ATTP; phòng ngừa, ngăn chặn và khắc phục sự cố về ATTP; thông tin, giáo dục, truyền thông về ATTP; trách nhiệm quản lý nhà nƣớc về ATTP [22]. Nhƣ vậy, pháp luật ATTP là toàn bộ các quy tắc xử sự thể hiện ở các văn bản luật và dƣới luật, các thông tƣ, nghị định có liên quan điều chỉnh các quan 11
hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực ATTP. Cùng với các văn bản theo hệ thống pháp luật về an toàn thực phẩm, nhiều luật, pháp lệnh mới hoặc sửa đổi bổ sung có liên quan tới công tác quản lý ATTP cũng đƣợc ban hành. 1.1.2. Nội dung của pháp luật về an toàn thực phẩm Hệ thống pháp luật đã bảo đảm ATTP bằng việc thể chế hóa các chính sách, kế hoạch của Đảng, nhà nƣớc trong công tác bảo đảm ATTP và quy định các phƣơng tiện, biện pháp, nhân lực, để đảm bảo thực hiện các chính sách, kế hoạch đó. Chính vì thế, pháp luật trong việc bảo đảm ATTP đã trở thành một công cụ hữu hiệu để quản lý lĩnh vực này. Đặc biệt, thời gian qua pháp luật về bảo đảm ATTP ở nƣớc ta đã từng bƣớc đƣợc xây dựng và hoàn thiện, góp phần điểu chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến lĩnh vực thực phẩm. Nhìn chung có thể thấy vai trò của pháp luật trong việc bảo đảm ATTP hiện nay nhƣ sau: Thứ nhất, pháp luật quy định các quy tắc xử sự chung cho mọi ngƣời trong những hoạt động ở lĩnh vực thực phẩm. Về mặt này, pháp luật điều chỉnh khá đầy đủ những hành vi, hoạt động liên quan đến điều kiện đảm bảo ATTP; điều kiện đảm bảo chất lƣợng trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm; xuất – nhập khẩu thực phẩm; quảng cáo, ghi nhãn sản phẩm; kiểm nghiệm thực phẩm, phân tích nguy cơ đối với ATTP, phòng ngừa ngăn chặn và khắc phục sự cố về ATTP; đƣa ra những hành vi bị cấm. Ví dụ trong Luật ATTP năm 2010 đã có những quy định nhƣ: Khoản 1 Điều 10 về điều kiện chung để đảm bảo an toàn đối với thực phẩm là “đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật tƣơng ứng, tuân thủ quy định về giới hạn vi sinh vật gây bệnh, dƣ lƣợng thuốc bảo vệ thực vật, dƣ lƣợng thuốc thú y, kim loại nặng, tác nhân gây ô nhiễm và các chất khác trong thực phẩm có thể gây hại đến sức khỏe, tính mạng con ngƣời”; Điều 43 quy định về Quảng cáo thực phẩm là “Bộ trƣởng Bộ Y tế, Bộ trƣởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ trƣởng Bộ Công Thƣơng quy định cụ thể loại thực phẩm phải đăng 12