Tài liệu hướng dẫn dành cho giảng viên nông dân - Phần 2: Canh tác hữu cơ

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

177
lượt xem 50
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu hướng dẫn dành cho giảng viên nông dân - Phần 2: Canh tác hữu cơ trình bày về quản lý sâu bệnh, luân canh cây trồng: kết hợp toàn bộ các biện pháp cùng nhau, sản xuất rau, sản xuất vải, sản xuất cam quýt, sản xuất chè, sản xuất động vật hữu cơ, kinh tế trang trại/hộ sản xuất, chuyển đổi sang canh tác hữu cơ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu hướng dẫn dành cho giảng viên nông dân - Phần 2: Canh tác hữu cơ

QU N LÝ SÂU B NH 54 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
PH N NUÔI CÔN TRÙNG (S d ng bài t p 54) ti n hành ch này, THV ph i gi i thi u cho h c viên hi u m t s khái ni m cơ b n và m c ích vi c nuôi côn trùng. Trong ph n này g m có 2 n i dung I/Nuôi vòng i 1. Khái ni m vòng i và gi i thi u ki u bi n thái c a côn trùng: Khái ni m vòng i: Là toàn b chu kỳ s ng b t u t khi tr ng xu t hi n cho n khi côn trùng trư ng thành b t u tr ng u tiên. Th i gian m t vòng i dài hay ng n tùy thu c t ng loài và ch u s chi ph i c a i u ki n ngo i c nh (nhi t , m , ánh sáng, th c ăn vv...) Gi i thi u v 2 ki u bi n thái c a vòng i côn trùng -Bi n thái hoàn toàn Côn trùng tr i qua 4 giai o n phát tri n trong vòng i: Tr ng Tr ng Bư m Sâu non Bư m Sâu trư ng thành Sâu non ( Sâu trư ng thành Nh ng Nh ng Côn trùng d ng bi n thái này thư ng ch gây h i giai o n sâu non THV yêu c u h c viên l y ví d v m t lo i côn trùng có ki u bi n thái này minh h a. -Bi n thái không hoàn toàn: Côn trùng tr i qua 3 giai o n phát tri n trong vòng i: Tr ng Trư ng thành Sâu non Côn trùng d ng bi n thái này thư ng gây h i c giai o n sâu non và trư ng thành 2. M c ích và phương pháp nuôi côn trùng: theo hư ng d n trong bài t p 54 Quan sát và thu th p s li u: Quan sát : - Th i gian c a t ng giai o n bi n thái (pha)và c a c m t vòng i - c i m hình thái c a t ng giai o n (màu s c, v trí, cách b trí vv...) - Xem pha gây h i là pha nào - Các y u t nh hư ng n s phát tri n c a t ng pha Thu th p s li u: L p b ng theo hư ng d n TOT 55 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
3. K t lu n và xu t - Th i gian m t vòng i trong i u ki n nuôi? - c i m chính c a sâu th nào? - Các y u t nh hư ng n t ng pha và c vòng i sâu? - xu t các hư ng qu n lý, theo dõi và d tính d báo vv... II/Nuôi con săn m i 1. Khái ni m v thiên ch: Là nh ng sinh v t t n t i bên trên, bên trong, (k c dư i t) ho c xung quanh ng ru ng nhưng không làm nh hư ng n cây tr ng nhưng có kh năng góp ph n i u hòa ho c ngăn c n sinh v t gây h i cây tr ng – ó g i là các sinh v t có ích hay thiên ch - là b n c a nông dân. 2. M c ích và phương pháp nuôi săn m i: Ti n hành theo hư ng d n bài t p 54 - Tìm hi u lo i sâu h i nào thiên ch thích ăn - Tìm hi u kh năng ăn m i c a thiên ch (s c ăn bình quân/ngày c a thiên ch). - Tìm hi u cách săn m i c a thiên ch (Quan sát cách v m i) - Các y u t nh hư ng t i thiên ch - ra hư ng qu n lý thiên ch trên ng ru ng (Yêu c u l p b ng ghi chép s li u theo dõi theo hư ng d n TOT) 3 . K t lu n và xu t: d a vào m c ích ưa ra k t lu n và xu t hư ng qu n lý. 56 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 54: VƯ N NUÔI CÔN TRÙNG Gi i thi u M c ích c a vư n nuôi côn trùng là giúp h c viên nghiên c u v côn trùng và thiên ch c a chúng b ng cách thao tác và quan sát tr c ti p. S r t thú v khi ư c th y i s ng và ho t ng c a các loài côn trùng và nh n. Hãy hình dung khi i thăm vư n thú...xem m t con h ang xé th t m t con th thú v hơn r t nhi u khi nhìn th y m t con h ang ngáy vùi trong m t góc tư ng. Hãy tư ng tư ng m t con sâu non c thân tu i 1 ang qu n qu i b i m t con nh n ang hút d ch ho c m t con sâu cu n lá ang cu n lá l i. ư c th y m t sinh v t ang s ng thì hay hơn r t nhi u khi xem nó trong m t l c n. Hành vi và Ho t ng c a côn trùng và thiên ch ch có th nhìn th y ư c trong các m u v t s ng. Vư n nuôi côn trùng s cung c p cho b n nhi u m u v t s ng minh h a mà nh nó s cu n hút nông dân và nh ng ngư i khác tham gia vào quá trình quan sát, như vi c theo dõi m t con nh n cái ang ăn th t b n i c a nó ch ng h n s giúp h nh r t sâu m t thông i p r ng loài săn m i và ký sinh là nh ng ngư i b n trên ng ru ng. Vư n nuôi côn trùng cũng s giúp b n tìm hi u v sinh h c ng v t. Vòng i, cách tr ng, cách ăn, giao ph i, s sinh trư ng và hành vi c a côn trùng và thiên ch có th ư c tìm hi u tr c ti p qua quá trình nuôi dư ng chúng. Có nhi u cách nuôi côn trùng và thiên ch c a chúng. Nhi u loài ký sinh có th ư c l y tr c ti p t v t ch c a chúng b ng cách thu th p tr ng, sâu tu i l n và nh ng ngoài ru ng và t chúng