SKKN: Một số biện pháp gây hứng thú và tạo sự đam mê trong trong học tập môn Âm nhạc tại trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức

MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1.1. Lý do chọn đề tài<br /> <br /> Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật dùng âm thanh để diễn đạt tình cảm, cảm  <br /> xúc của con người. Nó được chia ra hai loại chính: thanh nhạc và khí nhạc. Thanh  <br /> nhạc là Âm nhạc dựa trên lời hát thể hiện rõ ý tưởng và tình cảm. Còn khí nhạc là Âm <br /> nhạc dựa trên âm thanh thuần tuý của các nhạc cụ, nên trừu tượng, gây cảm giác và sự <br /> liên tưởng.<br /> <br /> Vậy, Âm nhạc có  ảnh hưởng đến con người không? Âm nhạc có  ảnh hưởng  <br /> đến đời sống con người. Các nghiên cứu đã chỉ  ra, Âm nhạc, đặc biệt là nhạc giao <br /> hưởng có tác dụng tốt, kích thích sự phát triển trí não. Do đó người ta khuyên cho trẻ <br /> nghe nhạc để phát triển trí tuệ của chúng. Trong chiến tranh, Âm nhạc được biết đến <br /> như một sức mạnh tinh thần cho đồng đội: "tiếng hát át tiếng bom". Chỉ trong giây lát,  <br /> Âm nhạc có thể làm cho con người chuyển đổi từ trạng thái này sang trạng thái khác,  <br /> ví dụ như vui, buồn, phấn chấn... Người ta cũng cho rằng Âm nhạc làm dịu tinh thần. <br /> Một liệu pháp chữa bệnh được áp dụng kết hợp cho các  bệnh nhân tâm thần là dùng <br /> Âm nhạc làm giảm các cơn phấn khích, đưa người bệnh vào trạng thái buồn ngủ.<br /> <br /> Trước   đây,   nhất   là   trong   thời   đại La   Mã,   các   chiến   binh   trước   khi   ra   trận <br /> thường được nghe các khúc nhạc mạnh mẽ mang tích chất cổ vũ, khích lệ  để  họ  lấy <br /> được tinh   thần chiến   đấu   dũng   cảm.   Khi   giao   tranh,   để   cổ   vũ   cho   tinh   thần binh <br /> sĩ người ta cũng thường đánh trống, khua chiêng một cách dồn dập để các chiến binh <br /> xông lên. Ngày nay, Âm nhạc là một trong những nguồn giải trí được coi là phổ  biến  <br /> nhất và là môt bộ phận không thể thiếu của con người. Đặc biệt hơn, Âm nhạc có tác <br /> động rất lớn đến quá trình hình thành cũng như phát triển của con người. Bên cạnh đó, <br /> Âm nhạc còn làm cho con người ta vơi đi nỗi buồn, giải tỏa muộn phiền và còn mang  <br /> lại niềm vui cho con người.<br /> <br /> Trong nền giáo dục của xã hội văn minh chúng ta giáo dục một cách toàn diện  <br /> với đầy đủ  tri thức khoa học kỹ  thuật của nhân loại, trong đó không thể  thiếu giáo  <br /> dục thẩm mỹ, giáo dục nhân cách của con người bằng biện pháp nào đó thì Âm nhạc <br /> có đầy đủ ý nghĩa để hướng cho con người hướng tới cái hay cái đẹp trong cuộc sống.  <br /> Đối với trẻ  nhỏ  sự  trưởng thành và nhận biệt nhiều điều trong cuộc sống có phần <br /> theo từng cung bậc của giai điệu Âm nhạc. Âm nhạc đã giúp con người trở thành hoàn  <br /> thiện trong muôn vàn tri thức của nhân loại.<br /> <br /> Giáo dục thẩm mỹ là một bộ phận không thể thiếu trong nhà trường phổthông.  <br /> <br /> 1<br /> Môn Âm nhạc đóng góp một phần không thể  thiếu trong việc giáo dụchọc sinh cảm  <br /> thụ được cái hay, cái đẹp trong cuộc sống. Nó giúp các em pháttriển toàn diện về mọi  <br /> mặt: Đức ­ Trí ­ Thể  ­ Mĩ đáp  ứng được yêu cầu thực tiễn của giáo dục Việt Nam.  <br /> Âm nhạc tuy không đào tạo các em thành những ca sỹ, nhạc  sỹ, nhưng thông qua môn <br /> học này đã hình thành cho các em những kiến thức cơ bản, đặc biệt là trang bị cho các <br /> em có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển hài hoà, toàn diện  <br /> hơn; từ đó giúp các em học tốt các môn học khác. Đặc biệt đối với học sinh vùng dân <br /> tộc thiểu số, việc học Âm nhạc không chỉ hướng các em tới chân ­ thiện ­ mỹ; mà còn <br /> giúp các em làm quen một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất với ngôn ngữ phổ thông.<br /> <br /> Môn Âm nhạc đối với bậc THCS không nhằm mục đích đào tạo các em thành <br /> những ca sĩ, nghệ  sĩ chuyên nghiệp, mà chủ  yếu thông qua môn học nhằm tác động  <br /> vào thế giới tinh thần của các em, giúp các em có sự  phát triển hài hoà, toàn diện về <br /> nhân cách. Qua môn học này học sinh có thể  thấy được môn Âm nhạc là một liều  <br /> thuốc tinh thần, tạo sự hưng phấn trong học tập và cảm nhận được phần nào sự hấp  <br /> dẫn của thế giới Âm nhạc; phát triển năng lực tư duy, trí tuệ, tạo cho các em một trình <br /> độ văn hoá Âm nhạc, góp phần đào tạo những người lao động phát triển, toàn diện về <br /> Đức ­ Trí ­ Thể­ Mỹ (theo nghị quyết TW II của Đảng về mục tiêu giáo dục).<br /> <br /> Xuất phát từ mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung và tầm quan trọng của môn  <br /> học Âm nhạc ở bậc THCS nói riêng; từ những thực tiễn giảng dạy cũng như thực tiễn  <br /> của học sinh dân tộc thiểu số, dân tộc tại chỗ ít có điều kiện để tiếp nhận tri thức về <br /> Âm nhạc. Bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Âm nhạc bậc THCS, <br /> tôi nhận thấy việc có phương pháp gây hứng thú và tạo sự đam mê trong giảng dạy và <br /> học tập giúp các em học sinh say mê học tập là một trong những giải pháp hết sức  <br /> quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy và học. <br /> <br /> Chính vì những lý do trên, tôi chọn đề tài “Một số biện pháp gây hứng thú và  <br /> tạo sự  đam mê trong trong học tập môn Âm nhạc tại trường PT DTNT THCS &  <br /> THPT Tuy Đức” làm sáng kiến kinh nghiệm.<br /> <br /> 1.2. Mục đíchnghiên cứu<br /> <br /> Giúp học sinh bước đầu hiểu rõ thêm về việc học Âm nhạc mang lại những lợi <br /> ích như thế nào cho học sinh. Định hướng học sinh hiểu rằng song song với việc học  <br /> các môn học khác thì môn Âm nhạc cũng có tác động tích cực vào đời sống tinh thần <br /> của các em.Từ đó, xây dựng phương pháp, biện pháp  gây hứng thú và tạo sự đam mê <br /> môn Âm nhạc cho các em học sinh để việc dạy và học Âm nhạc càng chất lượng, có <br /> hiểu quả.