luận văn: Xây dựng mô hình quản lý khai thác khu du lịch Chùa Hương

Chia sẻ: Truong Dinh TAM | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chùa Hương! hai tiếng ấy dường như đã quá đỗi gần gũi mà thiêng liêng với tất thảy mỗi người Việt Nam, để rồi: "Chẳng đi thì nhớ thì thương Ra đi mến cảnh chùa Hương không về" Nhưng Hương Sơn không chỉ là một chốn non kỳ thuỷ tú, là danh thắng biệt chiếm "nhất Nam thiên

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: Xây dựng mô hình quản lý khai thác khu du lịch Chùa Hương

LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Xây d ng mô hình qu n lý khai thác khu du l ch Chùa Hương.” 1
L I NÓI U Chùa Hương! hai ti ng y dư ng như ã quá i g n gũi mà thiêng liêng v i t t th y m i ngư i Vi t Nam, r i: "Ch ng i thì nh thì thương Ra i m n c nh chùa Hương không v " Nhưng Hương Sơn không ch là m t ch n non kỳ thu tú, là danh th ng bi t chi m "nh t Nam thiên". Mà nơi ây còn là c i ngu n c a các tín ngư ng dân gian, là cõi tâm linh huy n o, m t trong nh ng trung tâm l n nh t c a Ph t giáo Vi t Nam ương i. Theo như Ph t tích còn lưu l i cho n nay thì ây là nơi lưu d u c Quan Th Âm B Tát ng thân làm công chúa Di u Thi n con vua Di u Trang Vương ã t y b i tr n t i su i Gi i Oan r i tu hành c o t i Hương Tích B o ng, tr thành bà m lư ng, bao dung cho m i sinh linh mà ngày nay linh tư ng c a ngư i còn lưu l i nơi ây mà dân gian v n g i là Bà Chúa Ba. Theo nh ng tư li u l ch s cho th y chùa Hương có th ã ra i t th i Lê Thánh Tông niên hi u Quang Thu n th 8 (1476). Khi i tu n phú phương Nam ngài ã ngh ch n này và cho n khi Tĩnh ô vương Tr nh Sâm xa giá n ây vào năm Canh D n (1770) thìông ã kh ng nh ây chính là "Nam Thiên nh t ng" và cho t c vào c a ng dòng ch này. r i cùng v i t o hoá, con ngư i ã góp công cho chùa Hương tr thành m t qu n th ki n trúc nguy nga tráng l gi a ngàn non mà có "cao ch t ng t m y toà c soái". Nhưng áng ti c thay, tr i qua bao dâu b thăng tr m gi c ngo i xâm bao l n gây binh l a can qua, xoá i bao công trình tú l . Nhưng không vì th mà "Hương Tích" ng t hương thơm, ngư c l i hàng năm chùa Hương v n r ng m thi n môn ón hàng ch c v n chúng Ph t t hành hương v t ph t. T o ra m t l h i tôn giáo l n và kéo dài b c nh t nư c Nam ta và cũng là l h i dài hi m th y trên th gi i. ây chính là cơ h i l n cho ngành du l ch nư c nhà, vì th t nhi u năm nay khu danh th ng di tích Hương Sơn ã ư c ưa vào khai thác ph c v ngành du l ch, là m t trong nh ng a ch quan tr ng trên b n du l ch Vi t Nam. Tuy nhiên cũng 2
như h u h t các i m du l ch khác, nhi u ti m năng c a khu danh th ng Hương sơn chưa ư c khai thác ho c khai thác chưa úng m c, nhi u giá tr v tín ngư ng, tâm linh, kh o c h c, dân t c h c… còn chưa ư c bi t n. Trong khi ó, nhi u v n t ra ã m c báo ng. Vì v y, tài “Xây d ng mô hình qu n lý khai thác khu du l ch Chùa Hương” là m t tài m i m và có nhi u ý nghĩa th c ti n. Qua ó ngư i vi t mu n góp m t cái nhìn nh bé cho s phát tri n c a khu danh th ng này trong quá trình chu n b cho vi c ngh tr thành di s n văn hoá th gi i. Cũng nhân ây, ngư i vi t xin g i l i c m ơn chân thành n Ti n sĩ Tr n Nh n, các th y cô giáo thu c trư ng i h c Văn hoá Hà N i, S du l ch Hà Tây, Ban t ch c l h i chùa Hương, Ban qu n lý thư vi n qu c gia – TT Thông tin Khoa h c Xã H i và Nhân văn, các cơ quan t p th và cá nhân ã giúp tôi hoàn thành khoá lu n này 3
A. PH N M U. 1. LÝDOCH N TÀI. Ngày nay, cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t hi n i cũng như n n kinh t trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng, du l ch ã tr thành m t nhu c u không th thi u ư c trong cu c s ng con ngư i. Trong xu th m i, v i mong mu n hi u bi t v văn hoá, nâng cao dân trí, ti p n i truy n th ng thì ni m khát khao ư c i du l ch tìm hi u và t n m t ch ng ki n các di tích l ch s , các phong c nh h u tình ngày càng m nh m hơn. ây cũng chính là m t ng l c ch y u thúc y du l ch phát tri n. Du l ch Vi t Nam v i kh u hi u “ Vi t Nam - i m n c a thiên niên k m