Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu tập trung đánh giá ảnh hưởng tác động của các nhân tố nội tại bên trong đến năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần Công thương Việt Nam, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm thay đổi diện mạo cạnh tranh trên thị trường và làm cơ sở bền vững trong nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần Công thương Việt Nam trong dài hạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------------------- LÊ DUY NGỌC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------------------- LÊ DUY NGỌC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRỊNH THỊ HOA MAI XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, chƣa đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của ngƣời khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của ngƣời khác đảm bảo theo đúng các quy định. Các nội dung trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách báo, thông tin đƣợc đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Tác giả luận văn Lê Duy Ngọc
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .............................................................. i DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... ii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ .............................................................. iv LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............................................................................................5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..........................................................................5 1.1.1. Một số nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của NHTM ....................................5 1.1.2. Một số nghiên cứu về các nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM .......................................................................................................................10 1.1.3. Khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu ............................................................11 1.2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM ............................13 1.2.1. Năng lực cạnh tranh của NHTM .....................................................................13 1.2.2. Các mô hình nghiên cứu về năng lực cạnh tranh ............................................14 1.2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM .........................20 1.3. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của một số NHTM........................23 1.3.1. Thực trạng nâng cao năng lực cạnh tranh của một số NHTM ........................23 1.3.2. Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho NHTM Việt Nam ..............................28 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN ..31 2.1. Thiết kế luận văn ................................................................................................31 2.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất...............................................................................33 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................34 2.3.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu ..........................................................................34 2.3.2. Phƣơng pháp phân tích và xử lý số liệu ..........................................................39