<br /> <br /> 2<br /> 1.3.Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Các phương pháp giảng dạy và cách thức thực hiện nhằm gây hứng thú và tạo  <br /> sự đam mê âm nhạc cho học sinh học môn Âm nhạc. <br /> <br /> 1.4. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> ­ Phương pháp quan sát.<br /> <br /> ­ Phương pháp phân tích.<br /> <br /> ­ Phương pháp thống kê.<br /> <br /> ­ Phương pháp làm việc theo nhóm.<br /> <br /> ­ Phương pháp gợi mở.<br /> <br /> ­ Theo dõi và kiểm tra việc tiếp thu bài của học sinh trên lớp. <br /> <br /> ­ Dự giờ các bạn đồng nghiệp ở một số trường THCS.<br /> <br /> 1.5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> Học sinh trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức, xã Đăk Buk So, huyện Tuy  <br /> Đức, tỉnh Đắk Nông.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3<br />  NỘI DUNG<br /> <br /> 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề<br /> <br /> Căn cứ  tri giác: Âm nhạc là một món ăn vô cùng quan trọng với đời sống tinh <br /> thần của con người, nó tác động tới con người những xúc cảm khác nhau qua thính <br /> giác, là nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của con người nên trong giảng dạy <br /> người giáo viên cần phải có những minh chứng cụ thể để học sinh có thể hiểu và cảm <br /> nhận được những cái đẹp những điều hay qua tiếng nói của Âm nhạc. Vì thế phương  <br /> pháp trực quan chiếm ưu thế, trực quan sinh động mới giúp các em có tri giác tốt hơn  <br /> để bài học có hiệu quả tốt.<br /> <br /> Căn cứ  trí nhớ: trí nhớ  của học sinh là trí nhớ  trực quan hình tượng, sở  dĩ học <br /> sinh nhớ  được kiến thức bài học đều đến với các em từ  5 giác quan: thị  giác (nhìn);  <br /> xúc giác (sờ); vị giác (nếm); khứu giác (ngửi); thính giác (nghe). Do đó những hình ảnh  <br /> và âm thanh trực quan sinh động sẽ  giúp các em ghi nhớ  bài học nhanh nhất và lâu <br /> nhất. <br /> <br /> Tóm lại,quá trình nhận thức của học sinh rất cần đến những phương tiện trực <br /> quan sinh động, chính vì đặc điểm đó mà sử  dụng đồ  dùng dạy học thông qua công <br /> nghệ thông tin đối với học sinh là rất thích hợp và vô cùng cần thiết.<br /> <br /> Trên cơ sở nhiệm vụ, yêu cầu của bộ môn Âm nhạc với mục tiêu nhằm  trang <br /> bị  cho học sinh một số kiến thức về kỹ năng ca hát, đọc và nghe nhạc; về  lý thuyết  <br /> Âm nhạc  ở mức độ  đơn giản để  một chừng mực nào đó, các em có thể  tham gia vào <br /> các hoạt động Âm nhạc của cộng đồng. Hình thành cho học sinh những hiểu biết sơ <br /> đẳng về cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật Âm nhạc, về ý nghĩa tác dụng của Âm nhạc  <br /> với đời sống, đồng thời mở  mang vốn hiểu biết về  truyền thống Âm nhạc dân tộc  <br /> Việt Nam, tinh hoa Âm nhạc thế giới, góp phần bồi dưỡng tình cảm, đạo đức, trí tuệ, <br /> tạo không khí vui tươi lành mạnh, làm phong phú thế  giới tinh thần nhằm phát triển <br /> hài hòa, toàn diện nhân cách học sinh.<br /> <br /> Xuất  phát  từ   Nội  dung,   chương  trình   sách  giáo  khoa   lớp  6,   7,  8,   9  và   kinh <br /> nghiệm thực tiễn giảng dạy.<br /> <br /> 2.2. Thực trạng của vấn đề <br /> <br /> 2.2.1. Vài nét về trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức<br /> <br /> Trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức được thành lập theo quyết định số <br /> 899/QĐ­UBND, ngày 23 tháng 6 năm 2015 của UBND Tỉnh Đắk Nông với mục đích  <br /> <br /> 4<br /> nhằm nuôi và đào tạo con em đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn huyện <br /> Tuy Đức. Nhà trường bắt đầu đi vào hoạt động kể từ ngày 05 tháng 10 năm 2015 trên  <br /> cơ  sở  chia tách các học sinh đang gửi học tại trường Phổ  thông DTNT Đăk R’Lấp, <br /> huyện Đăk R’Lấp. Việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho việc nuôi, dạy  <br /> học sinh là chủ  trương của Uỷ  ban nhân dân tỉnh Đăk Nông, Uỷ  ban nhân dân huyện  <br /> Tuy Đức và Sở Giáo dục và Đào tạo. Nguồn kinh phí để đầu tư chủ yếu từ ngân sách  <br /> nhà nước.<br /> <br /> Về cơ sở vật chất hiện tại nhà trường có 04 khối công trình lớn, trong đó có 01  <br /> dãy phòng học bao gồm phòng học, phòng Hội đồng và các phòng chức năng khác. Có <br /> 01 dãy ký túc xá với 16 phòng   ở  phục vụ cho học sinh, 01 nhà ăn và 01 khu nhà hiệu <br /> bộ.<br /> <br /> Trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức là loại hình trường chuyên biệt, đối <br /> tượng học sinh chủ  yếu là con em đồng bào dân tộc thiểu số, con em các hộ  nghèo <br /> đang sinh sống và làm việc trên địa bàn huyện Tuy Đức, nhà trường được thành lập <br /> với mô hình hai cấp THCS và THPT.<br /> <br /> Tổng số cán bộ, giáo viên, công nhân viên gồm có 24 người, trong đó có 16 nữ.  <br /> Hầu hết các cán bộ, giáo viên, công nhân viên đều đạt chuẩn nghề nghiệp.  Bộ máy tổ <br /> chức cơ  bản hiện nay của trường: Ban Giám hiệu gồm có 03 người, có 03 tổ  chuyên <br /> môn gồm: tổ Khoa học tự nhiên, tổ Khoa học xã hội và tổ Hành chính­Văn phòng.<br /> <br /> 2.2.2. Thuận lợi<br /> <br /> ­ Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình THCS. Dạy và học <br /> nghiêm túc, có kiểm tra, thi đánh giá cuối năm và kết quả  là một trong những tiêu  <br /> chuẩn để xét lên lớp hay tốt nghiệp bậc học.<br /> <br />   ­ Được sự chỉ đạo, hỗ trợ, giúp đỡ tạo điều kiện từ các cấp, các ngành, từ Ban  <br /> Giám hiệu nhà trường.<br /> <br /> ­   Giáo   viên   nắm   chắc   về   chuyên   môn,   tích   cực   tìm   tòi,   nghiên   cứu <br /> nhữngphương pháp mới để vận dụng trong quá trình giảng dạy.<br /> <br /> ­ Học sinh ngoan, đa số  các em rất yêu thích môn Âm nhạc. Đặc biệt là phân  <br /> môn hát. Học sinh cảm nhận giai điệu các bài hát khá tốt. Thực hiện các bài hát với <br /> đàn hoặc đĩa tương đối tốt.