i” s c g ng t o ư c các s n ph m du l ch có ch t lư ng cao v a mang tính dân t c, v a mang tính hi n i, có s c h p d n l n i v i du khách trong và ngoài nư c. Du l ch Hà Tây cũng không n m ngoài gu ng máy ó. c bi t, Chùa Hương là m t trong nh ng tài s n du l ch vô giá c a Hà Tây nói riêng và c a Vi t Nam nói chung. ây là m t qu n th di tích và danh lam th ng c nh n i ti ng, bao g m m t h th ng hang ng, n chùa xen l n trong r ng núi, hoa lá c cây m t vùng văn hoá c s c v i các l h i và phong t c n p s ng sinh ho t c trưng c a làng quê Vi t Nam. ây còn là mi n tc a o Ph t v i nhi u truy n thuy t mang ý nghĩa tôn giáo c bi t là l h i chùa Hương có s c h p d n c bi t v i ngư i dân Vi t m i mi n t nư c. Có th nói, khu Du l ch th ng c nh chùa Hương là m t b c tranh “ sơn thu h u tình” r t ep, r t nên thơ do thiên nhiên và con ngư i t o d ng. Ch ng th Chùa Hương ã ư c thi sĩ T n à phác h a b ng b n câu thơ : “ Chùa Hương tr i i m l i tr i tô M t b c tranh tình tr i m y thu Xuân l i xuân i không d u v t Ai v ai nh v n thơm tho” Theo Quy ho ch t ng th phát tri n Vi t Nam nói chung và Quy ho ch t ng 4
th phát tri n Du l ch Hà Tây nói riêng th i kì 1995 ( 2010 ã xác nh Chùa Hương là i m Du l ch quan tr ng cóý nghĩa qu c gia và Qu c t khu Du l ch B c B . Do cách Hà N i không xa và tương i thu n l i trong giao thông, chùa Hương là m t trong nh ng i m du khách qu c t quan tâm hàng u khi t chân n th ô Hà N i. Tuy nhiên, vi c khai thác các ho t ng du l ch Chùa Hương th c s v n chưa tương x ng v i nh ng ti m năng to l n v tài nguyên nhân văn và t nhiên c a khu v c. Trong nh ng năm g n ây ã xu t hi n nhi u v n c n quan tâm nghiên c u m t cách nghiêm túc trư c nh ng th c tr ng ang t ra iv iv n phát tri n c a khu du l ch. M t trong nh ng v n b c xúc kìm hãm s phát tri n c a Chùa Hương là cho n nay khu Du l ch th ng c nh chùa Hương v n chưa tìm ư c mô hình qu n lý phù h p làm cơ s cho s phát tri n c a khu v c. Vi c xây d ng m t mô hình qu n lý khai thác tài nguyên khu Du l ch chùa Hương là m t yêu c u c p thi t mang ý nghĩa lý lu n và th c ti n cao không ch i v i s phát tri n c a du l ch Hà Tây mà còn góp ph n tích c c cho s nghi p phát tri n kinh t - xã h i c a a phương. Ngoài ra, s phát tri n b n v ng c a khu Du l ch th ng c nh chùa Hương còn áp ng ư c yêu c u chi n lư c, phát tri n trung tâm Du l ch Hà N i và ph c n, cũng như c a vùng B c B và Du l ch c nư c. V i nh ng lý do trên, ư c s giúp t n tình c a TS. Tr n Nh n cùng các th y cô giáo khoa Văn hoá du l ch trư ng H Văn Hoá, ban lãnh o, các chuyên viên t i S du l ch Hà Tây em ã m nh d n ch n v n : “ Xây d ng mô hình qu n lý khai thác khu du l ch Chùa Hương” làm tài nghiên c u cho khoá lu n t t nghi p c a mình. 2. ITƯ NG, PH MVINGHIÊNC U. - i tư ng: Mô hình qu n lý khai thác tài nguyên khu Du l ch - th ng c nh – l h i chùa Hương. - Ph m vi nghiên c u: + V không gian lãnh th : tài có gi i h n ph m vi nghiên c u trong khu 5
v c a bàn xã Hương Sơn và các xã li n k , và m t s c i m chung khu v c huy n M c. Nhưng ch y u t p trung vào khu di tích th ng c nh, l h i chùa Hương c bi t là m t s khu quan tr ng như n Trình, ng Hương Tích... + V th i gian : Phân tích d a trên cơ s s li u theo báo cáo t ng k t các năm 1997 n năm 2003 và d báo phát tri n toàn khu n năm 2010 + N i dung: Mô hình qu n lý hi n t i và gi i pháp cho tương lai. 3. M CTIÊUNGHIÊNC U. - M c tiêu chung: Xây d ng m t mô hình qu n lý t i ưu cho khu Du l ch chùa Hương phù h p v i v trí ti m năng phát tri n, tr thành khu Du l ch Văn hoá có s c h pd n c bi t c a Hà Tây nói riêng và c a trung tâm Du l ch Hà N i và ph c n nói chung. - M c tiêu c th : + ánh giá úng ti m năng c a khu Du l ch chùa Hương + Nghiên c u xem xét hi n tr ng phát tri n chùa Hương (1997 - 2003) c bi t là nh ng mô hình t ch c qu n lý khai thác tài nguyên khu Du l ch chùa Hương, tìm ra nh ng m t ã t ư c c n phát huy và nh ng m t h n ch t n t i c n kh c ph c. + xu t m t mô hình qu n lý khai thác m i cho khu Du l ch chùa Hương nh m kh c