Nghiên cứu sử dụng mảnh ghép động mạch quay trong phẫu thuật bắc cầu động mạch vành

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG MẢNH GHÉP ĐỘNG MẠCH QUAY  <br /> TRONG PHẪU THUẬT BẮC CẦU ĐỘNG MẠCH VÀNH <br /> Vũ Trí Thanh*, Nguyễn Hoàng Định*, Nguyễn Anh Dũng** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở  đầu:  Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (PTBCĐMV) đã trở thành phương pháp chuẩn hóa trong <br /> điều trị bệnh mạch vành. Thời gian thông suốt của cầu nối rất quan trọng để đánh giá kết quả phẫu thuật. Sử <br /> dụng ĐM quay để làm cầu nối động mạch vành được Carpentier giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1971và ngày <br /> càng được áp dụng rộng rãi trên thế giới. <br /> Mục tiêu: (1) Xác định kết quả nghiên cứu: tỷ lệ biến chứng trong và sau mổ, tỷ lệ đau ngực tái phát, tỷ lệ <br /> thông nối của mảnh ghép và tỷ lệ tử vong trung hạn. (2) Đánh giá kết quả giữa nhóm nối đầu gần của mảnh <br /> ghép động mạch quay với động mạch ngực trong trái kiểu Y và nhóm nối với động mạch chủ. (3) Đánh giá kết <br /> quả giữa nhóm nối đầu xa của mảnh ghép động mạch quay vào nhánh của động mạch vành trái và nhóm nối vào <br /> động mạch vành phải. <br /> Đối tượng ‐ Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tiền cứu mô tả hàng loạt ca, được tiến hành tại bệnh <br /> viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh và bệnh viện tim Tâm Đức trong khoảng thời gian từ tháng 1 năm 2007 <br /> đến tháng 12 năm 2010. <br /> Kết quả: Có 147 bệnh nhân được phẫu thuật. Trong đó Nam giới chiếm tỉ lệ 74,83%. Độ tuổi trung bình <br /> 63± 10,02 tuổi. Có 72,8% bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp; 40,1% từng bị nhồi máu cơ tim; 29,9% mắc đái <br /> tháo đường; 35,4% có rối loạn chuyển hóa lipid; 12,9% có tiền sử bệnh động mạch ngoại vi; 4,8% bị suy thận; <br /> 4,1% từng bị tai biến mạch máu não và 49,7% bệnh nhân có hút thuốc lá. Đánh giá trước mổ, 40,1% bị nhồi <br /> máu cơ tim, 90,5% có đau thắt ngực, 1,4% bị choáng tim, 5,4% bị rối loạn nhịp tim. Phân độ CCS II là 72,8%, <br /> CCS III là 12,3%. Phân độ NYHA II là 72,5%, NYHA III là 16,3%. 147 bệnh nhân đều được sử dụng mảnh <br /> ghép động mạch quay với 160 cầu nối được thực hiện, trong đó, ĐM quay nối với các nhánh thuộc động mạch <br /> vành trái 128 trường hợp chiếm 87,07% và nối với các nhánh thuộc động mạch vành phải 19 trường hợp chiếm <br /> tỷ lệ 12,93%. Biến chứng sau mổ: Chảy máu 2,04%; Không có TH nào bị nhồi máu cơ tim hay tắc cầu nối sớm <br /> sau mổ; Nhiễm trùng vết mổ 7,48%; Viêm phổi 13,61%; Nhiễm trùng huyết 4,08%; Suy thận 2,72%. Không có <br /> trường hợp nào bị tử vong sớm trong thời gian 30 ngày sau mổ. Thời gian theo dõi trung bình là 4,6 ± 0,4 năm <br /> (từ  3,7  đến  6,7  năm);  tỷ  lệ  thông  nối  của  mảnh  ghép  ĐMNT  trái  và  ĐMNT  phải  là  98,77%,  ĐM  quay  là <br /> 92,85% và của mảnh ghép TM hiển là 82,5%. <br /> Kết  luận:  Sử dụng mảnh ghép ĐM quay trong PTBCĐMV cho kết quả và tỷ lệ thông nối tốt. Việc lấy <br /> mảnh ghép động mạch quay khả thi, an toàn và hiệu quả. Có thể linh động sử dụng ĐMNT phải hoặc ĐM quay <br /> như  là  mảnh  ghép  chọn  lựa  thứ  2  sau  ĐMNT  trái  trong  chiến  lược  sử  dụng  toàn  cầu  nối  động  mạch  trong <br /> PTBCĐMV. <br /> Từ khóa: động mạch quay, phẫu thuật bắc cầu mạch vành <br /> ABSTRACT <br /> RESEARCH USE OF RADIAL ARTERY GRAFT IN CORONARY ARTERY BYPASS GRAFTING <br /> Vu Tri Thanh, Nguyen Hoang Dinh, Nguyen Anh Dung <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 138 ‐ 147 <br /> <br /> <br /> * Bộ môn Ngoại Lồng ngực – Tim mạch, khoa Y, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh <br /> Tác giả liên lạc: ThS. BS. Vũ Trí Thanh  ĐT: 0913747348  Email: drthanhtrinh2000@yahoo.com <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 139<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Background  –  Objectives:  CABG  has  become  standard  treatment  for  CAD.  The  patency  rates  is  very <br /> important to evaluate the surgical results. The radial artery in CABG was introduced by Carpentier in 1971 and <br /> widely applied more and more in the world. <br /> Aims of Study: Evaluate the results of perioperative complications, recurrent angina pectoris and coronary <br /> artery stenosis rate and mid‐term mortality. Compare the results of proximal anastomosis of the radial artery to <br /> the side of the internal thoracic artery or the aorta. Compare the results of distal anastomosis of the radial artery to <br /> left coronary arteries or right coronary artery. <br /> Methods: Prospective study of describing case series. Researched from January 2007 to December 2010, in <br /> University Medical Center of Ho Chi Minh City and Tam Duc Heart Institute. <br /> Results:  147  patients  were  operated  (74.83%  Males).  The  average  age  was  63±10.02  years  old. <br /> Postoperative complications: bleeding 2.04%, wound infection: 7.48%, pneumonia: 13.61%, septicaemia: 4.08%, <br /> renal  failure:  2.72%.  