trong m t v t ng b ng nh a, th y tinh, ho c gi y u ư c và ch i. N u m u thu ư c ã b ký sinh, nh ng con ong nh s xu t hi n. Các màng tr ng b ng a, tr ng sâu c thân, sâu bư m l n, và tr ng r y là nh ng m u v t thư ng hay b ký sinh nh t và d nuôi nh t. i v i nh n và loài côn trùng khác như r y nâu, thu th p nh ng m i hóa (BPH), con tru ng thành ho c nh n là cách t t nh t b t u nuôi nhóm này. Tuy nhiên, nuôi nh ng và trư ng thành, b n ph i chu n b tr ng cây trư c khi th . i v i nh n, t t nh t là ph i có nhi u con m i trong l ng nuôi trư c khi b t u nuôi nó. i v i con kí sinh không th thu th p ư c t v t ch , có th t "cây ch s n” trong ru ng. Có nghĩa là b n các ch u cây trong ó có sâu non ho c tr ng l y t nh ng côn trùng ư c nuôi. Nh ng cây này cùng v i v t ch (là sâu non ho c tr ng sâu) ư c t trong ru ng kho ng 4 ngày d n d con kí sinh. Con ký sinh s n tr ng vào trong ho c lên trên v t ch . Nh ng ch u cây này sau ó ư c mang n m t ch và ư c gi bên trong m t cái l ng. M c ích nuôi m t s sâu h i và thiên ch các giai o n s ng khác nhau. trình di n các ti n trình sinh h c cơ b n c a sâu h i và thiên ch trong vư n nuôi côn trùng c a b n (nuôi dư ng, ăn m i, ký sinh, tr ng vv…) ây là ti n tình quan tr ng nh t trong h sinh thái ng ru ng có tác ng t i ng l c (s c bi n i) c a d ch h i và cây tr ng. V t li u: Cây lúa/rau, l ng nuôi, chai nh a nh , túi nilon 57 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Th i gian Yêu c u m i tu n dành ít nh t 2 ti ng cho chuyên nuôi côn trùng. Tuy nhiên, m i ngày b n ph i b ra m t s th i gian chăm sóc cây, các côn trùng và nh n ư c thu th p. Luôn mang theo chai và túi nilon thu th p các v t li u nuôi. Ti n trình nuôi Có nhi u cách nuôi côn trùng và nh n. Dư i ây là m t s bi n pháp chung và nh ng l i khuyên riêng cho nh ng côn trùng c th 1. Chai và túi nh a là nh ng công c nuôi r t có ích. Hãy luôn mang theo m t vài th trong túi ho c c p c a b n. N u b n th y có nh ng ám tr ng, sâu non ho c nh ng tr n (nh ng c a r y ho c r p) trên ru ng, hãy thu th p và b chúng vào trong chai ho c túi nh a. Các chai nên có m t mi ng lư i y trên mi ng. Hàng ngày ưa thêm v t li u th c v t vào cho các loài ăn th c v t. Hãy chuy n chúng t i nh ng l ng nuôi r ng hơn n u th y c n thi t. Hãy c g ng thu th p sâu già hơn nó nhanh hóa nh ng. Các con ký sinh s nhanh chóng xu t hi n t nh ng tr ng, sâu non và nh ng. 2. L ng nuôi ơn gi n có th ư c làm t nh ng ph li u như kính trong ho c các chai nh a. Hãy ưa c ng, lá cây vào trong chai cùng v i côn trùng và che lư i l i. iv i các cây con, l n ngư c chai có m t u ư c m ra và u kia ư c che l i b ng lư i. 3. L ng nuôi trên ng r t có l i kh ng ch loài sâu l n, b r y và nh ng côn trùng khác cu i phá. T o các l ng nuôi b ng nh ng túi nh a l n ho c b ng các v t li u lư i. S d ng các c c tre gi cho l ng cao lên h n phía trên cây. 4. L ng nuôi và tr ng cây trong ch u có l i c bi t trình di n và trưng bày. Hãy tr ng cây riêng c a b n vào trong ch u ho c di chuy n nh ng cây ã l n t trên ng vào ch u. S d ng túm lư i ư c treo lên trên ho c quây l i theo khung làm l ng hay s d ng túi nilon có lư i ư c g n keo v i m t u kia. Nh a c ng dày t ti n cũng r t h u ích. 5. Hãy sáng t o! Nh ng nơi côn trùng ư c nuôi s làm b n s ng s t. Hãy s d ng nh ng can ng b i làm ch u, và nh ng chai nh a trong làm các l ng. Nh ng bình th y tinh sáng s a và nh ng h p nh a nh là nh ng v t áp ng hi u qu cho h u h t các yêu c u c a bài t p. 58 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 55: PHÒNG NG A SÂU B NH Gi i thi u: Sâu và b nh xu t hi n trong m i h sinh thái. Chúng óng có m t vai trò h u ích do chúng t n công và lo i b nh ng cây y u kém. M c dù v y, chúng ít khi xu t hi n v i s lư ng l n vì chúng cũng b ăn th t, b ký sinh ho c b gây b nh. Lúc u nông nghi p ã r t g n gũi v i thiên nhiên c bi t vào trư c nh ng năm 50, càng ngày nó càng tr thành nhân t o hơn. Càng r i xa t nhiên, nhu c u v các bi n pháp b o v th c v t càng tr nên nhi u hơn. M c tiêu c a nông dân làm nông nghi p h u cơ là “b t chư c” t nhiên nhi u t i m c có th . H c g ng tr ng cây kh e b i h ánh giá cao các nguyên t c c a t nhiên: duy trì vi c che ph t, nuôi dư ng phì c a t thông qua ti n trình phân gi i t nhiên, tránh c canh, b o v s cân b ng gi a sâu b nh h i và thiên ch. Ngoài ra, b ng cách duy trì m t h sinh thái kh e m nh, nông dân c g ng ngăn c n s bùng phát c a sâu b nh h i. Trong m t v s n xu t, không th s d ng các bi n pháp di t tr sâu h i, c d i c bi t là b nh vào b t c lúc nào. M t bi n pháp hi u qu như thay i gi ng l i ch có th th c hi n ư c v sau ó. Trong b t c tình hu ng nào thì các quy t nh qu n lý cho v sau luôn ư c ra ch khi nông dân g p ph i v n trong v s n xu t hi n t i. Trong bài t p trư c các b n ã bi t v các y u t khác nhau trong h sinh thái và chúng tác ng qua l i v i nhau th nào. Trong bài t p sau ây b n s s d ng nh ng ki n th c ó th o lu n xem các y u t này có th ư c s d ng như th nào trong công tác qu n lý h sinh thái phòng ng a sâu b nh và c d i. M c tiêu: H c viên có th mô t các bi n pháp qu n lý phòng ng a sâu b nh h i và c d i. Th i gian: 120 phút V t li u: Gi y kh l n và bút d d u. Phương pháp: 1. Nói rõ m c tiêu và ti n trình c a bài t p cho h c viên. 2. Chia h c viên thành các nhóm nh kho ng 4-5 ngư i. M i nhóm s ch n m t v n v sâu, b nh ho c c d i chính. 