ph c nh ng h n ch n s phát tri n du l ch, phát huy ư c ti m năng, l i th có th phát tri n a d ng và b n v ng. 4. PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNC U. Nh m th c hi n nh ng m c tiêu ã t ra trên trong quá trình th c hi n tuỳ theo t ng giai o n công vi c khác nhau, các phương pháp ư c s d ng thích h p bao g m các phương pháp sau: Duy v t l ch s , duy v t bi n ch ng, phương pháp thu nh p s li u (th c p, sơ c p), phương pháp kh o sát th c a, th ng kê, phân tích, t ng h p. 5. K TC UC A TÀI. Ngoài ph n m u và k t lu n tài nghiên ư c b c c làm 3 chương: Chương 1: Khái quát v khu Du l ch chùa Hương. 6
Chương 2: Th c tr ng phát tri n Du l ch và t ch c qu n lý khai thác tài nguyên khu Du l ch chùa Hương. Chương 3: M t s ki n ngh xây d ng mô hình qu n lý khai thác tài nguyên khu Du l ch chùa Hương. B. PH N N I DUNG. CHƯƠNG I. KHÁIQUÁTV KHU DUL CHCHÙA HƯƠNG. 1.1. V TRÍ ALÝC AKHU DUL CHCHÙA HƯƠNG. Khu Du l ch th ng c nh chùa Hương bao g m phân gi i hành chính c a 4 xã Hương Sơn, An Ti n, Hùng Ti n và An Phú thu c huy n M c t nh Hà Tây, v i di n tích 5131 ha. Khu Du l ch chùa Hương n m trong to a lý t 20029' n 20024' vĩ B c và 105041' kinh ông. Phía Nam giáp t nh Nam Hà, phía B c và ông thu c t nh Hà Tây, phía Tây giáp t nh Hoà Bình. Khu Du l ch th ng c nh chùa Hương cách Hà N i v phía Tây- Nam kho ng 60km. 1.2. I UKI NDÂNS VÀL CHS . 1.2.1. Dân s . Khu Du l ch Hương Sơn n m ngay trong khu dân cư bao g m 4 xã Hương Sơn, An Ti n, Hùng Ti n, An Phú. Trong ó Hương Sơn là xã ông dân cư nh t v i g n 7000 h có 32.210 nhân kh u. ây là vùng t nông nghi p nên nhân dân ch y u s ng b ng ngh nông. Khi vào h i nhân dân trong vùng t p chung ch y u là ph c v khách du l ch. Nhân dân xã Y n Vĩ ch y u s ng b ng ngh chèo ò còn các xã khác ch y u là bán hàng lưu ni m ho c gánh hàng thuê cho khách. 1.2.2. L ch s chùa Hương. Theo Ph t Tho i thì ây là nơi c Quan Th Âm B Tát tu hành c o. 7
B Tát ã ng thân làm công chúa Di u Thi n, con vua Di u Trang Vương nư c Hưng Lâm, tu hành trong 9 năm trong ng Hương Tích. Khi c o r i Ngư i tr v ch a b nh cho cha ,tr ngh ch cho t nư c và ph chúng sinh. Khi câu chuy n này ư c truy n bá ra, các thi n sư , c c ã ch ng g y tích t i ây, nhàn du mây nư c. K t qu ba v hoà thư ng i vua Lê Thánh Tông (1442- 1497) ã tìm th y ng Hương Tích và d ng lên th o am Thiên Trù . K t ó ng Hương Tích thư ng ư c g i là Chùa Trong, Thiên Trù ư c g i là Chùa Ngoài, r i ngư i ta l y tên chung c hai chùa và c khu v c là Chùa Hương, hay “Hương Thiên B o Sái”. Hương Tích có nghĩa là d u v t thơm tho, ý nói ây t ng là nơi tu hành c a B Tát Quan Th Âm, còn Thiên Trù c theo âm Hán Vi t nghĩa là B p Tr i, vì chùa n m trong khu v c ng v i m t ngôi sao ch v vi c m th c. Do ó nói i tr y h i Chùa Hương t c là i chiêm bái c khu v c Hương - Thiên c a vùng núi Hương Sơn. Hàng năm có m y ch c v n lư t ngư i hành hương t i ây dâng lên c Ph t m t l i nguy n c u, m t nén tâm hương ho c th h n bay b ng hoà quy n v i thiên nhiên vùng r ng núi thơm tho in d u Ph t này. K t khi vua Lê Thánh Tông i tu n thú Phương Nam l n th II và chư v Li t T ch ng tích trư ng khai sơn phát hi n n nay. Tr i qua m y trăm năm v i chi u sâu l ch s và b d y truy n th ng văn hoá ã tô b i cho vùng thiên nhiên hùng vĩ này m t b c tranh “kỳ sơn tú thu ”. Dãy núi ã b s xâm th c lâu i c a thiên nhiên nên m ch nư c khoét núi ã t o thành nhi u hang ng v i nét p t nhiên. Năm 1687 hoà thư ng Tr n o Viên Quang m i ch ng thi n trư ng ho ng truy n và xi n dương o Ph t khi n vùng này tr thành nơi linh sơn phúc a. n u năm 1947 chùa Hương ã tr i qua 9 i t sư n i ti p xây d ng và luôn ư c s ng h c a thi n tín muôn phương và nhân dân s t i. Ngày 17/02/1947 gi c Pháp ã tàn phá Thiên Trù và Tiên Sơn nhưng sau hoà bình l p l i v i s ch o c a nghành văn hoá và ch trương úng n c a nhà nư c, th ng c nh chùa Hương không nh ng ư c khôi ph c mà ngày càng ư c m r ng và phát tri n n hôm nay. 1.3. TÀINGUYÊN DUL CHCHÙA HƯƠNG. 8
