Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp dựa vào trắc nghiệm Holland

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là giúp HS lớp 12 khám phá bản thân để lựa chọn nghề nghiệp phù hợp. Giúp các em hiểu mình có những sở thích và đặc tính nghề nghiệp gì theo lý thuyết Mật mã Holland, kết nối với bản đồ thế giới nghề nghiệp để tra cứu được những ngành nghề có thể phù hợp với 2,3 nhóm Holland nổi trội của mình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp dựa vào trắc nghiệm Holland

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT CỬA LÒ ------ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: TỔ CHỨC SINH HOẠT LỚP THEO CHUYÊN ĐỀ TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP: “ KHÁM PHÁ BẢN THÂN ĐỂ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP DỰA VÀO TRẮC NGHIỆM HOLLAND” DÀNH CHO HỌC SINH THPT. Lĩnh vực: Giáo viên chủ nhiệm Nhóm tác giả: 1. Nguyễn Thị Vân – 0974837846- Tổ KHTN 2. Nguyễn Thị Thu Hằng- 0915237797- Tổ KHTN Đơn vị: Trường THPT Cửa Lò Năm học 2022 – 2023
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN ------ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: TỔ CHỨC SINH HOẠT LỚP THEO CHUYÊN ĐỀ TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP: “ KHÁM PHÁ BẢN THÂN ĐỂ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP DỰA VÀO TRẮC NGHIỆM HOLLAND” DÀNH CHO HỌC SINH THPT. Lĩnh vực: Giáo viên chủ nhiệm Năm học 2022 - 2023
MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 6. Tính mới của đề tài ............................................................................................ 3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................. 4 1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 4 1.1. Vai trò của GVCN lớp trong công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh THPT ......... 4 1.2. Tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp ....................... 4 1.3. Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp ........................................ 5 1.4. Lý thuyết mật mã Holland – Trắc nghiệm sở thích nghề nghiệp dành cho hướng nghiệp ...................................................................................................... 6 1.5. Bản đồ thế giới nghề nghiệp ...................................................................... 10 2. Cơ sở thực tiễn................................................................................................ 11 2.1. Tình hình chung về công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động dạy học và giáo dục tại Trường THPT Cửa Lò ....................................................... 11 2.2. Tình hình chung về tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tại trường THPT Cửa Lò............................................................................................................... 12 2.3. Khảo sát thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh của GVCN lớp ở trường THPT Cửa Lò và nhu cầu tư vấn hướng nghiệp cho HS của PH và HS...................................................................................................................... 13 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp ...................................................................................................... 17 3.1. Các giải pháp cụ thể ................................................................................... 17 3.1.1. Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ về tư vấn hướng nghiệp trong công tác chủ nhiệm. .......................................................................................... 17 3.1.2. Ứng dụng công nghệ thông tin vào trong quá trình thực hiện sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp. ......................................................... 19 3.1.3. Phối hợp với Ban giám hiệu, Đoàn thanh niên, giáo viên và phụ huynh để giúp học sinh “ khám phá bản thân- định hướng nghề nghiệp” hiệu quả. ... 22 3.2. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ................ 28 3.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 28
