Nhận xét một số đặc điểm của các khối u kết giác mạc

NHẬN XÉT MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA CÁC KHỐI U KẾT<br /> GIÁC MẠC<br /> NGUYỄN THU THỦY, HOÀNG ANH TUẤN<br /> <br /> Bệnh viện Mắt Trung ương<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nhận xét một số đặc điểm của một số loại u kết giác mạc (KGM)<br /> thường gặp. Đối tượng và phương pháp: Tiến hành nghiên cứu hồi cứu 87 hồ sơ bệnh<br /> án của các bệnh nhân (BN) điều trị tại Bệnh viện Mắt TW năm 2007 được chẩn đoán<br /> mô bệnh học là u kết giác mạc. Kết quả: Các u KGM gồm u bẩm sinh lạc chỗ (40,2%)<br /> các khối u có nguồn gốc biểu mô (47,1%) , khối u hắc tố(9,2%), u dạng lym phô<br /> (2,3%), u mạch (1,1%). 91,7% các khối u ác tính và tiền ác tính gặp ở độ tuổi >40. Có<br /> 44,8% khối u xuất hiện ở vùng rìa, 33,3% xuất hiện ở kết mạc nhãn cầu. Tổn thương ác<br /> tính và tiền ác tính của biểu mô là 1,5% và chủ yếu gặp ở nam giới (80%), tuổi>40<br /> (90%). Kết luận: U KGM bao gồm nhiều loại với các đặc điểm khác nhau. Các khối u<br /> lành tính thường gặp ở người trẻ, u ác tính thường gặp ở tuổi trung niên và cao tuổi.<br /> Các tổn thương thường xuất hiện nhiều ở vùng rìa và kết mạc nhãn cầu.<br /> Từ khóa: U kết giác mạc<br /> <br /> Nghiên cứu hồi cứu<br /> 2.3. Phương tiện nghiên cứu<br /> Tiến hành nghiên cứu hồ sơ bệnh án<br /> của các BN u KGM được chẩn đoán xác<br /> định bằng mô bệnh học và điều trị tại Bệnh<br /> viện Mắt TW từ tháng 1/2007 đến hết<br /> tháng 12/2007<br /> <br /> I.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> U KGM là một bệnh ít gặp nhưng<br /> gây ảnh hưởng nhiều về mặt thẩm mỹ,<br /> một phần chức năng thị giác cũng như<br /> vận động của nhãn cầu, biểu hiện lâm<br /> sàng rất đa dạng phong phú, chẩn đoán<br /> xác định phải dựa vào đặc điểm lâm sàng<br /> và xét nghiệm giải phẫu bệnh. Chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu hồi cứu 87 trường<br /> hợp u KGM được điều trị tại Bệnh viện<br /> Mắt TW trong năm 2007 với mục tiêu:<br /> Nhận xét một số đặc điểm của một số<br /> loại u KGM thường gặp.<br /> <br /> 2.4. Xử lý số liệu bằng chương trình<br /> thống kê y học Epi 2000.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> Từ tháng 1 năm 2007 đến hết tháng<br /> 12 năm 2007 có 87 BN u KGM được<br /> chẩn đoán xác định và điều trị tại Bệnh<br /> viện Mắt TW.<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG<br /> PHÁP<br /> 2.1. Đối tượng<br /> BN điều trị tại Bệnh viện Mắt TW<br /> được chẩn đoán mô bệnh học là u KGM.<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> 3.1. Đặc điểm BN và các loại khối u<br /> kết giác mạc<br /> <br /> 27<br /> <br /> Giới: Nam chiếm 52,9% (46 BN),<br /> 48,3%, nhóm 21-40 tuổi chiếm 13,7%,<br /> nữ 47,1% (41BN) tỷ lệ này không có sự<br /> nhóm 41-60 chiếm 23%, nhóm ≥ 61 tuổi<br /> khác biệt nhiều về giới.