Phân biệt quán ngữ với các tổ hợp tự do có cùng hình thức và vị trí xuất hiện trong câu

6 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> NGÔN NGỮ HỌC VÀ VIỆT NGỮ HỌC<br /> <br /> PHÂN BIỆT QUÁN NGỮ<br /> VỚI CÁC TỔ HỢP TỰ DO CÓ CÙNG HÌNH THỨC<br /> VÀ VỊ TRÍ XUẤT HIỆN TRONG CÂU<br /> DISTINGUIGUISHING HABITUAL COLLOCATIONS FROM FREE<br /> WORD COMBINATIONS WITH THE SAME FORMS AND THEIR<br /> POSITIONS IN THE SENTENCE<br /> ĐOÀN THỊ THU HÀ<br /> (ThS-NCS; Học viện Khoa học Xã hội)<br /> Abstract: This paper attemps to distinguish some habitual collocations from free word<br /> combinations with the same forms and their positions in the sentence. Applying analytic<br /> procedure, meaning-preserving transformation and meaning-changing transformation we try to<br /> figure out some formal linguistic signs to help distinguish habitual collocations from free word<br /> combinations which have identical forms and occur in the same places in the sentence. These<br /> findings can serve as a helpful reference to teachers and learners of the Vietnamese language.<br /> Key words: Habitual collocations; free word combinations; meaning-preserving<br /> transformation; meaning-changing transformation; formal linguistic signs.<br /> quan chứ không phải với tư cách đối tượng<br /> 1. Đặt vấn đề nghiên cứu chính. Cho đến nay, tuy chưa đạt<br /> Trên thế giới cũng như ở Việt Nam, quán được một sự nhất trí hoàn toàn về phạm vi<br /> ngữ (QN) là kiểu đơn vị ngôn ngữ được bàn các yếu tố ngôn ngữ được gọi là QN nhưng<br /> đến trong cả địa hạt từ vựng lẫn ngữ pháp. 1 về cơ bản, các nhà từ vựng học đều cho rằng:<br /> Trong nghiên cứu từ vựng tiếng Việt, khái 1/ Về mặt hình thức, QN là sự kết hợp của ít<br /> niệm này thường được xem xét trong mối nhất hai từ với nhau; được dùng lặp đi lặp lại<br /> quan hệ với cụm từ cố định nói chung, ngữ cố như những đơn vị có sẵn, mang tính ổn định<br /> định nói riêng (Nguyễn Thiện Giáp 1975, hoặc tương đối ổn định;2/ Về mặt nghĩa, QN<br /> 1985, 1996; Nguyễn Văn Tu 1968; Đái Xuân có cả nghĩa đen (có thể suy ra từ nghĩa của<br /> Ninh 1978 ; Đỗ Hữu Châu 1981, 1996; …). các yếu tố hợp thành) hoặc nghĩa bóng;3/Về<br /> Nhìn chung, số lượng trang viết bàn về QN mặt chức năng: QN có chức năng đưa đẩy,<br /> trong các tài liệu nghiên cứu từ vựng tiếng rào đón, nhấn mạnh, liên kết hoặc biểu thị các<br /> Việt hết sức khiêm tốn, có khi chỉ vỏn vẹn ý nghĩa tình thái. Mỗi phong cách có những<br /> vài dòng do phần lớn các tác giả đề cập đến QN riêng.