3.2.2. Nội dung khảo sát và phương pháp khảo sát .......................................... 29 3.2.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 29 3.2.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất .................................................................................................................... 29 4. Thực nghiệm ................................................................................................... 32 4.1. Xây dựng kế hoạch thực nghiệm ............................................................... 32 4.2. Thực nghiệm sư phạm................................................................................ 32 4.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm đề tài ......................................................... 47 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 52 1. Kết luận ........................................................................................................... 52 2. Kiến nghị ......................................................................................................... 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM SKKN Sáng kiến kinh nghiệm GV Giáo viên HS Học sinh GVCN Giáo viên chủ nhiệm THPT Trung học phổ thông GDĐT Giáo dục đào tạo CLB Câu lạc bộ GDPT Giáo dục phổ thông PHHS Phụ huynh học sinh ppt Powerpoint CNTT Công nghệ thông tin
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 8 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về qui định chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông, yêu cầu về năng lực tư vấn, hỗ trợ học sinh được coi là một trong những tiêu chuẩn về phát triển chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên phổ thông nói chung và giáo viên trung học phổ thông nói riêng (tiêu chuẩn 2, tiêu chí 7). Ở một góc độ nhất định, giáo viên thực hiện công việc tư vấn, hỗ trợ học sinh hiệu quả sẽ góp phần hỗ trợ tích cực đến việc giáo dục và dạy học học sinh, mang lại kết quả tốt đẹp cho cả giáo viên và học sinh. Trong tài liệu tập huấn module 5 về nội dung tư vấn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động giáo dục và dạy học cấp THPT cũng đã nêu lên những khó khăn chính của học sinh THPT trong cuộc sống học đường bao gồm: khó khăn trong học tập, hướng nghiệp; khó khăn trong các mối quan hệ, giao tiếp; khó khăn trong phát triển bản thân; một số yếu tố tác động tới tâm lí học sinh THPT trong bối cảnh xã hội mới…Trong đó, khó khăn trong hướng nghiệp là một trong những khó khăn của học sinh THPT cần được quan tâm tư vấn, hỗ trợ nhất hiện nay. Thực tế những năm gần đây, hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông là một nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục nhằm mục đích giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh, thực hiện phổ cập cấp trung học phổ thông theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nhiệm vụ đó cũng được cụ thể hóa trong chương trình GDPT 2018 về “Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp” (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo): “ Ngoài các hoạt động hướng đến cá nhân, xã hội, tự nhiên, nội dung Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp trung học phổ thông tập trung hơn vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp. Thông qua các hoạt động hướng nghiệp, học sinh được đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai”. Chương trình GDPT 2018 cũng cho thấy rằng GVCN là lực lượng chủ chốt, sinh hoạt lớp là hình thức chủ yếu trong việc giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT: “Đây là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện trong nhà trường với thời lượng là 105 tiết/năm thông qua 4 loại hình chủ yếu là sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục theo chủ đề và sinh hoạt câu lạc bộ. Hoạt động này có sự tham gia, phối hợp, liên kết của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường như: GV chủ nhiệm lớp, GV bộ môn, cán bộ tư vấn tâm lí học đường (nếu có), cán bộ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, cán bộ Quản lý nhà trường, cha mẹ HS, chính quyền địa phương, các tổ chức, cá nhân trong xã hội.” 1
Trong hướng nghiệp có 3 bước chính là: tìm hiểu bản thân; tìm hiểu nghề nghiệp; xây dựng kế hoạch nghề nghiệp. Trong đó điều đầu tiên và quan trọng nhất đối với một người là hiểu mình để trả lời câu hỏi “Tôi là ai?”. Hiểu được mình đúng đắn sẽ giúp học sinh quyết định chọn nghề dựa trên cơ sở khoa học thay vì chạy theo những kết quả hào nhoáng bên ngoài. Trong hành trình hiểu mình đó, học sinh cần hiểu sở thích nghề nghiệp của mình, năng lực học tập, khả năng nghề nghiệp, cá tính và những giá trị nghề nghiệp quan trọng nhất đối với bản thân. Trong đó, Lý thuyết mật mã Holland giúp làm được điều đầu tiên và quan trọng nhất là bước đầu hiểu được mình, khám phá bản thân có những sở thích và đặc tính nghề nghiệp gì. Tuy nhiên hiện nay, hầu hết học sinh lớp 12 còn rất lúng túng trước quyết định của mình, không dám chắc ngành nghề mình định chọn có phải là nghề phù hợp với mình hay không? Với vài trò là một giáo viên chủ nhiệm lớp 12, chúng tôi rất cảm thông cho những khó khăn của các em trong việc đưa ra quyết định quan trọng có liên quan đến bản thân, gia đình và xã hội. Chúng tôi mong muốn làm được điều gì đó để tư vấn, hỗ trợ tốt nhất cho các em học sinh trong quá trình tìm hiểu bản thân, lựa chọn nghề nghiệp nên chúng tôi quyết định nghiên cứu, thực nghiệm và chia sẻ đề tài: Tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp ”Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp dựa vào trắc nghiệm Holland” dành cho học sinh THPT. 2. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là giúp HS lớp 12 khám phá bản thân để lựa chọn nghề nghiệp phù hợp. Giúp các em hiểu mình có những sở thích và đặc tính nghề nghiệp gì theo lý thuyết Mật mã Holland, kết nối với bản đồ thế giới nghề nghiệp để tra cứu được những ngành nghề có thể phù hợp với 2,3 nhóm Holland nổi trội của mình. Từ đó, HS sẽ tự xây dựng kế hoạch nghề nghiệp và đưa ra quyết định lựa chọn nghề không sai cho bản thân. Đồng thời góp phần đổi mới nội dung sinh hoạt lớp. Nâng cao năng lực tự tìm tòi, học hỏi của bản thân để phát triển chuyên môn nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, thực hiện tốt chương trình GDPT 2018. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là: Cơ sở khoa học về vai trò của GVCN lớp trong công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh THPT; khám phá bản thân và định hướng nghề nghiệp dựa vào Lý thuyết Mật mã Holland, Bản đồ thế giới nghề nghiệp; - Khách thể, phạm vi nghiên cứu: chúng tôi tiến hành nghiên cứu, thực nghiệm lý thuyết Mật mã Holland, bản đồ thế giới nghề nghiệp trong tư vấn hướng nghiệp cho học sinh trường THPT Cửa Lò. Trong đó, tập trung nghiên cứu và thực nghiệm trong các tiết sinh hoạt ở lớp 12A1.2 và lớp 12A1.1- Trường THPT Cửa Lò do chúng tôi trực tiếp làm công tác chủ nhiệm năm học 2022-2023 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu, tìm hiểu cơ sở lý luận về lý thuyết Mật mã Holland, bản đồ thế giới nghề nghiệp. - Nghiên cứu và khảo sát thực trạng liên quan đến vấn đề nghiên cứu. - Xây dựng kế hoạch tổ chức các tiết sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp: ”Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp dựa vào trắc nghiệm Holland” dành cho học sinh THPT - Tiến hành thực nghiệm các tiết sinh hoạt lớp theo kế hoạch dạy học đã xây dựng. - Đánh giá hiệu quả của quá trình nghiên cứu và thực nghiệm. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: thu thập, phân loại, tổng hợp thông tin thông qua tài liệu,sách báo, nghiên cứu khoa học, sáng kiến kinh nghiệm, luận văn...có liên quan. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp điều tra, khảo sát (điều tra, khảo sát thực trạng vấn đề nghiên cứu bằng phỏng vấn, bảng hỏi, quan sát…); Phương pháp phân tích tổng hợp (phân tích tổng hợp, so sánh, đối chiếu kết quả điều tra, kết quả thực nghiệm sư phạm.); Phương pháp thực nghiệm sư phạm (tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của đề tài)… 6. Tính mới của đề tài - Đề tài đã phân tích, hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của chuyên đề tư vấn hướng nghiệp ”Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp dựa vào trắc nghiệm Holland” dành cho học sinh THPT. - Từ kết quả thực nghiệm đề tài nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động tư vấn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động dạy học và giáo dục, đặc biệt là công tác tư vấn hướng nghiệp trong trường THPT. Giúp GV có một hướng đi đúng đắn và dễ dàng thực hiện các chuyên đề tư vấn hướng nghiệp với vai trò GVCN lớp. Giúp học sinh THPT nâng cao năng lực tự chủ trong định hướng nghề nghiệp. - Lan tỏa sự tâm huyết, phong trào tự bồi dưỡng của giáo viên để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, thể hiện được tinh thần đổi mới sáng tạo trong dạy học và giáo dục. Dễ dàng triển khai áp dụng rộng rãi trong các trường THPT. 3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lý luận 1.1. Vai trò của GVCN lớp trong công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh THPT Trong tài liệu bồi dưỡng module 5 : “ Tư vấn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động giáo dục và dạy học” cấp THPT, trang 22 :”Các chủ thể tham gia tư vấn, hỗ trợ học sinh trong giáo dục và dạy học bao gồm: cán bộ, giáo viên kiêm nhiệm công tác tư vấn tâm lí cho học sinh; giáo viên chủ nhiệm; giáo viên bộ môn; Bí thư Đoàn; hiệu trưởng, hiệu phó và các lực lượng giáo dục khác trong nhà trường. Như vậy có nhiều lực lượng cùng là chủ thể tham gia hoạt động tư vấn và hỗ trợ học sinh. Bởi lẽ đây là hoạt động hướng tới mọi học sinh kể cả học sinh chưa gặp khó khăn, có nguy cơ gặp khó khăn và đang gặp khó khăn ở các mức độ khác nhau đều được thụ hưởng sự tư vấn, hỗ trợ từ các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường. Do đó nội dung và hình thức tư vấn, hỗ trợ học sinh rất phong phú tùy từng đối tượng học sinh và tính chất, mức độ vấn đề mà học sinh cần hỗ trợ. Tuy nhiên, trong bối cảnh trường học ở Việt Nam hiện nay khi lực lượng chuyên trách làm công tác tư vấn học đường còn rất hạn chế, chỉ có một số trường tại thành phố lớn có phòng tâm lí học đường với cán bộ chuyên trách hoặc có giáo viên kiêm nhiệm làm công tác tư vấn tâm lí học sinh. Do vậy, giáo viên chủ nhiệm vẫn được coi là lực lượng chủ chốt trong việc tư vấn, hỗ trợ cho học sinh về mọi mặt từ học tập, quan hệ-giao tiếp, hướng nghiệp và phát triển bản thân. Vì thế, hoạt động tư vấn, hỗ trợ học sinh của giáo viên chủ nhiệm đòi hỏi sự đầu tư thời gian, công sức và cả tình yêu thương, tâm huyết của giáo viên.” 1.2. Tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp Sinh hoạt lớp là loại hình hoạt động trải nghiệm được tổ chức theo quy mô lớp. Mục tiêu của sinh hoạt lớp là góp phần hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh theo quy định của Chương trình GDPT 2018. Sinh hoạt lớp đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các công việc, hoạt động của lớp, của trường diễn ra trong tuần, tháng, học kỳ, sau mỗi chủ đề, phong trào,… Bên cạnh đó, sinh hoạt lớp tạo cơ hội cho học sinh phát huy tính tự giác, tinh thần hợp tác, năng lực điều hành, tự quản của học sinh. Nội dung của sinh hoạt lớp phong phú, đa dạng, xây dựng thành các chuyên đề. Trong công tác chủ nhiệm, sử dụng hiệu quả tiết sinh hoạt lớp đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển phẩm chất, năng lực cho HS một cách toàn diện. Ngoài việc lồng ghép các chuyên đề giáo dục Pháp luật; An toàn giao thông; Phòng chống ma túy; Các chủ đề theo tháng: 20/10; 20/11;22/12; 8/3; 26/3… thì chương trình GDPT 2018 thực hiện ở lớp 10 năm học 2022-2023 đã quy định sinh hoạt lớp là một trong bốn loại hình hoạt động chủ yếu, bắt buộc trong môn hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. 4
Như vậy Hoạt động tư vấn, hướng nghiệp học sinh phổ thông là một nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục nhằm mục đích giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh, thực hiện phổ cập cấp trung học phổ thông theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong đó giáo viên chủ nhiệm vẫn được coi là lực lượng chủ chốt trong việc giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT. Bên cạnh các chương trình tư vấn hướng nghiệp được tổ chức hàng năm, GVCN có vai trò rất quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Hơn ai hết, GVCN là người tiếp xúc với các em hàng ngày, biết được khá rõ lực học của các em, biết được ít nhiều tính cách, hoàn cảnh gia đình của mỗi em. Do đó, họ là những người sâu sát các em nhất. Vậy, GVCN phải làm gì? Trong các tiết sinh hoạt lớp, GVCN thiết kế các chuyên đề tư vấn hướng nghiệp để giúp học sinh nhận thức được các thành tố quan trọng cần thiết trước khi xác định nghề nghiệp phù hợp như sở thích, điểm mạnh - điểm yếu, hoàn cảnh gia đình, xu hướng xã hội hay các giá trị cá nhân. Đối với từng em, GVCN cần theo dõi, trò chuyện giúp học sinh khám phá được điểm mạnh - điểm yếu, sở thích, thuận lợi và khó khăn trong gia đình cũng như xu hướng xã hội của nơi các em sống hoặc toàn xã hội. 1.3. Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp 1.3.1. Khám phá bản thân Khám phá bản thân là quá trình nhận thức được những điểm khác biệt của mình với người khác về điểm mạnh, điểm yếu, mong muốn… Đồng thời nhận biết được những tiềm năng có thể phát triển trong con người ta thông qua những phương pháp khám phá cụ thể. Điều đó cho thấy, khám phá bản thân chính là trả lời câu hỏi: “Tôi là ai?”. Mà trong câu hỏi tôi là ai ấy lại là rất nhiều thứ để khám phá như điều mong muốn, sở trường, sở thích, đam mê, điểm mạnh… của mình. Khám phá bản thân là một điều không quá khó nhưng lại chẳng hề dễ dàng. Muốn khám phá chính mình thì cứ không phải là cứ ngồi nghiền ngẫm là sẽ ra, mà chúng ta phải có những phương pháp nhất định. 1.3.2. Khám phá bản thân có vai trò như thế nào trong hướng nghiệp? Cần khẳng định rằng khám phá bản thân có vai trò rất quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp đối với các bạn trẻ. Định hướng nghề nghiệp là điều rất cần thiết ở độ tuổi 18-20. Trong các buổi hội thảo cũng như các thông tin hướng nghiệp thường thấy thì bước đầu tiên trong định hướng nghề nghiệp là thấu hiểu bản thân mình, cũng là việc khám phá bản thân. Việc khám phá bản thân sẽ giúp các bạn trẻ nhận thức chính bản thân để đưa ra những lựa chọn vê tương lai, nghề nghiệp phù hợp với bản thân mình. Thử tưởng tượng bản thân chúng ta phải học tập và làm việc một lĩnh vực mình không yêu thích, không phải sở trường động đâu hỏng đấy hoặc không phát huy, nâng cao con người mình thì sẽ buồn chán biết nhường nào. 5