CHƢƠNG 3 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NHTM CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM ....................42 3.1. Tổng quan về năng lực cạnh tranh của NHTM Cổ phần Công thƣơng Việt Nam ...42 3.1.1. Giới thiệu khái quát về Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam ...............42 3.1.2. Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam giai đoạn 2015 - 2018 ...............................................................................46 3.2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến Năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam .......................................................................................................50 3.2.1. Thống kê mô tả................................................................................................50 3.2.2. Kết quả kiểm định thang đo ............................................................................51 3.2.3. Phân tích khám phá nhân tố (Exploratory Factor Analysis – EFA) ...............63 3.2.4. Phân tích tƣơng quan, hồi quy và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ........65 3.3. Đánh giá chung về các nhân tố ảnh hƣởng đến Năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam ........................................................................56 3.3.1 Kết quả khảo sát đánh giá chung về thực trạng năng lực cạnh tranh của VietinBank ................................................................................................................56 3.3.2. Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Năng lực thị phần và hệ thống kênh phân phối ...................................................................................................................57 3.3.3. Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Cơ sở hạ tầng ......................................58 3.3.4. Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Nguồn nhân lực ...................................59 3.3.5. Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Uy tín thƣơng hiệu ..............................60 3.3.6. Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Chất lƣợng dịch vụ ..............................61 3.3.7. Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Tính đa dạng của sản phẩm dịch vụ và năng lực marketing ....................................................................................................62 3.4. Sự khác biệt về đánh giá mức độ Năng lực cạnh tranh của VietinBank theo các nhóm nhân khẩu học .................................................................................................73 3.4.1. Sự khác biệt theo giới tính ..............................................................................74 3.4.2. Sự khác biệt theo nhóm tuổi............................................................................74 3.4.3. Sự khác biệt theo vị trí công việc hiện tại .......................................................75
3.4.4. Sự khác biệt theo trình độ học vấn (bậc học cao nhất) ...................................77 3.4.5. Sự khác biệt theo mức thu nhập trung bình ....................................................79 3.5. Thảo luận về kết quả nghiên cứu .......................................................................79 CHƢƠNG 4 ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NHTM CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM .82 4.1. Định hƣớng nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam ...................................................................................................................82 4.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần công thƣơng Việt Nam .......................................................................................................83 4.2.1. Nâng cao Chất lƣợng dịch vụ ..........................................................................83 4.2.2. Xây dựng Nguồn nhân lực chuyên nghiệp, có chất lƣợng cao .......................84 4.2.3. Nâng cao khả năng đáp ứng các sản phẩm dịch vụ của cơ sở hạ tầng tại VietinBank ................................................................................................................84 4.2.4. Định vị hình ảnh thƣơng hiệu và uy tín trên thị trƣờng ..................................85 4.3. Kiến nghị ............................................................................................................86 4.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý nhà nƣớc ..................................................86 4.3.2. Kiến nghị đối với các cơ quan liên quan khác. ...............................................92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................95 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT KÝ HIỆU DIỄN GIẢI 1 ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á 2 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc 3 NHNNg Ngân hàng nƣớc ngoài 4 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 5 OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế 6 TCTD Tổ chức tín dụng 7 WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới i