<br /> khái niệm này khi bàn đến vấn đề có liên Trong địa hạt ngữ pháp, phạm vi các yếu<br /> tố ngôn ngữ được các tác giả gọi là QN<br /> 1<br /> thường được xử lí theo xu hướng quy chúng<br /> Trên thế giới, thuật ngữ dùng để chỉ tập hợp các yếu tố ngôn ngữ vào các nhóm từ loại hoặc thành phần phụ<br /> có tính đặc ngữ (idiomatic expressions) và lập thức (formulaic<br /> language), trong đó có các yếu tố tương đương với QN của tiếng khác nhau của câu dựa trên cơ sở ấn tượng về<br /> Việt cho đến nay vẫn là vấn đề chưa ngã ngũ. Đã có nhà ngôn ngữ đặc trưng của hình thức biểu đạt và phần nào<br /> học phải dùng đến hình ảnh “rừng thuật ngữ” để miêu tả tình hình<br /> vừa nêu. Các thuật ngữ thường gặp nhất là: amalgams, cliché, đó kết hợp với ý nghĩa - chức năng mà những<br /> collocations, fixed expressions, gambits, holophrases, idioms, đơn vị này đảm nhiệm trong câu (trạng tự chỉ<br /> multiword units, noncompositional sequences, prefabricated routines,<br /> long-words units… (Xem Andreas Langlotz 2006: 2; Durk sự hoài nghi, trạng tự chỉ ý kiến, phụ chú<br /> Geeraerts và Hubert Cuyckens 2007: 698).<br /> Số 2 (220)-2014 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 7<br /> <br /> <br /> ngữ, phụ ngữ câu chỉ ý kiến…) 2 tùy quan của câu, chẳng hạn: Ai bảo (P), ai ngờ (P),<br /> điểm và định hướng nghiên cứu của mỗi tác chả trách (P), (x) 3 biết đấy (P), mới hay (P),<br /> giả. Tuy nhiên, hầu như không thấy tác giả (O) 4 chứ đừng nói (P), (P) làm gì, có điều<br /> nào đưa ra bất kì một lời phát biểu tường (P), có khi (P), (P) còn phải nói, kể ra (P),<br /> minh hay chú giải nào về chúng. nói thật (P),(P) thì có, (P) thì phải, (P) là<br /> Trong bài viết này, chúng tôi quan niệm may…<br /> QN là những kết cấu ngôn ngữ ít nhiều mang Xét các câu sau:<br /> tính đặc ngữ, có cấu trúc ổn định hoặc tương (1) - Con nhỏ đó khinh người.<br /> đối ổn định, được người nói sử dụng chủ yếu - Ai bảo mày vậy?<br /> như một công cụ có công năng của những tác - Cần gì ai bảo - Tôi nhếch mép - Nhà nó<br /> tử tình thái (TT) tác động vào nội dung mệnh giàu, còn nhà tao nghèo, đương nhiên là nó<br /> đề (P) theo một kiểu nào đó. Chúng hành coi thường tao. (TrHV. 86)<br /> chức như một loại phương tiện bổ trợ, tác (2) - Người ta định về quê thì giữ người ta<br /> động vào nội dung mệnh đề, vào ý nghĩa của lại.<br /> chỉnh thể câu, đưa vào câu những kiểu tình - Ai bảo anh ở lại?<br /> thái đánh giá, biểu cảm khác nhau của người - Ai bảo...! Con chó bảo.<br /> nói đối với nội dung sự tình được thể hiện ở - Anh bảo ai là chó. Anh láo vừa chứ!<br /> mệnh đề (P), với người nghe trong sự tác (TTNC. 53)<br /> động liên chủ thể giữa những người tham gia (3) - Ở cảnh chúng ta lúc này, hạnh phúc<br /> giao tiếp cũng như với các nhân tố khác của chỉ là một cái chăn quá hẹp. Người này co thì<br /> ngữ cảnh. Ví dụ: Ai bảo (P), biết đâu là (P), người kia bị hở. Đâu phải tôi muốn tệ?