<br /> chiếm 15%.<br /> Tuổi: BN nhỏ nhất đến khám là 3<br /> tháng tuổi, nhiều nhất là 87 tuổi. Nhóm<br /> tuổi gặp nhiều nhất là ≤ 20 tuổi chiếm<br /> Bảng 1. Tỷ lệ các loại khối u và sự phân bố theo từng nhóm tuổi<br /> Nhóm tuổi<br /> Các loại khối u<br /> Các u bẩm sinh lạc chỗ<br /> <br /> ≤ 20<br /> <br /> 21-40<br /> <br /> 41-60<br /> <br /> ≥ 61<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> 32<br /> (91,4%)<br /> 6 (50%)<br /> <br /> 3 (8,6%)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3 (25%)<br /> <br /> 1 (8,3%)<br /> <br /> 2 (11,1%)<br /> <br /> 2<br /> (16,7%)<br /> 8<br /> (44,5%)<br /> 2 (50%)<br /> 3 (50%)<br /> 2<br /> (100%)<br /> 2<br /> (33,3%)<br /> <br /> 35<br /> (40,2%)<br /> 41<br /> (47,1%)<br /> <br /> U có<br /> nguồ<br /> n gốc<br /> biểu<br /> mô<br /> <br /> U nhú (n=12)<br /> U nang biểu mô<br /> (n=18)<br /> Tiền ác tính(n=4 )<br /> ác tính (n=6)<br /> Loại khác (n=2)<br /> <br /> 2 (11,1%)<br /> <br /> U hắc<br /> tố<br /> <br /> Nốt ruồi (n=6)<br /> <br /> 2 (33,3%)<br /> <br /> U hắc tố ác tính<br /> (n=2)<br /> U mạch (n=1)<br /> U dạng lym phô (n=2)<br /> Tổng số<br /> <br /> 1 (25%)<br /> <br /> 2 (33,3%)<br /> <br /> 6<br /> (33,3%)<br /> 1 (25%)<br /> 3 (50%)<br /> <br /> 8 (9,2%)<br /> 2 (100%)<br /> <br /> 1 (100%)<br /> 42<br /> (48,3%)<br /> <br /> 12<br /> (13,7%)<br /> <br /> Trong nghiên cứu này chúng tôi<br /> phân loại các u KGM theo Hội Nhãn<br /> khoa Mỹ (1): Các u bẩm sinh lạc chỗ (u<br /> dạng bì, u bì mỡ), u có nguồn gốc biểu<br /> mô, u hắc tố, u mạch, u dạng lym phô,<br /> các u vàng và u di căn. Chúng tôi không<br /> gặp trường hợp nào của u vàng và u di<br /> căn.<br /> Các khối u lạc chỗ bẩm sinh<br /> (40,2%) gồm các u bì và u bì mỡ KGM,<br /> thường lành tính không có khả năng<br /> chuyển thành ác tính, do tính chất bẩm<br /> sinh và liên quan nhiều đến thẩm mỹ nên<br /> những BN có khối u này thường đến viện<br /> <br /> 1(50%)<br /> 20<br /> (23%)<br /> <br /> 1 (50%)<br /> 13 (15%)<br /> <br /> 1 (1,1%)<br /> 2 (2,3%)<br /> 87<br /> (100%)<br /> <br /> từ rất sớm đa số trước 20 tuổi (91,4%),<br /> bé nhất là 3 tháng tuổi.<br /> Các khối u có nguồn gốc biểu mô<br /> (47,1%) được chia làm 3 loại: lành tính,<br /> tiền ác tính và ác tính. Các khối u lành<br /> tính chủ yếu hay gặp là u nhú, u nang<br /> biểu mô. U nhú gặp ở tất cả các nhóm<br /> tuổi nhưng hay gặp hơn ở nhóm < 20<br /> tuổi (50%). Có 18 trường hợp u nang<br /> biểu mô, trong đó có 2 trường hợp bẩm<br /> sinh còn lại 16 trường hợp xuất hiện sau<br /> phẫu thuật như mổ mộng, chấn