No  postoperative  myocardial  infarction  and  early  mortality  attributable  to  radial  artery <br /> bypass was observed. About the history, there are 72.8% hypertension; 40.1% previous myocardial infarction; <br /> 29.9% Diabetes; 35.4% hyperlipidemia; 12.9% peripheral vascular disease; 4.8% chronic  kidney  failure;  4.1% <br /> cerebral  vascular  accident  and  49.7%  smoking  history.  Preoperative  evaluation,  40.1%  patients  had  acute <br /> myocardial  infarction,  90.5%  stable  angina,  5.4%  arrhymia,  1.4%  cardiogenic  shock.  CCS  II  72.8%,  CCS  III <br /> 12.3%. NYHA II 72.5%, NYHA III 16.3%. The radial artery was used in 147 pts with 160 grafts. The distal <br /> anastomoses of the RA grafts to the LCX or the diagonal artery of left coronary artery and the RCA are 87.07% <br /> and 12.93%, respectively. Median follow‐up was 4.6 ± 0.4 years, recurrent angina pectoris rate 9.86%; patency <br /> rate of left ITA and RITA, radial artery and safen vein graft is 98.77%, 92.85 and 82.5% respectively; mid‐term <br /> mortality ratio is 4.76%. <br /> Conclusions:  The results of present study were satisfactory with acceptable morbidity and mortality. The <br /> RA should preferably be harvested as a pedicle graft and should be used to bypass critically stenosed (≥ 70%) <br /> coronary  artery  or  arteries.  The  prophylaxis  against  spasm  of  RA  graft  by  the  non‐touch  technique  for  radial <br /> artery harvesting and using of calcium channel blocker resulted in excellent quality of our harvested conduits. <br /> The  use  of  radial  artery  bypass  is  safety  and  efficacy,  contribute  to  increasing  the  chance  of  total  arterial <br /> revascularization and to decreasing the occurrence of remote cardiac events or cardiac deaths. <br /> Keywords: radial artery, coronary artery bypass graft <br /> MỞ ĐẦU  đáng kể so với cầu nối tĩnh mạch hiển và động <br /> mạch  ngực  trong  trái  được  sử  dụng  trong  các <br /> Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là một  bệnh  nhân  tương  tự.  Năm  1981,  Christophe <br /> trong  những  phẫu  thuật  ảnh  hưởng  lớn  nhất  Acar, Carpentier và cộng sự bắt đầu thực hiện <br /> đến lịch sử y học. Thời gian thông suốt của cầu  một nghiên cứu mới gồm 910 bệnh nhân. Một <br /> nối là một tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá  số cải tiến so với kỹ thuật ban đầu đã được áp <br /> kết  quả  phẫu  thuật.  Thời  gian  này  phụ  thuộc  dụng trong lúc mổ lấy động mạch quay và sử <br /> vào nhiều yếu tố, trong đó vật liệu làm cầu nối  dụng thêm các thuốc chống co thắt mạch máu <br /> là yếu tố rất quan trọng. Ngày nay, động mạch  mà  nổi  bật  là  sử  dụng  thuốc  ức  chế  canxi  sau <br /> ngực  trong,  động  mạch  quay  và  tĩnh  mạch  mổ.  Kết  quả  lâm  sàng  và  chụp  động  mạch <br /> hiển được sử dụng rộng rãi để làm cầu nối. Sử  vành sớm sau mổ cho thấy kết quả rất tốt, với <br /> dụng  động  mạch  quay  để  làm  cầu  nối  động  tỷ  lệ  hoạt  động  tốt  của  cầu  nối  là  92%  sau  10 <br /> mạch vành được Carpentier giới thiệu lần đầu  năm. Nghiên cứu của các tác giả khác cũng cho <br /> tiên  vào  năm  1971.  Năm  1975,  Curtis  và  các  kết  quả  tương  tự.  Ở  nước  ta,  phẫu  thuật  bắc <br /> đồng nghiệp báo cáo tỷ lệ thất bại của cầu nối  cầu  động  mạch  vành  được  triển  khai  lần  đầu <br /> động  mạch  quay.  Tỷ  lệ  thất  bại  này  cao  hơn  tại Việt Nam vào năm 1997 tại Bệnh viện Việt <br /> <br /> <br /> 140 Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đức, Hà Nội, năm 2000 tại bệnh viện Chợ Rẫy  mg hàng ngày bắt đầu trong vòng 1 ngày sau <br /> và  năm  2001  tại  Viện  Tim  Thành  phố  Hồ  Chí  mổ  và  tiếp  tục  vô  hạn  định.  Nifedipine  bằng <br /> Minh. Mặc dù đa số những báo cáo trong nước  đường  uống  đã  được  bắt  đầu  ngày  đầu  tiên <br /> và  ngoài  nước  liên  quan  đến  sử  dụng  mảnh  sau mổ và tiếp tục trong thời gian sau mổ. Đối <br /> ghép động mạch quay trong phẫu thuật bắc cầu  với bệnh nhân không dung nạp Nifedipine, có <br /> động  mạch  vành xảy ra trong 10 năm gần đây  thể  thay  thế  bằng  Diltiazem  hoặc  Amlodipi. <br /> đều  cho  rằng  động  mạch  quay  là  một  mảnh  Điện tâm đồ liên tiếp được thực hiện trước mổ <br /> ghép tốt và việc sử dụng mảnh ghép này trong  và ngày 1 và 5 sau mổ. <br /> phẫu thuật bắc cầu động mạch vành có nhiều  Kỹ thuật mổ <br /> ưu  điểm,  hiệu  quả  và  an  toàn,  vẫn  còn  đó <br /> những câu hỏi chưa được trả lời xác đáng và vẫn <br /> Kỹ thuật phẫu tích động mạch quay <br /> còn  tranh  luận,  vì  vậy  chúng  tôi  tiến  hành  Bệnh  nhân  nằm  ngửa,  cẳng  và  bàn  tay  để <br /> nghiên cứu đề tài này.   ngửa.  Rạch  da  ở  giữa  mặt  trước  cẳng  tay  dọc <br /> theo  đường  đi  của  động  mạch  quay.  Khi  phẫu <br /> MỤC TIÊU <br /> tích  động  mạch,  không  cặp  nhíp  hay  kéo  căng <br /> 1.  Xác  định  kết  quả  nghiên  cứu:  tỷ  lệ  biến  động  mạch  quá  mức,  không  cặp  clip  lên  thành <br /> chứng trong và sau mổ, tỷ lệ đau ngực tái phát,  mạch để tránh gây tổn thương không hồi phục. <br /> tỷ lệ thông nối của mảnh ghép và tỷ lệ tử vong  Tránh  đốt  các  nhánh  gần  clip  vì  sẽ  làm  bỏng <br /> trung hạn.   