SKKN: Những phương pháp dạy “đọc-hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn’’

Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM <br /> NHỮNG PHƯƠNG PHÁP DẠY ĐỌC­ HIỂU <br /> VĂN BẢN TRONG MÔN NGỮ VĂN<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> <br /> <br /> <br /> <br />                                            Năm học 2015­2016<br /> <br /> <br /> MỤC LỤC<br /> I.  Lý do chọn đề tài...............................................................................................................1<br /> II. Cơ sở lý luận và thực tiễn................................................................................................1<br />  1. Cơ sở lý luận.................................................................................................................1<br /> 2. Cơ sở thực tiễn:.............................................................................................................2<br /> III. Mục đích nghiên cứu đề tài:............................................................................................2<br /> IV. Đối tượng nghiên cứu:.....................................................................................................3<br /> V. Phương pháp nghiên cứu:..................................................................................................3<br /> B. NỘI DUNG .......................................................................................................................3<br /> I. Các biện pháp và hình thức dạy học “Đọc ­ Hiểu văn bản trong bài học ngữ văn”.......3<br /> 1. Các phương  pháp dạy Đọc­  Hiểu văn bản.................................................................3<br /> 2. Vận dụng hệ thống câu hỏi trong hoạt động dạy học “ Đọc ­ Hiểu văn bản”........11<br /> II/ Các giải pháp: Minh họa bằng bài giảng cụ thể...........................................................15<br /> III  KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN NGỮ VĂN.......................................................................23<br /> C. Kết luận và khuyến nghị ................................................................................................24<br /> 1. Kết luận .......................................................................................................................24<br /> 2. Khuyến nghị  ...............................................................................................................25<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................................26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> I.  Lý do chọn đề tài.<br />      Hiện nay việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao tính tích cực chủ <br /> động sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy học là yêu cầu đối với tất cả <br /> các đồng chí giáo viên ở các môn học. Song đối với môn ngữ văn có một vị trí <br /> quan trọng góp phần đào tạo giáo dục thế hệ trẻ thành những con người có ý <br /> thức tự tu dưỡng, biết yêu thương quý trọng gia đình,có lòng yêu nước, biết <br /> hướng tới những tư  tưởng tình cảm cao đẹp như  lòng nhân ái, tinh thần tôn  <br /> trọng lẽ phải sự công bằng xã hội.<br />     Thông qua việc học tập môn ngữ văn tôi mong muốn giúp các em rèn luyện <br /> tích lũy kiến thức, có tư  duy sáng tạo, có tính tự  lập, bước đầu có năng lực  <br /> cảm thụ  các giá trị  chân ­ thiện ­ mĩ trong các tác phẩm văn học cũng như <br /> trong cuộc sống. <br />     Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới dạy học trong môn ngữ văn theo hướng  <br /> tích hợp ba phân môn: Văn ­ Tiếng Việt ­ Tập làm văn gắn bó với nhau. Chính  <br /> vì vậy, giờ Đọc ­ Hiểu văn bản là rất quan trọng. Nó gắn liền việc dạy tiếng  <br /> Việt với văn bản vừa tìm hiểu, với phân môn Tập làm văn là hoạt động tích <br /> hợp tri thức Đọc ­ Hiểu văn bản ­ Tiếng Việt vào việc tạo lập các văn bản.<br />     Bản thân tôi là giáo viên  trực tiếp đứng lớp giảng dạy tôi mạnh dạn nêu  <br /> một   vài   ý   kiến   về      NHỮNG     PHÁP   DẠY   “   ĐỌC   ­HIỂU   VĂN   BẢN <br /> TRONG MÔN  NGỮ VĂN’’ làm đề tài cho sáng kiến kinh nghiệm của mình.<br /> II. Cơ sở lý luận và thực tiễn<br />  1. Cơ sở lý luận<br />        Môn ngữ  văn  ở  bậc THCS đã khẳng định “Lấy quan điểm tích hợp làm  <br /> nguyên tắc tổ  chức nội dung chương trình, biên soạn SGK và lựa chọn các <br /> phương pháp giảng dạy. “Đọc ­ Hiểu văn bản” không nhằm diễn đạt hai <br /> hoạt động tách rời nhau là Đọc và Hiểu. Khi học môn ngữ văn thì hoạt động  <br /> đó  phải   là  nghiền  ngẫm  suy   tư   thậm  chí  cả  cảm  xúc,  liên  tưởng,  tưởng  <br /> tượng. Đọc ở đây diễn ra theo cách bám sát đi sâu vào văn bản để  “giải mã’’ <br /> văn bản, nghĩa là xác lập các giá trị của văn bản theo cách cảm nhận và cách <br /> hiểu   của   người   đọc.   