<br /> <br /> 2.2.3. Khó khăn<br /> <br /> ­ Cơ  sở  vật chất cho việc dạy và học Âm nhạc của nhà trường chưa đầy đủ;  <br /> <br /> <br /> 5<br /> chưa có đàn organ. Nhà trường chưa có phòng học chức năng, tranh  ảnhđể  phục vụ <br /> cho việc dạy học bộ môn Âm nhạc còn thiếu nhiều.<br /> <br /> ­ Sách đọc thêm và các tài liệu tham khảo khác rất hiếm. Giáo viên phải tự tìm <br /> tài liệu, sưu tầm đồ dùng dạy học. Trong khi đó yêu cầu của bộ môn lại cần phải có <br /> những trang thiết bị hiện đại (video, đài đĩa,…) để phục vụ cho việc dạy vàhọc.<br /> <br /> ­ Học sinh trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức đa phần là người dân tộc  <br /> M’Nông với kinh tế gia đình còn gặp nhiều khó khăn nên việc học thêm các môn văn <br /> hoá khác đôi khi còn chưa đủ điều kiện thì làm gì nói đến chuyện học thêm các môn <br /> khác như Âm nhạc ­ Mỹ thuật… Học sinh ít được quan tâm, vì thế hiểu biết và kiến  <br /> thức về Âm nhạc đang còn hạn chếdẫn đến việc dạy và học gặp không ít khó khăn.  <br /> Bên cạnh đó, đa phần học sinh bị chi phối, ảnh hưởng về các môn chính, lo cho thi, lo <br /> đánh giá, phần nào sao nhãng việc học môn Âm nhạc. Một nguyên nhân khách quan <br /> khác cũng không kém phần quan trọng liên quan đến hiệu quả và chất lượng bộ môn <br /> đó là thời gian dành cho bộ môn quá ít (1tiết/ tuần).Mặt khác, đa số các bậc Phụ huynh  <br /> học sinh chỉ  quan tâm đến các môn học chính như Văn, Toán, mà chưa quan tâm đến <br /> bộ môn Âm nhạc bởi họ cứ nghĩ rằng đây chỉ là môn học phụ.<br /> <br /> Để đưa ra nhận định một cách chính xác nhất về thực trạng yêu thích học môn  <br /> âm nhạc trong các lớp học, đồng thời làm cơ sở cho việc đánh giá khả năng gây hứng <br /> thú và tạo sự đam mê âm nhạc trong học sinh, giúp giáo viên dạy Âm nhạc của trường  <br /> có những biện pháp dạy thích hợp đối với học sinh của trường. Để  việc rà soát và  <br /> khảo sát được khách quan, tôi chọn 04 lớp từ  lớp 6 đến lớp 9 để  khảo sát, kết quả <br /> như sau:<br /> <br /> Số lượng học sinh yêu thích <br /> Số lượng môn Âm nhạc<br /> TT Tên lớp<br /> Học sinh<br /> Học kỳ I Học kỳ II<br /> 2015 ­ 2016 2015 ­ 2016<br /> 1 Lớp 6 29 18 (62,0%) 23 (79,3%)<br /> <br /> 2 Lớp 7 30 15 (50,0%) 22 (73,3%)<br /> <br /> 3 Lớp 8 29 17 (58,6%) 26 (89,7%)<br /> <br /> 4 Lớp 9 29 20 (69,0%) 25 (86,2%)<br /> <br /> 2.3. Các biện pháp nhằm gây hứng thú, tạo đam mê học tập môn Âm nhạc tại <br /> trường trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức <br /> <br /> 2.3.1. Sử dụng phương tiện dạy học một cách thành thạo<br /> 6<br />  Đó là một yếu tố gây cảm hứng học tập cho học sinh. Một giờ học độc đáo và <br /> thu hút, giáo viên không thể  không sử  dụng phương tiện dạy học. Đồ  dùng dạy học <br /> phổ  biến đó là sách giáo khoa, nhạc cụ  tranh  ảnh và các thiết bị  dạy học khác. Các <br /> phương tiện đó giáo viên phải biết sử  dụng cho phù hợp với nội dung từng bài học. <br /> Biết minh hoạ  một cách độc đáo, thú vị  sẽ  kích thích hứng  thú học tập của các em. <br /> Kinh nghiệm đã xác nhận nếu chỉ lặp lại những kiến thức  trong sách giáo khoa thì học <br /> sinh cũng không hứng thú học tập và vai trò của giáo viên trên lớp cũng không phát huy <br /> được. Mặt khác, nếu thoát ly sách giáo khoa làm cho học sinh khó nắm kiến thức cần  <br /> thiết thì bài giảng dù có hấp dẫn sinh động đến mấy cũng không mang lại hiệu quả sư <br /> phạm. Vì vậy, phải biết kết hợp kiến thức  sách giáo khoa phải vừa mở  rộng kiến  <br /> thức. Đặc biệt với môn nhạc phải chú trọng thực hành. Giáo viên dạy nhạc không có <br /> nhạc cụ, không biết sử dụng nhạc cụ thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, hiệu quả bài  <br /> dạy không cao. Các mẩu chuyện, tranh  ảnh đòi hỏi giáo viên phải có để  minh hoạ <br /> thêm cho học sinh, ngoài ra học sinh cũng phải có đầy đủ  các phương tiện học tập  <br /> như: sách, vở, bút v.v.v… <br /> <br /> 2.3.2. Tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy và học<br /> <br /> Khi vào lớp, ngoài thái độ vui vẻ thân mật đối với học sinh, việc đánh giá công <br /> bằng trong việc kiểm tra đều là những yếu tố  góp phần tạo nên không khí hào  hứng <br /> chung của cả lớp để chuẩn bị bước vào bài học mới. Nhưng sự hứng thú học  tập chỉ <br /> thật sự bắt đầu với phần giới thiệu đề mục mới tạo sự hấp dẫn đối với học  sinh. Ví <br /> dụ: Khi dạy các làn điệu dân ca ở các vùng miền thì giáo viên nên đưa lên màn hình vài <br /> tranh ảnh về vùng đất, con người của vùng miền đó và giới thiệu đôi điều về địa danh <br /> này đồng thời vận dụng ca dao, dân ca để làm rõ nét đặc trưng của vùng miền đó, hay <br /> chèn một đoạn nhạc hát, một đoạn Video clip về địa danh và con người nơi đây sẽ làm <br /> cho học sinh rất hào hứng đi vào tìm hiểu bài học và học tích cực hơn, sôi nổi hơn.<br /> <br /> Từ đó, các em cảm nhận được môn Âm nhạc gắn bó mật thiết, gần gũi với đời <br /> sống hàng ngày của mình góp phần vào việc bồi dưỡng tâm hồn, trí tuệ  của các em <br /> làm cho các em thêm yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước, yêu trường lớp, bạn bè  <br /> và yêu chính bản thân mình. Dần dần các em cảm thấy gần gũi với Âm nhạc hơn và  <br /> thích thú với môn này.<br /> <br /> 2.3.3. Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh <br /> <br /> Thực chất của việc học tập là chuỗi vấn đề  được đặt ra, được nhận thức  <br /> ở nhiều mức độ  khác nhau từ  nhận thức  ở  mức độ  thấp đến nhận thức  ở  mức độ <br /> cao hơn,   đặc   trưng  của  bộ  môn  Âm  Nhạc  là   thực   hành.  Thực  hành  là  sợi  chỉ   đỏ <br /> <br /> 7<br /> xuyên suốt quá trình dạy và học bộ  môn. Thông qua thực hành để  dạy lý thuyết, lấy <br /> lý thuyết để  củng cố  kỹ  năng thực hành trên cơ  sở  sử  dụng thời gian trên lớp một <br /> cách tối  ưu (tránh thời gian chết) để  tất cả  học sinh được nghe và luyện tập nhiều.  <br /> Thực tế  cho thấy nếu trong một tiết học giáo viên đặt ra nhiều câu hỏi vừa sức đối <br /> với học sinh, học sinh dễ hiểu dễ nhớ, hay cho các em nghe, nhìn thể  hiện nhiều thì <br /> học sinh rất có hứng thú học, tạo động cơ học tập tốt. <br /> <br /> 2.3.4. Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học<br /> <br /> Hiện nay, mạng lưới công nghệ  thông tin đã được phổ  biến rộng khắp và  <br /> trở thành   công   cụ   hữu   ích   và   đắc   lực   trong   mọi   lĩnh   vực.   Vì   vậy,   để   tránh   cách <br /> dạy “chay”­   cách   thông   báo   khô   khan   tẻ   nhạt   thì   giáo   viên   nên   thiết   kế   bài   dạy  <br /> bằng việc soạn giáo án điện tử  để  kết hợp phong phú và linh hoạt các phương pháp  <br /> dạy học theo đặc trưng bộ  môn Âm nhạc. Giờ  học âm nhạc phải là giờ  học nghệ <br /> thuật hấp dẫn với phương châm học vui ­ vui học. Tránh dạy lý thuyết trừu tượng và <br /> dạy tập đọc nhạc nặng nề, căng thẳng. Phải tìm mọi cách cải tiến cách dạy từng <br /> phân môn theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh. Bổ  sung sáng tạo thêm <br /> nhiều thủ  pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở  mỗi bài học <br /> mỗi tiết dạy. <br /> <br /> ­ Đối với dạy hát:dạy hát là một quá trình giáo dục âm nhạc bao gồm : luyện  <br /> giọng, học bài hát, luyện tai nghe và ghi nhớ âm điệu, lại có thể kết hợp cả  việc tập  <br /> biểu diễn, kết hợp bài hát với vận độngphụ họa hoặc làm động tác diễn.  Dạy hát cho <br /> học sinh vừa là nội dung học tập đồng thời lại liên quan đến phương pháp đó là: <br /> <br /> + Dạy những kĩ năng ca hát thông qua những bài hát cụ thể.<br /> <br /> + Hát thuộc, hát đúng giai điệu các bài hát.<br /> <br /> + Tập diễn tả tình cảm bài hát và tập trình diễn. <br /> <br /> ­ Dạy nhạc lý ­ tập đọc nhạc: dạy lí thuyết âm nhạc là cung cấp cho học sinh <br /> những hiểu biết về những kí hiệu ghi chép âm nhạc thông dụng. Từ những kí hiệu đó <br /> các em có khái niệm về  những  yếu tố  cơ  bản của âm nhạc như  cao độ, trường độ,  <br /> nhịp độ, tiết tấu, giọng, gam… Không thể dạy lí thuyết trừu tượng mà nhất thiết phải  <br /> từ thực tế âm thanh sinh động qua những câu hát, bài ca cụ thể để lí giải các kí hiệu và <br /> tập “ giải mã” các kí hiệu đó.<br /> <br /> Khi đã có kiến thức về các kí hiệu ghi chép âm nhạc đến giai đoạn thực hành  là <br /> phải tập đọc nhạc: <br /> <br /> + Cho học sinh nghe giai điệu bài TĐN qua tiếng đàn của giáo viên sau đó tập <br /> <br /> 8<br /> đọc theo nốt nhạc. <br /> <br /> + Đưa ra nhiều bài tập nhỏ  gần giống nhau dựa trên một mẫu hình tiết tấu  <br /> của bài tập trong sách giáo khoa để học sinh vận dụng. <br /> <br /> + Dạy tập đọc nhạc kết hợp với các hoạt động dưới dạng đố  vui hay trò chơi  <br /> để luyện tập tai nghe. <br /> <br /> + Tập trung vào việc luyện tập cách thể hiện âm hình tiết tấu. <br /> <br /> +   Có   thể   vận   dụng   cách   dạy   xướng   âm   ở   các   trường   lớp   đào   tạo   âm <br /> nhạc chuyên nghiệp (về  cách đọc âm trụ, đọc gam, đọc quãng) nhưng có mức độ.  <br /> Học các bài tập  đọc nhạc  để  các em có ý thức  hát đúng cao  độ, trường  độ, nhịp <br /> điệu…. Qua những bài tập đọc nhạc cũng phải giáo dục nhạc cảm và thẩm mĩ âm  <br /> nhạc. Cuối cùng giáo viên nên khuyến khích học sinh không năng khiếu nhưng tham <br /> gia tích cực . <br /> <br /> ­ Dạy âm nhạc thường thức<br /> <br /> Phân môn âm nhạc thường thức giúp cho học sinh có một  “trình độ văn hoá âm <br /> nhạc nhất định” bao gồm sự hiểu biết, năng lực thực hành tối thiểu và năng lực cảm <br /> thụ  âm nhạc. Muốn đạt được điều này thì người giáo viên phải hướng dẫn tổ chức <br /> cho các em hoạt động học tập tốt ở 3 phân môn trong chương trình âm nhạc ở trường <br /> THCS. Đó là học hát, nhạc lí, tập đọc nhạc. <br /> <br /> Dạy phân môn âm nhạc thường thức bao gồm những nội dung khá phong  phú <br /> như: giới thiệu tác giả­tác phẩm, nghe nhạc và những vấn đề  liên quan đến đời sống <br /> âm nhạc, những nhạc cụ phổ biến…<br /> <br /> + Để  tiết học thêm sinh động giáo viên cần chuẩn bị  trước  ở  nhà về  tranh <br /> ảnh, vật dụng minh hoạ, đàn, một số bài hát nổi tiếng của các nhạc sĩ có nhiều đóng  <br /> góp cho nền âm nhạc Việt Nam hiện đại, hoặc các tác phẩm âm nhạc lớn của các <br /> danh nhân âm nhạc thế  giới Tìm đọc các loại sách nói về  lịch sử âm nhạc Việt Nam  <br /> vàcủa thế giới để làm tư liệu phục vụ cho việc giảng dạy phân môn. <br /> <br /> + Khi dạy giới thiệu về nhạc sĩ, giáo viên cần cho học sinh nghe các bài hát tiêu <br /> biểu hoặc gợi ý cho học sinh trả lời các câu hỏi có liên quan đến nội dungbài học để <br /> tìm hiểu và biết thêm về tiểu sử cũng như thân thế sự nghiệp của các nhạc sĩ. <br /> <br /> Dạy âm nhạc thường thức phải tiến hành thật nhẹ  nhàng, dễ  hiểu. Giáo viên <br /> không nên chỉ  “phát thanh” lại những điều trong SGK mà phải tìm cách vừa thuyết <br /> trình, vừa minh hoạ vừa yêu cầu học sinh cùng tham gia ý kiến vào bài học bằng câu <br /> hỏi và gợi ý thích hợp. <br /> 9<br /> 2.3.5. Thiết kế tiết học Âm nhạc độc đáo và sáng tạo nhằm đáp ứng nhu cầu học  <br /> sinh<br /> <br /> Có hai yếu tố để phát huy năng lực sáng tạo của học sinh, đó là thông qua cách  <br /> tổ chức dạy học của giáo viên (vai trò chính thuộc về giáo viên) và hoạt động học tập <br /> của học sinh (vai trò chính thuộc về học sinh). Đương nhiên hai yếu tố này phải được <br /> phối hợp thật gắn bó và nhuần nhuyễn thì tiết học mới thu được kết quả tốt.<br /> <br /> 2.3.5.1. Tổ chức dạy học của giáo viên<br /> <br /> Muốn thiết kế tiết học Âm nhạc độc đáo và sáng tạo để thi giáo viên dạy giỏi  <br /> hoặc tiết chuyên đề, nhất thiết giáo viên phải tìm tòi và thể hiện sự sáng tạo của mình <br /> trong các hoạt động dạy học. Dưới đây là những hoạt động mà giáo viên có thể  vận <br /> dụng:<br /> <br /> ­ Tổ  chức các hoạt động học, hát theo nhóm: đây là phương pháp đặt học sinh  <br /> vào môi trường học tập, nghiên cứu, thảo luận; thực hành, bổ sung và hoàn chỉnh theo <br /> từng nhóm học sinh thực hiện, giúp học sinh chủ động tham gia vào các hoạt động từ <br /> đó giáo viên có thể tổng kết, đánh giá cùng với học sinh. Vai trò cá nhân được phát huy  <br /> tối đa trong mối quan hệ giữa thầy vơí trò và giữa trò với trò.