động mạch. Cần cắt các nhánh bằng kéo hay đốt <br /> 2. Đánh giá kết quả giữa nhóm nối đầu gần  xa  các  clip.  Bơm  xịt  Papaverin  lên  cuống  mạch <br /> của mảnh ghép động mạch quay với động mạch  và mở đầu xa để xác định lưu lượng dòng chảy <br /> ngực  trong  trái  kiểu  Y  và  nhóm  nối  với  động  của cuống mạch. Nếu máu đầu xa không chảy, <br /> mạch chủ.  phải  nối  lại,  tránh  làm  tổn  thương  bàn  tay  do <br /> 3.  Đánh  giá  kết  quả  giữa  nhóm  nối  đầu  xa  thiếu máu. <br /> của mảnh ghép động mạch quay vào nhánh của  Kỹ thuật phẫu tích động mạch ngực trong <br /> động  mạch  vành  trái  và  nhóm  nối  vào  động  Mở  ngực  đường  dọc  giữa  xương  ức.  Dùng <br /> mạch vành phải.  bộ  banh  ngực  Couetil  (Delacroix‐Chevalier)  để <br /> ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU  nâng nửa bản xương ức bên trái, bộc lộ giường <br /> ĐMNT. Dùng gạc nhỏ đẩy tách màng phổi tạng <br /> Nghiên  cứu  tiền  cứu  mô  tả  hàng  loạt  ca. <br /> và mô liên kết lỏng lẻo. ĐMNT có thể được phẫu <br /> Chúng  tôi  đưa  vào  nghiên  cứu  tất  cả  những <br /> tích  cùng  với  tĩnh  mạch  và  cân  cơ  thành  một <br /> bệnh  nhân  hẹp  ĐM  vành  được  sử  dụng  ĐM <br /> cuống hay phẫu tích trần.  <br /> quay bắc cầu ĐM vành tại bệnh viện Đại học Y <br /> Dược  TP.  Hồ  Chí  Minh  và  bệnh  viện  tim  Tâm  Kỹ thuật phẫu tích tĩnh mạch hiển trong <br /> Đức từ tháng 1/2007 đến tháng 12/2010. Có tất cả  Chọn  bên  chân  không  có  giãn  tĩnh  mạch, <br /> 147 bệnh nhân trong nhóm nghiên  cứu.  Chúng  không  nhiễm  trùng  hay  loét.  Rạch  da  từ  phía <br /> tôi  đã  loại  trừ  18  bệnh  nhân  được  mổ  trước  mắt  cá  trong  theo  đường  đi  của  tĩnh <br /> PTBCĐMV  nhưng  không  sử  dụng  mảnh  ghép  mạch  hiển  ở  mặt  trong  cẳng  chân  qua  mặt <br /> ĐM quay hoặc có kèm với phẫu thuật thay van  trong  gối  lên  đến  đùi.  Phẫu  tích  tĩnh  mạch <br /> ĐMC.  khỏi  mô  mỡ  dưới  da,  cần  nhẹ  nhàng,  không <br /> Sau  mổ,  bệnh  nhân  được  tiêm  tĩnh  mạch  được kéo hay làm căng tĩnh mạch để tránh gây <br /> Nitroglycerin  10‐10μg  /kg/  phút  trong  24  giờ  tổn  thương  nứt  nội  mạc.  Cột  kẹp  và  cắt  các <br /> đầu  sau  mổ.  Các  chất  gây  co  mạch  như  nhánh  bên.  Tránh  gây  tổn  thương  cho  thần <br /> Norepinephrine  và  Neosynephrine  tránh  sử  kinh hiển gây dị cảm sau mổ.  <br /> dụng.  Bệnh  nhân  được  cho  uống  Aspirin  81  Kỹ thuật PTBCĐMV có sử dụng máy tim phổi <br /> <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 141<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Mở  ngực  đường  giữa  xương  ức.  Thiết  lập  Độ A Thông hoàn toàn<br /> tuần  hoàn  ngoài  cơ  thể.  Đặt  ống  hút  máu  từ  Độ B Hẹp dưới 50% cầu nối<br /> thất  trái  qua  tĩnh  mạch  phổi  trên  phải.  Nhiệt  Độ O Tắc hoàn toàn cầu nối<br /> <br /> độ cơ thể có thể giữ ở 37oC hay hạ nhẹ xuống  Xử lý dữ kiện <br /> 32oC.  Bảo  vệ  cơ  tim  bằng  cách  truyền  dung  Các  bộ  câu  hỏi  sau  khi  đã  được  thu  thập <br /> dịch  liệt  tim  có  máu.  Khi  tim  ngưng  đập,  làm  xong  sẽ  được  kiểm  tra  lại  tính  đầy  đủ  và  tính <br /> miệng  nối  xa  giữa  ĐMNT  trái  với  nhánh  phù  hợp.  Nhập  dữ  kiện  bằng  phần  mềm <br /> xuống  trước  trái;  làm  miệng  nối  xa  giữa  ĐM  Epidata 3.1. Phân tích dữ kiện bằng phần mềm <br /> quay  với  nhánh  mũ  hoặc  các  nhánh  xuyên  Stata 12.0. <br /> thuộc  ĐM  vành  trái;  làm  miệng  nối  xa  giữa <br /> tĩnh  mạch  hiển  và  các  nhánh  còn  lại.  Chọn  vị  Phân tích dữ kiện <br /> trí làm miệng nối gần trên gốc động mạch chủ  Thống kê mô tả <br /> hay nối vào ĐMNT trái kiểu Y.   Tính tần số và tỷ lệ phần trăm cho các biến <br /> Chọn lựa mảnh ghép làm cầu nối  số định tính. <br /> Theo  khuyến  cáo  ACC/  AHA  2011,  động  Tính  trung  bình  và  độ  lệch  chuẩn  cho  các <br /> mạch  ngực  trong  trái  được  sử  dụng  tái  tưới  biến số định lượng. <br /> máu cho động mạch xuống trước trái cần được  Thống kê phân tích <br /> xem  xét  ưu  tiên  hàng  đầu.  Cầu  nối  này  được  Xác định mối liên quan giữa biến độc lập và <br /> xem  là  cầu  nối  tiêu  chuẩn  (15).  Tĩnh  mạch  hiển  biến  phụ  thuộc:  Sử  dụng  kiểm  định  Chi  bình <br /> dễ lấy, dễ ghép, nên có thể được sử dụng trong  phương hoặc kiểm định Fisher chính xác nếu tỷ <br /> một số trường hợp phẫu thuật cấp cứu hay có  lệ các ô có vọng trị   65,  béo  phì,  đái  tháo  đường,  bệnh  KẾT QUẢ ‐ BÀN LUẬN <br /> phổi  tắc  nghẽn  mạn  tính),  động  mạch  ngực <br /> Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu <br /> trong phải ít được sử dụng hơn, và động mạch <br /> quay thường được sử dụng như là mảnh ghép  Tuổi và giới <br /> chọn  lựa  thứ  2,  đặc  biệt  là  nối  với  nhánh  mũ  Trong nghiên cứu của chúng tôi, đa số bệnh <br /> hoặc  nhánh  động  mạch  vành  xuống  sau.  nhân có tuổi trung bình là 63 ± 10,02 tuổi, trong <br /> Những mảnh ghép bổ sung bao gồm ĐM quay  đó  dưới  70  tuổi  là  101  bệnh  nhân,  chiếm  tỷ  lệ <br /> thứ 2 hoặc tĩnh mạch hiển.  68,7%, trên 70 tuổi là 46 bệnh nhân, chiếm tỷ lệ <br /> 31,3%.  