Toàn b khu th ng c nh là m t b c tranh toàn m c v b c c l n màu s c, n i dung và ư ng nét. Âm hư ng chính c a b c tranh y là s hoà qu n c a ov i i, c a thiên nhiên hoang sơ v i bóng dáng con ngư i. Hàng năm Chùa Hương ón ti p ông o nhân dân các m i mi n t nư c, ki u bào nư c ngoài và khách qu c t n thăm. Trong tâm trí c a m i ngư i dân Vi t Nam, Chùa Hương ư c coi là báu v t c a qu c gia, m t tài s n vô giá c a hôm qua, hôm nay và mai sau. ây là nơi h i t c a nh ng giá tr to l n v tài nguyên du l ch t nhiên và nhân văn ã khi n Chùa Hương tr thành i m du l ch n i ti ng trong và ngoài nư c. 1.3.1. Tài nguyên Du l ch t nhiên. 1.3.1.1. V trí a lý. V trí a lý c a Du l ch chùa Hương có l i th hơn h n các i m Du l ch khác. T th ô Hà N i ho c các t nh ng b ng có th liên h thu n ti n v i khu Du l ch b ng ư ng b , ư ng sông. Ngoài ra, nơi d ng chân c a khách qu c t khu v c phía B c thư ng là Hà N i nên chùa Hương chính là i m thu hút khách t i tham quan tìm hi u phong t c t p quán c a ngư i Vi t Nam cũng như tín ngư ng Ph t Giáo. ây là i m du l ch văn hoá, tham quan, nghiên c u cóý nghĩa qu c gia và qu c t , không ch i v i Hà Tây mà còn v i trung tâm du l ch Hà N i và ph c n, vùng du l ch B c B . 1.3.1.2. a hình, a m o, a ch t. Khu Du l ch chùa Hương thu c ph n cu i c a d y núi á vôi kéo dài t Lan Nhi Thăng, cao nguyên Sơn La, cao nguyên M c Châu, vùng á vôi Hoà Bình - Ninh Bình n t n b bi n Nga Sơn - Thanh Hoá, v i cao t 1444m ( nh Bu Lan Nha Thăng) gi m xu ng 100m - 300m v phía bi n i xu ng. Khu v c này ti p giáp v i châu th sông H ng, ây chính là ranh gi i gi a r ng núi, ng b ng v phía Tây Nam, ng b ng sông H ng. Do v y, d y núi Hương Sơn cũng ch là núi th p, nh cao nh t là 381m. Tuy nhiên, do chia c t ngang dày c v i h th ng h r t, ph u, máng trũng; nh ng d y chu i, các h nh riêng bi t d ng tháp và tháp c t ư c liên k t v i nhau 9
m ng ph c t p, các h th ng khe dòng ch y, nh ng m ng r ng nhi t i gió mùa xen k ã t o nên n tư ng m nh m v m t vùng núi non hùng vĩ, a d ng c nh ng b ng. a hình, a m o c a khu du l ch mang c i m c a m t th i kỳ ch n ng c a v trái t ư c t o thành t th i Triat cách ây x p x 250 tri u năm. Hi n nay, do quá trình xâm th c, r a lũ v n ang di n ra nên kh i núi Hương Sơn chính là m u tiêu bi u cho quá trình a ch t, ã và ang di n bi n. Mang c trưng r t rõ nét c a karst nhi t i m a d ng v hình thái trong các thung lũng ã t o thành nh ng phong c nh trông như vi n b o tàng á tuy t p. Khu v c Chùa Hương có ba nhóm d ng a hình : +Nhóm d ng a hình ngu n g c karst xâm th c tích t . +Nhóm d ng a hình ngu n g c karst. +Nhóm d ng a hình bãi b i. M t s hang ng d ng karst ng m p nh Hinh B ng, Long Vân, c bi t Hương Tích ư c chúa Tr nh Sâm kh c vào ng: "Nam thiên nh t ng" v i chi u dài t 20-25m, cao 10-15m. H th ng núi ây không ch p chi u cao mà còn p chi u d y, chi u r ng các qu n t b c c nh p nhàng gi a núi v i núi và núi v i nư c. Nh ng dãy núi ây u có hình dáng c áo và cóý nghĩa ch n c a ph t như núi mâm xôi v i hình nh mâm xôi con gà hay núi voi ph c mang v p t nhiên c a t o hoá. ánh giá chung v a hình, a m o khu v c Chùa Hương cho th y ây là nơi có a hình núi th p xâm th c nhưng n m ngay c nh ng b ng, có phong c nh “sơn thu h u tình” có l i th r t l n v m c hâp d n du khách. 1.3.1.3. Khí h u, th i ti t. Khí h u th i ti t luôn là y u t nh hư ng l n t i khách du l ch. Chính khí h u t o ra t ng lo i th i ti t và nh ra mùa du l ch. Khu du l ch chùa Hương n m hoàn toàn trong vành ai khí h u nóng, hàng năm có hai l n m t tr i i qua thiên nh. c bi t v i l h i chùa Hương thì th i ti t mùa xuân là quan tr ng vì nó tr c 10