Khả   năng   đọc   hiểu   và   cảm   thụ   một   tác   phẩm   văn <br /> chương phụ  thuộc  vào việc học sinh có thể  trả  lời được hay không  những  <br /> câu hỏi đặt ra  ở  những cấp độ  khác nhau. Mức độ  thấp nhất là chỉ  cần sử <br /> dụng những thông tin  có ngay trong văn bản. Đó là trường hợp câu trả lời có <br /> sẵn trong bài đó là trình độ    mới biết  đọc   trên dòng.Mức cao hơn là buộc <br /> <br /> 1/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> phải suy nghĩ và sử  dụng những thông tin trong bài để  suy ra câu trả  lời từ <br /> những đầu mối trong văn bản là trình độ đã biết đọc giữa dòng. Cao hơn nữa <br /> là yêu cầu khái quát, liên hệ giữa những cái mà học sinh đã đọc với thế giới  <br /> bên ngoài, đó là trình độ  biết vượt ra   khỏi dòng  để  đọc văn bản. Như  vậy  <br /> giáo viên đã giúp học sinh tìm hiểu, khám phá văn bản một cách tích cực chủ <br /> động sáng tạo liên hệ  được một cách sinh động, tự  nhiên với những vấn đề <br /> của cuộc sống xã hội.<br /> 2. Cơ sở thực tiễn:<br />     Đọc ­ Hiểu văn bản trong bài học Ngữ văn chính là hoạt động tìm tòi phân <br /> tích để  cảm thụ  văn bản theo mục tiêu cụ  thể  của phần Văn trong mục tiêu <br /> chung của bài học Ngữ Văn.<br />      Để  dạy tốt tiết Đọc ­ Hiểu  văn bản trong bài học ngữ  văn, chúng ta có <br /> nhiều hình thức hoạt động dạy học nhưng đều phải hướng tới mục đích rèn  <br /> cho học sinh có kỹ  năng Nghe ­ Nói­ Đọc ­ Viết tiếng Việt thành thạo theo  <br /> các kiểu văn bản, nhấn mạnh phương châm đề cao công việc hoạt động của  <br /> học sinh, giúp học sinh tiếp cận tác phẩm theo ba hướng Đọc ­ Hiểu; Suy  <br /> nghĩ ­ Vận dụng; Liên tưởng ­ Tích lũy.<br />     Đổi mới hoạt động Đọc ­ Hiểu văn bản hình thành cho học  sinh phương <br /> pháp Đọc ­  Hiểu các kiểu loại văn bản nhất là các  văn bản ở dạng thức sáng  <br /> tạo nghệ thuật cả trong và ngoài SGK, để  phát huy tính tự giác, tích cực, chủ <br /> động, sáng tạo của học sinh trong việc lĩnh hội tri thức. Qua đó người giáo <br /> viên phải có cái nhìn bao quát về  các tiết dạy theo nội dung văn bản để  xác <br /> định được: <br /> *  Các kỹ năng Đọc ­ Hiểu văn bản <br /> * Vận dụng các kiểu loại câu hỏi trong hoạt động dạy Đọc ­ Hiểu văn bản.<br /> III. Mục đích nghiên cứu đề tài:<br /> ­ Nâng cao năng lực đọc hiểu cảm thụ văn chương, năng lực tạo lập văn bản.<br /> ­ Nâng cao hiệu quả giờ dạy môn ngữ văn <br /> ­ Giúp học sinh củng cố hệ thống hóa các kiến thức đã và đang học, khai thác  <br /> triệt để kiến thức bài dạy gây hứng thú  học tập cho học sinh.<br /> ­ Khơi dậy năng lực thẩm mĩ của học sinh để  các em biết yêu cái đẹp, trân  <br /> trọng cái đẹp.<br /> ­ Qua các bài học giáo dục cho học sinh lòng tự hào dân  tộc, lòng yêu nước,  <br /> giữ  gìn, nâng niu trân trọng những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc <br /> ta.<br /> <br /> 2/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> IV. Đối tượng nghiên cứu:<br /> ­ Áp dụng một số phương pháp đổi mới kết hợp với những kinh nghiệm của  <br /> bản<br /> thân trong các tiết dạy học  môn Ngữ văn cho học sinh THCS <br /> V. Phương pháp nghiên cứu:<br /> 1. Tìm hiểu bằng cách đọc, nghiên cứu tài liệu về phương pháp giảng dạy tác <br /> phẩm văn học theo đặc trưng thể loại. Các bài viết có tính chất khoa học và  <br /> đã thành giáo trình giảng dạy.<br /> 2. Tổng kết kinh nghiệm sáng kiến của đồng nghiệp.<br /> 3. Thực nghiệm sư phạm thông qua  các bài dạy ngữ văn  cụ thể.<br /> B. NỘI DUNG <br /> I. Các biện pháp và hình thức dạy học “Đọc ­ Hiểu văn bản trong bài <br /> học ngữ văn”<br /> 1. Các phương  pháp dạy Đọc­  Hiểu văn bản.<br />     Hoạt động dạy và hoạt động học bao gồm toàn bộ  các biện pháp và hình <br /> thức dạy của thầy và học của trò theo tinh thần thầy tổ chức hướng dẫn, trò <br /> chủ  động tích cực trong quá trình Đọc ­   Hiểu văn bản và lĩnh hội tri thức. <br /> Đọc văn bản là một kỹ năng học sinh cần phải rèn luyện và phát triển trong  <br /> suốt quá trình học tập môn ngữ  văn. Đọc văn bản có nhiều hình thức: đọc <br /> thầm, đọc lướt, đọc tóm tắt, đọc diễn cảm. Quan trọng nhất là việc Đọc­ <br /> Hiểu  văn bản, nếu học sinh không có kỹ  năng đọc hiểu thì không thể  tiến  <br /> hành các bước tiếp theo là phân tích, đánh giá, cảm thụ văn bản.<br /> a. Biện pháp đọc diễn cảm: <br />      Muốn hiểu tác phẩm văn chương cần phải đọc, đọc là  một cách phân tích  <br /> tác phẩm bằng giọng điệu ngôn ngữ. Đọc diễn cảm phương pháp dạy học <br /> đặc trưng của môn ngữ  văn. Đọc diễn cảm có khả  năng tái hiện một cách  <br /> trọn vẹn đời sống và hình tượng tác phẩm, không khí thời đại cũng như ý đồ <br /> tư  tưởng của nhà văn. Đọc diễn cảm được xem như  hình thức biểu hiện  <br /> nghệ thuật. Vì thế có khả  năng liên tưởng và tưởng tượng sáng tạo dựa trên  <br /> đặc điểm hình thức của cấu trúc ngôn ngữ và thể loại tác phẩm để đọc phân <br /> vai, nhập vai. Hoạt động này được coi là thao tác đầu tiên của việc phân tích, <br /> cảm thụ “văn”. Đọc đúng là biểu hiện đúng hướng thâm nhập tác phẩm.<br />     Đọc diễn cảm của thầy là đọc mẫu, với  trò là tập đọc diễn cảm. Từ  khi <br /> giáo viên đọc mẫu đến khi tập đọc diễn cảm sẽ là biện pháp hướng dẫn đọc.  <br /> Trong các bài soạn trước đây giáo viên chúng ta gần như đã bỏ qua biện pháp <br /> <br /> 3/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> dạy học này, trong giáo án chỉ  ghi một chữ  “đọc” và sau ghi lên bảng chỉ  là <br /> một   thông   báo   biện   pháp   chứ   chưa   phải   là   dạy   học   bằng   biện   pháp   đó.  <br /> Nhưng trong giáo án mới thực hiện chương trình thay sách giáo khoa ngữ văn <br /> THCS, biện pháp đọc diễn cảm và hướng dẫn đọc sẽ được giáo viên thiết kế <br /> trong hoạt động “Đọc ­ Hiểu chú thích văn bản”. Đọc diễn cảm được xem <br /> như hình thức biểu hiện nghệ thuật. Đọc đúng là biểu hiện đúng hướng thâm <br /> nhập tác phẩm. Chính vì vậy trong quá trình giảng dạy tôi luôn đề  cao  hoạt  <br /> động  đọc kỹ văn bản và phần chú thích để nắm được nội dung ý nghĩa, từ đó  <br /> học sinh chủ động tiếp cận  văn bản.<br />  * Ví dụ khi dạy bài học “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê ’’­ Ngữ  <br /> văn Lớp 7, tôi đã áp dụng vào bài dạy của  mình<br /> Thao tác                      Hoạt động dạy             Hoạt động học <br />      1   GV hỏi:  Bài  thơ  “Hồi hương   HS trả lời:<br /> ngẫu thư” diễn tả cảm xúc của         Tình cảm<br /> một con người con  sau bao năm         Chậm rãi<br /> xa   quê   vừa   đặt   chân   tới   làng.         Sâu lắng<br /> Vậy theo con cần  đọc bài thơ <br /> này   với   giọng   điệu   như   thế <br />      2 nào?  HS đọc <br /> Yêu cầu: Hãy đọc bài thơ  bằng  (Mỗi   học   sinh   đọc   một   dạng <br /> giọng điệu đó! văn bản)<br />      3 ­ Ngắt nhịp 4/3  ở  các câu 1, 2, <br /> Ở bản phiên âm các dấu câu đòi  3.<br /> hỏi cách ngắt nhịp như  thế  nào  ­ Ngắt nhịp 2/5 ở câu cuối.<br />      4 khi đọc?<br /> Hãy đọc diễn cảm bài thơ “Hồi  Đọc<br /> hương ngẫu thư” theo các yêu  (Một   học   sinh   đọc   diễn   cảm <br /> cầu trên. bản phiên âm của bài thơ)<br />      <br />   Đối với từng loại văn bản giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc để <br /> cảm nhận được nội dung và nghệ thuật của từng văn bản đó.<br />        Đọc văn bản bao giờ cũng gắn liền với tiếp nhận, nó mang đậm dấu ấn  <br /> cá nhân người đọc trong những cảm xúc của mình về  tác phẩm. Đọc không <br /> chỉ là việc phát âm thông thường mà là  quá trình“ thức tỉnh cảm xúc”. Đối <br /> với từng loại văn bản giáo viên cần hướng dẫn đọc diễn cảm để  cảm nhận <br /> <br /> 4/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> được nội dung và nghệ  thuật của loại văn bản đó. Cụ  thể  khi giảng dạy <br /> truyện dân gian tôi đã linh hoạt tổ  chức cho các em đọc diễn cảm và hướng  <br /> dẫn các em thao tác để kể diễn cảm đạt hiệu quả.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> * Trích ngang thiết kế bài học “Lợn cưới, áo mới” – Ngữ Văn 6  <br /> Thao   tác        Hoạt động dạy                 Hoạt động học <br />      1  GV Giảng: Lợn cưới áo mới là   HS:  Nghe <br /> một chuyện kể dân gian mang ý <br /> nghĩa giễu cợt tật xấu.  Ở  đây <br /> tật khoe của được kể và tả  qua <br /> hành động lời nói của nhân vật .<br /> Hỏi: Từ  nội dung trên khi đọc <br /> truyện   này   cần   phải   đọc   như HS: Trả  lời   dùng   giọng kể <br /> thế nào ?  để đọc.<br /> ­ Giọng giễu cợt, mỉa mai.<br /> ­ Nhấn mạnh những ngôn từ <br /> GV   hỏi:   Hãy   kể   truyện  “Lợn  chỉ  hành động và lời nói khác <br /> cưới áo mới ” theo các yêu cầu  thường của nhân vật.<br />     2  đó  HS Kể lại chuyện “Lợn cưới  <br /> áo mới ” <br /> bằng giọng mỉa mai, giễu cợt, <br /> hài   hước...nhấn   mạnh   vào <br /> những ngôn từ  chỉ  hành động <br /> và   lời   nói   khác   thường   của <br /> nhân vật.<br /> Kể:   2   học   sinh   dùng   giọng <br /> đọc để kể chuyện theo SGK.<br />  <br /> <br /> b. Biện pháp đọc kết hợp với giảng và bình văn <br />        Biện pháp giảng và bình văn vốn là công cụ chính của người thầy trong <br /> các giờ  giảng văn truyền thống đã không còn đảm nhiệm chức năng thống <br /> soái trong các giờ  học văn theo tinh thần đổi mới. Tuy nhiên giảng văn và <br /> bình văn vẫn nằm trong số  các biện pháp dạy học tích cực trong hoạt động  <br /> Đọc ­ Hiểu văn bản. Muốn hiểu sâu sắc tác phẩm văn chương cần phải tiến  <br /> hành các thao tác tư duy cảm xúc đó là kỹ năng đọc kết hợp với giảng bình.<br />         Việc giảng giải để  làm rõ hoặc mở  rộng kiến thức khó trong văn bản <br /> cũng thể  hiện sự  cảm thụ  sâu sắc tinh tế  của thầy được áp dụng phát huy <br /> đúng lúc, đúng chỗ sẽ có tác dụng gây lòng tin và sự  hứng thú thẩm mỹ  cho  <br /> <br /> 6/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> học sinh trong khi đọc ­ hiểu văn bản đồng thời góp phần rèn kỹ  năng cảm  <br /> thụ văn chương, kỹ năng nghe những lời hay ý đẹp, từ  đó làm nảy sinh nhu <br /> cầu viết văn của học sinh  trong những bài tự luận văn học sau này.  <br />        Trong quá trình giảng dạy, tôi đã áp dụng kỹ năng đọc kết hợp với giảng  <br /> và bình văn một cách linh hoạt tùy theo kiểu văn bản. Sự tham gia của các lời <br /> giảng bình có thể  cần rất ít trong khi hướng dẫn đọc ­ hiểu văn bản các <br /> truyện dân gian, các câu tục ngữ nhưng lại rất cần thiết và quan trọng trong <br /> khi hướng dẫn đọc ­ hiểu các văn bản tự  sự  hiện đại hoặc biểu cảm vì thế <br /> loại văn bản này phức tạp hơn so với năng lực tiếp nhận   của học sinh. <br /> Nhưng trong trường hợp này lời giảng bình của giáo viên cũng chỉ  giới hạn <br /> trong vai trò hướng dẫn chứ không làm thay, cảm thụ  thay học sinh.<br />                Nghe giảng say sưa trước những lời bình văn sâu sắc của giáo viên  <br /> không thể  là cách tốt nhất của học sinh khi các em chủ  thể  tiếp nhân văn <br /> bản.