Kết  quả  này  cũng  tương  tự  như  các <br /> Chụp mạch vành sau mổ <br /> nghiên cứu trong nước (0,24). Nam giới chiếm tỷ lệ <br /> Chụp cắt lớp điện toán đa  lớp  cắt  (MSCT) <br /> 74,83%. Các nghiên cứu ở trong nước, Nam giới <br /> có cản quang hoặc chụp động mạch vành chọn <br /> chiếm tỷ lệ 67‐ 75,2% (0,24). Theo các nghiên cứu ở <br /> lọc sau mổ có khả năng đánh giá chính xác hẹp <br /> nước ngoài, nhận thấy bệnh mạch vành thường <br /> hoặc  tắc  nghẽn  cầu  nối  mạch  vành.  Vì  vậy, <br /> gặp ở nam giới hơn nữ giới (3, 31, 35). <br /> chúng tôi sử dụng một trong hai phương pháp <br /> này để đánh giá sự thông suốt của cầu nối.   Đặc điểm lâm sàng của bệnh mạch vành <br /> Bảng 1: Đánh giá sự thông suốt của cầu nối (13)  Triệu chứng lâm sàng thường gặp và cũng <br /> Độ thông suốt Tiêu chuẩn là  những  nguyên  nhân  làm  cho  người  bệnh <br /> <br /> <br /> 142 Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> đến bệnh viện là đau thắt ngực. Có 133 trường  Có  84,3%  bệnh  nhân  được  phẫu  thuật  theo <br /> hợp  có  triệu  chứng  đau  thắt  ngực  được  ghi  chương trình, số trường hợp phẫu thuật bán cấp <br /> nhận,  chiếm  tỷ  lệ  90,5%.  Phần  lớn  bệnh  nhân  chiếm 15%, trường hợp cấp cứu chỉ chiếm 0,7% <br /> có cơn đau thắt ngực ổn định (66,4%), tỷ lệ cơn  (1  ca).  34%  bệnh  nhân  được  ghi  nhận  có  nhồi <br /> đau  thắt  ngực  không  ổn  định  là  33,6%.  Đa  số  máu cơ tim bán cấp; 28,6% đau thắt ngực không <br /> bệnh nhân (72,8%) có cơn đau thắt ngực độ II,  ổn định/ NSTEMI; 6,8% hẹp khít thân chung, 2% <br /> biểu  hiện  đau  thắt  ngực  độ  I  và  III  tương  biểu hiện choáng tim, 0,7% thủng vách liên thất. <br /> đương  nhau,  chiếm  12,3%,  cơn  đau  độ  IV  ít  Kết quả khảo sát số cầu nối được sử dụng, tỷ lệ <br /> được  ghi  nhận  hơn,  2,7%  (theo  Hiệp  hội  Tim  bệnh nhân được bắc 2 cầu nối, 3 cầu nối lần lượt <br /> mạch  Canada).  Có  72,5%  bệnh  nhân  suy  tim  là 58,5% và 34,7%; 49,7% bệnh nhân được phẫu <br /> độ II, 16,3% bệnh nhân có biểu hiện suy tim độ  thuật bắc 1 cầu nối tĩnh mạch; 31,9% được bắc 2 <br /> III  (theo  Hiệp  hội  tim  mạch  New  York).  Tỷ  lệ  cầu nối tĩnh mạch. <br /> này  cũng  tương  tự  với  các  tác  giả  khác  trong  Kết  quả  ngắn  hạn  của  việc  sử  dụng  ĐM <br /> nước(25,26).  Các  triệu  chứng  đi  kèm  được  ghi <br /> quay trong PTBCĐMV <br /> nhận trong nghiên cứu này gồm rối loạn nhịp <br /> Nghiên  cứu  của  chúng  tôi  có  3  bệnh  nhân <br /> tim  và  choáng  tim.  Khảo  sát  về  tiền  sử,  có <br /> (2,04%) cần được mổ lại do chảy máu, trong đó <br /> 72,8%  có  tăng  huyết  áp;  40,1%  từng  bị  nhồi <br /> có 1 trường hợp chảy máu ở thành ngực bên trái, <br /> máu cơ tim; 29,9% mắc đái tháo đường; 35,4% <br /> nơi  bóc  tách  ĐMNT  trái  và  2  trường  hợp  chảy <br /> có  rối  loạn  chuyển  hóa  lipid;  12,9%  có  tiền  sử <br /> máu xương ức; Có 1 trường hợp bị chảy máu ở <br /> bệnh  động  mạch  ngoại  vi;  4,8%  bị  suy  thận; <br /> vết mổ cẳng chân cần được khâu lại 2 mũi cầm <br /> 4,1% từng bị tai biến mạch máu não. Theo các <br /> máu; Có 2 bệnh nhân bị nhiễm trùng vết mổ ở <br /> tác  giả,  trong  số  các  bệnh  nội  khoa  kèm  theo <br /> cẳng  chân,  nơi  lấy  tĩnh  mạch  hiển,  chiếm  tỷ  lệ <br /> tăng  huyết  áp  thường  gặp  nhất,  kế  đến  là  rối <br /> 1,36%;  Có  2  trường  hợp  có  biểu  hiện  rối  loạn <br /> loạn lipid máu và đái tháo đường(0). <br /> nhận thức thoáng qua sau đó tự hồi phục, chiếm <br /> Đặc điểm về cận lâm sàng  tỷ  lệ  1,36%;  Có  13  trường  hợp  bị  xẹp  phổi  và <br /> Kết quả siêu âm tim và chụp mạch vành trên  viêm  phổi  sau  mổ,  chiếm  tỷ  lệ  8,84%;  Có  4 <br /> các bệnh nhân có phẫu thuật cho thấy:  trường hợp bị suy thận, chiếm tỷ lệ 2,72%, trong <br /> ‐ Về số nhánh ĐMV tổn thương: Có 83,7%  đó 3 trường hợp điều trị nội khoa, và  1  trường <br /> bệnh  nhân  có  3  nhánh  động  mạch  vành  bị  tổn  hợp cần phải lọc thận. Không có trường hợp nào <br /> thương, 16,3% bệnh nhân có 2 nhánh động mạch  bị  tử  vong,  không  có  trường  hợp  nào  bị  nhồi <br /> bị tổn thương. Có 66,7% bệnh nhân có biểu hiện  máu cơ tim trong thời gian 30 ngày sau mổ. So <br /> hẹp thân chung trên 50%, số trường hợp này gấp  sánh với các tác giả khác (Bảng 2). <br /> đôi so với hẹp khít thân chung nặng trên 90%. Tỷ  Bảng 2: Tỷ lệ tử vong sau PTBCĐMV <br /> lệ này cũng tương đồng với báo cáo của một số  Tác giả Tỷ lệ tử vong sau<br /> tác giả, số nhánh ĐM vành bị tổn thương, hẹp >  PTBCĐMV (%)<br /> 50% hoặc tắc 3 ĐMV chiếm tỷ lệ cao nhất, kế đó là  Nguyễn Hoàng Định (24) 5,1<br /> Hồ Huỳnh Quang Trí (0) 0,7<br /> hẹp/tắc 2 ĐMV và hẹp > 50% thân chung trái(25). <br /> Dương Đức Hùng (12) 4,3<br /> ‐ Phân suất tống máu thất trái: Trong nghiên  Đỗ Kim Quế (1) 1,38<br /> cứu  của  chúng  tôi,  46,9%  bệnh  nhân  có  phân  Nalysnyk L (23) 2,1<br /> suất  tống  máu  (EF)  trên  60%;  39,5%  có  EF  từ  Wael H (34) 1,36<br /> 40%‐60%. Trong các báo cáo khác, 82‐ 88% bệnh  Chúng tôi 0<br /> nhân có phân suất tống máu trên 40%.  