Tham khảo tài liệu 'thiết kế thí nghiệm và xử lý kết quả bằng phần mềm thống kê irristat part 1', công nghệ thông tin, tin học văn phòng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Thiết kế thí nghiệm và xử lý kết quả bằng phần mềm thống kê IRRISTAT part 1
- B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
Ph m Ti n Dũng
THI T K THÍ NGHI M
VÀ X LÝ K T QU
B ng ph n m m th ng kê IRRISTAT
Hà n i 2008
- L IT A
ðây là cu n sách hư ng d n th c hành trên máy vi tính ñ phân tích các k t qu
th c nghi m trong nông nghi p b ng IRRISTAT 4.0 trong Window. V i cách ch d n
ng n g n dùng nhi u hình nh minh ho các bư c c th nên r t ti n cho ngư i s
d ng. ð c bi t là v i nh ng ngư i không am hi u nhi u v máy tính cũng như ki n
th c v th ng kê cũng có th s d ng ñư c. Sách r t c n thi t cho sinh viên và các
nghiên c u viên nông nghi p trong nghiên c u, thi t k thí nghi m và x lý các k t
qu thí nghi m c a h .
N i dung cơ b n g m 5 Chương
Chương 1: Gi i thi u khái quát nh ng n i dung và ch c năng cơ b n c a
IRRISTAT 4.0 trong Window.
Chương 2: Gi i thi u cách qu n lý s li u trong IRRISTAT 4.0.
Chương 3: Thi t k thí nghi m
Chương 4: Phân tích phương sai các k t qu thí nghi m
Chương 5: Phân tích tương quan và h i quy
Chương 1và 2 ñư c d ch t Tutorial Manual c a “IRRISTAT 4.0 for Windows” do
Biometric Unit c a Internationnal Rice Research Institute biên so n.
Các chương 3, 4, 5 tác gi ñưa các ví d c th và hư ng d n cách th c hi n trên máy
tính cho m i trư ng h p thi t k và phân tích k t qu ch y ñư c. ðây là các ví d m u
cho ngư i h c làm theo trên IRRISTAT 4.0 cũng như 5.0
Trong khuôn kh và ñi u ki n còn nhi u h n ch , không tránh kh i nh ng thi u
sót trong biên so n. R t mong nh n ñư c nhi u ý ki n ñóng góp quý báu c a b n ñ c.
Tác gi
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT……….i
- L I GI I THI U
IRRISTAT là b chương trình x lý s li u th ng kê c a Vi n nghiên c u lúa
Qu c t . ðây là b chương trình quen thu c v i các cán b ngành tr ng tr t, ph c v
thi t th c cho vi c b trí thí nghi m và x lý k t qu nghiên c u v lúa và các cây
tr ng khác. N i dung và cách dùng IRRISTAT ver. 92-1 ñã ñư c gi i thi u trong t p
sách tin h c cho Cao h c các ngành sinh h c c a trư ng ð i h c Nông nghi p
IRRISTAT lúc ñó g m các ph n:
1.B trí thí nghi m trên ñ ng ru ng v i 4 ki u chính: hoàn toàn ng u nhiên
(RCD), kh i ng u nhiên (RCB), chia ô (Split-plot), chia băng (Strip-plot). M i ki u có
th có 1, 2 ho c nhi u nhân t (ngoài kh i coi là m t nhân t d c bi t, th c ch t là m t
h n ch do ñi u ki n không th l a ch n nhi u ô thí nghi m ñ ng nh t). Ph n ngày
giúp cho vi c th t k các thí nghi m như chia kh i, ch n kích thư c ô, s p x p ng u
nhiên các ô theo yêu c u c a ki u thí nghi m.
2.Phân tích phương sai 4 ki u thí nghi m trên, ngoài ra còn có 2 ph n Pooled
ANOVA và Combined ANOVA ñ liên k t các k t qu thí nghi m trên nhi u vùng,
qua nhi u năm ho c cân ño nhi u ñ t. Sau khi phân tích phương sai có th so sánh các
trung bình qua 2 phương pháp chính là LSD và Duncan, có th ñi sâu hơn ñ ñánh giá
m t s k t qu thông qua phương pháp l p các tương ph n. Ph n này vi t t m sát v i
n i dung Statistical Procedures for Agricultural Research c a Kwanchai A.Gomez &
Arturo A.Gomez c a vi n nghiên c u lúa qu c t .
3.Tương quan, h i quy tuy n tính và ña th c. Ph n này có phân tích h i quy
ñơn, h i quy b i tuy n tính, h i quy ña th c, sau khi tính các h s h i quy có b ng
phân tích phương sai và phân tích ph n dư.