<br /> <br /> ­ Thay đổi cách học sinh vào lớp: giáo viên đàn (hoặc mở  đĩa nhạc) một bản  <br /> hành khúc, học sinh từ ngoài lớp đi đều theo tiếng nhạc, vào chỗ ngồi của mình.<br /> <br /> ­ Thay đổi cách mở đầu tiết học: học sinh cùng nhau hát một bài đã học là cách <br /> thông thường để  mở  đầu tiết học, tuy nhiên giáo viên có thể  cho học sinh nghe một  <br /> bản nhạc không lời trong khoảng 1­2 phút cũng là cách mở  đầu rất hay. Trong hoạt <br /> động này, giáo viên nên chọn bản nhạc hay, có nhịp điệu mạnh mẽ, lôi cuốn hoặc <br /> chọn bản nhạc có điểm nào đó chung với nội dung tiết học, từ  việc nghe nhạc sẽ <br /> thuận lợi để dẫn dắt vào bài học.<br /> <br /> ­ Thay đổi môi trường học tập: giáo viên dạy Âm nhạc ở sân trường, phòng thể <br /> thao hoặc sân khấu… Học sinh sẽ  tích cực và sáng tạo hơn trước thực tiễn và môi <br /> trường học tập mới.<br /> <br /> ­ Thay đổi trình tự thực hiện các nội dung trong tiết học: với tiết học có 2­3 nội <br /> dung, giáo viên có thể  thay đổi trình tự  các nội dung đó mà vẫn đảm bảo việc dạy <br /> đúng, đủ  các nội dung và rõ trọng tâm. Sự  thay đổi này không  ảnh hưởng đến hiệu  <br /> quả  học tập của học sinh mà còn làm tiết học trở  nên sinh động hơn, hấp dẫn hơn, <br /> tránh được kiểu dạy học khuôn mẫu, cứng nhắc. <br /> <br /> Ví dụ:<br /> 10<br />                                                        Tiết 15 (lớp 6)<br /> <br /> ­ Ôn tập bài hát: Đi cấy<br /> <br /> ­ Ôn tập Tập đọc nhạc: Tập đọc nhạc số 5<br /> <br /> ­ Âm nhạc thường thức: Sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc phổ biến<br /> <br /> Giáo viên có thể thực hiện trình tự dạy học theo một số cách sau:<br /> <br /> Cách 1 Cách 2 Cách 3<br /> ­ Ôn tập bài hát: Đi cấy ­ Ôn tập bài hát: Đi cấy ­ Âm nhạc thường thức: <br /> ­   Ôn   tập   Tập   đọc   nhạc:  ­ Âm nhạc thường thức:  Sơ  lược về  một số  nhạc <br /> Tập đọc nhạc số 5 Sơ  lược về  một số  nhạc  cụ dân tộc phổ biến<br /> ­ Âm nhạc thường thức: Sơ  cụ dân tộc phổ biến ­ Ôn tập Tập  đọc nhạc: <br /> lược   về   một   số   nhạc   cụ  ­ Ôn tập Tập  đọc nhạc:  Tập đọc nhạc số 5<br /> dân tộc phổ biến Tập đọc nhạc số 5 ­ Ôn tập bài hát: Đi cấy<br /> Ngoài 3 cách trên, vẫn còn những cách thực hiện khác.<br /> <br /> ­ Thay đổi trình tự các bước trong quy trình dạy học hát hoặc tập đọc nhạc: quy <br /> trình dạy hát có 7 bước, 3 bước cuối không được thay đổi trình tự là tập hát từng câu, <br /> hát cả  bài và củng cố  kiểm tra. Tuy nhiên, 4 bước đầu là giới thiệu bài hát, tìm hiểu  <br /> về bài hát, nghe hát mẫu và khởi động giọng, giáo viên có thể thay đổi cách thực hiện. <br /> <br /> Ví dụ:<br /> <br /> Cách 1 Cách 2 Cách 3 Cách 4<br /> ­ Giới thiệu bài hát ­ Khởi động giọng ­ Nghe hát mẫu   ­ Giới thiệu bài hát<br /> ­ Đọc lời ca ­ Giới thiệu bài hát ­ Giới thiệu bài hát ­ Nghe hát mẫu <br /> ­ Nghe hát mẫu ­ Nghe hát mẫu  ­ Đọc lời ca ­ Đọc lời ca<br /> ­ Khởi động giọng ­ Đọc lời ca ­ Khởi động giọng ­ Khởi động giọng<br /> ­ Tập hát từng câu ­ Tập hát từng câu ­ Tập hát từng câu ­ Tập hát từng câu<br /> ­ Hát cả bài ­ Hát cả bài ­ Hát cả bài ­ Hát cả bài<br /> ­ Củng cố, kiểm tra ­ Củng cố, kiểm tra ­ Củng cố, kiểm tra ­ Củng cố, kiểm tra<br /> ­ Tổ  chức linh hoạt các hình thức học tập: giáo viên thay đổi hợp lí các hình <br /> thức luyện tập cá nhân, cặp đôi, nhóm, tổ, học sinh nam, học sinh nữ, phát huy sự <br /> tương tác giữa giáo viên và học sinh.<br /> <br /> Ví dụ thứ nhất: khi dạy hát, thay cho cách truyền thống, giáo viên mời một số <br /> học sinh lên bảng làm nhóm mẫu. Giáo viên đàn giai điệu 1, 2 lần để cả lớp lắng nghe  <br /> và hát thầm; giáo viên đệm đàn cho nhóm mẫu hát trước, những em khác lắng nghe;  <br /> 11<br /> cuối cùng giáo viên đệm đàn cho tất cả học sinh cùng hát. <br /> <br /> Ví dụ thứ hai: giáo viên phân công từng nhóm chuẩn bị và trình bày về một nội <br /> dung của tiết học, như giới thiệu một nhạc cụ, vẽ tranh minh hoạ, sáng tác lời hát…<br /> <br /> ­ Sử  dụng đa dạng các phương pháp dạy học: giáo viên sử  dụng hiệu quả  các  <br /> phương pháp trực quan, trò chơi, đóng vai, trình diễn… để phát huy tính tích cực và sự <br /> sáng tạo của học sinh. Ví dụ, sau khi nghe câu chuyện về  một tác phẩm giáo viên  <br /> hướng dẫn các em trình diễn một tác phẩm nhạc kịch để  thể  hiện lại nội dung câu  <br /> chuyện. Khi kể  câu chuyện âm nhạc, tới đoạn kết của câu chuyện, giáo viên tạm <br /> dừng lại, tổ chức cho các nhóm học sinh thảo luận điều gì sẽ xảy ra hoặc đưa ra 3 ­ 4  <br /> kiểu kết thúc câu chuyện, học sinh sẽ lựa chọn một kiểu kết thúc phù hợp. Đó cũng là  <br /> cách làm phát huy được trí tưởng tượng và tư duy sáng tạo của học sinh.<br /> <br /> ­ Sử  dụng hiệu quả  các phương tiện dạy học: giáo viên thể  hiện sự  sáng tạo  <br /> trong việc chuẩn bị đồ dùng dạy học, như tranh ảnh minh hoạ, các nhạc cụ gõ, bài tập  <br /> thực hành, album âm nhạc, tài liệu học tập… Có thể dùng các chất liệu như vỏ sò, vỏ <br /> ốc, vỏ  quả  dừa, vỏ lon nước ngọt, chai nhựa để  tạo những nhạc cụ  gõ trong các tiết <br /> học Âm nhạc, học sinh thường tỏ ra thích thú với những nhạc cụ đơn giản như  vậy.  <br /> Hơn nữa, mỗi khi học sinh nhìn thấy những chất liệu đó trong cuộc sống, có thể <br /> chúng lại gợi cho các em nhớ đến những nội dung âm nhạc đã học.