Kết  quả  trung  hạn  của  việc  sử  dụng  ĐM <br /> Thông tin ghi nhận trong quá trình phẫu thuật  quay trong PTBCĐMV <br /> Nghiên cứu của chúng tôi, có 74 bệnh nhân <br /> <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 143<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> được chụp cắt lớp 64 lát cắt và 7 bệnh nhân được  Kaplan-Meier survival estimate<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1.00<br /> chụp  thông  tim  can  thiệp  để  khảo  sát  mạch <br /> vành,  kết  quả  chung  tỷ  lệ  thông  nối  của  mảnh <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.75<br /> ghép ĐMNT trái và ĐMNT phải là 98,77%, ĐM <br /> quay  là  92,85%  và  của  mảnh  ghép  TM  hiển  là <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.50<br /> 82,5%.  Đây  là  kết  quả  rất  khả  quan  về  mảnh <br /> ghép  ĐMNT  và  ĐM  quay.  Khảo  sát  biến  cố  tử <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.25<br /> vong  trung  hạn,  chúng  tôi  nhận  thấy  không  có <br /> sự khác biệt giữa tỷ lệ tử vong ở nam giới và nữ <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.00<br /> giới (p>0,05). Tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân ≥70 tuổi  0 20 40 60<br /> analysis time<br /> chiếm  2,2%,  cao  hơn  so  với  bệnh  nhân  dưới  70   <br /> tuổi,  tuy  nhiên  sự  khác  biệt  này  không  có  ý  Biểu đồ 1: Đường Kaplan – Meier biểu diễn tỷ lệ sống <br /> nghĩa thống kê, p>0,05. Tương tự như vậy, tình  còn theo thời gian sau khi xuất viện tính bằng tháng <br /> trạng  đau  ngực,  nhồi  máu  cơ  tim,  phân  suất  Việc sử dụng thuốc ức chế canxi như khuyến <br /> tống  máu,  hoàn  cảnh  phẫu  thuật  ở  bệnh  nhân  cáo của Fremes đóng vai trò rất quan trọng ngăn <br /> không  có  liên  quan  đến  tử  vong  ở  bệnh  nhân,  ngừa co thắt mạch. Một sự xuất hiện ngẫu nhiên <br /> p>0,05.   vừa co thắt mảnh ghép và và hẹp đọan nối đầu <br /> Bảng 3: Kết quả tỉ lệ thông suốt của mảnh ghép ĐM  xa 8% (24/320) được ghi nhận trong nghiên cứu <br /> quay  của Fitzgibbon và cộng sự. Sarabu và Blanche đã <br /> Tác giả (TLTK) (Năm) Tổng số cầu nối Mảnh ghép báo  cáo  các  trường  hợp  co  thắt  sau  PTBCĐMV <br /> ĐM quay được ĐM quay còn<br /> đánh giá thông nối với mảnh ghép ĐMNT trái dẫn đến huyết động <br /> Acar và cs(2) (1992) 56 56 (100%) không ổn định. Chính yếu tố dễ bị co thắt do cấu <br /> Califiore và cs(10) (1995) 76 75 (98,7%) trúc  mô  học  của  lớp  áo  giữa  dày,  lớp  cơ  trơn <br /> (9)<br /> Brodman và cs (1996) 89 87 (97,8%) chiếm ưu thế và đáp ứng mạnh với các chất gây <br /> Manasse và cs(21) (1996) 18 18 (100%) co mạch, vì vậy, bên cạnh việc hoàn chỉnh các kỹ <br /> Sundt và cs(30) (1991) 62 51 (82%)<br /> thuật  lấy  mảnh  ghép,  cần  phải  sử  dụng  các <br /> Bhan và cs(7) (1999) 62 60 (96,8%)<br /> thuốc chống co thắt mảnh ghép. Có nhiều phác <br /> Iaco và cs(19) (2001) 74 73 (98,6%)<br /> Chúng tôi 84 78 (92,85) đồ sử dụng thuốc chống co thắt, sử dụng ngay <br /> trong mổ và sau mổ. <br /> Bảng 4: Phác đồ sử dụng thuốc chống co thắt theo các tác giả <br /> Tác giả (TLTK) (Năm) Thuốc trong mổ/ Liều lượng Thuốc duy trì/ Liều lượng Thời gian điều trị<br /> Califiore và cs(10) (1995) Diltiazem TTM 4mg/g Diltiazem 60mg, uống 3 lần/ ngày 1 tháng<br /> Borger và cs(8) (1998) Nitroglycerin 0,5- 4,0µg/kg/phút Nifedipine 10mg, uống mỗi 6 giờ, 30 6 tháng<br /> mg/ngày<br /> Possati và cs(27) (1998) Diltiazem 120mg, uống 1 lần/ ngày Lâu dài<br /> Sundt và cs(30) (1999) Diltiezem, chích TM Diltiazem uống 6 tuần<br /> Moran và cs(22) (2001) Nitroglycerin 1,0 µg/kg/phút Diltiazem 180mg, uống 1 lần/ ngày 1 năm<br /> Tatoulis và cs(32) (2002) Nitroglycerin 30- 100 µg /phút Amlodipin uống 5- 10 mg, uống 1 6 tháng<br /> Milrinone 0,1 µg/kg/phút lần/ngày<br /> Chúng tôi Nitroglycerin 30- 100 µg /phút Amlodipin uống 5- 10 mg, uống 1 Lâu dài<br /> lần/ngày<br /> <br /> Đánh  giá  kết  quả  nối  đầu  gần  ĐM  quay  được  nối  với  ĐMC  cho  kết  quả  thông  nối  rất <br /> tốt.  Tuy  nhiên,  Calafiore  và  cộng  sự(10)  đã  lý <br /> với ĐM ngực trong trái kiểu Y  <br /> luận  rằng  mảnh  ghép  ĐM  quay  nối  trực  tiếp <br /> Kết quả nghiên cứu của Carpentier và cộng <br /> vào  ĐMC  lên  có  thể  là  đặc  biệt  nhạy  để  tiến <br /> sự  trong  đó,  đầu  gần  mảnh  ghép  ĐM  quay <br /> triển  tăng  sinh  lớp  nội  mạch  do  ảnh  hưởng <br /> <br /> <br /> 144 Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trực  tiếp  dòng  chảy  áp  lực  cao  của  ĐMC.  