<br />          Qua tiết dạy ngữ  văn và tôi đã thiết kế  bài học Đọc ­ Hiểu văn bản <br /> “Trong lòng mẹ”.<br /> Trích ngang thiết kế bài học Tiết 5­ 6 “Trong lòng mẹ”(Trích những ngày  <br /> thơ ấu) Nguyên Hồng.<br /> *Tình cảm của Hồng đối với mẹ.<br /> Thao        Hoạt động dạy                  Hoạt động học <br /> tác <br /> 1  Hỏi: Bằng giọng đọc diễn cảm, em    Một học sinh đọc diễn cảm <br /> hãy tái hiện phần văn bản kể về tình <br /> yêu thương mẹ của bé Hồng ? <br /> <br /> 2  Hỏi:   Hình   ảnh   người   mẹ   hiện   lên  Học sinh trả lời : <br /> qua   những   chi   tiết   nào   trong   văn  “ Mẹ về một mình....<br /> bản ?  Mẹ tôi cầm nón.....<br /> Mẹ   không   còm   cõi   xơ   xác <br /> như lời cô tôi kể ...<br /> Gương mặt mẹ tôi <br /> Hơi quần áo của mẹ tôi ....<br /> <br /> 3  => Khẳng  định  đó  là người <br /> Hỏi: Cách gọi mẹ  tôi trong mọi chi  mẹ của riêng bé Hồng.<br /> <br /> 7/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> tiết ấy có ý nghĩa gì ?  ­ Thể  hiện tình cảm mẹ  con <br /> 4  gắn bó sâu sắc.<br /> Giảng: Cách gọi mẹ tôi liên tục trong   HS nghe <br /> đoạn văn trên cho người đọc  thấy <br /> được hình ảnh người mẹ luôn in đậm <br /> trong trái tim của bé Hồng. Người mẹ <br /> là trung tâm của mọi sự cảm nhận <br /> của bé Hồng rất sâu nặng và  không <br /> có gì có thể chia  cắt  được tình cảm <br /> thiêng liêng đó.<br /> <br /> HS:  trả lời <br /> 5  ­   Hình   ảnh   người   mẹ   hiện <br /> ­ Ở đây nhân vật người mẹ được kể  lên thật cụ  thể  gần gũi thân <br /> qua cái nhìn và cảm xúc tràn ngập yêu  thương.<br /> thương của người con. Điều đó có <br /> tác dụng gì ? <br />  6 <br /> ­ Theo con bé Hồng đã có một người <br /> mẹ như thế nào ? <br /> GV bình <br /> Bé Hồng đã có một người mẹ khác <br /> hoàn toàn với lời dèm pha của người <br /> cô: <br /> ­ Không hề xa lạ (Vì mẹ đã trở về <br /> với con) <br /> ­ Không thay đổi mẹ vẫn ôm con vào <br /> lòng, vẫn lấy vạt áo nâu thấm nước <br /> mắt cho con.<br /> ­ Không tiều tụy đói khổ gương mặt <br /> mẹ vẫn tươi sáng, đôi mắt  trong, <br /> nước  da mịn, hai gò má vẫn hồng. <br /> Mẹ vẫn đẹp đẽ sang trọng với hơi <br /> thở thơm  tho ở khuôn miệng xinh <br /> xắn đang nhai trầu. Người mẹ thật <br /> <br /> 8/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> đẹp đẽ, cao quý và kiêu hãnh đáng để <br /> bé  Hồng tự hào.<br /> <br />        <br /> Lời giảng bình của giáo viên vừa đảm bảo yêu cầu định hướng tiếp  <br /> nhận, vừa định hình kiến thức thông qua khả  năng liên tưởng tích cực, làm <br /> nổi bật ý nghĩa sâu sa của văn bản làm sáng tỏ  một yếu tố  nghệ  thuật đặc <br /> sắc. Ví dụ trong bài “Lượm” ­ Ngữ văn 6 tập II khi phân tích xong đoạn thơ <br /> thứ  13 “Lượm  ơi, còn không?” trước khi chuuyển  đoạn, giáo viên dành ít <br /> phút để  giảng bình; sau đoạn thơ  xúc động miêu tả  sự  hi sinh anh dũng của  <br /> Lượm, tác giả dành đúng một dòng thơ với hình thức câu hỏi tu từ  thể hiện  <br /> tâm trạng đau xót  của mình. “Lượm  ơi còn không?” câu thơ  đồng thời là <br /> một   tiếng   kêu   nghẹn   ngào   đau   đớn,   niềm   cảm   phục   sâu   sắc   trước   tấm <br /> gương một thiếu niên quên mình vì Tổ quốc. Lượm hi sinh, nhưng hình ảnh <br /> một chú bé liên lạc hồn nhiên nhí nhảnh và giàu lòng yêu nước đã trở nên bất <br /> tử .<br />      Hoặc dạy Đọc ­  Hiểu văn bản “Qua Đèo Ngang” Ngữ văn 7 – Tập I.<br />  Sau khi tìm hiểu hai câu thơ cuối giáo viên có thể bình:<br />                              “Dừng chân đứng lại trời non nước<br />                                Một mảnh tình riêng ta với ta”<br />    Nỗi niềm chất chứa ngày một thêm sâu nặng khiến nữ sĩ phải thốt lên phơi <br /> trải tấm lòng. Con người nhỏ  bé bỗng sững lại trước một không gian rộng  <br /> lớn, rợn ngợp (chỉ có trời ­ non nước) để nhận ra sự cô đơn của chính mình <br /> “ta với ta” là một mình đối diện với chính mình. Cả một cảnh ngộ, một tâm <br /> tư, một tấm lòng không biết chia sẻ cùng ai! Phải chăng đây là nét đặc trưng  <br /> của nỗi buồn xưa, nỗi buồn trước cảnh non sông biến đổi, triều đại hưng <br /> phế  nhưng tình riêng vẫn còn bất biến với chính mình. Hai câu thơ  vừa kết  <br /> thúc bài thơ vừa mở ra một chân trời cảm xúc mới.      <br /> c. Biện pháp tổ chức các hoạt động học tập của học sinh trong giờ <br /> Đọc ­ Hiểu văn bản:<br />      Ở mỗi tiết dạy đọc hiểu văn bản giáo viên có thể tổ chức  lớp học thành <br /> các nhóm   học tập và phát phiếu học   tập, yêu cầu các nhóm thảo luận về <br /> một vấn đề  nào đó trong quá trình Đọc­ Hiểu văn bản sẽ tạo được hứng thú <br /> cho học sinh. Một mặt hoạt động nhóm có thể  khắc phục những khó khăn <br /> trong cảm thụ, suy nghĩ tình cảm của cá nhân về kiến thức văn bản, mặt khác  <br /> <br /> 9/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> rèn được kỹ năng nói trước tập thể lớp, rèn luyện sự tự tin trong học tập của  <br /> các em học sinh.<br />      Biện pháp này có nhiều ưu điểm cần được vận dụng nhưng giáo viên cũng  <br /> cần chú ý vì hoạt động nhóm chỉ  phát huy được hiệu quả  tích cực nếu sử <br /> dụng đúng lúc, đúng chỗ trong giờ Văn.