<br /> <br />             Một số gợi ý khác về  việc sử dụng phương tiện dạy học tạo nên sự  độc đáo <br /> và hiệu quả: khi học sinh học những bài dân ca Tây Nguyên, giáo viên hướng dẫn các  <br /> em sử  dụng các nhạc cụ  gõ của Tây Nguyên như  cồng chiêng, đàn T’rưng, tre lắc…  <br /> để  biểu diễn bài hát; khi giới thiệu về  các loại nhạc cụ, giáo viên (hoặc học sinh) <br /> dùng nhạc cụ đó để tạo nên màn trình diễn ấn tượng; sử dụng Internet và công nghệ <br /> thông tin để soạn bài và tổ chức các tiết dạy Âm nhạc…<br /> <br />             Ngoài ra, tiết học Âm nhạc có chuẩn bị loa âm thanh và 2 ­ 3 chiếc micro cũng <br /> sẽ thu hút được sự chú ý của học sinh. Khi đó, ngay cả những em hay hát nhỏ cũng dễ <br /> dàng làm cho mọi người nghe thấy rõ tiếng hát của mình.<br /> <br /> ­ Sử dụng sáng tạo các bài tập âm nhạc: tuỳ theo nội dung cụ thể, giáo viên có <br /> thể dùng một số bài tập âm nhạc sau đây.<br /> <br />             + Nghe giai điệu và nhận biết câu hát (hoặc câu nhạc), học sinh nghe giai điệu <br /> một câu hát và cho biết đó là giai điệu của câu hát nào, rồi trình bày câu hát đó.<br /> <br />             + Nghe tiết tấu nhận biết câu hát, tương tự nghe giai điệu đoán câu hát.<br /> <br />              + Nghe một vài nốt nhạc và nhận biết đó là những nốt mở  đầu của câu hát  <br /> <br /> 12<br /> (hoặc câu nhạc) nào.<br /> <br />             + Bổ sung những nốt nhạc còn thiếu trong một câu nhạc.<br /> <br />             + Điều chỉnh những nốt nhạc viết sai trong câu nhạc.<br /> <br />             Và nhiều dạng bài tập khác...<br /> <br /> ­ Sử  dụng linh hoạt cách củng cố  kiến thức:  thay cho việc đặt câu hỏi, giáo <br /> viên có thể dùng hình thức trắc nghiệm để củng cố kiến thức. <br /> <br /> Ví dụ về cách giới thiệu nhạc sĩ Mô­da:<br /> <br /> Giáo viên chỉ định học sinh đọc phần giới thiệu về Mô­da trong SGK; giáo viên  <br /> cung cấp thêm thông tin, hình ảnh hoặc kể một vài câu chuyện ngắn về nhạc sĩ; giáo <br /> viên dùng hình thức trắc nghiệm để củng cố kiến thức và kết hợp cho học sinh nghe  <br /> tác phẩm của Mô­da bằng cách dùng bảng dữ liệu để học sinh xác nhận thông tin về <br /> nhạc sĩ là đúng, sai hoặc không có thông tin.<br /> <br /> Đún<br /> Thông tin về nhạc sĩ Mô­da Sai Không có thông tin<br /> g<br /> <br /> Mô­da sinh năm 1756, mất năm 1791<br /> <br /> Mô­da là người nước Đức<br /> <br /> Mô­da được người cha dạy về âm nhạc<br /> <br /> Em   gái   của   Mô­da   cũng   rất   giỏi   về   âm <br /> nhạc<br /> <br /> Mô­da chơi rất giỏi đàn ghi­ta<br /> <br /> Mô­da có giọng hát rất hay<br /> <br /> Mô­da chơi rất xuất sắc đàn cla­vơ­xanh <br /> và vi­ô­lông<br /> <br /> Mô­da là thần đồng âm nhạc<br /> <br /> Mô­da học giỏi cả ngoại ngữ và toán<br /> <br /> Khi 7­8 tuổi, Mô­da đã  đi biểu diễn  âm <br /> nhạc ở châu Âu<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 13<br />  Mô­da đã đi biểu diễn  âm nhạc  ở  khắp <br /> châu Âu<br /> <br /> Mô­da là tác giả của 41 bản giao hưởng<br /> <br /> Mô­da   là   tác   giả   vở   nhạc   kịch Cây   sáo <br /> thần<br /> <br /> Mô­da là tác giả  bản nhạc Thư  gửi Ê­li­<br /> dơ<br /> <br /> Khi học sinh đưa ra câu trả  lời chính xác, máy tính sẽ  vang lên một bản nhạc <br /> của Mô­da, đó là cách làm tốt để củng cố kiến thức và nghe nhạc.<br /> <br /> ­ Sử dụng lời hát mới để củng cố bài hát hoặc bài Tập đọc nhạc: khi ôn tập bài  <br /> hát hoặc Tập đọc nhạc, giáo viên đưa ra lời mới do mình sáng tác, nhưng trình tự  các <br /> câu hát đã bị thay đổi, rồi yêu cầu học sinh sắp xếp các câu hát theo trình tự  phù hợp  <br /> với giai điệu. <br /> <br />             Còn hai biến thể khác của việc dùng lời hát mới. Cách thứ  nhất, sau khi học  <br /> sinh xếp các câu hát, các em sẽ tập hát theo lời mới và đặt tên cho lời hát đó. Cách thứ <br /> hai, giáo viên đưa ra lời mới nhưng thiếu một câu, học sinh tập sáng tác riêng câu đó,  <br /> rồi đặt tên cho bài.<br /> <br /> ­ Thay đổi giọng và tốc độ  của bài hát (vận dụng tương tự  với bài Tập đọc  <br /> nhạc): khi ôn tập bài hát, giáo viên sẽ đệm đàn và yêu cầu học sinh lần lượt trình bày  <br /> bài hát đó  ở  giọng khác nhau cũng như   ở  tốc độ  khác nhau, học sinh cần nhận xét <br /> được rằng, hát ở giọng nào và tốc độ nào là phù hợp. <br /> <br /> ­ Sử  dụng tranh  ảnh để  củng cố  bài hát: giáo viên đưa ra một số  bức tranh  <br /> (hoặc  ảnh) minh họa cho bài hát, học sinh cần phải xếp chúng theo trình tự  phù hợp  <br /> với nội dung của bài hát.<br /> <br /> 2.3.5.2. Hoạt động học tập của học sinh<br /> <br />             Những hoạt động học tập của học sinh và đặc điểm của chúng:<br /> <br /> Hoạt động học tập nhằm thu  Hoạt động học tập nhằm củng cố <br /> nhận thông tin thông tin và phát huy tư duy sáng tạo<br /> ­ Nghe giáo viên giảng bài. ­ Trả  lời câu hỏi của giáo viên, của bạn <br /> ­ Đọc sách giáo khoa, tài liệu. học.<br /> ­ Quan sát tranh  ảnh, đồ  dùng dạy  ­ Đặt câu hỏi cho giáo viên và bạn học.<br /> học. ­ Làm bài tập, thực hành sáng tạo.<br /> 14<br />  ­ Vẽ tranh.<br /> ­ Xem băng đĩa. ­ Tham gia trò chơi.<br /> ­ Trình diễn.<br /> ­ Tưởng tượng.<br /> Như vậy, để phát huy năng lực sáng tạo của học sinh, giáo viên cần tổ chức cho <br /> các em được đặt câu hỏi, trả lời, viết bài, vẽ tranh, làm bài tập, thảo luận, thực hành,  <br /> hoạt động, trò chơi,… qua đó hình thành nhiều ý tưởng và hoạt động mới mẻ. Đương <br /> nhiên, mọi hoạt động học tập của học sinh đều do giáo viên tổ  chức, yêu cầu hoặc  <br /> hướng dẫn thực hiện. Với môn Âm nhạc, các hoạt động sau sẽ giúp các em từng bước <br /> phát triển năng lực sáng tạo.<br /> <br /> ­ Sáng tạo động tác nhảy múa: giáo viên nên bắt đầu từ việc khuyến khích học  <br /> sinh thể hiện những động tác phản ứng tự nhiên khi nghe nhạc (đung đưa, lắc lư, nhún  <br /> nhảy, gõ nhịp…), tiếp đến là học sinh lựa chọn động tác múa (do giáo viên gợi ý) phù  <br /> hợp với tính chất bài hát, cuối cùng là các em tự sáng tạo động tác nhảy múa.