Với  Kaplan-Meier survival estimates<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1.00<br /> lý luận tương tự, việc nối mảnh ghép ĐM quay <br /> vào ĐMNT trái kiểu Y có thể tránh tiếp xúc với <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.75<br /> áp  lực  động  mạch  trung  tâm  nên  tránh  được <br /> hẹp cầu nối. Lý thuyết này được nhiều tác giả <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.50<br /> ủng hộ, tuy nhiên vẫn còn 1 nhóm tác giả vẫn <br /> nối trực tiếp mảnh ghép vào ĐMC. Tỷ lệ thông <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.25<br /> nối gần như tương đương giữa 2 kỹ thuật nối <br /> này. Kỹ thuật nối kiểu Y đã cho phép mở rộng <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0.00<br /> 0 20 40 60<br /> việc sử dụng ĐMNT trái đồng thời thuận tiện  analysis time<br /> <br /> cho những bệnh nhân có bệnh lý của ĐMC.   noichuy = khong noichuy = co<br /> <br />  <br /> Tác  giả  Sundt  và  cộng  sự  đã  chứng  minh <br /> Biểu đồ 2: Đường Kaplan – Meier biểu hiện tỷ lệ <br /> rằng có thể thực hiện PTBCĐMV sử dụng toàn <br /> đau ngực tái phát sau ra viện của nhóm sử dụng cách <br /> động mạch với ĐMNT trái và ĐM quay nối kiểu <br /> nối Y và nhóm không sử dụng <br /> Y. Có 649 bệnh nhân, tỷ lệ tử vong trong mổ là <br /> 0,2%, tần suất nhồi máu cơ tim chu phẫu là 5%,  Chúng  tôi  nhận  thấy  việc  nối  mảnh  ghép <br /> có 2% trường hợp có giảm cung lượng tim tạm  ĐM quay vảo ĐMNT trái kiểu Y giúp nới thêm <br /> thời.  Theo  dõi  1‐  35  tháng,  tỷ  lệ  cầu  nối  còn  chiều dài của động mạch đủ để nối với hầu hết <br /> thông là 100% đối với ĐMNT trái và 82% đối với  ĐM vành đồng thời tránh phải nối trực tiếp ĐM <br /> ĐM quay (30). Tector và cộng sự đã đạt được tỷ lệ  quay vào ĐM chủ. Nhiều tác giả đã nghiên cứu <br /> 91%  cầu  nối  còn  thông  với  kỹ  thuật  nối  ĐM  và  có  cùng  kết  luận  với  chúng  tôi,  đó  là  tỷ  lệ <br /> quay  vảo  ĐMNT  trái  kiểu  Y.  Calafiore  và  cộng  thông của cầu nối động mạch quay  không  phụ <br /> sự đã đạt được tỷ lệ 93% cầu nối còn thông với  thuộc  vào  việc  động  mạch  quay  được  nối  trực <br /> kỹ thuật nối ĐM quay vào ĐMNT trái kiểu Y.   tiếp từ động mạch chủ vào động mạch vành hay <br /> từ  động  mạch  ngực  trong  vào  mạch  vành  kiểu <br /> Chúng  tôi  thực  hiện  nối  mảnh  ghép  ĐM <br /> ghép Y(19). <br /> quay  với  ĐMNT  trái  kiểu  Y  cho  30  bệnh  nhân. <br /> So  sánh  giữa  2  nhóm  nối  đầu  gần  động  mạch  Đánh giá chỉ định chọn ĐM vành đích để <br /> quay  –  động  mạch  ngực  trong  trái  kiểu  Y  với  nối với đầu xa của mảnh ghép ĐM quay  <br /> nhóm nối động mạch quay – động mạch chủ về  Nhiều nghiên cứu đã cố gắng xác định mạch <br /> các đặc tính: tuổi, giới, tình trạng bệnh đái tháo  vành  đích  phù  hợp  cũng  như  mức  độ  ảnh <br /> đường, suy thận mạn, bệnh phổi tắt nghẽn mạn  hưởng  của  mạch  vành  đích  bị  hẹp  với  tỷ  lệ <br /> tính, bệnh động mạch ngoài tim, tình trạng đau  thông nối của mảnh ghép ĐM quay. Một số tác <br /> thắt ngực, nhồi máu cơ tim, phân suất tống máu  giả cho rằng tỷ lệ thông nối của mảnh ghép ĐM <br /> của bệnh nhân, không có sự khác biệt về kết quả  quay tốt nhất nếu được nối với ĐM vành xuống <br /> với p> 0,05.   trước  trái  hoặc  các  nhánh  của  nó  và  thông  nối <br /> Kết  quả  chúng  tôi  nhận  thấy  các  đặc  tính:  giảm  đáng  kể  nếu  nối  với  ĐM  vành  phải  hoặc <br /> thời gian mổ, thời gian thở máy, thời gian điều  các  nhánh  của  nó.  Trước  đây,  vị  trí  mạch  vành <br /> trị  hồi  sức  ở  bệnh  nhân,  cũng  như  biến  chứng  đích đã được đánh giá là một yếu tố quan trọng <br /> thần kinh, suy thận cấp, suy đa cơ quan sau mổ,  cho tỷ lệ thông nối của cả mảnh ghép TM hiển <br /> viêm xương ức, viêm trung thất cũng không có  và ĐMNT. Trong số 19 trường hợp trong nghiên <br /> sự  khác  biệt  giữa  2  nhóm  với  p>0,05.  So  sánh  cứu  của  chúng  tôi,  có  1  trường  hợp  đoạn  gần <br /> giữa 2 nhóm về tỷ lệ đau ngực tái phát, tỷ lệ tắc  của mảnh ghép ĐM quay từ chỗ nối với ĐMNT <br /> cầu nối và tỷ lệ tử vong trung hạn, sự khác biệt  trái đến miệng nối đầu xa bị tắc, tuy nhiên, đoạn <br /> không có ý nghĩa thống kê.  xa vẫn còn thông. Không có sự khác biệt giữa 2 <br /> <br /> <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 145<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> nhóm nối đầu xa động mạch quay ‐ động mạch  nhận  trong  nhiều  kết  quả  thông  của  cầu  nối <br /> vành trái và nhóm nối động mạch quay ‐ động  tĩnh mạch. Buxton và cộng sự cũng báo cáo tỷ <br /> mạch  vành  phải  về  các  biến  chứng  thần  kinh,  lệ  thông  nối  khi  nối  mảnh  ghép  ĐMNT  phải <br /> suy  thận  cấp,  suy  đa  cơ  quan  sau  mổ,  viêm  vào  ĐM  vành  phải  kém  hơn  khi  nối  vào  hệ <br /> xương ức hay viêm trung thất (p>0,05). So sánh <br /> thống  ĐM  vành  bên  trái.  Một  số  tác  giả  khác <br /> giữa 2 nhóm về tỷ lệ đau ngực tái phát và tỷ lệ <br /> đã báo cáo tỷ lệ thông nối của mảnh ghép ĐM <br /> tắc cầu nối, sự khác biệt không có ý nghĩa thống <br /> kê.  Tỷ  lệ  tử  vong  trung  hạn  ở  nhóm  nối  động  quay  giảm  đi  khi  nối  với  những  nhánh  ĐM <br /> mạch  quay  –  động  mạch  quay  vành  phải  cao  vành  sau  bên  hoặc  sau  dưới.  