ti p tác ng t i ho t ng c a l h i. Thòi ti t mùa xuân v i nhi t d ch u 16- 200C. M t tr i chuy n d ch lên cao,n ng xuân m d u. Mưa ch y u là mưa bay, mưa b i, mưa phùn lên m t màn tr ng hư o, mong manh trư c c ng chùa và trên c núi r ng Hương Sơn. ó là y u t thu n l i cho khách vì khách s c m th y b u không khí khác l , yên tĩnh, tôn nghiêm, linh thiêng và ph n nào b t m t khi leo núi. - T ng nhi t t t 80000C – 85000C/năm. Nhi t trung bình năm là 23.30C/năm. M t năm chia làm hai mùa nóng l nh rõ r t. Th i kỳ nóng nh t nhi t trung bình là 270C . Th i kỳ l nh nh t có nhi t trung bình 180C. Th i kỳ tháng 3,4,9,10,11 tương i thích nghi v i s c kho con ngư i thu n l i cho tham quan, ngh dư ng. Ch gió nói chung không gây tác ng x u n s c kho con ngư i, t o thông thoáng v a ph i tương i thu n l i cho các ho t ng tham quan Du l ch, ngh dư ng. - Ch b c x n ng,mây, mưa tương i thích nghi v i s c kho con ngư i thu n l i cho ho t ng tham quan ngh dư ng. - Lư ng mưa trung bình 1800-2000mm /năm v i ngày mưa 140-150 ngày/năm ngư ng thích h p n khá thích h p .Tuy có lư ng mưa nhi u nhưng s ngày mưa không quá cao do v y ít c n tr n ho t ng tham quan du l ch ngoài tr i. V i s gi n ng cao và lư ng nhi t như v y nên ây cây c i có th ra hoa k t qu quanh năm. Các h c gi n ã ưa ra các ch tiêu khí h u sinh h c i v i con ngư i như sau : B ng 1: Ch tiêu khí h u sinh h c i v i con ngư i. H ng Ý nghĩa Nhi t Nhi t Biên c a Lư ng trung bình trung bình t0 trung bình mưa trung năm ( C) tháng ( C) ( C) bình năm 11
(mm) 1 Thích nghi 8-24 24-27 2550 4 R t nóng 29-32 32-35 14-19 32 >35 >19
Theo i u tra nghiên c u c a Vi n nghiên c u và phát tri n du l ch thì h th ng thu văn r t phong phú, v i t ng nư c ng m d i dào s là m t i m m nh cung c plư ng nư c m b o cho vi c khai thác, ph c v các nhu c u du l ch, sinh ho t c a khách và dân cư. B ng 2: Thành ph n cán cân nư c trong khu v c P (mm) R(mm) E(mm) α 1900 1083 817 0.57 ( Ngu n : Vi n nghiên c u và phát tri n du l ch) P : lư ng nư c mưa năm E : lư ng b c hơi năm R : lư ng dòng ch y năm α : h s dòng ch y Tóm l i, nhìn chung v m t tài nguyên nư c khu v c có th th y lư ng nư c trong khu v c là khá , và s ch ph c v cho nhu c u du l ch và sinh ho t .Nhưng do tính ch t c bi t c a c u t o a ch t nên c n có nh ng bi n pháp khai thác h p lý cho môi trư ng nư c luôn trong s ch, góp ph n vào phát tri n du l ch b n v ng khu v c. 1.3.1.5. Tài nguyên t và Sinh v t. *. Tài nguyên t Khu du l ch Chùa Hương thu c vùng núi Hương Sơn. m t vùng núi trong dãy “H Long c n” c a h th ng i núi sót n i lên gi a trung tâm B c B . Là vùng chuy n ti p gi a h th ng i núi á vôi t Tây B c qua Hoà Bình, và bên kia là th m ng b ng châu th sông H ng, nên m c dù có di n tích không l n (5000 ha) nhưng có s phân hoá m nh m c a a hình th như ng. i u này ã t o cho khu du l ch nhi u danh lam th ng c nh, c bi t là h th ng hang ng trong các núi á vôi. V i t ng di n tích t c a vùng trên 5000 ha bao g m 2 dãy núi á vôi chính, k p gi a là thung lũng su i Y n, ngoài ra còn có các ng b ng và các khu dân cư. Khu du l ch thu c vùng núi và r ng núi còn r t th p do ch t phá r ng b a bãi. t chưa s d ng Hương Sơn chi m t i 53%, t cho nông nghi p chi m 24.5% . i u này ch ng t tài nguyên t ây ang ư c s d ng m t cách lãng phí. 13
* Sinh v t Sinh v t c a khu Du l ch chùa Hương có di n tích 5130 hecta là m t qu n th núi r ng, núi á nguyên sinh nh ng th m th c v t a d ng phong phú. R ng c a huy n M c thu c r ng kín thư ng xanh, mưa m nhi t i. Di n tích r ng toàn huy n là 694 hecta bao g m r ng t nhiên và r ng thư ng. Trư c h t, khu v c này là nơi giao thoa c a ba lu ng th c v t : B c - Vi t Nam - Indonêxia, Skim - Malayxia nên h th c v t khá a d ng v i c trưng cho h th c v t á vôi vùng th p. Theo i u tra th ng kê sơ b thì nơi ây có kho ng 350 loài th o m c, thu c 92 h . ây có 6 ngành th c v t b c cao ó là ngành lá thông, ngành tháp bút, ngành thông t, ngành dương x , ngành h t tr n, ngành h t kín. Trong r ng có nhi u lo i g quý như : lát hoa, thông. b ch, lim …Có nh ng cây c th s ng l loi như cây sang (hoa ph t vàng, qu gi ng qu b k t). Tuy nhiên cây ây ph n l n là cây th sinh :d , gai, mu ng,cây dây leo. Nhi u nh t là cây Qu ch. Cũng có nhi u cây làm thu c như cây r ng vàng ch a b nh lành xương, c khúc ch a b nh tê th p, c sâm làm thu c b ....Ngoài ra có m t l p ph th c v t dày cm c các ng n núi như lan, c tranh, c vông....t o nên m t b c tranh