<br />       Cảm thụ  văn bản thuộc về  khả  năng của mỗi cá nhân học sinh, do vậy  <br /> hoạt động cá nhân tự  bộc lộ suy nghĩ là hình thức dạy học thường xuyên và <br /> hàng đầu. Chỉ  những phạm vi kiến thức mang tính khái quát và những tình  <br /> huống có vấn đề  trong bài học vượt qua khả  năng cá  nhân cần tới mức tư <br /> duy tập thể thì hình thức hoạt động nhóm sẽ xuất hiện. Hình thức phiếu học <br /> tập và thảo luận nhóm cần được thiết kế ở phần đọc hiểu ý nghĩa văn bản ở <br /> cấp độ  giữa dòng,  nhất là vượt ra khỏi dòng để  tiến tới các mục tiêu đọc  <br /> hiểu văn bản sẽ cần tới sự nỗ lực cảm và hiểu không chỉ của cá nhân mà của  <br /> cả lớp học.<br /> Ví dụ:  Thiết kế bài học “ Sau phút chia li ” <br /> Thao tác           Hoạt động dạy    Hoạt động học (Thảo luận nhóm) <br />         ( Phiếu học tập) <br />   1    Câu hỏi 1 : Em cảm nhận   ­   Nỗi   trống   trải   xót   xa   và   buồn <br /> được   trong   văn   bản   “Sau   thương<br /> phút   chia   ly”  những   nỗi  ­ Nỗi oán giận chiến tranh<br /> niềm ly biệt nào ?  ­ Khát khao hạnh phúc lứa đôi <br /> <br />   2   Câu hỏi 2: Theo em, có cách  ­Không còn có những cuộc chiến <br /> nào   để   giải   thoát   người  tranh phi nghĩa.<br /> chinh   phụ   khỏi   nỗi   sầu   ly <br /> biệt này ? <br />   3  ­   Thể   thơ   song   thất   lục   bát   giàu <br /> Câu hỏi 3:   Ở đây nỗi niềm  nhạc điệu.<br /> ly   biệt   được   diễn   tả   sinh  ­ Điệp ngữ.<br /> động,   chân   thực   và   truyền  ­ Đối.<br /> cảm   nhờ   những   nét   nghệ  ­   Dùng   các   hình   ảnh   để   bộc   lộ <br /> thuật nào em cho là đặc sắc  cảm xúc của lòng người.<br /> nhất?<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 10/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> 2. Vận dụng hệ thống câu hỏi trong hoạt động dạy học “ Đọc ­ Hiểu <br /> văn bản”<br />      Chúng ta có nhiều hình thức hoạt động dạy học “ Đọc ­ Hiểu văn bản” .  <br /> Giảng văn, bình văn cũng là đọc ­ hiểu, đọc diễn cảm văn bản cũng là đọc ­  <br /> hiểu như   ở  mức độ  cảm tính. Còn đọc ­ hiểu  ở  mức độ  sâu sắc, đối với <br /> người học sẽ là chiếm lĩnh văn bản bằng đối thoại, lấy câu hỏi do thầy thiết  <br /> kế làm phương tiện. Đây là hình thức dạy học văn quan trọng hàng đầu, bởi <br /> hệ thống câu hỏi cảm thụ phân tích văn có khả  năng khơi dậy năng lực cảm  <br /> và hiểu văn theo  nỗ lực và kinh nghiệm riêng của mỗi học sinh. Sự đa dạng  <br /> hóa của hệ  thống câu hỏi “Đọc ­ Hiểu văn bản” trong SGK Ngữ  văn mới là <br /> minh chứng cho một quan niệm đúng đắn về bản chất “Đọc ­  Hiểu văn bản” <br /> ở môn ngữ văn. <br />        Là giáo viên dứng lớp dạy môn ngữ  văn theo tinh thần đổi mới phương  <br /> pháp dạy học, tôi nghĩ rằng hệ thống câu hỏi vô cùng quan trọng, những câu  <br /> hỏi cảm thụ có khả  năng khơi dậy năng lực cảm và hiểu tác phẩm của mỗi <br /> học sinh. Chính vì vậy hệ thống câu hỏi phải được  thiết kế theo hướng tích <br /> cực hóa  hoạt động học tập của học sinh và tích hợp kiến thức, kĩ năng của <br /> môn học. Chẳng hạn trong mỗi tiết dạy tôi luôn cố  gắng đưa ra những câu <br /> hỏi tạo cơ  hội nhiều nhất cho học sinh được làm việc, được tự  mình cùng  <br /> bạn và thầy tiếp nhận tiếp nhận trực các kiểu, loại văn bản, cảm thụ  văn  <br /> bản một cách sáng tạo.<br />     Trong  quá trình đổi mới phương pháp dạy học cần lưu ý đến việc đổi mới <br /> hệ thống câu hỏi. Hỏi là khơi dậy năng lực cảm hiểu văn bản của học sinh.  <br /> Nhưng giáo viên chúng ta nắm vững sự  khác nhau của các loại câu hỏi, các <br /> hình thức hỏi để học sinh khám phá được giá trị của văn bản, nhất là các văn  <br /> bản nghệ  thuật. Cần có các câu hỏi tư  duy sáng tạo vượt lên hình thức hỏi <br /> phát hiện – tái hiện ( đọc trên dòng ) để đi sâu vào các câu hỏi sáng tạo (đọc  <br /> giữa dòng và vượt ra khỏi  dòng) kích thích năng lực cảm thụ  văn chương <br /> của học sinh.Trong quá trình giảng dạy tôi luôn chú ý đến hình thức hỏi nêu  <br /> vấn đề  và lựa chọn kết luận có nhiều khả  năng nhất trong việc khơi dậy “  <br /> Hoạt động tư duy bên trong của học sinh”.<br />      Ví dụ khi soạn giảng  văn bản  “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” <br /> Ngữ văn lớp 7 tập I,  tôi đã đặt câu hỏi “ Tại sao tác giả  trở  về quê lại vừa <br /> mừng vừa  ngậm ngùi ”. Đối với câu hỏi này  học sinh cần phải tư duy để trả <br /> lời đó là mừng vì sau bao nhiêu năm xa cách nay nhà thơ mới có dịp trở về quê  <br /> <br /> 11/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> hương. Nhưng ngậm ngùi xót xa vì mình vốn là người ở đây mà khi trở về lại  <br /> chẳng có ai nhận ra! Bọn trẻ  đón nhà thơ  như  đón khách lạ! Khách lạ  ngay <br /> giữa quê hương của mình. Dù rằng biết đó là quy luật tự nhiên của thời gian <br /> trôi chảy, những người bạn cùng trang lứa với nhà thơ  chắc đều đã quy tiên <br /> cả  rồi. Nhưng trong đáy lòng ông, vẫn nhói lên nỗi tủi buồn vì tình yêu, nỗi <br /> nhớ  quê hương tích tụ, dồn nén trong trái tim nhà thơ đã hơn nửa thế kỷ, mà <br /> đâu ngờ lại được đền đáp như thế này ư? <br />                               Gặp nhau mà chẳng biết nhau <br />                         Hỏi rằng : Khách ở chốn nào lại chơi ? <br />      Khi soạn giáo án để có được hệ thống câu hỏi đáp ứng được yêu cầu nhận  <br /> biết, vận dụng, sáng tạo là rất khó chứ  không dễ  dàng