3. M i nhóm vi t tên c a v n chính mà nhóm l a ch n lên phía trên cùng c a t gi y l n. Sau ó chia gi y làm 5 c t v i các tiêu tương ng “y u t trong h sinh thái”, “Ho t ng qu n lý”, “Tác ng tích c c”, “Tác ng tiêu c c” và “Khi nào th c hi n”. 4. Trong c t “Y u t trong h sinh thái” có vi t các khía c nh sau: “Cây tr ng”, “ t và nư c”, “thiên ch”. N u nhóm th y có y u t nào khác quan tr ng, có th b xung thêm vào c t này. 5. Các nhóm s i n ti p vào các c t khác, s d ng kinh nghi m riêng c a h và nh ng ki n th c (m i) t quá trình ào t o như m t s g i ý. 6. Th i i m th c hi n m t ho t ng qu n lý nào ó có luôn cùng v i th i i m cân nh c ưa ra ho t ng qu n lý ó không? cái nào là th y u( n sau) và t i sao? c bi t khi ch n l a gi ng ? 7. M i nhóm s trình bày k t qu c a mình và các nhóm khác t câu h i th o lu n rõ hơn. 8. K t thúc th o lu n, THV tóm t t các i m chính ã ư c th o lu n. 59 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
M t sô g i ý THV hư ng d n th o lu n nhóm: 1. i v i công tác qu n lý, trong s các bi n pháp ưa ra qu n lý nh ng v n khác nhau có n y sinh m i xung t nào không? 2. Ví d như, bón nhi u phân hơn có ng th i làm tăng thêm m t s v n và làm gi m nh ng v n khác không? (nh n m nh i m này, cũng như xem xét nh ng v n ã không ư c các nhóm nào l a ch n). 3. Thông tin v nh ng gi ng kháng, ch ng ch u t t thư ng có t âu? 4. a phương, có ai bi t nh ng gi ng nào kháng và gi ng nào m n c m? 5. Các ho t ng qu n lý nào có th ư c nông dân cùng nhau th c hi n và ư c th c hi n b i t ng cá th nông dân. 60 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 56: B NH H I: DI T TR HAY QU N LÝ Thông tin cơ b n B nh h i là m t ph n quan tr ng trong công tác b o v cây tr ng, mà khi nó xu t hi n trên ng ru ng thư ng là r t khó hi u. B nh h i m t ch ng m c nào ó do các sinh v t r t nh gây ra (vi khu n, n m, virut và tuy n trùng) và không th nhìn th y s di chuy n c a chúng quanh ta như côn trùng ho c chu t. Chúng ta ph i h c cách tư duy m i v các sinh v t này có cách ki m soát chúng dài h n. Trong tư duy v b nh h i, bư c u tiên quan tr ng nh t là ph i nh n th c rõ r ng b nh h i ph i ư c qu n lý ch không ph i là ư c di t tr . Nó có gì khác nhau? Qu n lý có nghĩa là có y m t lo t các ho t ng h tr nhau. Qu n lý có nghĩa là các ho t ng ph i ư c l p k ho ch c n th n và ư c th c hi n dài h n qua m t vài v , nó không ch ư c ki m soát trong m t v . Qu n lý g m có các bi n pháp ki m soát nh m phòng ng a và các bi n pháp ki m soát trì hoãn s lan truy n thành d ch b nh; b nh h i không bao gi ư c xóa b hoàn toàn – nó ch có th ư c gi m i m c th p nh t mà thôi. Qu n lý luôn òi h i có s h p tác c a m t s nông dân v i nhau làm gi m toàn b b nh h i trong m t khu v c. Qu n lý òi h i ai ó có th quan sát ư c m c nh hư ng và lan truy n c a b nh ph m vi r ng hơn. B nh r t khó kh ng ch trong m t v . Khi lúa ư c tr ng, r t ít bi n pháp có th ư c làm kh ng ch b nh. Thu c tr n m s n có nhưng không kinh t và cũng không thi t th c vì chúng ít khi ư c bán nh ng th xã nh . Không có thu c hóa h c kh ng ch các b nh vi khu n và virut. Vi c tư i nư c và bón phân là nh ng bi n pháp quan tr ng h n ch b nh h i, nhưng ai s là ngư i không bón phân trên ng ru ng c a h ? Gi ng là m t trong nh ng công c quan tr ng nh t ki m soát b nh. Tuy nhiên, lúc ưa ra các quy t nh qu n lý l i trong v hi n t i và các bi n pháp qu n lý này ch có th ư c th c hi n v t i. N u các gi ng b nhi m b nh n ng trong v này, vi c thay i gi ng trong v t i là r t quan tr ng. Làm th nào bi t ư c nh ng thông tin v các gi ng kháng b nh? a phương có ai bi t nh ng gi ng nào kháng và m n c m v i b nh? Thí nghi m v các gi ng trên ng ã cho bi t gì v s kháng b nh c a chúng? Luân canh cây tr ng cũng s ư c quan sát vì có nhi u tác nhân gây b nh t n t i nhi u ki u trên c th c v t s ng cũng như ã ch t. Th i v cũng có nh hư ng r t quan tr ng i v i nhi u lo i b nh. Kinh nghi m c a b n s mách cho b n bi t trong mùa v nào thì gi ng nào s m n c m hơn. Trong ho t ng này, các b n s xem xét tác ng c a các bi n pháp qu n lý t i s phát tri n c a b nh và t m quan tr ng c a th i i m khi ưa ra các quy t nh qu n lý. M c tiêu Mô t các bi n pháp qu n lý phòng ng a lây nhi m b nh. V t li u Gi y l n, bút Th i gian 1 gi 61 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Các bư c 1. Chia l p thành các nhóm nh . M i nhóm s l a ch n m t lo i b nh h i chính trên cây tr ng mà b n quan tâm. 2. Vi t tên b nh ư c ch n lên phía trên cùng c a t gi y l n. Chia gi y làm 3 c t v i tiêu : "Hư ng qu n lý", "Tác d ng lên b nh”, "Th i i m cân nh c s qu n lý”. 