4.M t s ti n ích ñ qu n lý s li u như sao chép t p, bi n ñ i s li u. Nhìn
chung ñây là b s li u c trung bình, thi t th c cho phân tích s li u trong các thí
nghi m v cây tr ng. Tuy nhiên, chương trình còn nhi u như c ñi m như ch y r t
ch m, có quá nhi u câu h i mà ngư i dùng n u không ñư c hư ng d n ñ y ñ ho c
không có tài li u chi ti t thì không dùng ñư c, ph n tr giúp h u như không có, v thô
sơ và x u, n i dung h p (ch bao g m nh ng v n ñ cơ s c a môn th ng kê sinh h c)
chưa ñáp ng ñư c các yêu c u m i trong nghiên c u nông nghi p.
B chương trình IRRISTAT ver 4.0 là m t bư c nh y v t vì chuy n hoàn toàn
sang ch y dư i Windows v i nhi u n i dung m i. Có th gi i thi u nh ng nét m i
chính như sau:
1. Toàn b chương trình ho t ñ ng dư i d ng các Menu theo ñúng khuynh
hư ng chung c a các chương trình ch y dư i Windows.
2. Các d li u ñư c truy nh p d dàng và thu n ti n hơn trư c nhi u.
3. B chương trình gi l i ph n phân tích phương sai như cũ nhưng t ng
quát hơn phân chia thành trư ng h p cân ñ i và ph n h i quy t ng quát v i
hình v ñ p như các b chương trình th ng kê khác, ngoài ra ñã b sung
nhi u ph n m i như phân tích nh hư ng c a gi ng và môi trư ng, phân
tích tính n ñ nh, m t s v n ñ ñ nh lư ng trong phân tích gen và phân
chia nhóm theo m t s mô hình.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT……….ii
- Toàn b các ph n m i này r t c n thi t cho vi c nhiên c u sâu hơn v gi ng và
nh hư ng c a môi trư ng. Ph n chia nhóm theo m t s mô hình mang tính phác ho ,
tim cách ng d ng m t s mô hình th ng kê nhi u chi u ñ xem xét s g n gũi c a
m t s gi ng hay c a m t s môi trư ng.
Tuy có r t nhi u ưu ñi m nhưng ñây m i ch là bư c ñ u chuy n sang ch y
dư i Windows nên còn m t s thi u sót, không thu n ti n và t ng quát như các b
SAS, SPSS. V n i dung tuy ñã b sung thêm nhi u ph n nhưng v n ch t p trung
xung quanh vi c ñánh giá gi ng và môi trư ng. Ph n tr giúp nghèo nàn không tho
mãn ñư c cho ngư i dùng khi g p khó khăn.
Trên ñây là m t s nh n xét chung v b chương trình IRRISTAT ñ b n ñ c
có m t s ý ni m tuy sơ lư c nhưng khái quát v IRRISTAT.
Sách này không nh m gi i thi u t ng quát v IRRISTAT mà t p trung vào 2
ph n: (1) Gi i thi u cách dùng IRRISTAT ver 4.0 và (2) Dùng IRRISTAT ñ thi t k
và phân tích m t s m u phân tích phương sai và h i quy hay g p trong nghiên c u
cây tr ng.
Ph n gi i thi u ñư c so n t m theo tài li u hư ng d n cách dùng IRRISTAT
ver 4.0 do b ph n Biometric c a Vi n lúa Qu c t biên so n. Qua vi c gi i thi u các
lo i c a s (c a s chính, c a s qu n lý d li u, c a s văn b n, c a s ñ ho ) chúng
ta có th hình dung ra cách làm vi c v i IRRISTAT. Trong m i c a s có các công
vi c (menu) và trên màn hình s xu t hi n nhi u lo i công c như các nút ñi u khi n,
nút tuỳ ch n, các h p danh sách, h p ki m soát, h p so n th o… Vi c s d ng các
menu, các nút các h p ñã ñư c gi i thi u k lư ng v i các hình minh ho r t c th .
Trong ph n II tác gi ñã ch n m t s m u thi t k thí nghi m thư ng g p trong
nghiên c u cây tr ng có kèm theo ví d và k t qu x lý trên IRRISTAT ver 4.0.