<br /> <br /> ­ Viết lời mới cho bài hát hoặc bài Tập đọc nhạc: Giáo viên nên bắt đầu hướng <br /> dẫn các em (cá nhân, cặp đôi hoặc nhóm nhỏ) tập viết lời cho một câu hát ngắn rồi  <br /> đến câu hát dài hơn. Việc này gồm các bước: giúp học sinh nắm vững giai điệu bản <br /> nhạc, hướng dẫn các em chọn chủ  đề, chọn từ  có với dấu thanh (huyền, sắc, nặng,  <br /> hỏi, ngã, không dấu) phù hợp với giai điệu.<br /> <br /> Tuỳ  thời gian và năng lực của học sinh, giáo viên nên hướng dẫn các em viết  <br /> lời cho bài dân ca hoặc bài hát nước ngoài. Hạn chế viết lời cho bài hát thiếu nhi, vì  <br /> phần âm nhạc và lời ca của chúng đã rất hoà quyện.<br /> <br /> ­ Dàn dựng và trình bày bài hát: Giáo viên nên dành cho các em nhiều sự  tự do <br /> hơn khi lựa chọn hình thức trình bày (đơn ca, song ca, tốp ca), lựa chọn cách hát (hát  <br /> nối tiếp, đối đáp, hát có lĩnh xướng, hát bè, hát đuổi…), lựa chọn cách gõ đệm và sáng  <br /> tạo động tác nhảy múa minh họa cho bài hát. Bên cạnh đó, cũng nên khuyến khích học <br /> sinh thể hiện sự tìm tòi trong cách nhắc lại đoạn nhạc, câu nhạc, sáng tạo trong cách  <br /> mở đầu và kết thúc bài hát.<br /> <br /> ­ Hát kết hợp vỗ tay theo cặp đôi: hai học sinh đứng đối diện, vừa hát vừa sáng  <br /> tạo động tác vỗ tay sao cho phù hợp với nhịp điệu và nội dung của bài hát. Hoạt động  <br /> này nâng cao sự hợp tác và năng lực sáng tạo của học sinh, các em có thể nghĩ ra nhiều <br /> cách vỗ tay rất độc đáo và hấp dẫn. Thậm chí ở mỗi câu hát, các em lại áp dụng từng  <br /> kiểu vỗ tay khác nhau. <br /> <br /> ­ Diễn đạt nội dung bài hát bằng đoạn văn, bài thơ: học sinh viết lời của bài hát <br /> 15<br /> dưới dạng một đoạn văn, một bài thơ, viết lời giới thiệu hoặc cảm nhận về bài hát.  <br /> Ví dụ khi ôn tập bài Tiếng ve gọi hè (Trịnh Công Sơn), chúng tôi đã yêu cầu học sinh  <br /> diễn đạt lời bài hát này bằng đoạn văn, đây là một trong những kết quả thu được.<br /> <br /> Lời bài hát Học sinh viết lời ca<br /> Tiếng ve gọi hè dưới dạng đoạn văn<br /> Khắp phố  phường tiếng ve kêu hè hè <br /> hè, và trong những tàn lá ve kêu hè hè   Mùa hè đã về, tiếng ve râm ran trong  <br /> hè. Chạy theo tiếng ve từng cơn mưa  những tàn lá, suốt con phố  dài. Những <br /> về, giọt mưa âm vang trên lá tiếng ve  giọt mưa rơi trên sân trường, lẫn vào <br /> bay dày trong gió, giọt mưa long lanh  đó   có   cả   tiếng   ve   trong   gió.   Em   yêu <br /> trên những cánh hoa phượng thắm như  những   giọt   mưa   đọng   trên   cánh   hoa <br /> màu ngọn cờ. Em đón mừng tiếng ve  phượng, em chờ đón tiếng ve trong mỗi  <br /> những ngày đầu mùa, và em vẫy chào  mùa hè.<br /> tiếng ve sau một mùa hè.<br /> <br /> Giáo viên cần nhắc học sinh lưu ý khi viết lời bài hát dưới dạng đoạn văn, bài <br /> thơ: các em cần lựa chọn nội dung hoặc hình  ảnh tiêu biểu của bài hát; thể  hiện sự <br /> sáng tạo trong cách dùng ngôn ngữ; viết ngắn gọn và có cảm xúc.<br /> <br /> ­ Vẽ  tranh minh họa: khi học hát, nghe nhạc hoặc nghe câu chuyện âm nhạc,  <br /> giáo viên nên động viên học sinh vẽ tranh để diễn tả cảm nhận của mình. Hoạt động  <br /> này phát huy trí tưởng tượng phong phú và năng lực mĩ thuật của các em.<br /> <br /> Học sinh có nhu cầu vẽ  những bức tranh thể  hiện sở thích của mình như  các <br /> nhân vật yêu thích, minh họa câu chuyện cổ tích, các loài vật, cảnh thiên nhiên… Học  <br /> sinh Tiểu học rất thích vẽ  minh họa còn học sinh Trung học cơ  sở  thường chỉ  minh  <br /> họa những hình ảnh gì cần phải minh họa.<br /> <br /> Muốn vẽ tranh minh họa, giáo viên cần nhắc học sinh chú ý tới những hình ảnh, <br /> tình tiết in đậm nét trong trí tưởng tượng của mình. Các em có thể vẽ bằng bút chì, bút <br /> mực, bằng một hoặc nhiều màu, có thể vẽ phác thảo hoặc vẽ chi tiết. Với các bức vẽ <br /> của học sinh, giáo viên không nên đánh giá về  kĩ thuật vẽ  mà nên tập trung nhận xét <br /> về trí tưởng tượng, sự sáng tạo và cảm xúc của các em với tác phẩm.<br /> <br /> ­ Xây dựng hình tiết tấu hoặc sáng tác giai điệu: với học sinh Trung học cơ sở, <br /> khi dạy về các loại nhịp hoặc các kí hiệu âm nhạc, giáo viên yêu cầu các em làm bài <br /> tập xây dựng hình tiết tấu và sáng tác giai điệu. Học sinh thực hiện một số bài tập có  <br /> độ khó từ thấp đến cao. <br /> <br /> <br /> 16<br />  Ví dụ về một số bài tập:<br /> <br /> + Bài tập 1: Dùng 1 nốt trắng, 4 nốt đen, 4 nốt móc đơn để xây dựng hình tiết <br /> tấu gồm 4 nhịp .<br /> <br /> Mục tiêu của bài tập để  học sinh xây dựng hình tiết tấu dựa vào những nốt  <br /> nhạc cho trước, giống như ghép vần từ những chữ cái. Với những nốt nhạc trên, các  <br /> em sẽ làm được bài tập với nhiều kết quả khác nhau.<br /> <br /> + Bài tập 2: Dùng 1 nốt trắng, 4 nốt đen, 4 nốt móc đơn để viết 4 nhịp, đưa tiết  <br /> tấu này lên khuôn nhạc với cao độ tự chọn.<br /> <br /> + Bài tập 3: Viết 4 nhịp với các nốt nhạc tự chọn về cao độ và trường độ.<br /> <br /> + Bài tập 4: Viết 8 nhịp với các nốt nhạc tự chọn về cao độ và trường độ, trong <br /> đó sử dụng các kí hiệu: dấu lặng đen, lặng đơn, dấu nối, dấu chấm dôi.<br /> <br /> Giáo viên nên hướng dẫn học sinh thực hiện bài tập từ dễ đến khó, để  các em  <br /> biết cách làm phù hợp với khả năng. Nếu có điều kiện, giáo viên đàn những giai điệu <br /> do học sinh sáng tác thậm chí là đưa lời cho nét nhạc đó, các em sẽ thấy hứng thú với  <br /> bài tập này và có thêm kinh nghiệm để viết giai điệu được hay hơn.<br /> <br /> ­ Sáng tác câu chuyện âm nhạc: Giáo viên đưa ra các nhân vật, khuyến khích <br /> học sinh sáng tạo câu chuyện xung quanh những nhân vật đó. Ví dụ, em hãy sáng tác <br /> một câu chuyện âm nhạc dựa vào các nhân vật: một người hát rong, một gia đình giàu <br /> có, một em bé nghèo…<br /> <br /> Biến thể  khác là giáo viên kể  câu chuyện âm nhạc, khi đến đoạn kết thì tạm <br /> dừng lại để học sinh đoán về đoạn kết đó.