gì. Có điều khả  năng <br /> chiếm lĩnh tác phẩm không chỉ   ở  bản thân câu hỏi mà phụ  thuộc vào cách <br /> thiết kế câu hỏi và  vận dụng của người giáo viên hư thế nào cho thật nhiệu  <br /> quả. Đối với câu hỏi sáng tạo, nêu vấn đề không phải áp dụng thế  nào cũng <br /> được mà phải căn cứ vào tình hình thực tế của học sinh trong lớp mình giảng <br /> dạy, cụ thể đối với học sinh ở trường tôi đang  giảng dạy tỷ lệ học sinh khá <br /> giỏi chưa cao vì thế mà một tiết dạy giáo viên đưa  ra nhiều câu hỏi này thì <br /> học sinh sẽ  không cảm thụ  được tất cả  và dẫn đến các em rất trầm, không  <br /> hào hứng phát biểu xây dựng bài,  kết quả giờ  dạy không thành công. Nhưng  <br /> ngược lại một tiết dạy đọc hiểu văn bản mà người giáo viên khi soạn bài  <br /> không có một  câu hỏi nêu vấn đề, câu hỏi sáng tạo thì dứt khoát tiết dạy sẽ <br /> giảm đi chất văn mà người thầy  muốn truyền lại cho học sinh.Ví dụ khi dạy <br /> bài thơ  “ Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương giáo  viên khẳng định “ Bài <br /> thơ  này đa nghĩa: nghĩa thứ  nhất về nội dung miêu tả  bánh trôi nước. Nghĩa <br /> thứ hai thuộc về nội dung phẩm chất và thân phận người phụ nữ trong xã hội <br /> cũ. Từ  sự  gợi ý trên em hãy cho biết trong hai nghĩa, nghĩa nào là quyết định <br /> giá trị bài thơ?<br />      Dạy Đọc ­ Hiểu văn bản bằng hệ thống câu hỏi là phương pháp dạy  học <br /> tích cực rèn luyện kỹ năng Nghe ­ Nói  và năng lực  cảm thụ văn chương,  ở <br /> phương pháp này giáo viên cần lựa chọn hệ thống câu hỏi bám sát văn bản để <br /> tổ  chức cho học sinh hoạt động, học sinh  có thể  trả  lời theo cách cảm thụ <br /> riêng của bản thân, hoặc theo dõi nghe lựa chọn cách trả lời hay của bạn.<br />      Hệ thống câu hỏi Đọc ­ Hiểu văn bản rất phong phú song trong giờ học <br /> văn không thể tuyệt đối hóa hoặc xem thường bất kỳ loại câu hỏi nào nhưng <br /> giáo viên nên chú ý kiểu câu hỏi sáng tạo, câu hỏi vận dụng đặc biệt được coi <br /> <br /> 12/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> trọng trong đổi mới phương pháp vì chính loại câu hỏi này giúp học sinh nỗ <br /> lực học tập, phát  huy tư duy sáng tạo của học sinh. Một bài văn không khơi  <br /> gợi cảm xúc, tưởng tượng của người học sẽ  tạo nên một giờ  văn vô cảm,  <br /> khô cứng. Nhưng một giờ  văn thiếu  chiều sâu nhận biết về  tác phẩm sẽ  là  <br /> một giờ  học phù phiếm, nông cạn. Hình thức hỏi sáng tạo, đặc biệt được coi <br /> trọng trong phương pháp mới vì chính loại câu hỏi này có nhiều cơ  hội để <br /> khơi dậy nỗ lực học tập, tư duy sáng tạo của học sinh hơn cả.Vận dụng câu <br /> hỏi này một cách linh hoạt, hợp lý để  học sinh tự  trả  lời giáo viên chỉ  bổ <br /> sung, gợi dẫn dần dần tiết học sẽ đạt hiêu quả rất cao. Ví dụ trong bài: “Chị  <br /> em Thúy Kiều”  ­ Nguyễn Du ­ Ngữ  văn 9 tập I,   mà thiếu câu hỏi: Khi  <br /> Nguyễn Du miêu tả sắc đẹp của Thúy Vân, Thúy Kiều là có sự dự báo về số <br /> phận của họ, theo em dự báo ấy là gì? Tất nhiên câu hỏi này phải đưa ra khi <br /> học sinh đã cảm nhận được đầy đủ về hai nhân vật Thúy Vân, Thúy Kiều.<br />       Nhưng  ở  những lớp mà chất lượng đại trà chưa cao, không có học sinh  <br /> giỏi thì sao? Chẳng lẽ giáo viên lại bỏ  qua câu hỏi loại này. Bỏ  qua thì chất <br /> văn của bài dạy sẽ giảm đi 50%. Vậy làm thế nào? Theo tôi giáo viên vẫn đặt <br /> ra câu hỏi này song câu hỏi chỉ mang tính chất dẫn dắt thu hút học sinh không <br /> đòi hỏi học sinh phải trả  lời chỉ cần học sinh thấy rằng: Đây là tình huống <br /> phải suy nghĩ là đạt yêu cầu, giáo viên sẽ  diễn giảng để  học sinh tiếp thu <br /> kiến thức sâu hơn.<br />        Khi soạn bài thiết kế  câu hỏi Đọc ­ Hiểu văn bản tôi luôn thấm nhuần <br /> quan điểm nội dung   và phương pháp tích hợp tích hợp không chỉ  phân tích <br /> cảm thụ  văn mà còn nhìn thấy các giá trị  của “ văn” trong quan hệ  gắn kết <br /> với phân  môn  Tiếng Việt và Tập làm văn. Các câu hỏi Đọc­  Hiểu cấu trúc <br /> văn bản khi hướng vào tiếp cận các yếu tố  bố  cục, chủ  đề, nhân vật, cốt <br /> truyện, ngôi kể , kiểu văn bản.... đã không tách rời hình thức loại thể của văn  <br /> bản với phương thức biểu đạt của văn bản, nghĩa là chúng được khai thác <br /> vừa như  cấu trúc của một tác phẩm văn học, lại vừa như  cấu trúc của một <br /> văn bản tương  ứng đó chính là tích hợp với phân môn tập làm văn. Cùng với <br /> phân môn tập làm văn các kiến thức về Tiếng Việt như từ loại, các biện pháp <br /> tu từ  sẽ  là tín hiệu nghệ  thuật để  giáo viên tổ  chức hướng dẫn học sinh tìm <br /> hiểu giá trị  của văn bản.Cụ  thể  khi dạy văn bản  “ Cảnh ngày xuân”  trích <br /> truyện Kiều của Nguyễn Du ­ Ngữ văn 9 Tập I, giáo viên đưa ra câu hỏi  Em <br /> hãy tìm từ  láy trong sáu câu thơ  cuối của đoạn trích?    