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội ndung Trang 1 Bảng 2.1 Quy trình nghiên cứu luận văn 31 2 Bảng 2.2 Các biến nghiên cứu và thang đo 37 Các chỉ số tài chính của VietinBank giai đoạn 2015- 3 Bảng 3.1 43 2018 Cơ cấu nguồn vốn huy động của VietinBank năm 2015 4 Bảng 3.2 46 – 2018 Lợi nhuận trƣớc thuế, sau thuế của VietinBank năm 5 Bảng 3.3 48 2015 – 2018 6 Bảng 3.4 Kết quả phân loại từ dữ liệu khảo sát 51 Kết quả kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha nhân tố 7 Bảng 3.5 52 Năng lực thị phần và hệ thống kênh phân phối Kết quả kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha nhân tố 8 Bảng 3.6 52 Cơ sở hạ tầng Kết quả kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha nhân tố 9 Bảng 3.7 53 Nguồn nhân lực Kết quả kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha nhân tố 10 Bảng 3.8 53 Uy tín thƣơng hiệu Kết quả kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha nhân tố 11 Bảng 3.9 54 Chất lƣợng dịch vụ Kết quả phân tích bằng hệ số Cronbach Alpha trƣớc và 12 Bảng 3.10 sau loại biến với nhân tố Tính đa dạng của sản phẩm 55 dịch vụ và năng lực marketing Kết quả kiểm định bằng hệ số Cronbach Alpha biến 13 Bảng 3.11 55 phụ thuộc Năng lực cạnh tranh 14 Bảng 3.12 Kết quả phân tích khám phá nhân tố biến độc lập 57 ii
15 Bảng 3.13 Kết quả phân tích khám phá nhân tố biến phụ thuộc 58 16 Bảng 3.14 Kết quả phân tích tƣơng quan giữa các biến nghiên cứu 59 17 Bảng 3.15 Kết quả phân tích hồi quy đa biến 60 18 Bảng 3.16 Hệ số tƣơng quan hạng Spearman 61 Kết quả khảo sát đánh giá chung về thực trạng năng lực 19 Bảng 3.17 62 cạnh tranh của VietinBank Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Năng lực thị phần 20 Bảng 3.18 63 và hệ thống kênh phân phối 21 Bảng 3.9 Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Cơ sở hạ tầng 64 22 Bảng 3.20 Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Nguồn nhân lực 65 23 Bảng 3.21 Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Uy tín thƣơng hiệu 66 24 Bảng 3.22 Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Chất lƣợng dịch vụ 67 Kết quả khảo sát đánh giá về nhân tố Tính đa dạng của 25 Bảng 3.23 71 sản phẩm dịch vụ và năng lực marketing 26 Bảng 3.24 Kết quả điểm trung bình theo nhóm giới tính 74 27 Bảng 3.25 Kết quả kiểm định t test theo nhóm giới tính 74 28 Bảng 3.26 Kết quả phân tích phƣơng sai theo nhóm tuổi 75 Kết quả phân tích so sánh khác biệt đa nhóm bằng 29 Bảng 3.27 75 Bonferroni theo nhóm tuổi 30 Bảng 3.28 Kết quả phân tích phƣơng sai theo vị trí công việc hiện tại 76 Kết quả phân tích so sánh khác biệt đa nhóm bằng 31 Bảng 3.29 77 Bonfferroni theo vị trí công việc hiện tại 32 Bảng 3.30 Kết quả phƣơng sai phân theo trình độ học vấn 78 Kết quả phân tích so sánh đa nhóm bằng Bonferroni 33 Bảng 3.31 78 theo trình độ học vấn Kết quả phân tích phƣơng sai theo mức thu nhập trung 34 Bảng 3.32 79 bình iii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ STT Hình Nội ndung Trang Các yếu tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của 1 Hình 1.1 9 NHTM VN Các yếu tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của 2 Hình 1.2 11 công ty CTTC 3 Hình 1.3 Lý thuyết giá trị hỗn hợp (TMX) 16 4 Hình 1.4 Mô hình khả năng cạnh tranh 17 5 Hình 1.5 Mô hình khả năng cạnh tranh 18 6 Hình 1.6 Mô hình của M.Porter 19 7 Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu 32 8 Hình 2.2 Mô hình nghiên cứu đề xuất 33 9 Hình 3.1 Mô hình cơ cấu tổ chức của VietinBank 45 Tổng nguồn vốn huy động của VietinBank giai đoạn 10 Hình 3.2 46 2015 – 2018 11 Hình 3.3 ROA, ROE của VietinBank giai đoạn 2015- 2018 47 Tỷ lệ an toàn vốn của VietinBank giai đoạn 2015 – 12 Hình 3.4 48 2018 13 Hình 3.5 Đồ thị phân phối của phần dƣ biến phụ thuộc 68 14 Hình 3.6 Đồ thị P – P Plot 69 15 Hình 3.7 Đồ thị phân tán phần dƣ chuẩn hóa và phần dƣ dự báo 70 16 Hình 3.8 Mối quan hệ giữa các biến nghiên cứu trong mô hình 81 iv
LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu Chủ đề năng lực cạnh tranh của NHTM Việt Nam đã, đang và tiếp tục là vấn đề thời sự, thu hút đƣợc sự quan tâm lớn cả từ góc độ nghiên cứu, xây dựng và điều hành chính sách, quản trị và điều hành kinh doanh ngân hàng,...Nhìn lại trong những năm gần đây, kể từ khi triển khai thực hiện thực hiện Luật các tổ chức tín dụng ban hành năm 2010 có hiệu lực từ đầu năm 2011 và văn bản sửa đổi, và các quy định về hoạt động ngân hàng định hƣớng tiêu chuẩn Basel II, cùng với cam kết mở cửa thị trƣờng dịch vụ tài chính gia nhập tổ chức thƣơng mại thế giới WTO và các hiệp định thƣơng mại khu vực, hoạt động ngân hàng ở nƣớc ta ngày càng sôi động trong môi trƣờng cạnh tranh ngày càng gay gắt của các loại hình tổ chức tín dụng. Để tồn tại và phát triển đƣợc, các tổ chức tín dụng luôn phải liên tục và không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh trong quá trình hoạt động, mở cửa thị trƣờng dịch vụ tài chính, hội nhập kinh tế quốc tế. Là một trong những ngành đi tiên phong về mở cửa thị trƣờng và hội nhập quốc tế, với số lƣợng ban đầu chỉ có 4 NHTM nhà nƣớc hoạt động rất hạn chế về quy mô tài chính, dịch vụ đến nay đã phát triển rất nhanh về số lƣợng tổ chức tín dụng, quy mô tài chính và khả năng hoạt động. Về mặt cấu trúc cũng rất đa dạng về hình thức sở hữu (nhà nƣớc, hợp tác xã, liên doanh, 100% vốn nƣớc ngoài, cổ phần) và đa dạng hóa về loại hình (NHTM, ngân hàng phát triển, ngân hàng hợp tác xã, ngân hàng chính sách xã hội, chi nhánh ngân hàng nƣớc ngoài, ngân hàng 100% vốn nƣớc ngoài, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô). Đến nay, năng lực cạnh tranh của nhiều NHTM Việt Nam đã đƣợc nâng cao. Hệ thống Ngân hàng Việt Nam đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tiến trình đổi mới và phát triển nền kinh tế. Song đứng trƣớc yêu cầu đặt ra trong thực tiễn việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam luôn đòi hỏi phải có các giải pháp đồng bộ trong tất cả các hoạt động ngân hàng gồm: cấp tín dụng, huy động vốn và cung cấp dịch vụ thanh toán. 1
Hiện nay, Việt Nam chính thức bắt đầu thực hiện các cam kết quốc tế về mở cửa thị trƣờng dịch vụ tài chính và áp lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng bắt đầu xuất hiện, gia tăng đáng kể. Trong những năm qua các tổ chức trung gian tài chính và đông đảo các doanh nghiệp đều đã chủ động tìm kiếm, nghiên cứu,thực hiện nhiều biện pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh trƣớc yêu cầu hội nhập. Vì vậy, nghiên cứu những vấn đề cơ bản để nâng cao năng lực cạnh tranh hội nhập quốc tế của hệ thống NHTM vẫn tiếp tục và luôn có tính cấp bách đặt ra trong thực tiễn ở nƣớc ta hiện nay. NHTM cổ phần công thƣơng Việt Nam (VietinBank) là một trong số các NHTM cổ phần nhà nƣớc có quy mô dẫn đầu thị trƣờng, có mạng lƣới hoạt động rộng trong toàn quốc, có cổ đông chiến lƣợc nƣớc ngoài là các Tập đoàn, tổ chức Tài chính Ngân hàng lớn trên thế giới, trong đó phải kể đến Tập đoàn MUFG Bank, Ltd đến từ Nhật Bản, sở hữu 19,73% cổ phần. Mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các định chế tài chính hàng đầu trên thế giới sẽ tạo điều kiện cho VietinBank mở rộng quan hệ quốc tế, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trƣờng trong nƣớc, cũng nhƣ khu vực và trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, với vai trò là đơn vị dẫn dắt thị trƣờng ngành, VietinBank đã và đang tích cực thực hiện đề án cơ cấu lại với nhiều giải pháp đồng bộ để nâng cao năng lực cạnh tranh vƣơn tầm khu vực và hội nhập quốc