3. Trong c t “hư ng qu n lý” hãy vi t các hư ng sau: luân canh cây tr ng, l a ch n gi ng, ngu n h t gi ng, chu n b t, Th i gian tr ng, tư i nư c, bón phân, làm c , sinh v t truy n b nh, chu t và v t thương do côn trùng gây ra. 4. Bây gi hãy i n vào 2 c t khác. Hãy s d ng nh ng kinh nghi m và tài li u tham kh o ch d n. "Th i i m cân nh c s qu n lý” nên là trư c khi, trong khi ho c sau khi tr ng cây ho c cây có s nhi m b nh. 5. T i sao "Th i i m cân nh c s qu n lý” là quan tr ng, c bi t trong trư ng h p luân canh và l a ch n gi ng? 6. Trình bày k t qu c a nhóm v i c l p. 7. i v i vi c qu n lý, trong s các bi n pháp qu n lý b nh khác nhau có n y sinh m i xung t nào không? Ví d như cùng v i vi c bón phân, có lo i b nh nào tăng lên d d i và b nh khác l i gi m i không? (xem xét c nh ng b nh không ư c trình bày trong nhóm) 62 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 58: TAM GIÁC B NH Gi i thi u Nh ng sinh v t s ng sau ây có th gây b nh cho cây tr ngs: Các n m gây b nh làm cho m t ph n cây tr ng b th i, xu t hi n các v t m, có m t l p s i m n bao ph gi ng như b t (là các bòa t n m). M t s b nh n m ch y u g m sương mai (phytophthera), b nh thán thư (Colletotrichum), vv. Vi khu n gây b nh: có kích thư c r t nh , m t thư ng không nhìn th y u c, thư ng làm cho cây b héo, nh hư ng n s sinh trư ng c a cây, làm ho i t ph n r c a cây vv…m t s b nh chính do vi khu n gây ra g m héo xanh, th i nhũn và m vòng. Virus: Nh hơn vi khu n, chúng ph i d a vào các sinh v t khác t n t i và lan truy n. Tri u ch ng trên cây có th làm cho cây b còi c c, các lá b quăn, nhăn nhúm và có màu hơi vàng ho c tía. M t s b nh virus chính là b nh kh m thu c lá, b nh viurus ch Y trên khoai tây, and xoăn lá virus. Tuy n trùng: Là nh ng giun tròn c c kỳ nh s ng trong ho c trên h r c a cây làm cho r có nh ng c c u bư u nh ngăn c n s sinh trư ng, làm h i l p v thân c khoai vv… Tuy n trùng gây h i quan tr ng nh t là lo i tuy n trùng làm s n r và t o thành thành túi r . B nh có th ư c lan truy n nh gió, côn trùng ho c nư c. ôi khi m t lo i b nh có th t n t i trong h t gi ng ho c tàn dư còn l i c a cây tr ng trư c. S t n t i và lan truy n c a sinh v t gây b nh b tác ng r t l n b i m, nhi t và ánh sáng. 3 nhân t nh hư ng t i s nhi m b nh: Tác nhân gây b nh Y u t môi trư ng T b n thân cây tr ng (cây ch ) Ba nhân t này t o thành cái g i là tam giác b nh. B nh có th ư c qu n lý b ng cách tác ng t i b t c m t trong các y u t này gây c n tr s phát tri n c a chúng. Cách qu n lý b nh t t nh t là phòng b nh vì b nh thư ng khó kh ng ch khi cây ã b nhi m b nh và chúng có th lây lan sang cây tr ng khác r t nhanh. Các bi n pháp phòng ng a ho c ngăn c n s phát tri n c a b nh là: 1. Tác ng t i ngu n b nh b ng: Công tác v sinh 2. Tác ng t i cây tr ng b ng: S d ng h t gi ng kh e Chăm sóc cây tr ng kh e S d ng gi ng kháng 3. Tác ng t i môi tru ng b ng: T o kho ng cách gi a các cây Nghiên c u th i gian tr ng tương ng v i mùa v 63 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
M c ích: h c viên có kh năng gi i thích nguyên nhân gây b nh h c viên có kh năng gi i thích ti n trình xu t hi n b nh trên cây h c viên hi u các nguyên t c qu n lý b nh V t li u: Gi y l n, bút d u, băng dính, sáp màu/d màu, th màu Th i gian 45 phút Các bư c: 1. Gi i thích m c ích c a ho t ng t i h c viên. 2. Chia nhóm nh , n u có th thì chia theo cây tr ng chính (rau, cam, v i, vv.) 1. Yêu c u t ng nhóm li t kê nh ng b nh h i i n hình trên cây c a h . S d ng các th màu h c viên vi t ra các ý ki n c a h . 