thiên nhiên t o c m giác khá h p d n du khách du l ch. c bi t khi nói n tài nguyên th c v t không th không nh c t i m t s loài cây quý, trong ó có m t s loài ang có nguy cơ tuy t ch ng ư c ưa vào “Sách ” c a Vi t Nam. R ng núi nơi ây còn cung c p cho con ngư i nh ng c s n màít âu có ư c như mơ Hương Tích, canh rau s ng, c mài chùa Hương. Như v y khách d n ây không ch tham quan ng m c nh p mà còn ư c thư ng th c nh ng món c s n c a khu du l ch. ây không ch là y u t thu hút m t lư ng khách l n mà còn tăng thêm ngu n thu cho ngư i dân a phương. Nhìn chung h ng v t trong khu v c không a d ng vê s lư ng loài nhưng xét v giá tr tài nguyên c a ng v t l i khá c áo. Nơi ây có nh ng d u hi u c a m t s loài ng v t quý hi m và c h u. Qua i u tra sơ b ã phát hi n thú thu c 17 h , 7 b ; 88 loài chim thu c 37 h , 15 b và 35 loài bò sát thu c 16 h , 3 b , 14
riêng v côn trùng ã li t kê ư c 56 loài. R ng còn có nh ng lo i ng v t quý hi m gà lôi tr ng, trăn t, hoa mai, báo g m, vo c má tr ng, ôrô v y, kỳ à nư c...là nh ng loài ư c ghi vào sách c a Vi t nam và th gi i 1.3.1.6. ánh giá chung v tài nguyên Du l ch t nhiên. - Khu Du l ch chùa Hương thu c vùng núi Hương Sơn - M c - Hà Tây và n m cách Hà N i không xa trên tr c ư ng giao thông thu n ti n nên có v trí a lý thu n l i cho phát tri n Du l ch. Do c i mc ut o a ch t nên a hình khu v c khá a d ng, phong phú, sinh ng h p d n du khách v i nh ng phong c nh ngo n m c. Các i u ki n khí h u, th i ti t t i khu v c tương i thu n l i cho s c kho c a con ngư i và các ho t ng Du l ch. Môi trư ng sinh thái c a khu v c khá a d ng, phong phú phù h p cho phát tri n du l ch sinh thái. Tài nguyên t c a khu v c còn nhi u ti m năng có th m r ng phát tri n d ch v cho ho t ng Du l ch. - Ngoài ra m t y u t làm tăng s c h p d n i v i khách du l ch t o m t l i th l n cho du khách chính là mùa l h i di n ra trong th i gian u năm khi công vi c còn chưa nhi u. Nhi u gia ình t i l h i trong tâm h n thanh th n hy v ng m t ngày mai t t p hơn. c bi t ây là th i i m v n còn dưâm c a u năm con ngư i v n quy n luy n s c xuân tươi p Như v y, khu Du l ch chùa Hương là khu v c có ti m năng tài nguyên du l ch t nhiên d i dào n u ư c quan tâm thích áng và vi c qu n lý khai thác h p lý thì ch c ch n nơi ây s là i m Du l ch h p d n c a nư c ta và n i ti ng trên th gi i. 1.3.2. Tài nguyên Du l ch nhân văn. Huy n M c là m t vùng văn hoá c s c v i các l h i và n p s ng thu n khi t c a nông thôn Vi t Nam c bi t là vùng phía Nam huy n M c là m t chi c nôi văn hoá, c i ngu n tâm linh và o lý c truy n dân t c. M t vùng t Ph t trong lành nhi u huy n tho i, tín ngư ng dân dã. 15
1.3.2.1. L h i chùa Hương. L h i chùa Hương là tài nguyên nhân văn thu hút du khách không kém gì tài nguyên thiên nhiên mà iêù h p d n khách nư c ngoài khi n Vi t nam là các l h i. n ây h có th tìm hi u v văn hoá, t p t c, tín ngư ng....c a dân t c ta. Trong d p h i hàng năm ã có t i 4 - 5 ch c v n lư t ngư i v ây vãn c nh hành hương v mi n t Ph t. Ngư i chưa i thì mong m i s i, ngư i i r i thì v n mu n i n a vì say mê v i c nh “ hương tr i s c núi , c nh b t tr i tiên”. H i chùa Hương hàng năm ư c t ch c b t u tư ngày mùng 6 tháng 2 và kéo dài n h t tháng 3 âm l ch. ây là l h i kéo dài nh t và thu hút lư ng khách ông nh t trên toàn qu c. L h i t p chung vào d p u xuân khi công vi c còn chưa b n r n và m i ngư i ang còn trong không khí vui xuân c a ngày t t. H i Chùa Hương có t xa xưa là nơi h i t các sinh ho t văn hoá c áo như h i bơi thuy n, leo núi, hát văn.... n v i l h i du khách có ư c d p ch ng ki n tham d vào không khí sinh ho t c a h i làng, c m nh n ư c tinh th n h i âm v quá kh c a t tiên c a m t làng ven sông k núi, s th y hi n ra bóng dáng l ch s dân dân t c. Ngoài ra, quanh năm khu du l ch chùa Hương còn h p d n khách trong và ngoài nư c n chiêm ngư ng và tìm hi u văn hoá, t p t c tín ngư ng c a dân t c ta. 1.3.2.2. Các di tích văn hoá. Tháng 3 năm Canh D n (1770) trong m t chuy n du xuân, Chúa Tr nh Sâm ã kh c vào á 5 