tế. Mục tiêu của VietinBank là tiếp tục chiến lƣợc phát triển bền vững, nâng cao uy tín và vị thế trên thị trƣờng, cụ thể nhƣ cơ cấu lại tổ chức và bộ máy quản trị điều hành, mở rộng thêm mạng lƣới hoạt động kinh doanh, tái định vị lại vị thế thƣơng hiệu. VietinBank tích cực vận động thay đổi bộ nhận diện hành vi văn phòng công sở theo không gian mới mà trong đó đặt khách hàng là trọng tâm trong mọi hoạt động của ngân hàng; luôn hƣớng tới khách hàng, thay đổi mô hình chất lƣợng dịch vụ, nâng cao năng lực quản trị rủi ro, đa dạng hóa sản phẩm huy động vốn, nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực,....Do vậy, đứng trƣớc những thách thức và cơ hội mới trong giai đoạn ứng dụng công nghệ 4.0 nhƣ hiện nay, khi mà khách hàng ngày càng trở nên thông minh hơn, VietinBank cần thiết phải có những giải pháp thiết thực nhất, phù hợp sát với 2
thực tiễn hơn, kỳ vọng mang lại hiệu quả chính sách cao hơn để nâng cao năng lực cạnh tranh trên cơ sở cải thiện các yếu tố nội tại bên trong hoạt động kinh doanh của mình. Xuất phát từ yêu cầu cấp thiết đó, luận văn chọn đề tài: “Nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của luận văn. Nội dung của luận văn tập trung phân tích và tìm hiểu ảnh hƣởng của các nhân tố bên trong thuộc về nội lực, giá trị cốt lõi về năng lực cạnh tranh của VietinBank, trên cơ sở phân tích kết quả nghiên cứu đề xuất một số giải pháp góp phần thay đổi diện mạo năng lực cạnh tranh của VietinBank trên thị trƣờng. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu Trong giới hạn luận văn này, nghiên cứu tập trung đánh giá ảnh hƣởng tác động của các nhân tố nội tại bên trong đến năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần Công thƣơng Việt Nam, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm thay đổi diện mạo cạnh tranh trên thị trƣờng và làm cơ sở bền vững trong nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần Công thƣơng Việt Nam trong dài hạn. 2.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về năng lực cạnh tranh và các nhân tố nội tại ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM. - Nghiên cứu kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của một số NHTM để rút ra bài học cho VietinBank nói riêng, cho các NHTM Việt Nam nói chung. - Phân tích thực trạng và đánh giá năng lực cạnh tranh củaVietinBank thông qua ảnh hƣởng của các yếu tố nội tại (các yếu tố nội lực) nhằm làm rõ những điểm mạnh, điểm yếu về năng lực cạnh tranh của VietinBank hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao năng lực cạnh tranh của VietinBank trên thị trƣờng Việt Nam cũng nhƣ trong khu vực. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng: Các nhân tố nội tại ảnh hƣởng đến Năng lực cạnh tranh của VietinBank 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi về không gian: Nghiên cứu giới hạn nội dung đánh giá tài chính tại VietinBank thông qua các báo cáo tài chính đã đƣợc kiểm toán. Ngoài ra, khảo sát đƣợc thực hiện chọn mẫu thuận tiện tại một số chi nhánh trên địa bàn Hà Nội, Bắc Ninh, Phú Thọ. Phạm vi về thời gian: Tập trung tổng hợp thông tin tài chính của VietinBank vào các năm từ 2015 đến 2018 Phạm vi về nội dung: Năng lực cạnh tranh của VietinBank trên thị trƣờng Việt nam trong xu thế hội nhập quốc tế và các yếu tố nội tại ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của VietinBank. 4. Câu hỏi nghiên cứu - Tác động của các nhân tố nội tại ảnh hƣởng đến Năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam nhƣ thế nào? - Có những giải pháp gì nhằm nâng cao hơn nữa năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam? 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn Chƣơng 3: Nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam Chƣơng 4: Định hƣớng và một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam 4