2. H i h c viên h nghĩ nguyên nhân c a nh ng b nh ó là gì? 3. Cùng nhau th o lu n và ghi các ý ki n lên t gi y l n. Ghi chú v nguyên nhân gây b nh g m có: vi khu n, n m, virus, tuy n trùng và các nguyên nhân khác (như thi u dinh dư ng ho c ôxy) 4. H i h c viên h nói ra nh ng kinh nghi m c a h v virus, vi khu n, n m có th lan truy n t i các cây khác th nào. Hãy th o lu n v các y u t nh hư ng t i s lây lan c a b nh và có th phòng ng a chúng th nào. 5. T ng nhóm th o lu n ý ki n riêng và th o lu n chung c l p. m b o h c viên hi u rõ v các y u t cơ b n trong qu n lý b nh. 6. H i h c viên li u h có thêm nh ng câu h i nào n a. Tam giác b nh Cây ch Ngu n b nh Môi trư ng Th o lu n 1. B n xác nh b nh như th nào (tri u ch ng c a nó là gì?, xu t hi n âu) 2. Nguyên nhân c a các b nh này là gì? Chúng xâm nh p vào cây th nào? 3. B n có th nh n bi t nh ng giai o n phát tri n nào c a b nh? 4. Nh ng y u t nào thúc y ho c h n ch s phát tri n c a b nh? 5. B nh lây lan như th nào?Các y u t nào nh hư ng t i s lây lan b nh? 6. B nh có th ư c phòng ng a th nào? 64 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 61: QU N LÝ C D I Gi i thi u C d i là các loài th c v t m c nh ng nơi mà chúng không ư c c n n. Trong th c t , “c d i” là m t nh nghĩa mang tính ch c năng và th c v t thì không ph i lúc nào cũng b coi là c d i. Th c v t ch ư c coi là c d i khi chúng gây tr ng i cho ho t ng c a con ngư i ví d như trong ngh nông. Cùng m t lo i th c v t m c t nhiên, nó có th không b cho là c d i và th m chí ư c xem là m t lo i cây có ích n u nó không c n tr các ho t ng c a con ngư i. Trong s n xu t thông thư ng, nông dân luôn c g ng làm s ch c trên toàn b ru ng và ngày càng s d ng nhi u thu c tr c hơn. Nông dân h u cơ hi u s b t l i c a c nhưng h cũng bi t r ng chúng có nh ng i m có l i. C d i là m t ph n trong h th ng t nhiên mà nó c u tranh duy trì s cân b ng. T t c các y u t tích c c có trong cây phân xanh th c t cũng có c d i. Tuy nhiên khác nhau là ch lo i tr c d i khó hơn r t nhi u khi chúng không ư c c n n n a. C có th nh hư ng n canh tác nông nghi p theo nhi u cách. Ví d như vi c bón phân h u cơ trong nh ng ru ng nhi u c có th s không làm tăng năng su t vì c hút m t t hơn lúa. C cũng gây h i vì chúng có th là cây ch k ti p cho sâu b nh và cung c p nơi trú ng cho chu t. M c ích: Phân lo i c theo th i gian sinh tru ng và cách lan truy n c a chúng. Xác nh các nhân t góp ph n làm cho c xu t hi n tràn lan trên ng. Trình bày chi n lư c qu n lý c d i. Th i gian: 90 phút V t li u Bút d u, sáp màu, bút, gi y to Các bư c: 1. H c viên ư c chia thành các nhóm nh 2. H c viên ra ru ng và thu th p càng nhi u càng t t các lo i c khác nhau trên các ru ng tr ng cây khác nhau. 3. T ng nhóm s phân lo i c thu th p ư c theo hình thái, c i m riêng c a chúng (như lo i c hàng năm hay lâu năm) và cách chúng nhân gi ng và lan truy n (b ng h t hay r ). 4. ưa ra các câu h i cho t ng nhóm. 5. Th o lu n và vi t k t qu lên gi y to. 6. Trình bày và th o lu n cùng c l p. 7. THV gi i thích rõ các ý ki n và tóm t t k t qu chính c a bài t p Câu h i th o lu n 1. Trong s các lo i c thu th p, lo i nào khó ki m soát? t i sao? 2. D a trên kinh nghi m c a b n, giai o n phát tri n nào c a cây tr ng g p khó khăn b i c d i c nh tranh? 3. B n có th xu t bi n pháp qu n lý c d i như th nào trong s n xu t rau? cho cây ăn qu ? 4. xu t chung c a b n cho v n qu n lý c d i là gì? 5. B n s ch ng minh như th nào khi nói c d i cũng có ích l i cho nông dân? 65 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Chú ý i v i THV Trong nông nghi p h u cơ, bi n pháp chính qu n lý c d i là: 1. Luân canh cây tr ng 2. Thi t l p cây tr ng t t là i u s ng còn 3. Ch t lư ng cây và h t gi ng 4. L p k ho ch bón phân 5. Các bi n pháp phòng ng a và lo i tr c d i (như che ph ho c tr ng cây phân xanh) 6. Ki m soát cơ h c Phòng ng a là chính, vì th i u r t quan tr ng là ph i l p k ho ch trư c ngăn c n c d i phát tri n. 66 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 65: VÒNG I VÀ M NG LƯ I TH C ĂN Gi i thi u Chúng ta ã bi t rõ v chu kỳ s ng hay vòng i c a th c v t, côn trùng và thiên ch và ã ư c quan sát trên ng ru ng hay trong l ng nuôi côn trùng s phát tri n t tr ng hay t h t gi ng cho n khi tru ng thành c a nh n, côn trùng hay th c v t. Chu i th c ăn là m i tương tác qua l i gi a các loài th c v t, loài ăn th c v t và k thù t nhiên c a loài ăn th c v t. Năng lư ng t m t m c c a h sinh thái (ví d t th c v t) ư c chuy n t i m c khác (là loài ăn th c v t) và c như v y, năng lư ng ư c chuy n qua các m c trong h sinh thái theo m t chu i tương tác v i nhau. Là gi ng viên làm vi c cùng nông dân, b n ph i ng th i h p nh t c hai s v n ng này vào th c hi n nh p nhàng trong m t h sinh thái năng ng. L y ví d , h t gi ng n y m m b ăn b i sâu h i, mà sâu h i này ã b loài ký sinh tr ng vào...M i m t chu kỳ s ng là m t ph n c a chu i th c ăn. Trong bài t p này, b n s l ng ghép 2 h th ng này v i nhau theo ch c năng c a chúng. i u này s giúp b n hi u r ng các m i tương quan u có m t kho ng th i gian c a nó. Ví d : vòng i c a t t c loài r y (r y nâu, en-tr ng và xanh) giai o n tr ng u tiên là bên trong cây. Trong giai o n ti p theo, r y non s ng và hút nh a trên thân cây ho c lá. Cu i cùng con trư ng thành tr ng trên cây ho c di cư t i cánh ng khác. Trong m i giai o n c a có nh ng thiên ch khác nhau t n công. Trong giai o n tr ng, có