<br /> có điều (P), có khi (P), chả trách (P), nói dại Nhưng biết làm sao được? Ai bảo cuộc đời<br /> (P), chỉ tội (P), kể ra (P), gì thì gì (P), nói của cứ khe khắt vậy? (TTNC. 49)<br /> đáng tội (P), nói khí không phải (P), có lẽ Người bản ngữ không cần phải biết về<br /> (P), nghe đâu (P), (P) là may, (P) là cùng, khái niệm cụm từ tự do, cụm từ cố định cũng<br /> (P) chứ đừng tưởng, (P) không biết chừng như sự khác nhau giữa chúng mà vẫn có thể<br /> v.v. (P là mệnh đề đi kèm - Proposition). nhận biết Ai bảo trong (1) và (2) là để hỏi “ai<br /> Ngữ liệu cho thấy, về hình thức, hầu hết đã nói (P)” còn Ai bảo trong (3) không có<br /> QN tiếng Việt không khác gì cụm từ tự do nghĩa như vậy bằng trực giác ngôn ngữ của<br /> nhưng nghĩa của chúng thì không hoàn toàn mình. Nói cách khác, người bản ngữ hoàn<br /> đồng nhất với nghĩa bề mặt, nghĩa nguyên toàn có khả năng phân biệt QN với tổ hợp từ<br /> văn - loại nghĩa có được bằng phép cộng tự do có cùng hình thức, song diễn giải được<br /> nghĩa các thành tố cấu thành tổ hợp. Nói rõ một cách tường minh ý nghĩa và cách dùng<br /> hơn, ở đây chúng đã tham gia vào một cơ của QN và chỉ ra được chúng khác gì với các<br /> tầng ngữ nghĩa khác (không phải là nghĩa tổ hợp từ tự do có cùng hình thức và vị trí<br /> ngôn liệu) được dùng để làm nổi bật một giá xuất hiện trong câu thì lại là câu chuyện khác.<br /> trị TT nào đó của câu. Trong câu, QN cũng Đây là nhiệm vụ của những người làm công<br /> có thể xuất hiện ở những vị trí khác nhau: đầu việc nghiên cứu tiếng Việt.<br /> câu, giữa câu, cuối câu, trong đó vị trí đầu 2. Nội dung khảo sát<br /> câu chiếm ưu thế hơn cả. Có không ít trường Trong phần này, chúng tôi sẽ phân tích ý<br /> hợp, QN có cùng vị trí xuất hiện trong câu nghĩa và cách dùng của hai QN: (x) biết đấy<br /> với các thành phần từ ngữ thuộc ngôn liệu<br /> 3<br /> (x) là biến tố có thể được thay thế bằng bất kì đại từ nhân xưng<br /> 2<br /> Xem Trần Trọng Kim - Phạm Duy Khiêm (1940: 126-128); ngôi thứ hai nào.<br /> 4<br /> Nguyễn Quang Oánh - Bùi Kỷ - Trần Trọng Kim (1942: 112); (O) là một vế của kết cấu , có thể được thay bằng nhiều yếu tố từ<br /> Nguyễn Kim Thản (1964: 225); Diệp Quang Ban (1987: 194). vựng khác nhau.<br /> 8 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> (P) và (O) chứ đừng nói (P), vận dụng các điểm riêng về thái độ cú pháp cũng như ngữ<br /> thủ pháp chêm xen, thay thế nhằm tìm ra các nghĩa chức năng. Cụ thể là:<br /> dấu hiệu hình thức phân biệt chúng với các tổ - Yếu tố (x) trong kết cấu chỉ có thể ở<br /> hợp từ tự do (thuộc ngôn liệu của câu) có ngôi thứ hai (số ít hoặc số nhiều) mà không<br /> cùng hình thức và cùng vị trí xuất hiện trong thể ở ngôi thứ nhất hay ngôi thứ ba. Trong<br /> câu. hội thoại, (x) luôn luôn là người nghe.<br /> 2.1 (x) biết đấy (P)/ (x) cũng biết đấy (P) - Động từ “biết” không thể thay thế bằng<br /> XÐt c¸c câu sau: động từ “phát hiện ra” hay “nhận ra”.<br /> (4) - Chị cũng biết đấy, em nghèo, anh ấy - Phụ cho động từ “biết” chỉ có thể là phó<br /> cũng nghèo, hai cái nghèo cộng lại thì chỉ có từ “đã”, “rồi”với nghĩa hoàn thành thể, không<br /> nước cạp đất mà sống thôi. Ước mơ một túp thể là “sẽ”.