Sai lầm lớn nhất tronh định hướng nghề nghiệp là bỏ qua bước thấu hiểu bản thân. Chính vì vậy, các bạn trẻ sẽ bị chọn sai và sau này thường hối hận về sự lựa chọn của mình. Lúc ấy vừa cảm thấy sai lầm, mà nếu làm lại thì rất tốn thời gian, công sức và tiền bạc. Khám phá bản thân là điều quan trọng như thế nhưng ở độ tuổi 18-20 không phải ai cũng đủ trải nghiệm để khám phá chính mình. Cứ coi như khám phá bản thân chỉ là mình thích gì, đam mê gì nhưng nhiều bạn trẻ cũng khó để có câu trả lời. Ở độ tuổi này, gần như chỉ tập trung kiến thức trên lớp nên những điều này ít được để ý đến, đã trở thành nỗi khó khăn không nhỏ trong vấn đề hướng nghiệp. 1.3.3. Trắc nghiệm tính cách để khám phá bản thân Tính cách và đam mê chính là yếu tố giúp con người thành công trong nghề nghiệp. Đó chính là lý do để các bạn trẻ nỗ lực khám phá bản thân, trải nghiệm thật nhiều để tìm ra con đường đúng hướng. Tưởng rằng ai cũng có khả năng thấu hiểu bản thân, tuy nhiên trên thực tế, nhiệm vụ này lại khó hơn chúng ta nghĩ rất nhiều, nhất là khi đa số luôn mang tâm lý khiêm nhường, coi thấp bản thân, cũng như bị sự tác động của xã hội mà chệch hướng. Thực tế cho thấy, không ít bạn trẻ trước ngưỡng cửa trưởng thành vẫn không hiểu rõ bản thân thích gì, muốn thực hiện điều gì; hoặc cảm thấy tiếc nuối vì không thực sự thuộc về thế giới họ chọn lựa. Một sự hoang mang, khủng hoảng tuổi trưởng thành. Vậy, để tìm đến con đường đúng đắn nhất, chúng ta cần làm gì? Cách thức hiện đại và dễ dàng nhất không phải là tham khảo ý kiến chủ quan của người thân mà hãy tự mình đánh giá thông qua các trắc nghiệm nghề nghiệp. Dựa trên kết quả bạn thực hiện, phần mềm sẽ hệ thống lại các câu trả lời để đưa cho bạn đáp án đúng nhất về nhóm tính cách của bạn, trực tiếp dẫn lối bạn tới một danh sách những công việc phù hợp với cá tính của bạn. Thậm chí, có những loại trắc nghiệm còn tiết lộ các mối quan hệ cùng ưu, nhược điểm của người thực hiện, rất đáng để tham khảo. Bởi vậy, nếu như bạn thấy một người thành công trên lĩnh vực của họ, không phải lúc nào cũng là “sự may mắn” hay “tài năng thiên bẩm” mà đơn giản chỉ là họ biết bản thân thuộc về nơi nào sớm mà thôi. 1.4. Lý thuyết mật mã Holland – Trắc nghiệm sở thích nghề nghiệp dành cho hướng nghiệp 1.4.1. Lý thuyết Mật mã Holland và tác giả. Lý thuyết mật mã Holland – Công cụ trắc nghiệm Sở thích nghề nghiệp được xây dựng trên nền tảng lý thuyết đặc tính nghề của Tiến sĩ John Holland, đã được sử dụng rộng rãi trên nhiều quốc gia từ những năm của thập niên 1960 và tại Việt Nam hơn 10 năm qua. Công cụ giúp người sử dụng bắt đầu tìm hiểu về đặc tính nghề nghiệp của mình qua sở thích tự nhiên. Nhờ kiến thức này mà người sử dụng sẽ từ 6
từ kết nối vào sự hiểu biết thế giới nghề nghiệp để ra quyết định nghề nghiệp phù hợp nhất cho bản thân tại từng thời điểm. Tiến sĩ John Lewis Holland (1919 – 2008) là một nhà tâm lý học người Mỹ và Giáo sư danh dự về Xã hội học tại Đại học Johns Hopkins (1969 – 1980). Ông là người tạo ra mô hình phát triển nghề nghiệp, thường được gọi là Lý thuyết Mật mã Holland (Holland code) Nội dung cơ bản Lý thuyết mật mã Holland đưa ra một số luận điểm rất có giá trị trong hướng nghiệp: - Nếu một người chọn được công việc phù hợp với tính cách của họ thì họ sẽ dễ dàng phát triển và thành công trong nghề nghiệp. Nói cách khác, những người làm việc trong môi trường tương tự như tính cách của mình hầu hết sẽ thành công và hài lòng với công việc. - Hầu như ai cũng có thể được xếp vào 1 trong 6 kiểu tính cách và có 6 môi trường hoạt động tương ứng với 6 kiểu tính cách, đó là: Nhóm kĩ thuật; Nhóm nghiên cứu; Nhóm nghệ thuật; Nhóm xã hội; Nhóm quản Lý; Nhóm nghiệp vụ. 1.4.2. Sáu nhóm Sở thích nghề nghiệp trong Lý thuyết Mật mã Holland Nội dung cơ bản của 6 nhóm đặc tính nghề theo Lý thuyết mật mã Holland gồm: - Kỹ thuật (KT) – nhóm Kỹ thuật có sự ưu tiên cho các hoạt động đòi hỏi sự tương tác (hoặc là thao tác) với các đồ vật, công cụ, máy móc và động vật một cách rõ ràng, có trật tự hoặc có hệ thống. Nhóm này không có thiện cảm với các hoạt động giáo dục hoặc trị liệu. - Nghiên cứu (NC) – nhóm Nghiên cứu có sự ưu tiên cho các hoạt động đòi hỏi sự điều tra các hiện tượng vật lý, sinh học và văn hóa theo phương pháp quan sát, tượng trưng, có hệ thống và sáng tạo để hiểu và kiểm soát các hiện tượng đó. Nhóm này không có thiện cảm với các hoạt động thuyết phục, giao tiếp và lặp đi lặp lại. - Nghệ thuật (NT) – nhóm Nghệ thuật có sự ưu tiên cho các hoạt động tự do, chưa rõ ràng, chưa được hệ thống hoá. Các hoạt động này đòi hỏi sự vận dụng các chất liệu, qua ngôn ngữ nói, hoặc liên quan đến con người để tạo ra các hình thức hoặc sản phẩm nghệ thuật. Nhóm này không có thiện cảm với các hoạt động rõ ràng, có hệ thống và theo yêu cầu. - Xã hội (XH) – nhóm Xã hội có sự ưu tiên cho các hoạt động đòi hỏi làm việc với người khác để thông báo, huấn luyện, phát triển, chữa lành hoặc giác ngộ. Nhóm này không có thiện cảm với các hoạt động rõ ràng, có trật tự, có hệ thống liên quan đến vật liệu, công cụ hoặc máy móc. 7