loài r p ăn m i hút tr ng r y và các loài ký sinh làm tr ng r y b ch t khi nó hoàn thành các pha sinh trư ng riêng c a nó t giai o n tr ng-sâu non-nh ng-trư ng thành bên trong tr ng r y. Trong giai o n nh ng và trư ng thành, có loài nh n săn m i, loài g ng vó nư c và các loài ăn th t khác ăn r y. Các con ký sinh s ng trong r y non cho n khi nó hóa trư ng thành. Nh n chăng lư i ăn nh ng con r y có cánh khi chúng bay di chuy n trên ng. S k t h p các m i tương tác c a vòng i cây, loài r y và thiên ch là m t ví d h u ích cho th y m t h ng l c trong ru ng lúa. Nó cũng cho th y rõ vi c m b o cân b ng trong h th ng là c n thi t t ng vòng i có th hoàn thành; ví d , m t vòng i c a nh n ph thu c vào loài r y. N u không có r y khi ó s không có nh n. Trong h th ng này, côn trùng như r y m t th p thì th c s có l i cho nông dân vì chúng là th c ăn cho nh n, và nh n thì b o v ng ru ng khi có s thay i l n v m t sâu h i. B n ã bao gi nghĩ r ng r y có th là côn trùng có l i i v i nông dân chưa? T t c u tùy thu c vào có bao nhiêu r y trên cánh ng. i u này có th ư c gi i thích trong bài t p b ng cách xem xét m i tương tác trong h th ng như th nào. làm bài t p này, b n s ph i t ng h p t t c ki n th c c a b n vào trong m t b c tranh l n. i u này s không d dàng khi l ng các ph n nh v i nhau. Ho t ng ch y u là s d ng nhi u các ngu n thông tin có th t ho t ng nuôi côn trùng h c t p. Cũng trong bài t p này b n s ph i làm quen v i thu t ng “nhóm sinh thái”. Nhóm sinh thái là m t nhóm các sinh v t có ki u vòng i tương t , có chung ngu n th c ăn và thư ng b t n công b i cùng loài thiên ch. R y là m t ví d trên. Nhi u loài c thân m t nhóm sinh thái khác. Nh n săn m i g m nhi u loài có con m i và cách săn tương t . Hãy c g ng s d ng nhóm sinh thái chính trong bài t p này hơn là t ng loài riêng bi t. 67 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
M c ích Sau ho t ng này b n s có kh năng gi i thích m i tương quan gi a các y u t trong h sinh thái b ng cách s d ng c vòng i và chu i th c ăn cho ít nh t m t nhóm sinh thái sâu h i. V t li u: Gi y, bút, sáp màu Th i gian: 60 phút. Các bư c 1. M i nhóm ch n m t nhóm sinh thái phân tích, Ví d như r y, sâu c thân, sâu kèn, sâu cu n lá, b xít en và b xít khác... 2. V m t vòng to và vi t vào trong xung quanh vòng toàn b các giai o n c a côn trùng c a nhóm sinh thái.(xem ví d dư i). 3. Bên c nh vòng tròn, li t kê các giai o n c a côn trùng vào trong 1 c t. Trong c t bên c nh, li t kê các thiên ch trong nhóm sinh thái t n công t ng giai o n c a côn trùng. 4. Trên hình v , hãy v m t vòng tròn cho thiên ch t n công t ng pha riêng bi t c a côn trùng. Trên vòng thiên ch, vi t các pha phát tri n c a vòng i thiên ch. N u có thiên ch c a thiên ch (ví d , m t con nh n ăn con nh n khác) khi ó v m t vòng tròn th 3 cho nh ng thiên ch này. 5. Sau khi hoàn t t sơ , hãy th o lu n v i các nhóm v vòng i c a sâu h i. Ti p theo, THV hãy h i v thiên ch c a t ng giai o n sâu h i. THV có th giúp h c viên b ng cách ưa ra nh ng g i ý t nh . (ví d ; th ký sinh là gì?...) 6. Hãy xem xét và th o lu n h t toàn b vòng i. 7. t câu h i th o sau: a. i u gì s x y ra v i thiên ch n u không có sâu h i? b. B n có nghĩ sâu h i có th có ích n u như chúng t n t i m t th p? T i sao chúng l i quan tr ng? c. Trong h th ng, i u gì s x y ra n u b n phun thu c sâu có ph tác ng r ng? 68 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 62: THU C B O V TH C V T T NHIÊN (TH O M C) Gi i thi u Làm cho cây tr ng kh e m nh là cách b o v t t nh t ch ng l i sâu b nh. Thông qua các bi n pháp canh tác thích ng cùng v i cách qu n lý t t h sinh thái (khuy n khích các sinh v t có ích) có th ngăn ng a ho c gi m b t s qu y phá c a sâu b nh. Tuy nhiên, trong trư ng h p, các bi n pháp ngăn ng a không hi u qu và s gây h i c a sâu ho c b nh có th t t i m c thi t h i kinh t áng k , khi ó các bi n pháp ki m soát b ng thu c th o m c ho c sinh h c thích h p m i ư c s d ng. Trái v i các bi n pháp trong canh tác thông thư ng v i quan i m ã tr nên ph bi n r ng thu c tr sâu là phương ti n làm gi m tác h i c a sâu nhanh nh t và t t nh t, nông dân h u cơ nên hi u r ng các bi n pháp phòng ng a là thư ng sách và n u phòng ng a không hi u qu thì thu c th o m c ho c sinh h c s ư c s d ng. Nhi u c ng ng làm nông nghi p có ki n th c r ng v pha ch các lo i th o m c. Bài t p này s giúp các h c viên cùng chia s kinh nghi m v các lo i th o m c và th o lu n li u chúng có th ư c s d ng trong chương trình h u cơ không. M c ích chia s kinh nghi m v các lo i th o m c ư c s d ng a phương và th o lu n v nh ng l i th và b t l i c a vi c s d ng thư ng xuyên các lo i th o m c các nhau. Th i gian: 60 phút V t li u: Bút d u, gi y l n Các bư c: 1. Chia h c viên theo nhóm và yêu c u m i nhóm th o lu n lo i cây nào ã t ng ư c s d ng làm thu c th o m c a phương h . (t p trung vào vi c qu n lý sâu b nh. Các cây dùng ch a tr cho ng v t s th o lu n vào bài t p khác). 