ð i v i thí nghi m m t nhân t có 4 ki u thi t k :
1. Thí nghi m m t nhân t thi t k ki u hoàn toàn ng u nhiên (CRD).
2. Thí nghi m m t nhân t thi t k ki u kh i ng u nhiên ñ y ñ (RCB).
3. Thí nghi m m t nhân t b trí ki u Ô vuông La tinh (LS).
4. Thí nghi m m t nhân t b trí ki u lư i ô vuông (Lattice design).
Tr ki u lư i ô vuông ñư c gi i thi u k hơn còn 3 ki u ñ u thì ch ñ c p sơ
qua vì ñã có nhi u tài li u hư ng d n và ñã ñư c d y trong giáo trình phương pháp thí
nghi m.
ð i v i thí nghi m 2 nhân t có 4 ki u thi t k :
1. Thí nghi m 2 nhân t ki u hoàn toàn ng u nhiên (CRD)
2. Thí nghi m 2 nhân t ki u kh i ng u nhiên ñ y ñ (RCB).
3. Thí nghi m 2 nhân t ki u chia ô l n ô nh (Split-plot).
4. Thí nghi m 2 nhân t ki u chia băng (Strip-plot).
C 4 ki u này ñ u ñư c gi i thi u k vì các tài li u khác ho c không vi t k
ho c không nêu rõ lý do ph i thi t k như v y kèm theo vi c phân tích ưu khuy t c a
t ng ki u.
ð i v i thí nghi m 3 nhân t tác gi gi i thi u 2 ki u quen thu c là RCB và
chia ô l n v a ô nh (Split-split-plot).
Ngoài các ki u thi t k thí nghi m nói trên tác gi ñã ch n 2 v n ñ ñang ñư c
nhi u ngư i quan tâm là phân tích s li u khi thi t k trên nhi u ñ a ñi m và khi thi t
k qua nhi u năm.
Phân tích h i quy g m:
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT……….iii
- - H i quy tuy n tính ñơn. Ph n này ñ c gi ñã quen và có th nhanh chóng
hi u ñư c các k t qu phân tích.
- H i quy b i tuy n tính. Ph n này ñư c gi i thi u k hơn vì ph c t p và
có nhi u chi ti t c n ph i nói rõ ñ không ph m ph i sai l m khi s d ng các
k t qu phân tích.
Hi n nay sinh viên các nghành k thu t nông nghi p kh i cây tr ng ñ u ñư c
h c tin h c, xác su t th ng kê, phương pháp thí nghi m v i kh i lư ng gi và ki n
th c trình bày không nh nhưng thi u m t tài li u hư ng d n t m vi c dùng m t b
chương trình th ng kê ñ x lý s li u. Tôi hy v ng cu n sách này s ñáp ng ñư c
yêu c u c a ñông ñ o b n ñ c.
Nhà giáo Ưu tú
Nguy n ðình Hi n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT……….iv
- Chương 1
GI I THI U CƠ B N V IRRISTAT 4.0
IRRITAT là chương trình ph n m m máy tính ñư c vi t t i IRRI (Vi n ghiên c u
lúa qu c t t i Philippine) qua nhi u phiên b n khác nhau, các phiên b n trư c ñây
thư ng ch y trong môi trư ng DOS, s d ng kém thu n ti n, phiên b n 4.0 này
ch y ñư c trong môi trư ng Window nên s d ng thu n ti n hơn. IRRISTAT có
ch c năng chính ñ thi t k thí nghi m, qu n lý và phân tích th ng kê cơ b n,
phân tích phương sai và h i qui các s li u th c nghi m thu ñư c trong nghiên c u
khoa h c. Chương trình có th ch y trong b t kỳ h th ng ho t ñ ng nào c a
Window 32 bít. Khi cài ñăt chương trình vào máy, hãy ch y file SETUP. EXE.
trên ñĩa cài ñ t. Khi kh i ñ ng chương trình, ch y file IRRISTAT. EXE. ho c kích
chu t vào bi u tư ng ñã ñư c cài ñ t, xem bi u tư ng trên hình 1.1. Hi n nay
ph n m m này ñã có phiên b n 5.0 xong v cơ b n không khác nhi u. V y cho
m c ñích c a sách ngư i ñ c có th s d ng c hai phiên b n như nhau trên cơ s
gi i thi u c a sách này.
Hình 1.1. Bi u tư ng Shortcut c a IRRISTAT trên màn hình.
IRRISTAT ñư c biên so n ch y u ñ thi t k thí nghi m, phân tích các s li u
thu ñư c t m t thí nghi m ñư c thi t k và th c hi n ñúng phương pháp, nhưng
có nhi u n i dung có th s d ng ñ phân tích s li u t các ngu n nghiên c u
khác.