Có ý kiến cho rằng <br /> những từ láy ấy không chỉ miêu tả sắc thái cảnh vật mà còn có tác dụng bộc <br /> <br /> 13/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> lộ  tâm trạng của nhân vật? Em có đồng ý với ý kiến trên không vì sao? Nếu <br /> giáo viên không đặt câu hỏi này thì không khai thác sâu nội dung bài học. Học <br /> sinh tự suy nghĩ cảm nhận và chủ động cho thể hiện sự cảm nhận riêng của  <br /> bản thân. Sau đó giáo viên nhấn mạnh khắc sâu kiến thức vì sáu câu thơ cuối  <br /> bài này Nguyễn Du dùng tới năm  từ  láy: “Tà tà, thơ  thẩn, thanh thanh, nao <br /> nao, nho nhỏ”. Trong năm từ láy có ba từ mang thanh bằng và thanh không, hai  <br /> từ còn lại thì một nửa yếu tố cấu tạo nên từ láy cũng mang thanh không. Điều  <br /> đó chứng tỏ tác giả có dụng ý nghệ  thuật trong cách dùng hệ  thống từ  láy ở <br /> sáu  câu thơ cuối này. Những từ láy ấy vừa miêu tả sắc thái cảnh vật (bề nổi)  <br /> cái quan trọng hơn là kết hợp bộc lộ tâm trạng nhân vật (bề chìm), tâm trạng <br /> của nhân vật không hiện rõ ở  bề mặt ngôn ngữ mà ẩn hiện ở đằng sau cách <br /> dùng ngôn từ?<br />      Những câu hỏi mang tính khái quát nâng cao kích thích sự tìm tòi, sáng tạo,  <br /> năng lực cảm thụ văn học giúp các em thấy rõ nhất chất văn ở  từng tín hiệu  <br /> nghệ thuật được sử dụng trong văn bản.<br />     Giải pháp minh họa: Khi dạy bài “Qua Đèo Ngang”, tôi đã đặt câu hỏi tìm <br /> hiểu hình thức nghệ thuật để khắc sâu nội dung cảm xúc.<br />   Hãy tìm và phân tích ý nghĩa nghệ thuật trong hai câu luận <br />                          Nhớ nước đau lòng con quốc quốc <br />                          Thương nhà mỏi miệng cái  gia gia <br />  Tác giả  đã mượn chuyện vua Thục Đế  mất nước hóa thành chim cuốc kêu <br /> hoài nhớ nước và âm thanh của chim đa đa để  biểu lộ  tâm trạng của tác giả <br /> đó là nỗi nhớ nước thương nhà. Nỗi niềm chất chứa ngày một thêm sâu nặng  <br /> khiến nữ sĩ phải thốt lên phơi trải tấm lòng. Con người nhỏ bé bỗng sững lại <br /> trước một  không gian rộng lớn, rợn ngợp (chỉ có trời – non nước) để nhận <br /> ra sự cô dơn của chính mình “ta với ta” là một mình đối diện với chính mình. <br /> Cả một cảnh ngộ, một tâm tư, một tấm lòng không biết chia sẻ cùng ai! Phải <br /> chăng đây là nét đặc trưng của nỗi buồn xưa, nỗi buồn trước cảnh non sông <br /> biến đổi, triều đại hưng phế  nhưng tình riêng vẫn còn bất biến với chính <br /> mình. Hai câu thơ vừa kết thúc bài thơ vừa mở ra một chân trời cảm xúc mới.<br />      Các câu hỏi mang tính sáng tạo có tác dụng rất lớn trong mỗi tiết dạy ngữ <br /> văn song làm thế nào để mỗi tiết dạy người giáo viên phải suy nghĩ, thiết kế <br /> được các câu hỏi sáng tạo.Theo suy nghĩ và kinh nghiệm  của  bản thân tôi  <br /> trong quá trình giảng dạy, muốn có loại câu hỏi này, giáo viên trước hết phải <br /> nghiên cứu kỹ văn bản và các tài liệu tham khảo có liên quan, soạn ra các câu <br /> <br /> 14/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> từ  cụ thể đến khái quát. Thực tế, dạy môn ngữ  văn theo hướng đổi mới cho <br /> thấy chừng nào chưa thiết kế  được hệ  thống câu hỏi   Đọc ­ Hiểu  văn bản <br /> tương  ứng với văn bản, phù hợp với sức học của học sinh thì tiết học ngữ <br /> văn đó mất đi chất men say của thầy với chất men say của trò.<br />       Giáo viên cần vận dụng hệ thống câu hỏi Đọc ­ hiểu văn bản một cách <br /> linh hoạt, hợp lý, sáng tạo để  tạo nên sự  hứng thú ham học và phát huy tính  <br /> tích cực chủ động của học sinh  ở mức tối đa đạt hiệu quả  học tập tốt nhất.  <br /> Giáo viên sẽ đem đến cho các em những giờ học  văn thú vị bổ ích.<br /> II/ Các giải pháp: Minh họa bằng bài giảng cụ thể<br /> Văn bản “Sơn Tinh Thủy Tinh” trong ngữ  văn 6 là đối tượng đọc để <br /> hiểu từ  truyền thuyết  ấy vẻ  đẹp của trí tưởng tượng hoang đường kỳ   ảo <br /> cùng cảm quan của người xưa về  hiện tượng lũ lụt thường xảy ra  ở  đồng <br /> bằng Bắc bộ và khát vọng chiến thắng thiên tai của người Việt cổ. Đối với  <br /> văn bản này tôi đã thiết kế bài dạy của mình phù hợp với đối tượng học sinh  <br /> trong lớp.<br />                                   Bài 3  Tiết 9: “Sơn Tinh Thủy Tinh”<br /> A/ Mục tiêu bài học:<br /> ­ Giúp học sinh học và hiểu các ý nghĩa nội dung và hình thức của <br /> truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh.<br /> ­ Cách giải thích hiện tượng bão lụt của người Việt cổ.<br /> ­ Thể hiện sức mạnh và ước mơ chiến thắng bão lụt của người xưa.<br /> ­ Ca ngợi sự sáng suốt và công lao dựng nước của các vua Hùng.<br /> ­ Trí tưởng tượng kỳ   ảo dựng lên những hình tượng khổng lồ  mang  <br /> tính tưởng trưng cao.<br /> B/ Chuẩn bị bài học<br /> 1/ Giáo viên:<br />       ­ Quan sát cả bài học Ngữ văn số 3 trong SGK để thấy những điểm có thể <br /> tích hợp giữa Văn với Tập làm văn và Tiếng Việt. Ở đây tích hợp rõ nhất là  <br /> Văn (truyện truyền thuyết tự sự) với Tập làm văn (sự việc và nhân vật trong <br /> kiểu văn bản tự sự).<br />       ­ Đọc kỹ mục “ Những điều cần chú ý”  trong sách giáo viên để nắm chắc  <br /> ý nghĩa của truyện “Sơn Tinh Thủy Tinh”.<br />       ­ Tranh minh họa truyện “Sơn Tinh Thủy Tinh”<br /> 2/ Học sinh<br />        ­ Đọc nhiều lần để có thể kể tóm tắt truyện “Sơn Tinh Thủy Tinh”.<br /> <br /> 15/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br />        ­ Suy nghĩ để  có thể  trả lời các câu hỏi của phần Đọc ­  Hiểu văn bản <br /> trong SGK.<br /> C/ Các hoạt động dạy học<br /> Hoạt động 1:  Giới thiệu bài<br />         Trong kho tàng truyền thuyết của nước ra có chuỗi truyền thuyết về thời  <br /> đại các vua Hùng. Truyện “Sơn Tinh Thủy Tinh” (mà chúng ta sẽ  học)   là <br /> truyền thuyết tiêu biểu in dấu ấn hiện thực cuộc sống thờ đại Hùng Vương.  <br /> Đây là bản anh hùng cổ  xưa về  người anh hùng chống bão lụt Sơn Tinh, về <br /> sức mạnh và khát vọng chiến thắng thiên tai bão lụt của nhân dân ta trong  <br /> buổi đầu dựng nước. Bản anh hùng ca này sẽ  còn vang vọng mãi trong cuộc  <br /> sống của chúng ta hôm nay.<br /> Hoạt động 2: Đọc và tìm hiểu chú thích<br /> * Đọc và hướng dẫn đọc  diễn cảm<br /> Thao            Hoạt động dạy               Hoạt động học<br /> tác<br />     1 Đọc diễn cảm mẫu cả truyện   Hs ­ Nghe<br /> ­ Hướng dẫn đọc diễn cảm:         ­ Nghe<br /> + Đọc bằng giọng kể         ­ Quan sát SGK<br /> + Giọng điệu chung: khỏe, vang<br />     2 +   Ngữ   điệu:   Đọc   chậm   rãi   phần <br /> truyện kể việc vua Hùng kén rể.<br /> ­ Đọc nhanh, mạnh hơn gay cấn hơn <br /> phần   truyện   kể   cuộc   giao   tranh   của  <br /> Sơn Tinh Thủy Tinh.<br />     3 Hỏi:     Hãy   đọc   truyện   “Sơn   Tinh     ­ Một   học sinh đọc cả <br /> Thủy Tinh” theo các yêu cầu trên. truyện<br />     4 Nhận xét sửa chữa cách đọc của học <br /> sinh này.   ­ Nghe<br /> <br /> *Tìm hiểu các chú thích<br /> Thao tác           Hoạt động dạy Hoạt động học<br />     1 Hỏi:  Hãy quan sát chú thích 1 trong  ­ Là truyền thuyết về thần <br /> SGK  và    cho  biết  em  hiểu  gì  về  Núi và thần Nước<br /> truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh. ­ Có liên quan đến núi Tản <br /> Viên,   thời   đại   Hùng <br /> <br /> 16/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> Vương.<br /> ­ Hiện còn đền thờ tại Núi <br /> Ba   Vì   Hà   Nội   và     Vĩnh <br />    2  Hỏi:   Trong   truyện   có   chi   tiết;   “  Phúc.<br /> Một hôm có hai chàng trai đến cầu  ­ Cầu: tìm, kiếm, xin<br /> hôn”   Em   hiểu   thế   nào   là   “     cầu  ­ Hôn: lấy vợ lấy chồng<br /> hôn” ? ­   Cầu   hôn:   xin   được   lấy <br /> làm vợ.<br /> <br />    3 <br /> Hỏi: Cũng theo cách giải thích đó,  ­ Hồng: màu đỏ <br /> hãy giải thích từ “ hồng mao” trong  ­ Mao:  lông động vật<br /> câu văn “ Voi chín ngà, gà chín cựa,  ­   Hồng   mao:   ở   đây   chỉ <br /> ngựa chín hồng mao”   bờm con ngựa màu đỏ.<br /> <br /> Hoạt động 3:  Tìm hiểu cấu trúc văn bản “Sơn Tinh Thủy Tinh” <br /> 1. Tìm hiểu cấu trúc văn bản “Sơn Tinh Thủy Tinh”<br /> <br /> <br />  Thao tác      Hoạt động dạy           Hoạt động học <br /> Hỏi:   Văn   bản   Sơn   Tinh   Thủy    <br />      1  Tinh là một truyền thuyết có hai <br /> nội dung lớn được kể  theo trình  HS: Bố cục gồm hai phần <br /> tự sau: Từ   đầu   đến   mỗi   thứ   một <br /> 1. Vua Hùng kén rể.   đôi: <br /> 2. Cuộc giao tranh giữa Sơn Tinh  ­ Nội dung chính :Vua Hùng <br /> và Thủy Tinh. Hãy xác định hai  kén rể <br /> phần nội dung đó trên văn bản? ­ Từ “ hôm sau, mới  tờ mờ <br /> Cho   biết   phần   nào   là   nội   dung  sáng” đến hết.<br /> chính của truyện ?  ­ Nội dung chính: Cuộc giao <br />       2  Hỏi   :   Hãy   xác   định   nhân   vật  tranh   giữa   Sơn   Tinh   và <br /> chính   trong   truyện   Sơn   Tinh  Thủy Tinh.<br /> Thủy Tinh?   ­Sơn   Tinh   và   Thủy   Tinh. <br />  Vì sao đó là nhân vật chính ?  Cả hai đều xuất hiện ở mọi <br /> Giảng   :   Cả   hai   nhân   vật   Sơn  sự việc của truyện.<br /> Tinh Thủy Tinh  đều toát lên tư <br /> <br /> 17/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> tưởng,  ý nghĩa của truyện: Với       Hs Lắng nghe....<br /> Thủy Tinh  là sức mạnh tàn phá  ­ Minh họa cuộc giao tranh <br /> của   thiên   tai   bão   lụt.   Còn   với  quyết liệt giữa Sơn Tinh và <br /> Sơn   Tinh   tượng   trưng   cho   sức  Thủy Tinh.<br /> mạnh   và   mơ   ước   chiến   thắng <br /> thiên nhiên của nhân ta thủa xưa.<br /> Hỏi:Theo   em   bức   tranh   trong <br /> SGK minh họa  cho nội dung nào <br /> của văn bản Sơn Tinh Thủy Tinh <br />     3  ? <br /> Em hãy thử đặt tên cho bức tranh  ­ Đặt tên tranh: cuộc chiến <br /> này ?   giữa   Sơn   Tinh   và   Thủy <br /> Tinh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2. Tìm hiểu nội dung văn bản “Sơn Tinh Thủy Tinh”<br /> a. Vua Hùng kén rể : <br /> Thao tác              Hoạt động dạy          Hoạt động học<br />    1 Hỏi:   Vì   sao   Vua   Hùng   băn  ­ Muốn chọn cho con người <br /> khoăn khi kén rể? chồng xứng đáng.<br /> ­ Sơn Tinh và Thủy Tinh đến <br /> cầu hôn đều ngang tài ngang <br /> sức.<br />    2 Hỏi: Giải pháp kén rể  của Vua  ­   Thách   cưới   bằng   lễ   vật <br /> Hùng Là gì? khó   kiếm  (Voi  chín   ngà,   gà <br /> chín   cựa,   ngựa   chín   hồng <br /> mao)<br /> ­ Hạn giao lễ  gấp: chỉ  trong <br />    3 Hỏi:   Giải   pháp   đó   có   lợi   cho  một  ngày.<br /> Sơn   Tinh   hay   Thủy   Tinh?   Vì  ­ Lợi cho Sơn Tinh.<br /> sao? ­ Đó là các sản vật nơi rừng <br />    4 núi đất đai của Sơn Tinh.<br /> Hỏi:   Vì   sao   Vua   Hùng   dành  ­ Vua biết sức mạnh tàn phá <br /> thiện cảm cho Sơn Tinh? của Thủy Tinh.<br /> <br /> 18/26<br />  Những phương pháp dạy Đọc – Hiểu văn bản trong môn Ngữ Văn<br /> …………………………………………………………………………………………………<br /> ­   Vua   tin   sức   mạnh   chiến <br /> thắng của Sơn Tinh đối với <br />    5 Thủy Tinh.<br /> Hỏi:   Vua   hùng   đã   sáng   suốt <br /> chọn rể  là Sơn Tinh. Qua việc  ­ Ca ngợi công đức của các <br /> này, nhân dân muốn bày tỏ