2. chia s và tài li u hóa các ki n th c, hãy vi t nh ng ý ki n óng góp vào b ng: T ng nhóm s li t kê các cây h bi t có c t gây nh hư ng t i côn trùng ho c n m. Vi t tên g i a phương vào c t u tiên “Cây”. Ghi các b ph n c a cây ư c s d ng vào c t "B ph n s d ng" và sâu ho c b nh nào ph n ng l i vào c t "sâu/b nh"). Trong các c t ti p theo, b xung thông tin v cách pha ch s d ng nó như m t lo i thu c tr sâu vào c t "Pha ch " và li u có ph i c n m t s lư ng l n v t li u hay không vào c t "Hi u qu ”. Hãy tìm hi u xem li u thu c tr sâu th o m c có nh hư ng n thiên ch và các i tư ng khác như con ngư i vv.. vào c t " c trưng"). Th o lu n các bi n pháp phòng ng a và ki m soát (phòng/ch ng) i v i các i tư ng sâu b nh h i 3. THV sau ó tóm t t các cây ư c s d ng ph bi n và th o lu n li u chúng có ư c s d ng r ng rãi trong nông nghi p h u cơ không. Cây B ph n ư c Sâu/b nh Pha ch Hi u qu D u hi u s d ng c bi t Cây hoa cúc u c m hoa Sâu h i u c m hoa ++ Th p ư c tán nh thành b i 69 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 64: THU C SINH H C BT LÀM SÂU NON NG NG ĂN Gi i thi u: Nghiên c u này s cho th y BT c ch kh năng ăn c a sâu non như th nào. Nhi u nông dân khi phun BT không nhìn th y sâu b ch t ngay. ó là vì BT tác d ng ch m hơn thu c sâu hóa h c nhưng hi u qu c a nó không kém hơn. Sâu non ng ng ăn trư c khi th c s ch t. i u này thư ng khi n cho nông dân nghĩ r ng BT không có hi u l c. Tuy nhiên, hi u qu c a BT cao hơn r t nhi u so v i “l i th ” gi t sâu nhanh c a thu c sâu hóa h c (b o v ký sinh và các con b t m i, h n ch t i m c th p nh t r i ro s c kh e c a nông dân, ngư i tiêu dùng và môi trư ng) M c ích: Sau bài t p này, nông dân s hi u BT tiêu di t sâu như th nào và nh n th c ư c r ng BT làm cho sâu ng ng ăn do ó ít tác h i hơn. V t li u: 1 Cây tr ng (c i b p ho c cà chua) không b phun thu c sâu 2 bút lông 1 cái kéo 10 c c nh a v i mi ng ph nilon và chun 1 cu n gi y th m 1 gói BT 2 lit nư c s ch 1 xô ho c v t ch a b ng nh a 1 m t que g dài khu y 1 M t t p gi y và bút chì Các bư c: 1. L y lá tuơi ph n trên c a cây rau. 2. Rót 1 lit nư c và hòa BT vào trong xô theo li u lu ng ư c hư ng d n trên bao bì. Khu y u b ng que. 3. Nhúng 4 lá rau vào trong dunh d ch BT. t m t lá vào m i c c có lót gi y th m bên trong và ghi nhãn "BT". 4. S d ng 4 cái lá khác cùng kích thư c, nhúng chúng vào trong c c nư c và t chúng vào các côc riêng r cùng v i nhãn ghi "nư c". 5. Sau khi các lá v a khô, dùng bút lông di chuy n vào các c c “nư c” và “BT” m i c c 2 con sâu. Tránh không làm thi t hai t i sâu. S có k t qu nhanh n u th các con sâu nh hơn. Không th quá nhi u sâu vào m i c c lá vì chúng có th ăn th t l n nhau. 6. Sáng hôm sau. Ki m tra kh năng ăn và/ ho c ch t c a sâu. Thay các lá khác (lá có s lý BT vào c c"BT" và x lý nư c vào c c "nư c"). 7. Vào bu i trưa, ki m tra l i kh năng ăn c a sâu. S d ng gi y và bút, v hình d ng lá rau trong c c “BT" và c c "nư c". Thay các lá ư c l y ra v . Hãy so sánh các hình v t lá c a các c c "BT" và "nư c". 8. Quan sát s lư ng phân trong c hai b c c thí nghi m ti p túc trong 3 ngày. Cách quan sát nh c l i như trên vào chi u mu n trong 3 ngày liên ti p. Th o lu n: 1. Kh năng ăn c a sâu gi a các lá ư c x lý BT và nư c có khác nhau không? 2. S khác nhau ó xu t hi n khi nào? 3. Lư ng phân sâu có gì khác nhau không? 4. S khác nhau ó cho th y i u gì? 5. T i sao sâu l i ng ng ăn? 70 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
LUÂN CANH, XEN CANH & A D NG SINH H C 71 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 50: LUÂN CANH CÂY TR NG Gi i thi u: Trong m t mùa v canh tác theo phương pháp h u cơ, thư ng là có r t ít các phương ti n s n có cho nông dân ng phó khi n y sinh các v n . Vì th phòng ng a s phát tri n c a sâu b nh h i và c d i là r t quan tr ng. Luân canh cây tr ng vì th nên ư c th c hi n b t c nơi nào có th . Luân canh cây tr ng không ch làm gi m s t n công c a sâu b nh h i mà nó còn làm tăng l i th s d ng dinh dư ng s n có trong t. Trong bài này THV s s d ng ki n th c m c 8 “luân canh” trong tài li u “Canh tác h u cơ” cung c p nh ng thông tin c n thi t cho ch c viên M c ích: Bài t p giúp h c viên nh n th c và hi u bi t vi c l a ch n các cây tr ng trong m t k ho ch luân canh như th nào V t li u: Gi y l n, bút d Th i gian 1 gi Các bư c: 1. H c viên chia thành các nhóm nh . 