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Một số nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của NHTM Hiện nay, nhiều nghiên cứu tiếp cận với vấn đề năng lực cạnh tranh nhƣ một hiện tƣợng kinh tế vĩ mô và cố gắng phân tích khám phá các nhân tố tác động đến năng lực cạnh tranh trên cả phƣơng diện vi mô và vĩ mô. Cụ thể nhƣ sau: Đề tài nghiên cứu “Competition, Growth, and Performance in the Banking Industry” của tác giả Bert Scholtens công bố năm 2000, đã trình bày các nội dung về cạnh tranh, tăng trƣởng và hiệu quả của ngành ngân hàng. Nghiên cứu tập trung phân tích và chứng minh rằng tồn tại mối liên hệ giữa cấu trúc thị trƣờng cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của ngành ngân hàng bằng phƣơng pháp phân tích ổn định có giới hạn (extreme bounds analysis). Đề tài nghiên cứu “The Effects of Competition from Large, Multimarket Firms on the Performance of Small, Single-Market Firms: Evidence from the Banking Industry” của nhóm tác giả Allen N.Berger và Loretta J.Mester công bố năm 2005, đã nghiên cứu về sự thay đổi hiệu quả của hệ thống ngân hàng Mỹ do sự thay đổi về các yếu tố kỹ thuật, cạnh tranh và qui định của Chính phủ. Nghiên cứu đã cho thấy trong giai đoạn 1982-2000, tiến bộ công nghệ đã cải thiện hiệu suất của các NHTM lớn, hoạt động đa quốc gia so với các NHTM nhỏ, hoạt động đơn lẻ, đặc biệt là các ngân hàng tham gia vào quá trình sát nhập, có sự gia tăng lợi nhuận bằng cách gia tăng các dịch vụ cao cấp. Điều này xuất phát từ việc tiến bộ công nghệ cho phép các NHTM lớn, hoạt động đa quốc gia cạnh tranh hiệu quả hơn so với các NHTM nhỏ, hoạt động đơn lẻ, thị trƣờng nhỏ trong những thập niên 80-90 của thế kỷ trƣớc, kết quả nghiên cứu phù hợp với giả thuyết hiệu quả và kinh nghiệm của tác giả. Đồng thời, tác giả cũng phân tích sự khác biệt của mức độ tiến bộ công 5
nghệ thông qua quy mô theo hiệu ứng địa lý, và tác động đƣợc phản ánh đến hiệu suất của các NHTM nhỏ, hoạt động đơn lẻ thông qua so sánh doanh thu - chi phí. Đề tài nghiên cứu “Business effectiveness of bank system in North Europe” của nhóm tác giả Kunt và Huizinga công bố năm 2013, đã nghiên cứu các vấn đề liên quan tới hoạt động kinh doanh của các ngân hàng tại Bắc Âu. Tác giả dựa trên cơ sở lý luận về “lợi thế cạnh tranh” của Michael E.Porter (1985) giải thích hiện tƣợng thƣơng mại quốc tế dƣới giác độ cạnh tranh và vai trò nổi bật của doanh nghiệp. Theo lý thuyết, của cải nhiều hay ít là do năng suất quyết định và năng suất phụ thuộc vào môi trƣờng cạnh tranh. Nghiên cứu của nhóm tác giả đã cho thấy hiệu quả kinh doanh của ngân hàng bị tác động bởi nhiều yếu tố nhƣ: đặc điểm kinh doanh của ngân hàng, điều kiện kinh tế vĩ mô, quy mô tài sản của ngân hàng, đặc biệt quy mô vốn chủ sở hữu càng lớn sẽ cho thấy sức mạnh của ngân hàng, đồng thời đa dạng hóa đƣợc hoạt động của các ngân hàng… và có điều kiện để làm tăng lợi nhuận cho các ngân hàng, là cơ sở thúc đẩy sức cạnh tranh của ngân hàng. Cùng trên cơ sở lý luận về lợi thế cạnh tranh của Michael E.Porter (1985), đề tài nghiên cứu “The effects of reform on Chinas bank structure and performance” của các tác giả Xiaoqing và Heffernan công bố năm 2009, cho thấy chất lƣợng quản lý của ngân hàng sẽ ảnh hƣởng đến kết quả hoạt động của các ngân hàng, chất lƣợng quản lý thông qua chính sách, kế hoạch, chiến lƣợc phát triển ngân hàng. Và đề tài nghiên cứu “How do service quality perceptions contribute in satisfying Banking Customers” của các tác giả Malik và Hamilton, công bố năm 2011, đã chỉ ra rằng sự lành mạnh trong kinh doanh của ngân hàng càng lớn, tỷ suất sinh lời trên tài sản càng cao cho thấy khả năng tài chính của ngân hàng đó sẽ tốt hơn, quản lý vốn hiệu quả sẽ làm cho hiệu quả kinh doanh cao hơn, dẫn đến khả năng tài chính phát triển tốt hơn, giúp cho định vị hình ảnh và năng lực cạnh tranh của ngân hàng trên thị trƣờng. Đề tài nghiên cứu “Competitive conditions in the Central and Eastern European banking systems” của Manthos D. Delis và cộng sự công bố năm 2008, đã trình bày các nội dung về các điều kiện cạnh tranh trong điều kiện thực tiễn tại 6
một số ngân hàng tại Trung và Đông Âu. Kết quả nghiên cứu áp dụng mô hình của Panzar and Rosse (1987) trên mẫu dữ liệu của các ngân hàng giai đoạn 1999-2006 đã khẳng định một lần nữa rằng: kết quả kinh doanh của ngân hàng chịu tác ảnh hƣởng của các điều kiện kinh tế và cấu trúc tài chính vĩ mô. Đồng thời, nhiều nghiên cứu khác đƣợc tiến hành ở nhiều nƣớc trên thế giới tập trung vào lĩnh vực năng suất và từ năng suất có thể phân tích về năng lực cạnh tranh thông qua các chỉ tiêu năng suất. Tóm lại, có thể thấy rằng, các nghiên cứu của các học giả nƣớc ngoài hầu hết đều lựa chọn cách tiếp trên cơ sở vận dụng mô hình kinh tế lƣợng, hàm sản xuất để đo lƣờng các nhân tố tác động đến năng suất của công ty hay của ngành. Từ kết quả nghiên cứu mối quan hệ giữa năng suất với các yếu tố đầu vào có tác động đến năng suất, đã đi đến lập luận về tác động của nó đến hiệu quả và cạnh tranh ở mức độ doanh nghiệp và mức độ ngành. Bên cạnh đó, năng lực cạnh tranh là một vấn đề nghiên cứu đƣợc nhiều học giả và nhà nghiên cứu trong nƣớc quan tâm phân tích, xây dựng khung lý thuyết và ứng dụng trong thực tiễn kinh doanh của nhiều đơn vị. Cụ thể, một số đề tài luận án tiến sĩ đã bảo vệ thành công và đƣợc công bố viết về năng lực cạnh tranh của NHTM Việt Nam và lĩnh vực tài chính ngân hàng, nhƣ sau: Luận án tiến sĩ "Nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần quốc tế trên thị trƣờng Việt nam" của tác giả Nguyễn Tú bảo vệ năm 2015 tại trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả luận án đã đã nghiên cứu hoạt động của hệ thống NHTM Việt nam trên một số các chỉ tiêu tài chính và tổng hợp thành 4 nhóm tiêu chí để đo lƣờng năng lực cạnh tranh, bao gồm: Sức mạnh nội tại; sản phẩm dịch vụ; khách hàng, thị phần và thƣơng hiệu; lợi nhuận. Luận án tiến sĩ "Lý thuyết cấu trúc cạnh tranh ngành với việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam hiện nay" của tác giả Đoàn Việt Dũng bảo vệ năm 2014, tại trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả luận án đã hệ thống hóa lý luận về năng lực cạnh tranh để đƣa ra quan điểm chung về cạnh tranh là quá trình kinh tế mà các chủ thể kinh tế ganh đua, tìm mọi biện pháp để chiếm lĩnh thị trƣờng để nâng cao vị thế của mình. Bên cạnh đó, luận án sử dụng số liệu thực tế giai đoạn 7
2008- 2013 để làm sáng tỏ các lực lƣợng quyết định mức độ cạnh tranh trong ngành Ngân hàng tại Việt Nam nhƣ: mức độ cạnh tranh của các đối thủ hiện tại của các NHTM Việt Nam, mối đe dọa của ngƣời gia nhập thủ tiềm năng, mối đe dọa của các sản phẩm thay thế và sức mạnh của ngƣời mua Luận án tiến sĩ "Đầu tƣ nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam" của tác giả Đỗ Thị Tố Quyên bảo vệ năm 2014, tại trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả luận án đã chỉ ra nội dung đầu tƣ, cơ cấu sử dụng vốn đầu tƣ phụ thuộc vào chiến lƣợc cạnh tranh, công cụ cạnh tranh của mỗi ngân hàng. Luận án đã xây dựng quy trình và hệ thống các chỉ tiêu đánh giá kết quả, hiệu quả đầu tƣ nâng cao năng lực cạnh tranh tại NHTM. Các chỉ tiêu này phản ánh mối quan hệ chặt chẽ giữa đầu tƣ với năng lực cạnh tranh và đƣợc xác định tùy thuộc vào chiến lƣợc cạnh tranh của ngân hàng tại mỗi giai đoạn. Tuy nhiên, tác giả tập trung vào nghiên cứu góc độ đầu tƣ cho nâng cao năng lực cạnh tranh của một NHTM. Luận án tiến sĩ “Năng lực cạnh tranh của chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Long An trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế" của tác giả Nguyễn Kim Thài, bảo vệ tại Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh năm 2012. Tác giả tập trung nghiên cứu toàn diện các khía cạnh về năng lực cạnh tranh và phạm vi chỉ là năng lực cạnh tranh của một chi nhánh NHTM nhà nƣớc. Công trình nghiên cứu “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam” của tác giả Đặng Hữu Mẫn đăng trên tạp chí Khoa học (Đại học Đà Nẵng) số 5.40 (2010). Nghiên cứu này đã đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam dựa trên cơ sở phân tích các năng lực bộ phận ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM nhƣ: Năng lực tài chính, năng lực thị phần, năng lực cạnh tranh về nguồn nhân lực, năng lực cạnh tranh về công nghệ, năng lực cạnh tranh về hệ thống kênh phân phối, Năng lực cạnh tranh về mở rộng và phát triển dịch vụ, Năng lực cạnh tranh về thƣơng hiệu. Từ đó, tác giải đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam trong thời gian tới. Cụ thể, mô hình nghiên cứu của tác giả nhƣ sau 8