Tuy  nhiên  theo <br /> hơn  nhóm  nối  động  mạch  quay  –  động  mạch  tác  giả  Mario  Gaudino,  vị  trí  nối  đầu  xa  của <br /> quanh vành trái và sự khác biệt này có ý nghĩa  ĐM quay không ảnh hưởng đến kết quả thông <br /> thống kê. Tuy nhiên số liệu của chúng tôi khá ít,  nối  lâu  dài  về  hình  ảnh  học  và  những  mảnh <br /> để có kết luận khách quan, chúng tôi cần nghiên  ghép  ĐM  quay  được  dùng  để  nối  vào  nhánh <br /> cứu số lượng lớn hơn.  mũ  của  ĐM  vành  trái,  nhánh  xiên  của  ĐM <br /> Kaplan-Meier survival estimates vành  trái  có  kết  quả  thông  nối  tương  tự  với <br /> 1.00<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> mảnh ghép nối trực tiếp vào những nhánh ĐM <br /> vành sau bên hoặc sau dưới. Theo hầu hết các <br /> 0.75<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> tác giả (27), yếu tố duy nhất có ảnh hưởng rõ nét <br /> 0.50<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> nhất tỷ lệ thông nối của mảnh ghép ĐM quay <br /> là mức độ hẹp của mạch vành đích. Thực tế, sự <br /> 0.25<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> tắc  nghẽn  của  mảnh  ghép  ĐM  quay  thường <br /> xảy  ra  khi  nối  với  những  mạch  vành  đích <br /> 0.00<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 0 20<br /> analysis time<br /> 40 60 không  bị  hẹp  nhiều.  Mảnh  ghép  ĐM  quay <br /> F150 = trai F150 = phai được  đề  nghị  ghép  với  ĐM  vành  bị  hẹp  trên <br />   70%  nhằm  tránh  nguy  cơ  cạnh  tranh  dòng <br /> Biểu đồ 3: Đường Kaplan – Meier biểu hiện tỷ lệ  chảy  và  tránh  diễn  tiến  hẹp  lan  tỏa  của  mảnh <br /> đau ngực tái phát sau ra viện của nhóm đầu nối <br /> ghép  và  tạo  dấu  hiệu  sợi  dây  (string  sign). <br /> ĐMQ – ĐMV trái và nhóm đầu nối ĐMQ – ĐMV <br /> Những  mạch  vành  đích  thường  được  nối  là <br /> phải <br /> nhánh  mũ  của  ĐM  vành  trái,  nhánh  xiên  của <br /> Huddleston  và  cộng  sự  đã  cho  thấy  tỷ  lệ <br /> ĐM vành trái hoặc nhánh ĐM vành phải. Tuy <br /> thông  nối  của  mảnh  ghép  ĐMNT  khi  nối  với <br /> nhiên,  rất  nhiều  những  nghiên  cứu  đã  được <br /> ĐM vành xuống trước trái cao hơn khi nối với <br /> xuất  bản  đã  cho  thấy  tỷ  lệ  thông  nối  giảm <br /> những  nhánh  còn  lại.  Tương  tự,  Paz  và  cộng <br /> đáng  kể  nếu  nối  với  nhánh  ĐM  vành  phải. <br /> sự đã cho thấy tỷ lệ thông nối của mảnh ghép <br /> Nếu nối kiểu liên tục (sequential), miệng nối ở <br /> TM hiển khi nối với ĐM vành xuống trước trái <br /> giữa  có  xu  hướng  ít  bị  hẹp  hơn  so  với  miệng <br /> cao hơn khi nối với những nhánh còn lại. Khối <br /> nối ở đầu tận. <br /> lượng cơ tim được cung cấp máu bởi ĐM vành <br /> xuống trước trái và các nhánh của nó được cho <br /> KẾT LUẬN <br /> là dòng chảy mạnh hơn và do đó có tỷ lệ thông  Sử  dụng  mảnh  ghép  ĐM  quay  trong <br /> nối  cao  hơn.  Có  lẽ  sự  phân  bố  giường  mạch  PTBCĐMV  cho  kết  quả  và  tỷ  lệ  thông  nối  tốt. <br /> máu nhỏ của ĐM vành phải giải thích cho tỷ lệ  Việc lấy mảnh ghép động mạch quay khả thi, an <br /> toàn  và  hiệu  quả.  Có  thể  linh  động  sử  dụng <br /> thông  nối  tương  đối  kém  của  nó  được  ghi <br /> ĐMNT  phải  hoặc  ĐM  quay  như  là  mảnh  ghép <br /> <br /> <br /> 146 Chuyên Đề Ngoại Khoa <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014  Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chọn lựa thứ 2 sau ĐMNT trái trong chiến lược  outcome:Angiographic  follw‐  up  of  5,065  grafts  related  to <br /> survival and reoperation in 1,388 patients during 25 yearsʺ, J <br /> sử  dụng  toàn  cầu  nối  động  mạch  trong  Am Coll Cardiol, 28, pp 616‐ 26. <br /> PTBCĐMV.  Việc  nối  mảnh  ghép  ĐM  quay  vảo  14. Fukui  T,  Tabata  M,  Manabe  S,  Shimokawa  T,  Takanashi  S <br /> (2010), ʺGraft selection and one‐year patency rates in patients <br /> ĐMNT trái kiểu Y giúp nới thêm chiều dài của <br /> undergoing  coronary  artery  bypass  graftingʺ,  Ann  Thorac <br /> động  mạch  đủ  để  nối  với  hầu  hết  ĐM  vành  Surg,  89(6),  pp  1901‐  5.  PubMed  PMID:  20494046.  Epub <br /> đồng thời tránh phải nối trực tiếp ĐM quay vào  2010/05/25. <br /> 15. Gaudino M, Prati F, Possati G (2006), ʺRadial artery graftingʺ, <br /> ĐM chủ, tuy nhiên tỷ lệ thông của cầu nối động  Multimedia  manual  of  Cardio‐  thoracic  Surg,  Volume  2006,  Issue <br /> mạch  quay  không  phụ  thuộc  vào  việc  động  0109. <br /> mạch quay được nối trực tiếp từ động mạch chủ  16. Hayward  PA,  Hare  DL,  Gordon  I,  Matalanis  G,  Buxton  BF <br /> (2007), ʺWhich arterial conduit? Radial artery versus free right <br /> vào  động  mạch  vành  hay  từ  động  mạch  ngực  internal thoracic artery: six‐year clinical results of randomized <br /> trong trái vào mạch vành kiểu ghép Y.   controlled trialʺ, Ann Thorac Cardiovasc Surg, 84, pp 493‐ 7. <br /> 17. Hillis D, Smith P, Anderson J, Bittl J, Bridges C, Byrne J, et al <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO  (2011),  ʺACCF/AHA  Guideline  for  Coronary  Artery  Bypass <br /> 1. Acar  C,  et  al  (2006),  “Arterial  Grafting  for  Coronary  Artery  Graft  Surgeryʺ,  J.  Am.  Coll.  Cardiol.  Published  online  Nov  7, <br /> Bypass Surgery”, Springer‐Verlag Berlin Heidelberg, pp 157‐ 169.  2011; doi: 10.1016/j.jacc.2011.08.009 <br /> 2. Acar C, Jebara V, Portoghese M, Deloche A, Carpentier A, et  18. Hồ Huỳnh Quang Trí, Phan Kim Phương, Nguyễn Văn Phan, <br /> al  (1992),  “Revival  of  the  radial  artery  for  coronary  artery  Phạm  Nguyễn  Vinh  (2004),  “Kết  quả  bước  đầu  của  phẫu <br /> bypass grafting”, Ann Thorac Surg, 54, pp 652‐ 660.  thuật bắc cầu nối động mạch vành tại Viện Tim”, Thời sự Tim <br /> 3. Achouh P, Boutekadjirt R, Toledano D, Hammoudi N, Pagny  mạch học, số 67, tr 8‐11. <br /> JY, Goube P, et al (2010), “Long‐term (5‐ to 20‐year) patency of  19. Iaco  A,  Teodori  G,  Di  Giammarco  G,  Di  Mauro  M  (2001), <br /> the  radial  artery  for  coronary  bypass  grafting”,  J  Thorac  ʺRadial  artery  for  myocardial  revascularization:  long  term <br /> Cardiovasc  Surg,  140(1),  pp  73‐79.  PubMed  PMID:  19944433.  clinical and angiographic resultsʺ, Ann Thorac Surg, 72, pp 464‐ <br /> Epub 2009/12/01.  9. <br /> 4. AHA  (2010),  “Heart  Disease  and  Stroke  Statistics  ‐  2010  20. Kim WS, Lee J, Lee YT, Sung K, Yang JH, Jun TG, et al. (2008), <br /> Update”, Circulation, 121, e46‐ e215  ʺTotal  arterial  revascularization  in  triple‐vessel  disease  with <br /> 5. Barner H, Sundt T, Baily M, Zang Y (2001), “Midterm results  off‐pump  and  aortic  no‐touch  techniqueʺ,  Ann  Thorac  Surg, <br /> of  complete  arterial  revascularisation  in  more  than  1000  86(6), pp 1861‐ 5. PubMed PMID: 19021996. Epub 2008/11/22. <br /> patients  using  an  internal  thoracic  artery/  radial  artery  T  21. Manasse E, Sperti G, Suma H, et al (1996), ʺUse of the radial <br /> graft”, Ann Surg, 234, pp 447‐53.  artery for myocardial revascularizationʺ, Ann Thorac Surg, 62, <br /> 6. Benedetto  U,  Angeloni  E,  Refice  S,  Sinatra  R  (2010),  “Radial  pp 1076‐ 82. <br /> artery versus saphenous vein graft patency: Meta‐analysis of  22. Moran S, Baeza R, Guarda E, al e (2001), ʺPredictors of radial <br /> randomized controlled trials”, J Thorac Cardiovas Surg, 139, pp  artery  patency  for  coronary  bypass  operationsʺ,  Ann  Thorac <br /> 229‐31.  Surg, 72, pp 1552‐ 6. <br /> 7. Bhan A, Gupta V et al (1999), “Radial artery in CABG: could  23. Nalysnyk L, Fahrbach K, Reynolds M, et al (2003), ʺAdverse <br /> the  early  results  be  comparable  to  internal  mammary  artery  events  in  coronary  artery  bypass  graft  trials:  a  systematic <br /> graft?”, Ann Thorac Cardiovasc Surg, 67, pp1631‐6  review and analysisʺ, Heart, 89, pp 767‐ 72. <br /> 8. Borger  M,  Cohen  G,  Buth  K,  et  al  (1998),  “Multiple  arterial  24. Nguyễn  Hoàng  Định  (2012),  “Nghiên  cứu  chỉ  định  phẫu <br /> grafts:  Radial  versus  right  internal  thoracic  arteries”,  thuật bắc cầu mạch vành bằng động mạch ngực trong trái”, <br /> Circulation, 98(Suppl 19):II‐7‐14.  Luận án Tiến sĩ Y học, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh. <br /> 9. Brodman R, Frame R, Camacho M, Ha E, Chen A, HollingerI  25. Phạm Hữu Minh Nhựt (2007), “Đánh giá kết quả sớm phẫu <br /> (1996), ʺRoutine use of unilateral and bilateral radial arteries  thuật  bắc  cầu  động  mạch  vành  ở  bệnh  nhân  tổn  thương  ba <br /> for  coronary  artery  bypass  graft  surgeryʺ,  J  Am  Coll  Cardiol,  nhánh  động  mạch  vành”,  Luận văn Thạc sỹ Y học, Đại  học  Y <br /> 28, pp 959‐63.  Dược TP Hồ Chí Minh. <br /> 10. Calafiore  A,  Di  Giammarco  G,  Teodori  G,  D’Annunzio  E,  26. Phạm  Thọ  Tuấn  Anh,  Nguyễn  Hoàng  Định  (2006),  “Phẫu <br /> Vitolla G, Fino C, et al  (1995),  “  Inventors  Radial  artery  and  thuật cầu nối mạch vành tại bệnh viện Chợ Rẫy”, Y học TP Hồ <br /> inferior  epigastric  artery  in  composite  grafts:  improved  Chí Minh, phụ bản của số 1/2006(10), tr 137‐ 143. <br /> midterm  angiographic  results”,  Ann Thorac Surg, 58, pp 185‐  27. Possati G, Gaudino M, Alessandrini F, al e (1998), ʺMidterm <br /> 190  clinical  and  angiographic  results  of  radial  artery  grafts  used <br /> 11. Đỗ Kim Quế, Chung Giang Đông (2010), “Kết quả phẫu thuật  for myocardial revascularizationʺ, J Thorac Cardiovas Surg, 116, <br /> cầu nối động mạch chủ ‐ vành trong điều trị hẹp nhiều nhánh  pp 1015‐ 21. <br /> động mạch vành”, Y học Việt Nam số đặc biệt tháng 11/2010, tập  28. Ramadan  A,  Stefanidis  C,  N’Gatchou  W,  El  Oumeiri  B, <br /> 375, tr 194‐ 199.  Jansens J, De Smet J, et al (2010), ʺFive years follow‐up after Y‐<br /> 12. Dương  Đức  Hùng  (2008),  “Nghiên  cứu  kết  quả  phẫu  thuật  graft  arterial  revascularization:  on  pump  versus  off  pump; <br /> bắc cầu chủ ‐ vành trong điều trị thiếu máu cơ tim cục bộ”,  prospective  clinical  trialʺ,  Interact  Cardiovasc  Thorac  Surg,  pp <br /> Luận án Tiến sĩ Y học, Đại học Y Hà Nội.  423‐ 7. <br /> 13. Fitzgibbon  G,  Kafka  H,  Leach  A,  Keon  W,  Hooper  G,  al  e  29. Simek  M,  Marcian  P  et  al  (2013),  ʺEndoscopic  radial  artery <br /> (1996),  ʺCoronary  bypass  graft  fate  and  patients  harvesting  for  coronary  artery  bypass  grafting.  A  single <br /> center evolving experienceʺ, Biomed Pap Med Fac Univ Palacky <br /> <br /> <br /> <br /> Phẫu Thuật Lồng Ngực Tim  – Mạch máu 147<br /> Nghiên cứu Y học  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Olomouc Czech Repub, 157 (1), pp 64‐ 9.  et  al.  (2010),  ʺShort  term  outcomes  of  total  arterial  coronary <br /> 30. Sundt III T, Barner H, Camillo CJ, and Gay WA (1999), ʺTotal  revascularization  in  patients  above  65  years:  a  propensity <br /> arte