<br /> lều tranh hai trái tim vàng đã trở nên lỗi thời Về ngữ nghĩa, (x) biết đấy P được dùng<br /> rồi. Sống bây giờ là phải có tiền chị ạ. như một tác tử lập luận. Tôi (người nói) giả<br /> (MChT. 43) định (P) là điều mà (x) mặc nhiên đã biết, đã<br /> (5) - Chuyện đàn bà chúng tôi các anh biết tri nhận, mặc dù tại thời điểm nói, (P) mới<br /> đấy. Ai đến tuổi chẳng mong có một tấm được người nói nói ra, biểu thị bằng một phát<br /> chồng. Chưa có, người nó cứ chống chếnh lo ngôn khác, thường là liền ngay sau QN. Sử<br /> lo đến lạ. (TTTN I. 201) dụng QN này, người nói đặt (x) vào tâm thế<br /> (6) - Chuyện em làm mất xe đạp sáng nay buộc phải suy nghĩ, cân nhắc hoặc thừa nhận<br /> mẹ biết đấy. Thế nào mẹ cũng hỏi, em liệu mà tính hợp lí của (P) trong vai trò một luận cứ,<br /> nói nhé. một tiền đề cho kết luận được diễn đạt hiển<br /> Xét về phương diện cú pháp, kết cấu các ngôn trong phát ngôn sau đó hoặc ở dạng<br /> anh biết đấy và mẹ biết đấy là những kết cấu tiềm tang, người nghe tự suy luận ra. Đồng<br /> đồng hình, cụm động từ vị ngữ “biết đấy” thời nó cũng có ý khơi gợi một sự cảm thông,<br /> trong cả hai kết cấu đều có thể được mở rộng chia sẻ nhất định từ phía người nghe đối với<br /> bằng cách thêm phó từ “đã” vào trước và sự tình được nêu ở (P). Trong trường hợp (P)<br /> “rồi" vào sau động từ mà không làm thay đổi thực sự là điều (x) đã biết thì sự nhắc lại, diễn<br /> nghĩa của phát ngôn chứa nó. Tuy nhiên, xét giải lại (P) cũng cần được nhìn nhận không<br /> về phương diện ngữ nghĩa và chức năng thì phải là sự lặp thừa vô ý, kiểu “biết rồi, khổ<br /> khác: Tiểu cú “Chị cũng biết rồi đấy” trong lắm nói mãi” mà là một chỉ hiệu cho người<br /> (4) và “các anh biết đấy” trong (5) thực hiện nghe chú ý đến vai trò luận cứ quan trọng của<br /> chức năng của QN, còn “mẹ biết đấy” trong (P) trong lập luận của người nói. Khi (x) đã<br /> (6) là một cụm từ tự do, thuộc thành phần thừa nhận (P) thì đương nhiên phải thừa nhận<br /> ngôn liệu của câu. điều mà người nói sẽ nói sau phát ngôn chứa<br /> Với tư cách là một thành phần ngôn liệu (P) là đúng, là hợp lí vì nó chính là hệ quả tất<br /> trong câu, kết cấu “mẹ biết đấy” có giá trị của yếu được rút ra từ (P). Như vậy chức năng<br /> một thông báo về một sự tình thực hữu: "Mẹ của kết cấu (x) biết đấy (P) không phải là<br /> đã có thông tin/ đã nghe/ đã hiểu về chuyện thông báo về sự tình thực hữu (P) như chính<br /> em làm mất xe đạp (là chuyện mà em không kiểu kết cấu này với tư cách thành phần từ<br /> muốn mẹ biết)”. Ở đây, “biết” có thể được ngữ bình thường đảm nhiệm ở ví dụ (3) mà<br /> thay thế bằng một số động từ đồng nghĩa, gần nó được người nói sử dụng như một công cụ<br /> nghĩa khác, chẳng hạn: phát hiện ra, nhận ra thực hiện chức năng định hướng giao tiếp,<br /> mà không làm thay đổi nghĩa của phát ngôn. chuẩn bị tâm thế tiếp nhận cho người nghe,<br /> Còn với tư cách một QN, (x) biết đấy (P) là đồng thời về một phương diện nào đó, chế<br /> một kết cấu có tính cố định, có những đặc định sự hồi đáp của người nghe nhằm thực<br /> Số 2 (220)-2014 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 9<br /> <br /> <br /> hiện thành công ý đồ chiến lược giao tiếp của (10) Sự sống của người đi đày vốn đã<br /> người nói. mỏng manh rồi, nói chi tới sự sống của đứa<br /> Từ góc độ ngôn ngữ xã hội, QN này có thể bé phải ra đời trong cảnh ấy. (TTTN I. 174)<br /> xem là chỉ tố đánh dấu sự nhận diện đồng (11) Kèn cựa nhau vì đồng tiền cũng đủ<br /> nhóm, tạo sự thân mật, gần gũi giữa những ngượng lắm rồi. Huống chi còn kèn cựa nhau<br /> người tham gia giao tiếp. vì cái chuyện ăn. (BKN. 47)<br /> 2.2. (O) chứ đừng nói P/ đừng nói (P) Xét về phương diện ngữ nghĩa, thuộc tính<br /> Xét các ví dụ sau: đặc trưng của kết cấu này là các biểu thức<br /> (7) Cái làng này thiêng lắm. (...) Thời ngôn ngữ (O) và (P) được nối với nhau bởi<br /> đánh Mĩ không một quả bom nào lạc vào QN này cần được khúc giải như những điểm<br /> làng chứ đừng nói là nó ném vào nữa. (KN. tương phản nhau trên một thang độ, trong đó<br /> 107) (P) được nhấn mạnh hơn (O). Trong câu (7),<br /> (8) - Đại trưởng nói oan cho em. Em đâu trạng ngữ chỉ thời gian “thời đánh Mĩ” gợi ra<br /> dám phản động. Chính em đã viết đơn bằng một không gian tinh thần cùng tất cả những<br /> máu để được ra mặt trận. tri thức liên hội mà người nói và người nghe<br /> - Máu hay là thuốc đỏ? Giả dối cái ngữ có được (thời gian, địa điểm, tính chất của<br /> đảo ngũ như mày thì đừng nói đến máu. cuộc chiến, lịch sử của ngôi làng, tình trạng<br /> (TTTN I. 400) của các làng lân cận v.v). Khúc giải câu (7)<br /> (9) - Chỉ nói đến chuyện của chị thôi chứ trong không gian tinh thần đó, QN chứ đừng<br /> đừng nói đến chuyện của em. nói/ nói gì đến cho chúng ta biết tính thiêng<br /> Trong (8) và (9), nghĩa của tổ hợp chứ của ngôi làng đã tạo ra một lá chắn huyền bí<br /> đừng nói (đừng nói) hoàn toàn được hiểu theo chở che, bảo vệ cho nó, ngay cả bom lạc cũng<br /> nghĩa nguyên văn, suy ra từ sự ghép nghĩa không lạc vào làng, như vậy thì đương nhiên<br /> của các thành tố cấu. Nó có khả năng được không có chuyện Mĩ ném bom vào làng<br /> thay thế bởi một cụm từ khác có nghĩa ghép được. Tóm lại là ngôi làng ấy chẳng hề hấn gì<br /> thành từ nghĩa của các thành tố có nghĩa trong cuộc chiến.<br /> tương đương nghĩa của các thành tố trong tổ Kết cấu này có giả định (O) là điều kiện<br /> hợp gốc, như không nên (không được phép) tiên quyết cho sự hiện thực của (P). Nói một<br /> nói (nhắc, đề cập) đến (tới, về) (P), được hiểu cách rõ hơn, trong ngữ cảnh đang xét, nếu vế<br /> là sự đề nghị hay yêu cầu đối với người đối (O) gắn với cực khẳng định thì (P) sẽ càng<br /> thoại với nội dung "không nói" về một vấn được khẳng định hơn, còn vế (O) gắn với cực<br /> đề, một chuyện nào đó được nêu ở (P). Nội phủ định thì (P) sẽ ở mức độ phủ định hơn:<br /> dung này thuộc thành phần ngôn liệu của câu. (12) Biệt thự cao cấp ở Hồ Tây ông ấy còn<br /> Trong khi đó, ở (7) chứ đừng nói với tư cách mua được chứ đừng nói mua nhà chung cư.<br /> một QN lại có ngữ nghĩa chức năng rất khác. (13) Tiền ăn còn chả có chứ đừng nói có<br /> QN này có thể được coi là có dạng kết cấu tiền đi du lịch.<br /> ngữ pháp có ngữ nghĩa và chức năng dụng Về phương diện dụng học, kết cấu này<br /> học riêng, đồng nghĩa với các kết cấu nói gì không chỉ biểu thị ý phủ định - bác bỏ (P)<br /> (chi) đến/ nữa là/ huống hồ/ huống chi/<br /> huống gì 5. tính đặc ngữ ngoài các đặc điểm ngữ pháp thông thường còn có các<br /> đặc điểm ngữ pháp, ngữ nghĩa, ngữ dụng không dễ suy đoán ra<br /> được từ các thành phần tạo nên chúng. Các nhà ngữ pháp kết cấu<br /> 5 cho rằng, các kết cấu ngữ pháp có giá trị ngữ nghĩa tự thân, nghĩa<br /> Trong tiếng Anh, QN tương đương với QN tiếng Việt đang xét này một phần nào đó độc lập với nghĩa của các từ từ vựng tạo nên<br /> là “let alone”. Theo cách phân loại các biểu thức ngôn ngữ có tính kết cấu. Fillmore, Kay và O’Connor (1988) đã có bài viết nghiên<br /> đặc ngữ (idiomatic expressions) của Fillmore, QN này được xếp cứu trường hợp về tính thông thường và tính đặc ngữ của kết cấu<br /> vào nhóm kết cấu ngữ pháp có tính đặc ngữ (idiomatic Let alone theo quan điểm của ngữ pháp kết cấu (Dẫn theo Evans và<br /> grammatical constructions). Theo ông, các kết cấu ngữ pháp mang Green 2006: 641).<br /> 10 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> như trong (7): “Mĩ không thể ném bom vào biệt quan trọng, nhất thiết phải quan tâm đến<br /> làng được”, trong (13): “không thể có tiền đi trong khi phân biệt, đó là nhân tố ngữ cảnh.<br /> du lịch” hoặc ý khẳng định - xác nhận (P) Nói một cách cụ thể hơn, muốn xác định một<br /> như trong (10): “sự sống của đứa bé phải ra tổ hợp nào đó có phải là QN hay không<br /> đời trong cảnh đi đày mong manh hơn bao chúng ta cũng cần phải dựa vào các phát<br /> giờ hết” và trong (12): “đương nhiên mua ngôn tồn tại xung quanh (trước và sau) phát<br /> (được) nhà chung cư” mà đồng thời nó cũng ngôn có chứa tổ hợp từ đang xét.<br /> đánh dấu luôn (P) là thông tin bổ trợ quan TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> yếu của phát ngôn. Thông tin này gắn với 1. Diệp Quang Ban (1987), Câu đơn tiếng<br /> (O) làm hình thành một thang độ hàm ý giữa Việt, Nxb ĐH và THCN.<br /> (O) và (P). Nếu bom lạc đã không rơi vào 2. Đỗ Hữu Châu (1996), Từ vựng ngữ nghĩa<br /> làng - (O) thì tất nhiên không có chuyện bom tiếng Việt, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> 3. Nguyễn Thiện Giáp (1975), Về khái niệm<br /> Mĩ chủ định ném rơi vào làng được - (P).