ch "Nam thiên nh t ng" – Nghĩa là ng p nh tr i Nam - trư c c a ng Hương Tích. Cách ây 2000 năm toàn b vùng núi Hương Sơn là r ng t nhiên bao ph . ó là m t nơi luy n võ c a nhi u anh hùng hào ki t nư c ta ch ng gi c ngo i xâm, cũng t ng là con ư ng ti n quân c a Hai Bà Trưng, inh Tiên Hoàng, vua Quang Trung mà hi n nay còn l i nhi u d u tích. Khu Du l ch chùa Hương g n li n v i truy n thuy t v Ph t Bà Quan Âm t t i ng Hương Tích ã mang l i cho chùa Hương m t ý nghĩa tôn giáo to l n ng th i cũng là nơi th hi n mong ư c c a ngư i dân Vi t nam . Khu Du l ch chùa Hương là m t qu n th các chùa như chùa Gi i Oan, chùa 16
Thiên Trù, Chùa Long Vân, Suy t Sơn, n Trình... m i ngôi chùa l i có m t nét c áo riêng: Chùa Tiên Sơn : Có 5 pho tư ng á tr ng như ng c, nơi ây th bà chúa Ba, nàng công chúa hi u h nh nhân t , xu t th tu hành chu c t i cho chưa. Ngư i th t c tư ng ã mô t nh ng nét bình d và ôn h u c a nhân gian qua hình nh nhân v t trong tư ng. Chùa Gi i Oan v i ao trong thiên nhiên ch a nư c m ch trong núi ch y ra r t trong và mát. Theo truy n thuy t nơi ây bà chúa Ba ã t m g i giũ s ch b i tr n. G n chùa gi i oan có am ph t tích nơi lưu gi d u chân ph t bà khi bư c t trên lng h xu ng. n Trình, su i Tuy t có nhi u cây c th và bên ngoài có m t tư ng mãnh h tr m b ng ã r t p ng Tuy t Sơn còn có ngôi chùa sâu trong dư i t còn g i là chùa Âm. Xa kia vào lúc êm khuy thư ng có ti ng chuông , ti ng mõ vang lên ngư i ta cho r ng ây là h m bí m t c a nghĩa quan Tuy t Sơn . Trong hcùa còn có tư ng Ph t Bà o g t r t công phu. Trong ó n i b t nh t là Hương Tích, m t ng ư c chính chúa Tr nh Sâm kh c lên trư c c a ng : “Nam thiên nh t ng”. Không ch có nh ng v pc a thiên nhiên t o hoá ban cho mà còn có nh ng công trình iêu kh c tuy t p. Giá tr nh t v m t iêu kh c ây là pho tư ng Ph t Bà Quan Âm b ng á xanh t c vào th i Tây Sơn vào năm Quý S u (1873). Khác v i c l có sãn v tư ng ph t Bà m t vàng tai to...mà m t ph n d a vào chân dung c a bà Chúa Ba m t ph n rút t nh ng nét p c a con ngư i nên pho tư ng có dáng ngư i thon, m t hơi trái xoan, thanh tú u i mũ l (mũ B Tát ) l i búi tóc t o nét c s c riêng thu hút khách du l ch. Ph t hi n thân trong tín ngư ng th á, dân quen g i là B t m c. S c m nh huy n di u c a Ph t Pháp ng nh t v i linh h n thiêng liêng trong nh ng măng á, nhũ á có hình thù kỳ l s truy n cho các tín ni m tin,s n sinh sinh ra năng lư ng, tăng thêm s c m nh cho m i ngư i. Ch n c nh b ng lai l i xu t hi n khát v ng r t ph n th c c a con 17
ngư i c u mong s sinh sôi n y n ư c mu n y . Dư i góc văn hoá dân gian, chùa Hương mang màu s c c u may (c u may trong làm ăn, c u con cái) .... 1.3.2.3. Các di tích kh o c . Các di tích kh o c h c ti n s và sơ s Chùa Hương bao g m m t s di tích thu c văn hoá Hoà Bình cách ây trên dư i m t v n năm và m t s a i m thu c th i i ng. Nh ng di tích kh o c h c này m i ư c phát hi n trong th i gian hơn ch c năm tr l i ây, v l i, nó ch y u n m trên m t tuy n chùa thu c tuy n Long Vân c Khê (còn g i là chùa Hinh B ng m i b n c Khê hay chùa Hinh B ng cũ b n Y n Vĩ) nên cũng m i ch m t s ít ngư i bi t t i và cũng chưa ư c t ch c ông o khách t i tham quan các di tích khoa h c này. - Hang Sũng Sàm: ư c khai qu t tháng 3 năm 1975 do oàn kh o c khoa s trư ng i h c T ng h p. - Hang chùa M i: hang này ã b c i t o song trên vách hang còn sót l i l p tr m tích sét vôi b v n, ây ã tìm th y di tích xương thú, v nhuy n th và m t cái ch y nghi n b ng á. - Hang S p Bon: là m t di tích dư i mái á nh thu c núi Bon là m t qu núi l n m phía ngoài chùa Long Vân. - Hang Thanh Sơn: n m dư i chân núi Thanh Sơn, qua c u H i, băng qua ng trũng H i Xá thì n hang này. Hang này có ch a di tích nhưng ã b c i t o làm chùa. Di tích kh o c ch còn th y các l p k t t ng trên vách và l p v c trên m t hang. - Hang Lu n: t núi Thanh Sơn, vư t qua núi C t Trúc s t i thung lũng, băng qua bên trái lũng s th y hang Lu n. ây là m t hang to, r ng ã b c i t o làm chùa. Trong chùa có th th y v t tích c a t ng văn hoá còn l i, có nơi l rõ d y t i 2m. trên n n và vách hang ã thu lư m ư c nhi u hi n v t á cu i ki u Hoà Bình. D y núi Hương Sơn là vùng cư trú c a ngư i xa. Trư c kia ngư i ta ã tìm th y nhi u hi n v t th i á và ng. G n ây dư i s nghiên c u c a Vi n kh o c ã phát hi n và khai qu t các di tích văn hoá các hang Sũng Sàm , S p Bom, ng 18