thương,<br /> viêm nhiễm. Như vậy u nang biểu mô<br /> thường là thứ phát và hay gặp ở nhóm<br /> >20 tuổi. Trong nghiên cứu của chúng<br /> <br /> 28<br /> <br /> tôi các khối u tiền ác tính và ác tính là 10<br /> BN (11,5%) trong đó chỉ gặp 1 BN ≤ 20<br /> tuổi (10%), 4 BN được xếp vào loại tiền<br /> ác tính với kết quả giải phẫu bệnh có quá<br /> sản và loạn sản vừa biểu mô (màng đáy<br /> vẫn còn nguyên vẹn). Trong 6 trường<br /> hợp ác tính có 5 trường hợp ung thư biểu<br /> mô tế bào vảy, trường hợp còn lại là ung<br /> thư biểu mô tế bào đáy. Các tỷ lệ này<br /> cũng tương đương với tác giả Carol<br /> <br /> L.Shields, MD Hakan Demirci và cộng<br /> sự năm 2004 [3]<br /> U hắc tố ít gặp hơn có 8 BN chiếm<br /> 9,6% trong đó 6 trường hợp lành tính với<br /> hình ảnh tế bào là nốt ruồi phức hợp kết<br /> mạc và 2 BN u hắc tố ác tính đều > 60<br /> tuổi.<br /> Một BN u tế bào ngoại mạch và 2<br /> BN u dạng lym phô.<br /> 3.2. Tỷ lệ khối u lành tính và ác tính<br /> ở các nhóm tuổi<br /> <br /> Bảng 2. Tỷ lệ khối u lành tính và ác tính ở các nhóm tuổi<br /> Nhóm<br /> tuổi<br /> Các loại u<br /> Lành tính<br /> Tiền ác tính, ác tính<br /> <br /> ≤ 20<br /> 42<br /> (56%)<br /> <br /> 21-40<br /> <br /> 41-60<br /> <br /> ≥ 61<br /> <br /> 11 (14,7%)<br /> <br /> 15 (20%)<br /> <br /> 7 ( 9,3%)<br /> <br /> 1 (8,3%)<br /> <br /> 5 (41,7%)<br /> <br /> 6 (50%)<br /> <br /> Qua bảng 2 cho thấy các khối u tiền<br /> ác tính và ác tính chiếm 13,8 % tổng số<br /> các BN, trong đó chỉ có 1 (8,3%) BN ở<br /> nhóm tuổi từ 21-40 còn lại 91,7% gặp ở<br /> nhóm >40 tuổi kết quả này cũng phù hợp<br /> với các nghiên cứu khác trên thế giới<br /> [3,4,5,6]. Trong nhóm u lành tính có tới<br /> 56% thuộc nhóm ≤20 tuổi, chỉ có 9,3%<br /> trường hợp gặp ở nhóm ≥61 tuổi. Qua<br /> đây, chúng tôi nhận thấy rằng các khối u<br /> <br /> Tổng số<br /> 75<br /> (86,2%)<br /> 12<br /> (13,8%)<br /> <br /> ác tính chủ yếu gặp ở người trung niên<br /> và cao tuổi còn các khối u lành tính hay<br /> gặp hơn ở người trẻ. Do vậy đối với BN<br /> lớn tuổi có khối u KGM đến khám cần<br /> chú ý xác định xem khối u có phải ác<br /> tính không để có thái độ xử trí đúng và<br /> kịp thời.<br /> 3.3. Mối liên hệ của các loại khối u<br /> với giới tính<br /> <br /> Bảng 3. Tỷ lệ các loại khối u theo giới tính<br /> Giới<br /> Nam<br /> <br /> Các loại khối u<br /> U bẩm sinh lạc chỗ (n=35)<br /> U có nguồn gốc biểu mô (n=41)<br /> U hắc tố (n=8)<br /> U mạch (n=1)<br /> U dạng lym phô ( n=2)<br /> Tổng số<br /> <br /> 12 (34%)<br /> 28 (68,3%)<br /> 3 (37,5%)<br /> 1 (100%)<br /> 2 (100%)<br /> 46( 52,9%)<br /> <br /> Bảng 3 cho thấy u bẩm sinh lạc chỗ<br /> gặp ở nữ nhiều hơn nam. Ngược lại các<br /> khối u có nguồn gốc biểu mô hay gặp ở BN<br /> <br /> Nữ<br /> 23 (66%)<br /> 13 (31,7%)<br /> 5 (62,5%)<br /> <br /> 41 (47,1%)<br /> <br /> nam (68,3%), trong 10 trường hợp ác tính<br /> và tiền ác tính có 8 BN nam (80%), chỉ có 2<br /> BN nữ. Trong nghiên cứu của tác giả<br /> <br /> 29<br /> Bảng 4. Vị trí xuất hiện của các khối u kết giác mạc<br /> <br /> Penelope A McKelvie và cộng sự năm<br /> 2002 tỷ lệ này là 77% [5].<br /> Có 37,5% trường hợp các khối u<br /> hắc tố gặp ở nam và 62,5% ở nữ. Các u<br /> mạch và u lym phô chỉ gặp ở BN nam,<br /> Vị trí<br /> Các loại khối u<br /> Khối u lạc chỗ bẩm<br /> sinh (n=35)<br /> U có nguồn gốc<br /> biểu mô (n=41)<br /> U hắc tố (n=8)<br /> <br /> Vùng rìa<br /> 29<br /> (82,9%)<br /> 8<br /> (19,5%)<br /> 2 (25%)<br /> <br /> Giác<br /> mạc<br /> 2<br /> (5,7%)<br /> 2<br /> (4,9%)<br /> <br /> tuy nhiên số lượng BN quá ít nên tỷ lệ<br /> này không có ý nghĩa thống kê.<br /> 3.4. Vị trí xuất hiện của các khối u<br /> <br /> Kết mạc<br /> nhãn cầu<br /> 4<br /> (11,4%)<br /> 20<br /> (48,8%)<br /> 5 (62,5%)<br /> <br /> U mạch (n=1)<br /> U dạng<br /> (n=2)<br /> Tổng số<br /> <br /> Kết<br /> mạc mi<br /> <br /> Cùng<br /> đồ<br /> <br /> Vị trí<br /> khác<br /> <br /> 0<br /> <br /> 6<br /> (14,6%)<br /> <br /> 5<br /> (12,2%)<br /> 1<br /> (12,5%)<br /> <br /> 1<br /> (100%)<br /> <br /> lymphô<br /> 39<br /> (44,8%)<br /> <br /> 4<br /> (4,7%)<br /> <br /> 29<br /> (33,3%)<br /> <br /> Bảng 4 cho thấy các khối u<br /> thường xuất hiện ở vùng rìa KGM<br /> (44,8%) và kết mạc nhãn cầu (33,3%),<br /> chỉ có 4,7 % các khối u<br /> trên giác mạc, 2,3% các khối u ở kết mạc<br /> mi, 8% ở cùng đồ và 6,9% còn lại ở các<br /> vị trí như<br /> cục lệ, nếp bán nguyệt. Điều này cũng<br /> phù hợp với kết luận của Carol L.<br /> Shields MD và cộng sự năm 2004 (3).<br /> Kết mạc vùng rìa và kết mạc nhãn cầu<br /> nhất là vùng khe mi là nơi tiếp xúc nhiều<br /> với ánh sáng, tia cực tím cũng là một<br /> trong những yếu tố có liên quan đến sự<br /> xuất hiện và phát triển của các khối u.<br /> Tuy nhiên ở mỗi loại u KGM khác<br /> nhau vị trí xuất hiện cũng khác nhau. Các<br /> u bẩm sinh lạc chỗ có tới 82,9% ở vùng<br /> rìa. Các u có nguồn gốc biểu mô có tới<br /> 48,8% ở kết mạc nhãn cầu và 19,8% ở<br /> vùng rìa. Đặc biệt trường hợp u biểu mô<br /> tiền ác tính và ác tính có 7/10 trường hợp<br /> khối u ở vùng rìa và kết mạc nhãn cầu<br /> <br /> 2<br /> (100%)<br /> 2 (2,3%) 7 (8,0%)<br /> <br /> 6 (6,9%)<br /> <br /> vùng khe mi. Kết quả này cũng phù hợp<br /> với một số nghiên cứu khác [2,3,5,6].<br /> 62,5% các khối u sắc tố thường xuất hiện<br /> ở kết mạc nhãn cầu.