- Quản lý (QL) – nhóm Quản lý có sự ưu tiên cho các hoạt động đòi hỏi sự ảnh hưởng và chi phối lên người khác để đạt được các mục tiêu của tổ chức hoặc lợi ích kinh tế. Nhóm này không có thiện cảm với các hoạt động quan sát, tượng trưng và hệ thống. - Nghiệp vụ (NV) – nhóm Nghiệp vụ có sự ưu tiên cho các hoạt động đòi hỏi phải xử lý dữ liệu rõ ràng, có trật tự, có hệ thống. Nhóm này không có thiện cảm với các hoạt động mơ hồ, tự do, thăm dò hoặc không hệ thống hóa. Trong thực tế, tính cách của nhiều người không nằm trọn trong một nhóm tính cách mà thường là sự kết hợp của 2 nhóm tính cách, có khi còn nhiều hơn, ví dụ: Nghiên cứu – Kỹ thuật, Nghệ thuật – Xã hội… Do đó, khi tìm hiểu bản thân có thể phải xem xét nhiều hơn một nhóm tính cách để thực sự xác định được nhóm nào phù hợp với mình hơn cả. 1.4.3. Tại sao lại là lý thuyết mật mã Holland? Người làm công tác hướng nghiệp tốt có nghĩa là giúp một người trả lời được 3 câu hỏi: “Tôi là ai?” (hiểu mình); “Tôi đang đi về đâu?” (hiểu ngành học hay hiểu nghề); “Làm sao để tôi đến được nơi ấy?” (ra quyết định, lên kế hoạch và hành động). Tương ứng với 3 bước chính trong hướng nghiệp: Tìm hiểu bản thân; Tìm hiểu nghề nghiệp; Xây dựng kế hoạch nghề nghiệp 8
Điều đầu tiên và quan trọng nhất đối với một người là hiểu mình để trả lời câu hỏi “Tôi là ai?” hay “Em là ai?”. Hiểu được mình đúng đắn sẽ giúp một bạn trẻ quyết định chọn nghề dựa trên nền tảng khoa học thay vì chạy theo những kết quả hào nhoáng bên ngoài. Trong hành trình hiểu mình đó, một người cần hiểu sở thích nghề nghiệp của mình, năng lực học tập, khả năng nghề nghiệp, cá tính và những giá trị nghề nghiệp quan trọng nhất đối với bản thân.Trong đó, Lý thuyết Holland giúp làm được điều đầu tiên và quan trọng nhất là bước đầu hiểu được mình có những sở thích và đặc tính nghề nghiệp gì. Mặt khác, Lý thuyết mật mã Holland còn có những ưu điểm sau: - Khả năng áp dụng không biên giới: Lý thuyết này ra đời vào cuối thập niên 50, đã được nghiên cứu rộng và sâu, đã được sử dụng trên tất cả các Châu lục, là nền móng của rất nhiều trắc nghiệm sở thích nghề nghiệp miễn phí cũng như có phí, đã được dùng tại Việt Nam từ đầu những năm 2000 và được đón nhận tốt tại Việt Nam. - Nối được vào bản đồ thế giới nghề nghiệp: Sau khi tác giả Jonh Holland rời vị trí nghiên cứu của ông tại công ty ACT để về trường đại học John Hopkins công tác, thì ông Dale Prediger người tiếp nối tại công ty ACT đã nghiên cứu thành công việc kết nối 6 nhóm đặc tính nghề Holland vào bản đồ thế giới nghề nghiệp. Điều này giúp cho những người hành nghề trong lĩnh vực phát triển nghề nghiệp có được một công cụ thực tiễn khi giúp thân chủ của mình tìm hiểu những ngành học hay nghề nghiệp có thể phù hợp với họ. - Tính nhân văn, vì cộng đồng: Cuối cùng, lý thuyết này miễn phí cho tất cả những ai muốn sử dụng nó. Trước ngày thầy Holland mất, ông chia sẻ với bạn bè mình niềm hãnh diện là lý thuyết của ông đã được sử dụng rộng rãi và miễn phí toàn thế giới, điều mà trước đây ông đã không nhận ra khi giận và thưa kiện công ty ACT vì đã sử dụng lý thuyết của ông mà không trả tiền bản quyền. - Các trang web thực hiện trắc nghiệm Holland Từ khóa” làm trắc nghiệm Holland” khi tìm kiếm trên https://www.google.com/ thì trong thời gian 0,33 giây có 133.000 kết quả, cho thấy sự phổ biến của bài trắc nghiệm Holland. Một số trang web làm trắc nghiệm phổ biến hiện nay là: https://chame.rmit.edu.vn/huong-nghiep-cung-trac-nghiem-tinh-cach-holland/ https://huongnghiepaau.edu.vn/trac-nghiem-nghe-nghiep/trac-nghiem-dinh-huong- nghe-nghiep-holland-code-riasec/ https://www.rhumsaintaubin.com/holland/ 9