Hình 1.1: Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM VN (Nguồn: Đặng Hữu Mẫn, 2010) Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trong nƣớc và quốc tế về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại đã đi đến thống nhất ở một số điểm sau: - Vấn đề cạnh tranh ngân hàng là phản ánh tổng thể một môi trƣờng cạnh tranh đặc biệt giữa các đơn vị kinh doanh tiền tệ với mức độ khác biệt về sản phẩm thấp, tốc độ sao chép nhanh, mức độ rủi ro cao, chịu sự điều tiết rất lớn của chính sách tài chính, tiền tệ của chính phủ. Trong điều kiện toàn cầu hóa, hội nhập, cạnh tranh giữa các ngân hàng thƣơng mại càng trở lên gay gắt hơn đòi hỏi ngân hàng thƣơng mại nào cũng phải chú trọng nâng cao năng lực cạnh tranh. - Để cạnh tranh thắng lợi cần phải nâng cao năng lực toàn diện phù hợp với môi trƣờng cạnh tranh, coi trọng năng lực tài chính, chất lƣợng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực quản lý, công nghệ ngân hàng, mạng lƣới, chủng loại và chất lƣợng sản phẩm. Môi trƣờng cạnh tranh nhấn mạnh khuôn khổ pháp lý và đối thủ cạnh tranh. - Các tác giả đều thống nhất ở 3 phƣơng thức: Tự ngân hàng thƣơng mại nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua phát huy điểm mạnh cốt lõi và khắc phục điểm còn yếu kém, hệ thống ngân hàng phải đƣợc tổ chức tốt để có thị trƣờng tài chính lành mạnh, vai trò to lớn của chính phủ trong hỗ trợ ngân hàng thƣơng mại nâng cao năng lực cạnh tranh. 9
1.1.2. Một số nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM Luận án tiến sĩ "Nâng cao năng lực cạnh tranh của các công ty chứng khoán Việt Nam" của tác giả Nguyễn Duy Hùng, bảo vệ năm 2016 tại trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả luận án đã vận dụng mô hình đánh giá các yếu tố nội bộ của Thompson và Strickland (2001) để xác định hệ thống 07 yếu tố bên trong tác động đến năng lực cạnh tranh của các công ty chứng khoán Việt Nam, bao gồm yếu tố về tiềm lực tài chính; vốn trí tuệ; chất lƣợng sản phẩm; trình độ công nghệ; chất lƣợng dịch vụ; thƣơng hiêu, uy tín và hoạt động xúc tiến; mạng lƣới hoạt động. Luận án đã lƣợng hóa đƣợc mức độ ảnh hƣởng của từng yếu tố bên trong tới năng lực cạnh tranh của các công ty chứng khoán Việt Nam. Từ đó tác giả đƣa ra giải pháp tƣơng ứng liên quan đến nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty chứng khoán Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh tự do hoá thị trƣờng chứng khoán. Luận án tiến sĩ "Nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam" của tác giả Hoàng Nguyên Khai bảo vệ năm 2016 tại trƣờng Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả luận án đã đƣa ra quan điểm năng lực cạnh tranh của ngân hàng là: “Năng lực cạnh tranh của NHTM là khả năng kiểm soát các điều kiện kinh doanh thuận lợi của ngân hàng so với NHTM và tổ chức tài chính khác trong một môi trƣờng nhất định nhằm thu đƣợc lợi nhuận tối đa”; đồng thời đã xây dựng các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM cụ thể nhƣ: Năng lực tài chính; Năng lực về sản phẩm dịch vụ; Trình độ công nghệ ngân hàng; Nguồn nhân lực và năng lực quản trị điều hành; Thị phần và tốc độ tăng trƣởng thị phần của NHTM. Luận án cũng tập trung làm rõ các nhân tố tác động đến năng lực cạnh tranh của NHTM bao gồm: Chất lƣợng dịch vụ; Nỗ lực xúc tiến bán hàng; Công nghệ; Giá bán (phí dịch vụ). Luận án tiến sĩ “Năng lực cạnh tranh của các công ty cho thuê tài chính tại TP.Hồ Chí Minh” của tác giả Hoàng Thị Thanh Hằng bảo vệ năm 2012 tại trƣờng Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả luận án đã phác hoạ bức tranh toàn cảnh hoạt động của các công ty cho thuê tài chính có trụ sở chính đóng trên địa 10