<br /> <br /> ­ Phổ nhạc cho câu thơ hoặc đọc thơ theo tiết tấu: Giáo viên đưa ra 1­2 câu thơ <br /> ngắn, đề nghị học sinh tự hát lên hoặc đọc chúng theo tiết tấu.<br /> <br /> ­ Sáng tác bài hát: khi học bài hát theo chủ đề nào đó, giáo viên đề nghị học sinh <br /> tập sáng tác bài hát với cùng chủ đề. Trong thực tế, nhiều học sinh đã sáng tác được  <br /> những bài hát hoàn chỉnh, bài hát của các em thể  hiện sự  hồn nhiên, trong sáng với <br /> cảm xúc chân thật, sinh động. Chúng ta cần trân trọng thành quả  lao động của học  <br /> sinh, vì qua những hoạt động này, âm nhạc sẽ ghi lại dấu ấn sâu đậm trong nhận thức  <br /> của các em.<br /> <br />             Một vài lưu ý giáo viên: nên sử dụng hoạt động nào phù hợp với năng lực của  <br /> mình và điều kiện dạy học cụ thể; nên vận dụng từ  những hoạt động đơn giản đến  <br /> phức tạp; cần động viên và sử  dụng sản phẩm sáng tạo của học sinh theo cách tích <br /> <br /> 17<br /> cực, ví dụ như dùng lời hát do học sinh sáng tác và trình bày trước lớp để  động viên,  <br /> khuyến khích sự sáng tạo của các em.<br /> <br />             Để có một tiết dạy độc đáo và sáng tạo, giáo viên cần thực hiện theo ba bước.  <br /> Thứ  nhất là nắm vững nội dung và tìm các ý tưởng độc đáo, sáng tạo. Thứ  hai và <br /> chuẩn bị phương tiện cho phù hợp với ý tưởng đó. Thứ  ba là thực hiện tiết dạy độc  <br /> đáo, sáng tạo. Không thể có một tiết dạy xuất sắc nếu giáo viên bỏ  đi một trong các <br /> bước trên.<br /> <br /> 2.3.6.  Thường xuyên tổ chức các hoạt động âm nhạc<br /> <br /> Bằng các hình thức tổ chức nhiều Hội thi văn nghệ, trò chơi âm nhạc… về các <br /> chủ đề, các buổi ngoại khoá âm nhạc nói về các nhạc sĩ giúp cho học sinh có niềm say <br /> mê hứng thú trong học tập, qua đó nhằm phát hiện những học sinh có năng khiếu âm  <br /> nhạc và bồi dưỡng cho các em phát huy khả năng âm nhạc của mình.<br /> <br /> Trong thời gian qua, bản thân tôi và nhà trường đã tổ chức một số Hội thi, Hội  <br /> diễn văn nghệ giữa các lớp với nhau với chủ đề chào mừng ngày thành lập Đội TNTP  <br /> Hồ  Chí Minh, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, chào mừng Ngày Nhà giáo Việt Nam; thành <br /> lập đội văn nghệ  tham gia các Hội thi do Sở  Giáo dục và Đào tạo tổ  chức, tham gia  <br /> Hội diễn do Huyện tổ chức.<br /> <br /> Ngoài những lý thuyết các em học sinh được học trong SGK bản thân tôi còn áp <br /> dụng một số  trò chơi âm nhạc nhằm giúp giáo viên thay đổi các hình thức hoạt động <br /> trong tiết dạy và giúp học sinh thư giãn, hứng thú theo tinh thần chơi mà học âm nhạc <br /> như:<br /> <br /> 1.Xem tranh đoán bài hát: trong các tiết ôn tập có nhiều bài hát cũ, GV treo các <br /> tranh minh họa cho các bài hát trên và cho học sinh thi đua đoán tên bài hát, tác giả theo <br /> từng tranh và cả lớp cùng hát. <br /> <br />  2. Ghép tranh đoán bài hát: cắt một bức tranh minh họa ra nhiều mảnh rồi cho  <br /> HS thi đua cá nhân hoặc theo nhóm ghép bức tranh lại nhanh và chính xác nhất.Ghép <br /> xong đoán tên bài hát và tác giả và cả lớp cùng hát. <br /> <br /> 3.   Đoán   tên   bài   hát   và   tác   giả:   giáo   viên   hát   hoặc   dùng   nhạc   cụ   đánh   giai  <br /> điệumột số câu hoặccả bài hát rồi cho học sinh đoán tên và tác giả bài hát đó xong cả <br /> lớp cùng hát. <br /> <br /> 4.Ghép tên bài hát và tác giả: giáo viên làm 2 nhóm phiếu:<br /> <br /> ­ Một nhóm phiếu ghi tên bài hát (mỗi phiếu ghi 1 bài).<br /> <br /> <br /> 18<br />  ­ Một nhóm phiếu ghi tên tác giả (mỗi phiếu ghi 1 tác giả). Sau đó cho 2 nhóm <br /> học sinh thi đua ghép từng cặp phiếu lạinhanh và chính xác nhất.<br /> <br />  5. Gõ tiết tấu để  đoán bài hát: giáo viên gõ tiết tấu lời ca của một vài câu hát <br /> đầu tiên hoặc cảbài hát đã học rồi cho học sinh đoán tên bài hát đó.<br /> <br /> 6. Hát kết hợp gõ đệm theo nhịp ¾: cho từng cặp 2 học sinh quay mặt vào nhau,  <br /> miệng đếm 1­2­3 nhịp nhàng kết hợp với vỗ tay theo phách của nhịp ¾ như sau: <br /> <br /> ­ Phách 1 (mạnh): từng học sinh tự vỗ 2 tay mình 1 tiếng. <br /> <br /> ­ Phách 2 (nhẹ): vỗ tay phải học sinh này vào tay trái học sinh kia. <br /> <br /> ­ Phách 3 (nhẹ): vỗ tay trái học sinh này vào tay phải học sinh kia. <br /> <br /> 7. Thay lời hát bằng âm thanh<br /> <br /> ­ Thay lời ca của bài hát bằng các âm như: a, i , u, o, ô…. <br /> <br /> ­ Thay lời ca của bài hát bằng các tiếng như: la, tính… <br /> <br /> ­ Thay lời ca bằng âm thanh của các nhạc cụ, con vật…. <br /> <br /> 8. Hát bè <br /> <br /> Hát bè thường dùng trong các hoạt động ôn tập, biểu diễn…. sau khi học sinh <br /> đã nhuần nhuyễn và nắm vững bài hát. <br /> <br /> Một số cách hát bè thường dùng như hát đuổi, hát đối đáp, hát nối tiếp…. <br /> <br /> ­ Hát đuổi (hát ca­nông): là cách hát mà mỗi nhóm hát trước – sau cách nhau một <br /> câu hát. Ví dụ nhóm A ­ Hát đối đáp: là cách hát chia ra “phần xướng” (hát 1  người) và <br /> “phần xô” (hát tập thể); Hoặc cách hát chia một nhóm hát “phần hỏi” và một nhóm hát <br /> “phần đáp”. <br /> <br /> ­ Hát nối tiếp: là cách hát chia ra mỗi nhóm hát nối tiếp nhau từng câu hát. Ví <br /> dụ: <br /> <br /> + Nhóm A hát câu 1, câu 3… <br /> <br /> + Nhóm B hát câu 2, câu 4…. <br /> <br /> 9. Đi tìm nhạc trưởng <br /> <br /> Giáo viên cho cả  lớp đứng thành vòng tròn và cùng hát tập thể  lúc  to, lúc nhỏ <br /> theo động tác chỉ huy của một nhạc trưởng  (đứng chung trong vòng tròn); Người đi tìm <br /> (1 học sinh) đứng ở giữa vòng tròn quan sát để tìm ra nhạc trưởng đó. Nếu tìm được, <br /> nhạc trưởng phải ra giữa vòng tròn thay thế người đi tìm tiếp tục cuộc chơi. <br /> <br /> 19<br />  10. Thi đua điền nốt nhạc <br /> <br /> Giáo viên cho các nhóm thi đua diền hoặc gắn đúng và nhanh tên  các nốt nhạc <br /> trên khuông nhạc (ở bảng lớp hoặc bảng phụ).  Sau đó có thể cho học sinh đọc lại tên <br /> hình nốt.<br /> <br />  11. Quay đĩa hát <br /> <br />