https://huongnghieptuyensinh.com/lam-bai-kiem-tra-nganh-nghe-phu-hop-cho- ban-than/bang-phuong-john-holland.html https://scr.vn/trac-nghiem-holland.html https://huongnghiep.bachkhoasaigon.edu.vn/trac-nghiem-john-holland.html https://donga.edu.vn/tuyensinh/huong-nghiep/trac-nghiem-holland https://www.truity.com/test/holland-code-career-test Trong đó, chúng tôi tìm hiểu và sử dụng trang https://huongnghiepsongan.com/trac- nghiem/ là chủ yếu. 1.5. Bản đồ thế giới nghề nghiệp Tác giả của Bản đồ thế giới nghề nghiệp là Tiến sĩ Dale Prediger (1934 – 2019) và nhóm nghiên cứu tại công ty ACT, là công ty hàng đầu trong lĩnh vực đánh giá năng lực đầu vào cho sinh viên tại các trường đại học ở Mỹ, đây cũng là nơi Tiến sĩ John Holland từng làm việc 6 năm. Bản đồ thế giới nghề nghiệp là một công cụ rất hữu ích cho học sinh sinh viên trong bước đầu tìm hiểu những ngành nghề có thể phù hợp với bản thân. Nhờ công trình nghiên cứu thực tiễn này thì 6 nhóm Holland được nối vào 26 nhóm ngành nghề trên bản đồ thế giới nghề nghiệp mà Lý thuyết mật mã Holland được sử dụng rộng rãi trên thế giới. 10
Một trong những thành quả lớn nhất mà Dale Prediger đã mang lại trong lĩnh vực hướng nghiệp là khái niệm về 4 nhiệm vụ công việc: làm việc với dữ liệu; làm việc với ý tưởng; làm việc với sự vật; làm việc với con người. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Tình hình chung về công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh trong hoạt động dạy học và giáo dục tại Trường THPT Cửa Lò Từ năm học 2017-2018, sau Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ban hành ngày 18 tháng 12 năm 2017 về việc hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông, BGH trường THPT Cửa Lò đã chỉ đạo sát sao việc thực hiện công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh trong trường THPT, đảm bảo đúng mục đích, nguyên tắc đã được đề ra trong thông tư. Phối hợp chặt chẽ trong nhà trường giữa cán bộ, giáo viên phụ trách công tác tư vấn với giáo viên chủ nhiệm, Bí thư đoàn trường, giáo viên bộ môn và giữa nhà trường với các lực lượng bên ngoài: cha mẹ học sinh, chuyên gia tư vấn, trung tâm tư vấn tâm lý chuyên nghiệp…. Về nội dung: - Tư vấn, hỗ trợ học sinh về tâm lý lứa tuổi, giới tính, hôn nhân, gia đình, sức khỏe sinh sản vị thành niên. 11
- Tư vấn, giáo dục kỹ năng, biện pháp ứng xử văn hóa, phòng, chống bạo lực, xâm hại và xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện. - Tư vấn tăng cường khả năng ứng phó, giải quết vấn đề phát sinh trong mối quan hệ gia đình, thầy cô, bạn bè và các mối quan hệ khác. - Tư vấn kỹ năng, phương pháp học tập hiệu quả và định hướng nghề nghiệp Về hình thức thực hiện: - Xây dựng các chuyên đề về tư vấn tâm lý cho học sinh và bố trí thành các bài giảng riêng hoặc lồng ghép trong các tiết sinh hoạt lớp, sinh hoạt dưới cờ. Tổ chức dạy tích hợp các nội dung tư vấn tâm lý cho học sinh trong các môn học chính khóa và hoạt động trải nghiệm, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. - Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ - Thiết lập kênh thông tin, cung cấp tài liệu, thường xuyên trao đổi với cha mẹ học sinh về diễn biến tâm lý và các vấn đề cần tư vấn, hỗ trợ cho học sinh. - Tư vấn, tham vấn riêng, tư vấn nhóm, trực tiếp tại phòng tư vấn hoặc gián tiếp qua email; mạng xã hội, điện thoại và các phương tiện thông tin truyền thông khác. Tuy nhiên, công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh ở trường THPT Cửa Lò vẫn còn một số hạn chế: cán bộ, GV phụ trách công tác tư vấn, hỗ trợ học sinh được tập huấn bài bản còn ít. Trong các nội dung mà GV đã thực hiện công tác tư vấn hỗ trợ học sinh thì vẫn tập trung nhiều vào tư vấn tâm lý hơn là tư vấn hướng nghiệp, hình thức chủ yếu vẫn là GV gặp nói chuyện riêng với HS, số lượt HS được tư vấn còn ít. GVCN vẫn được coi là lực lượng chủ chốt trong việc tư vấn, hỗ trợ cho học sinh về mọi mặt từ học tập, quan hệ-giao tiếp, hướng nghiệp và phát triển bản thân nhưng mới chỉ được tập huấn online qua module 5 của Bộ GDĐT, chưa hiểu hết được mục đích, yêu cầu, nội dung, hình thức thực hiện nên việc thực hiện còn lúng túng, hiệu quả chưa cao. 2.2. Tình hình chung về tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tại trường THPT Cửa Lò Trước đây, trong tiết sinh hoạt lớp thường được thực hiện theo các bước: Tổ trưởng báo cáo tình hình tổ mình tuần qua về các mặt chuyên cần, học tập, vệ sinh trực nhật… Nêu rõ tên các bạn thực hiện tốt, các bạn còn vi phạm nội quy trường lớp học. Sau đó, lớp trưởng tổng kết, rồi giáo viên nhận xét tuần qua và triển khai kế hoạch tuần tới, nếu trong tuần nhiều lỗi vi phạm thì GVCN có thể “ xét xử” đến quá giờ vẫn chưa cho các em về. Từ đó, tiết sinh hoạt lớp trở nên nhàm chán, khó khăn cho cả giáo viên và học sinh. Tuy nhiên, nhiều năm gần đây thì tiết sinh hoạt lớp đã được BGH nhà trường THPT Cửa Lò đã chỉ đạo đổi mới tiết sinh hoạt lớp về cả nội dung và hình thức, đội ngũ GVCN tâm huyết đã chủ động học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm tổ chức giờ sinh hoạt lớp hiệu quả hơn. Đặc biệt được quan tâm là tổ chức 12