<br /> thành ngữ tiếng Việt, Tạp chí Ngôn ngữ, Số 3.<br /> Công năng dụng học của kết cấu này nằm ở 4. Nguyễn Thiện Giáp (1996), Từ và nhận<br /> chỗ việc bác bỏ hoặc khẳng định (O) đã làm diện từ tiếng Việt. Nxb Giáo dục.<br /> cho mệnh đề là tiêu điểm chú ý trong phát 5. Nguyễn Thiện Giáp (2014), Nghĩa học<br /> ngôn (P) cũng hoặc là bị bác bỏ hoặc là được Việt ngữ, Nxb Giáo dục.<br /> khẳng định đến mức cùng cực. 6. Nguyễn Văn Hiệp (2008), Cơ sở ngữ<br /> 3. Kết luận nghĩa phân tích cú pháp, Nxb Giáo dục.<br /> Từ những phân tích, miêu tả trên, có thể 7. Trần Trọng Kim - Phạm Duy Khiêm<br /> thấy QN là một phạm trù ngôn ngữ có công (1940), Việt Nam văn phạm, Lê Thăng xuất bản,<br /> dụng rất tích cực trong giao tiếp. Lời nói có Imprimerie du Nord, N 133 Rue de Coton.<br /> sử dụng QN luôn hàm chứa một sự tương tác 8. Nguyễn Quang Oánh - Bùi Kỷ - Trần<br /> xã hội. Nó giúp người nói có thể nói được Trọng Kim (1942), Việt Nam văn phạm giáo khoa<br /> thư, Lê Thăng xuất bản, Imprimerie du Nord, N<br /> nhiều hơn những gì được thể hiện trên câu<br /> 133-135 Rue de Coton.<br /> nói. Việc tìm ra những dấu hiệu hình thức 9. Nguyễn Kim Thản (1964), Nghiên cứu về<br /> nhằm phân biệt hay xác định một tổ hợp từ là ngữ pháp tiếng Việt, Tập 2, Nxb Khoa học Xã<br /> QN hay chỉ là một thành phần từ ngữ bình hội.<br /> thường có hình thức tương đồng cũng như có 10. Nguyễn Văn Tu (1976), Từ và vốn từ<br /> cùng vị trí xuất hiện trong phát ngôn nhiều tiếng Việt hiện đại, Nxb Đại học và Trung học<br /> khi không đơn giản và dễ dàng. Để làm được Chuyên nghiệp.<br /> việc này, chúng ta phải dựa vào nhiều nhân 11. Evans Vyvyan và Green Melanie (2006),<br /> tố: cương vị, chức năng của tổ hợp đó trong Cognitive linguistics: An Introduction, Edinburgh<br /> phát ngôn. Nếu là thành phần từ ngữ bình University Press.<br /> thường thì chúng thuộc ngôn liệu của câu, 12. Geeraerts Durk và Cuyckens Hubert<br /> được hiểu theo nghĩa nguyên văn, còn nếu là (2007), The Oxford Handbook of Cognitive<br /> QN thì chúng có liên quan, tác động đến toàn Linguistics, Oxford University Press.<br /> bộ nội dung phát ngôn, thực hiện các chức 13. Langlotz Andreas (2006), Idiomatic<br /> Creativity, John Benjamins Publishing Company.<br /> năng như đánh giá, liên kết... Khi một tổ hợp<br /> TƯ LIỆU TRÍCH DẪN<br /> từ được dùng với tư cách một QN thì nghĩa<br /> 1. Bi kịch nhỏ (BKN), Tập truyện ngắn Lê<br /> nguyên văn của các thành tố đã ít nhiều mất Minh Khuê, Nxb Hội Nhà văn, 1993.<br /> giá trị và tính độc lập riêng. Do vậy, khả năng 2. Kiếp người (KN), Tập truyện Bùi Bình<br /> cải biến hoặc thay thế các thành tố bộ phận Thi, Nxb Hội Nhà văn, 1996.<br /> tạo thành QN bằng các từ ngữ có nghĩa tương 3. Một chuyện tình (MChT), Khúc Thụy Du,<br /> đương khá hạn chế. Nhân tố cuối cùng, đặc Nxb Thời đại, 2013.<br />