Các mô hình phân tích chính và ch c năng khác nhau bao g m:
1. Qu n lý s li u b ng spreadsheet
2. Trang ghi k t qu
3. Phân tích phương sai
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..1
- 4. Phân tích h i qui
5. Phân tích nh hư ng c a gi ng và môi trư ng
6. Phân tích di truy n s lư ng
7. Phân tích theo nhóm
8. V ñ th
9. Ng u nhiên hóa sơ ñ thí nghi m, phương sai c a trung bình nhi u nhân t
và ña th c tr c giao.
1.1. Các c a s Window
1.1.1. Các menu chính c a Window (Main Window)
C a s chính c a Window s cung c p cho ngư i s d ng các menu và các thanh
công c như hình 1.2.
Hình 1.2. Các menu chính c a Window
1.1.2. C a s qu n lý s li u (Data Editor)
ð m ñư c c a s data editor, ch n Window trên c a s chính xong kích ñúp
chu t vào data editor, data editor s ñư c m như hình 1.3.
Hình 1.3. C a s qu n lý s li u (data editor)
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..2
- Data editor trình bày s li u dư i d ng hàng và c t. M i hàng là m t trư ng h p
và m i c t là m t bi n. Có th ghi s li u m i vào hàng, c t ho c có th nh p s
li u t file c a trang văn b n ho c file excel và dbase. M t lúc có th m ñ ng th i
m t ho c nhi u file s li u. S file ñư c m nhi u hay ít tuỳ thu c kh năng nh
c a máy tính.
Ví d b ng s li u trong data editor như sau (Hình 1.4):
Hình 1.4. B ng s li u ñư c lưu tr trong Data editor
1.1.3. Text Editor (Thư ng là c a s qu n lý file k t qu )
ð có text editor, cũng ch n t menu Window trong c a s chính xong ch n text
editor s có text editor m như hình 1.5.
Hình 1.5. C a Text editor
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..3
- Ví d k t qu tính toán ghi trong text editor như 1.6:
Hình 1.6. K t qu phân tích lưu l i trong Text editor
1.1.4. C a s ñ v ñ th (Graph Window)
M c a s này t trong menu Analysis c a c a s chính Window như hình 1.7
dư i dây
Hình 1.7. C a s ñ v ñ th (Graph Window)
Ví d m t ñ th ñư c v trong Graph Window như hình 1.8 sau ñây:
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..4
- Hình 1.8. ð th ñư c v trong Graph Window
1.2. Các menu (menus)
M i c a c a Window trong IRRISTAT có các menu riêng và có các l a ch n
thích h p v i ch c năng riêng c a chúng.
1.2.1. Các menu chính c a Window
- Menu File (hình 1.9): ñư c dùng ñ m file, cũng có th dùng data editor
ho c text editor ñ m file (tuỳ thu c vào ki u file), cũng có th dùng ñ save
the log file, save-as the log file ho c có th in the log file t menu này.
Hình 1.9. Menu File trên Main Window
- Menu Edit (hình 1.10): ñư c s d ng ñ cut, copy, past ho c ñ xoá Log window
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..5
- Hình 1.10. Menu Edit trên Main Window
- Menu Analysis (hình 1.11): ñư c s d ng ñ ch y các phân tích th ng kê, bao
g m các th ng kê mô t , phân tích phương sai, phân tích h i qui, phân tích tương
tác gen và môi trư ng c a các thí nghi m gi ng cây tr ng, phân tích di truy n s
lư ng, phân tích phân bi t các nơi nghiên c u, phân tích m u phân l p và v ñ
th .
Hình 1.11. Menu Analysis trên Main Window
- Menu Utinities (hình 1.12): ñư c s d ng ñ xây d ng thi t k thí nghi m, t o
các thí nghi m t ng quát có trung bình bình phương và các h s tương ph n ña
th c tr c giao.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..6
- Hình 1.12. Menu Utinities trên Main Window
- Menu Window (hình 1.13): ñươc s d ng ñ thay ñ i các c a Window khác
nhau trong IRRISTAT ho c s p x p l i các trình bày c a Window.
Hình 1.13. Menu Window trên Main Window
1.2.2. C a Data Editor
- Trong Data Editor có th s d ng menu File (hình 1.14) ñ xây d ng, c t gi , m
l i file và in file s li u, ñ nh p s li u t Excel Workbook, t Text file và Dbase
file, và ñưa s li u t file có ñuôi SYS sang Excel ho c Text file.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Thi t k thí nghi m và x lý k t qu b ng IRRISTAT………..7
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