chùa Thanh Sơn, hang Luôn chùa Hương ài. Các di tích kh o c th i ti n sơ s m t s hang ng trên bao g m m t s v t thu c n n văn hoá Hoà Bình có niên i dư i m t v n năm, v i nhi u á cu i ghè o, công c mài lư i, rìu xương mài lư i, m nh g m thô và c di c t ngư i ti n s , h ã hái lư m săn b n làm ngu n s ng chính và cũng là bư c d o u c a n n nông nghi p nông s n xu t. Ngoài ra, còn có r t nhi u ngôi chùa mang y v huy n bí, cu n hút ngư i dân Vi t Nam, m t dân t c luôn hư ng v cái thi n mong mu n cu c s ng t t p hơn, có lòng tin và luôn hư ng v c i ngu n. 1.3.2.4. ánh giá chung v tài nguyên Du l ch nhân văn. Vùng t này không ch là vùng t cóý nghĩa dành riêng cho Ph t giáo mà còn là vùng ch a ng tinh th n văn hoá sâu s c c a dân t c Vi t Nam và toàn th gi i. ây là khu c trưng cho Ph t giáo không ch vùng B c B Vi t Nam mà còn t t c khu v c ông Nam á và toàn th gi i. Chùa Hương là cơ s hàng u hi m th y cho s phát tri n c a Du l ch Vi t Nam b i vì s k t h p gi a th ng c nh thiên nhiên n i ti ng k t h p v i tài nguyên kinh t - xã h i, nhân văn c s c và a d ng. 1.4. CÁCLO IHÌNH DUL CH KHU DUL CHCHÙA HƯƠNG. Khu Du l ch chùa Hương là nơi h i t nh ng giá tr to l n v tài nguyên Du l ch thiên nhiên và nhân văn vô cùng h p d n v i khách du l ch. Tuy nhiên, tài nguyên Du l ch d i dào ó còn chưa ư c khai thác có hi u qu cao. T trư c t i nay, ngoài Du l ch l h i là lo i hình Du l ch tham quan ã ư c áp d ng nh ng ch y u là tham quan các di tích văn hoá, chùa, ình g n li n v i truy n thuy t Ph t giáo c a vùng này mà chưa khai thác ư c nh ng th m nh s n có mà thiên nhiên ưu ãi b ng cách phát tri n a d ng các lo i hình du l ch, các tuy n du l ch phong phú và h p d n. D a vào các tài nguyên Du l ch c a khu v c, k t h p v i vi c b o v môi trư ng, c nh quan và coi tr ng giá tr tinh th n (ý nghĩa tâm linh c a khu v c), có th xây d ng nh ng lo i hình du l ch v i các m c ích sau: 19
1.4.1. Du l ch l h i. Trong hình th c này m c ích ch y u i sâu vào th c hành tôn giáo, tín ngư ng c a o Ph t. Khách i l h i ph n l n c u tài, c u l c, c u t , sám h i cho gia ình và b n thân ư c thanh th n trư c c Ph t. 1.4.2. Du l ch tham quan. Là ho t ng Du l ch nh m áp ng ư c nhu c u mong mu n ư c tìm hi u nâng cao nh n th c c a con ngư i t i các khu v c khác nhau trong khu du l ch. - Khu v c 1: T i các vùng nh núi á vôi v i h sinh thái r ng th sinh tuy các cây g l n ãít nhi u b ch t phá nhưng sinh c nh r ng v n r t thích h p ph c v du khách có nhu c u quan sát, tham quan, nghiên c u sinh c nh r ng. - Khu v c 2: T i các vùng nh núi á vôi v i h th ng sinh thái cây b i b hoang có th t o quang c nh p v a ph c v tham quan ng m c nh và thư ng th c nh ng c s n c a vùng á vôi như: mơ, m n,... Khu du l ch này không ch tăng s c h p d n thu hút khách mà còn em l i hi u qu kinh t cao - Khu v c 3: T i các vùng có b m t nh khá b ng ph ng cùng l i th dáng v cheo leo và t m quan sát r ng ng m nhìn tr i t bao la ng m ban mai, hoàng hôn… cùng hình nh các sư gia ng i thi n nh p o các bãi á b ng ph ng giúp du khách hi u bi t thêm v o Ph t v i ti m th c tr l i v i c i ngu n. - Khu v c 4: T i các thung lũng karst v i r ng th sinh ph c v cho tham quan, ng m c nh, khoa h c. - Khu v c 5: T i các khu v c có b m t nư c giúp khách có th i tham quan c nh quan m t nư c thơ m ng gi a hai sư n núi "sơn thu h u tình". 1.4.3. Du l ch Thám hi m. V i l i th chi u cao c a các nh núi và s a d ng c a th m th c v t bao ph có th phát tri n Du l ch leo núi cho các du khách thích c m giác m nh, b chinh ph c b i dáng v cheo leo, hi m hóc c a các nh núi á vôi. 1.4.4. Du l ch Ngh dư ng. Trên các b c th m chân núi hoang t i các vùng ven h - các on i- m 20