<br /> IV. KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu hồi cứu hồ sơ 87<br /> mắt của 87 BN chúng tôi rút ra một số<br /> kết luận sau: U có nguồn gốc biểu mô, u<br /> bẩm sinh lạc chỗ và u hắc tố là các loại<br /> khối u KGM hay gặp nhất. Các khối u<br /> lành tính, bẩm sinh gặp nhiều ở thanh<br /> thiếu niên, các khối u ác tính thường gặp<br /> ở trung niên và người cao tuổi. Vị trí<br /> thường gặp của các khối u KGM là ở<br /> vùng rìa và kết mạc nhãn cầu nhất là<br /> vùng khe mi. Khối u biểu mô ác tính và<br /> tiền ác tính cũng thường gặp ở trung niên<br /> và người cao tuổi. Nam nhiều hơn nữ,<br /> tổn thương chủ yếu xuất hiện ở vùng rìa<br /> KGM và kết mạc nhãn cầu.<br /> <br /> 30<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> NGUYỄN ĐỨC ANH (1995-1996), Bệnh học của mi mắt và kết giác mạc (tài liệu<br /> dịch).<br /> 2.<br /> CAROL L. SHIELDS AND JERRYA. SHIELDS (2004) “Tumor of the<br /> conjunctiva and cornea” Survey of Opthamology 2004 ,49, 3-24.<br /> 3.<br /> CAROL L. SHIELDS, HAKAN DEMIRCI, EKATERINA KARATZA, JERRY<br /> A, SHIELDS, (2004) “Clinical Survey of 1643 Melanocytic and Nonmelanocytic<br /> conjunctival tumors” Ophthalmology 2004, 111, 1747-1745.<br /> 4.<br /> J. OSCAR CROXATTO, GUILLERMO, IRIBARREN, CRISTINA UGRIN,<br /> MDROBERTO EBNER, (1987) “Malignant Melanoma of the Conjuntiva”<br /> Ophthalmology 1987, 94, 1281-1285<br /> 5.<br /> PENELOPE S. MCKELVIE, MARK DANIELL, ALAN MC NAB, MICHAEL<br /> LOUGHNAN, JOHN D. SANTAMARIA (2002) “Squamous cell carcinoma of<br /> the conjunctiva: a series of 26 cases” Br. J. Ophthamology 2002, 86, 168-173.<br /> 6.<br /> T.R.G. POOLE (1999) “Conjunctiva squamous cell carcinoma in Tanzania” Br. J.<br /> Ophthalmology,1999, 83, 177-179.<br /> SUMMARY<br /> THE CHARACTERS OF CONJUNCTIVAL AND CORNEAL TUMORS<br /> Objective: To comment the character and frequency of conjunctival and corneal<br /> tumors. Methods: Retrospective study of 87 clinical records with tumor of conjunctiva and<br /> cornea to determine pathological and clinical character. Results: Choristomatous accouts<br /> for 40,2%, Epithelium: 47,1%, Melanocytic: 9,2%, Vascular: 1,1%, Lipomatous: 2,3%.<br /> 91,7% of patiens with premalignant and malignant tumors presented at the age over of 40<br /> years, with most lesions occuring at the limbus: 44,8% and bulbar conjunctiva: 33,3%.<br /> Patiens with premalignant and malignant epithelium were usually male (80%), the age over<br /> 40 yeasrs (90%) Conlusion: Tumor of conjunctiva and cornea comprise a large and varied<br /> spectrum of condition, with lesions usually occur at the limbus and bulbar conjunctiva. The<br /> premalignant and malignant turmors usually occur at middle- aged and elderly.<br /> <br /> 31<br /> <br />