sinh hoạt lớp theo các chủ đề, chuyên đề. Nội dung các chuyên đề gần gũi, thiết thực, phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, có thể theo chủ điểm hàng tháng, hoặc những vấn đề đang được xã hội quan tâm như: an toàn giao thông; bạo lực học đường, tính yêu lứa tổi học trò…Tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề là một trong những nhiệm vụ chủ yếu của giáo viên chủ nhiệm tại trường THPT Cửa Lò. Thông qua tiết sinh hoạt lớp theo chuyên đề để nâng cao nhận thức cho học sinh về các vấn đề chính trị, xã hội, pháp luật, giáo dục ý thực đạo đức, thẩm mỹ, kỹ năng sống…góp phần phát triển toàn diện phẩm chất năng lực cho học sinh. Trong năm học 2022-2023, BGH trường THPT Cửa Lò đã chỉ đạo và thực hiện việc tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề cụ thể như sau: - Đối với khối lớp 10: Thực hiện Chương trình GDPT 2018 thì mỗi tiết sinh hoạt lớp đều được lồng ghép thực hiện nội dung trải nghiệm, hướng nghiệp theo tài liệu Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 10. Với nội dung đã được gợi ý trong tài liệu, GVCN và học sinh lên kịch bản, tìm hiểu, chuẩn bị và thực hiện theo hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh. - Đối với khối lớp 11,12: Tổ chức sinh hoạt lớp lồng ghép các chuyên đề giáo dục Pháp luật; ATGT; Phòng chống ma túy; Các chủ đề theo tháng: 20/10; 20/11;22/12; 8/3; 26/3; Chuyên đề “ Bác Hồ và những bài học về đạo đức lối sống dành cho học sinh”; Các chuyên đề” Tư vấn và hỗ trợ học sinh trong hoạt động dạy học và giáo dục”… Tuy nhiên tình hình chung về tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tại trường THPT Cửa Lò vẫn còn một số hạn chế: Đối với khối lớp 10 thì không có thời gian để thực hiện các chuyên đề khác ngoài tài liệu hoạt động, trải nghiệm hướng nghiệp 10. Còn khối 11,12 thì GVCN lại ít đưa nội dung trải nghiệm, hướng nghiệp vào tiết sinh hoạt lớp. 2.3. Khảo sát thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh của GVCN lớp ở trường THPT Cửa Lò và nhu cầu tư vấn hướng nghiệp cho HS của PH và HS 2.3.1. Mục đích khảo sát Xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc tổ chức sinh hoạt lớp theo chuyên đề tư vấn hướng nghiệp ”Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp dựa vào trắc nghiệm Holland” dành cho học sinh THPT. 2.3.2. Nội dung khảo sát + Khảo sát GV về công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh của GVCN lớp ở trường THPT Cửa Lò. + Khảo sát PH và HS về nhu cầu tư vấn hướng nghiệp cho HS của PH và HS. 13
2.3.3. Đối tượng khảo sát: GV, PHHS và HS trường THPT Cửa lò nơi chúng tôi công tác. 2.3.4. Phương pháp khảo sát: Điều tra bằng phiếu hỏi Google forms, phỏng vấn trực tiếp GV,PH, HS; Phương pháp quan sát … để thu thập thông tin về thực trạng nghiên cứu. 2.3.5. Kết quả khảo sát: a. Khảo sát GV về công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh của GVCN lớp ở trường THPT Cửa Lò. Qua 5 câu hỏi ở Phụ lục 1, thực hiện trên Google form theo đường link : https://forms.gle/cM3sRQMf6b1X4zvG7 kết quả hỏi ý kiến GVCN lớp 10,11,12 ở trường THPT nơi chúng tôi giảng dạy và một số GVCN là đồng nghiệp ở một số trường THPT trong và ngoài tỉnh có 46 GV trả lời, trong đó có 1 số kết quả đáng lưu ý: - Gần 100% GVCN cho rằng rất cần thiết ( 65,2%) và cần thiết( 32,6%) thực hiện các chuyên đề tư vấn hướng nghiệp cho học sinh THPT trong vai trò GVCN lớp. - Tuy nhiên, mức độ thực hiện chuyên đề liên quan đến định hướng, tư vấn nghề nghiệp cho học sinh THPT của GVCN còn hạn chế: gần 60% GVCN lựa chọn rất ít khi, không bao giờ, hoặc thỉnh thoảng thực hiện. - Và quan trọng là hầu hết GVCN không tự tin (78,3%) về kiến thức tư vấn hướng nghiệp cho HS. 14
b. Khảo sát PH và HS về nhu cầu tư vấn hướng nghiệp cho HS của PH và HS. Qua 5 câu hỏi ở Phụ lục 2, thực hiện trên Google form theo đường link : https://forms.gle/S67XV6ssWFnc3v4m9 , kết quả khảo sát nhu cầu tư vấn, hướng nghiệp của HS 2 lớp 12A1.1, 12A1.2-Trường THPT Cửa Lò, là 2 lớp chúng tôi đang trực tiếp làm công tác chủ nhiệm năm học 2022-2023 thì thu được 80 câu trả lời, trong đó có 1 số kết quả đáng lưu ý: - Một số khó khăn phổ biến mà học sinh lớp 12 đang gặp phải đó là: khó khăn trong học tập, khó khăn trong các mối quan hệ bạn bè, khó khăn trong việc phát triển bản thân…, và đặc biệt phổ biến là khó khăn trong việc lựa chọn nghề nghiệp. - Trong một số chuyên đề GV gợi ý đưa ra để tư vấn, hỗ trợ HS trong các tiết sinh hoạt lớp như: làm thế nào để học tập hiệu quả, tình bạn- tình yêu tuổi học trò, rèn luyện kỹ năng sống,…thì hầu hết HS 12 được khảo sát lựa chọn chuyên đề: Khám phá bản thân để định hướng nghề nghiệp. 15