2. Trong các nhóm nh , h c viên th o lu n k ho ch luân canh hi n t i c a h và lý do l a ch n cây tr ng trong k ho ch luân canh ó. 3. Các nhóm t ng h p th o lu n c a mình lên gi y l n và trình bày v i c l p. 4. THV t ng h p k ho ch luân canh chính. Hãy h i li u các mô hình luân canh này t t nh t hay không. N u chưa t t thì t i sao, nên c i thi n chúng th nào? 5. Sau ó hãy h i t i sao luân canh l i quan tr ng và vì sao l i ch n các cây ó luân canh. THV li t kê các ý ki n c a h c viên lên b ng. D a vào nh ng quy nh v luân canh sau ây hư ng d n th o lu n: Ch n các cây tr ng luân phiên nhau có sâu b nh h i khác nhau. Không bao gi luân canh các cây cùng h . Các cây có r ăn sâu tr ng sau cây có r ăn nông (vì các cây có r ăn sâu s s d ng các dinh dư ng còn th a l i) Cây phân xanh nên ư c ưa vào cơ c u luân canh cung c p m (yêu c u trong nông nghi p h u cơ) Các cây bò lan có b lá tr i r ng (như bí ) c nh tranh m nh v i c d i. Nh ng lo i cây này nên ư c tr ng trư c khi tr ng nh ng cây m c th ng (như hành) vì thư ng nh ng cây m c th ng nh y c m v i c d i hơn. Ít nh t có 3 cây luân phiên trong m t năm (xem k ho ch phía dư i) 6. Sau ó hãy h i h c viên lo i cây rau nào quan tr ng và cây có cùng h v i chúng là lo i cây nào. 7. Phân công m i nhóm h c viên m t lo i rau. M i nhóm s xu t m t k ho ch luân canh cho ít nh t là 4 v . Trong k ho ch luân canh này s g m có c m t cây phân xanh. Chú ý r ng các k ho ch này ph i có kh năng ng d ng th c t trong vùng và không nên r p khuôn theo các ví d trong sách lý thuy t . Th o lu n: 1. K ho ch luân canh ưa ra có theo úng v i quy nh luân canh ã ư c nói n trong bài gi ng hay không? 2. Nh ng k ho ch luân canh ó có khác gì v i cách nông dân v n thư ng làm trong khu v c? T i sao? 3. Li u nông dân có th c hi n theo mô hình luân canh mà các nhóm xu t không? N u không thì t i sao? 72 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 51: XEN CANH VÀ TR NG KÈM Gi i thi u Cũng như con ngư i, th c v t luôn nh hư ng l n nhau. Có nh ng loài cây khi ư c tr ng cùng nhau s có tác ng t i nhau t t hơn m t s cây khác. Xen canh là m t bi n pháp tr ng hai hay nhi u lo i cây trong cùng m t ru ng. M c ích chung c a xen canh là nh m t o ra m t năng su t cao hơn trên m t di n tích b ng cách t n d ng các ngu n tài nguyên không ư c s d ng n khi ch tr ng c canh. Trong trư ng h p cây tr ng c canh b sâu b nh phá h i quá m c thì v i cách tr ng thêm nhi u lo i cây trên cùng m t di n tích s làm gi m thi u r i ro cho nông dân tr ng xen thành công, i u c bi t quan tr ng là cây tr ng xen không c nh tranh nhau v không gian, v dinh dư ng, nư c, ho c ánh sáng. Chi n lư c xen canh là tr ng cây có b r ăn sâu v i cây có b r ăn nông, ho c tr ng cây có c i m thân cao v i cây thân th p và ch u bóng. M t ví d v phương pháp xen canh truy n th ng gi a ngô, u và bí ư c ngư i dân da Châu M s d ng. Ngô s m c cao vư t so v i hai lo i cây kia, khi u có tay leo s bám vào thân cây ngô, còn bí s bò lan ph lên m t t, che bóng cho m t t và s d ng ánh sáng xuyên qua t tán cây ngô. M t t b che bóng s làm h n ch c d i phát tri n. M t s phương pháp chung trong xen canh: Tr ng xen h n h p:cũng gi ng v i hàm ý c a tên g i, ây là cách tr ng xen cơ b n nh t mà t t c các lo i cây xen ư c tr ng tr n l n nhau trong t t c các kho ng tr ng có trên ru ng. Xen canh theo hàng: Nhi u hàng ho c lu ng c a m t lo i cây ư c tr ng xen k v i nhi u hàng, lu ng c a lo i cây khác. Xen canh còn s d ng bi n pháp tr ng các lo i cây sinh trư ng nhanh v i cây sinh trư ng ch m có th thu ho ch trư c cây m c nhanh khi cây m c ch m b t u chín. Xen theo ki u tr ng g i (tr ng xen k ti p): các lo i cây khác nhau ư c tr ng vào nh ng th i i m riêng bi t. Trong cách tr ng này, cây tr ng g i ti p s ư c gieo tr ng khi cây th nh t ang sinh tru ng (thư ng vào lúc cây tr ng th nh t ang trong giai o n sinh tru ng sinh th c m nh m ho c ang vào qu ), khi cây th nh t ư c thu ho ch s có kho ng không y cây th hai tr ng g i ti p s phát tri n t t. Tr ng kèm là m t ki u tr ng xen c bi t b ng cách tr ng k t h p m t cách hi u qu các cây có kh năng h tr nhau. Các cây kèm nhau có th làm l i cho nhau theo m t s cách bao g m: Làm tăng thêm hương v — Có m t s cây, c bi t là các lo i cây gia v dư ng như có kh năng làm thay i hương v c a các cây ư c tr ng xung quanh tr nên tinh t hơn. Làm gi m r i ro — Tr ng nhi u lo i cây trong cùng m t ru ng s làm tăng thêm s n lư ng thu t các lo i cây khác nhau, cho dù có th ph i ương u v i m t lo t các v n vô cùng b t l i trong s n xu t. Làm cân b ng s tương tác — Trong cùng m t v trí, khi các cây ư c tr ng kèm các m c cao th p khác nhau có th t o s che ph cho m t t ho c có tác d ng như m t giàn lư i che cho cây khác S c nh m — Tr ng kèm các cây có kh năng c nh m s t o ra m t lư ng m s n cho cây khác s d ng. 73 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn