Tìm hiểu một số yếu tố tiên lượng nặng ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do Acinetobacter baumannii tại Hà Nội

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm xác định một số yếu tố tiên lượng nặng ở bệnh nhân (BN) nhiễm khuẩn huyết (NKH) do A. baumannii. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu một số yếu tố tiên lượng nặng ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do Acinetobacter baumannii tại Hà Nội

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2016 TÌM HIỂU MỘT SỐ YẾU TỐ TIÊN LƢỢNG NẶNG Ở BỆNH NHÂN NHIỄM KHUẨN HUYẾT DO ACINETOBACTER BAUMANNII TẠI HÀ NỘI Hoàng Tiến Tuyên*; Nguyễn Việt Phương* TÓM TẮT Mục tiêu: xác định một số yếu tố tiên lượng nặng ở bệnh nhân (BN) nhiễm khuẩn huyết (NKH) do A. baumannii. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu hồi cứu, mô tả trên 58 BN NKH do A. baumannii đáp ứng đúng tiêu chuẩn chọn của SSC 2012 (có hội chứng đáp ứng viêm hệ thống và cấy máu (+) với A. baumannii). Chia BN làm 2 nhóm: nhóm tử vong: 23 BN, nhóm sống: 35 BN. So sánh tần suất xuất hiện các triệu chứng dịch tễ học, lâm sàng, cận lâm sàng giữa 2 nhóm để tìm ra các yếu tố tiên lượng có giá trị. Kết quả: tỷ lệ BN cao tuổi NKH do A. baumannii ở nhóm tử vong cao hơn nhóm sống (87% so với 48,6%); tương tự yếu tố mắc bệnh lý nền (95,7% so với 20%), điều trị kháng sinh sớm (4,3% so với 74,3%), suy thận mạn (83,3% so với 16,7%), rối loạn ý thức (83,1% so với 16,7%), huyết áp thường xuyên < 80 mmHg hoặc huyết áp kẹt (82,6% so với 17,1%), sốc (39,1% so với 5,7%), Hb < 120 g/L (65,2% so với 34,3%), bạch cầu giảm < 4 G/L (4 so với 0%), tiểu cầu < 100 G/L (43,5% so với 8,6%), creatinin > 300 µmol/l (52,2% so với 11,4%), bilirubin toàn phần > 34 µmol/l (43,5% so với 14,3%), PCT > 10 ng/ml (75% so với 28,6%). Kết luận: BN NKH do A. baumannii có tỷ lệ tử vong cao. Các yếu tố tiên lượng nặng bao gồm: người cao tuổi, người có bệnh lý nền, điều trị kháng sinh muộn, suy thận mạn, vàng da, rối loạn ý thức, sốc, Hb < 120 g/L, bạch cầu < 4 G/L, tiểu cầu < 100 G/L, bilirubin toàn phần > 34 µmol/l, creatinin > 300 µmol/l, PCT > 10 ng/ml. * Từ khóa: Nhiễm khuẩn huyết; Acinetobacter baumannii; Yếu tố tiên lượng nặng; Hà Nội. Identifying some Severe Prognostic Factors in Septicemic Patients Caused by Acinetobacter Baumannii in Hanoi Summary Objectives: To identify some severe prognostic factors in septicemic patients caused by A. baumannii. Subjects and methods: Retrospective and descriptive study on 58 patients with sepsis caused by A. baumannii who met the criteria of the SSC 2012 (with systemic inflammatory response syndrome and blood culture (+) with A. baumannii). Patients were divided into two groups. The fatal group included 23 patients, the survival group had 35 patients. A comparison about the frequency of the onset of epidemiological, clinical and subclinical symptoms between 2 groups was made to find out the valuable prognostic factors. Results: The proportion of the septicemia by A. baumannii in the elderly in fatal group is higher than the survival group (87% versus 48.6%). Similar to the elements of background disease (95.7% versus 20%), early antibiotic treatment (4.3% versus 74.3%), chronic renal failure (83.3% versus 16.7%), consciousness disorders (83.1% versus 16.7%), blood pressure under * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Hoàng Tiến Tuyên (hoangtien_tuyen@yahoo.com.vn) Ngày nhận bài: 20/11/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 15/01/2016 Ngày bài báo được đăng: 19/01/2016 107 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2016 80 mmHg or block hypertension (82.6% versus 17.1%), shock (39.1% versus 5.7%), hemoglobin < 120 g/L (65.2% versus 34.3%), white blood cell < 4 G/L (4 vs 0), platelets < 100 G/L (43.5% versus 8.6%), ceatinine > 300 μmol/L (52.2% versus 11.4%), total bilirubin > 34 μmol/L (43.5% versus 14.3%), PCT > 10 ng/mL (75% versus 28.6%). Conclusion: Patients with septicemia due to A. baumannii have high mortality rate (23/58 = 39.7%). The severe prognostic factors include: the elderly, people with medical background, late antibiotic therapy, chronic renal failure, jaundice, disorders of consciousness, shock, Hb < 120 g/L, white blood count < 4 G/L, platelet < 100 G/L, total bilirubin > 34 μmol/L, creatinine > 300 μmol/L, PCT > 10 ng/mL. * Key words: Septicemia; Acinetobacter baumannii; Severe prognostic factor; Hanoi. ĐẶT VẤN ĐỀ Ở nước ta, trong 15 năm gần đây, tỷ lệ tử vong ở BN NKH do A. baumannii còn khá cao: 40% trong nghiên cứu của Trần Xuân Chương tại Bệnh viện TW Huế [1]; 51,72% trong nghiên cứu của Ngô Chí Cương tại Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội [2]; 75% ở BN bỏng trong nghiên cứu của Nguyễn Như Lâm (Viện Bỏng Quốc gia) [4]. Nhằm giảm tỷ lệ tử vong ở những BN này, đồng thời để các bác sỹ có cơ sở tiên lượng đúng, sớm mức độ nặng của BN, chúng tôi nghiên cứu đề tài này nhằm: Xác định một số yếu tố tiên lượng nặng ở BN NKH do A. baumannii. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng, địa điểm và thời gian nghiên cứu. 58 BN NKH do A. baumannii, trong đó 12 BN điều trị tại Bệnh viện TWQĐ 108, 18 BN điều trị tại Bệnh viện Quân y 103 và 28 BN điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TW từ 01 - 01 - 2012 đến 30 - 3 - 2015. * Tiêu chuẩn lựa chọn: Dựa theo tiêu chuẩn Surviving Sepsis Campaign - SSC (2012) [7]: - Có hội chứng đáp ứng viêm hệ thống (SIRS): 2/4 tiêu chuẩn dưới đây, trong đó 108 tiêu chuẩn đầu tiên và cuối cùng là bắt buộc: + Nhiệt độ tăng > 38°C hoặc < 36°C. + Nhịp tim > 90 lần/phút. + Nhịp thở > 20 lần/phút. + Bạch cầu > 12 G/L hoặc < 4 G/L hoặc > 10% bạch cầu non. - Có bằng chứng nhiễm trùng trên lâm sàng. - Kết quả cấy máu: dương tính với A. baumannii. * Tiêu chuẩn loại trừ: - < 16 tuổi. - Kết quả cấy máu không đồng nhất với kết quả cấy ở các bệnh phẩm khác. - Kết quả cấy (+) với ≥ 2 mầm bệnh. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. - Nghiên cứu hồi cứu, mô tả. Thu thập số liệu qua bệnh án lưu trữ. Tất cả bệnh án nghiên cứu được đăng ký theo một mẫu biểu thống nhất. Chia BN làm 2 nhóm: + Nhóm tử vong: 23 BN. + Nhóm sống: 35 BN. * Nội dung nghiên cứu: - Tìm hiểu yếu tố nguy cơ tử vong theo tuổi, giới, nguồn bệnh (nhiễm trùng bệnh viện và nhiễm trùng từ cộng đồng), bệnh lý nền. TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2016 - Tìm hiểu yếu tố nguy cơ tử vong theo triệu chứng sốt; tổn thương thần kinh; tổn thương tim mạch (mạch, huyết áp…); tổn thương hô hấp (tần số thở, tràn mủ phế mạc, viêm phổi…); tổn thương tiêu hóa (rối loạn tiêu hóa, gan to, lách to…); tổn thương tiết niệu (đái buốt, đái rắt, đái đục). (%); tiểu cầu (G/L); tỷ lệ prothrombin (%); enzym AST, ALT; bilirubin toàn phần (µmol/l); ure máu (mmol/l); creatinin máu (μmol/l); điện giải đồ; procalcitonin (ng/ml). - Các chỉ số cận lâm sàng: hemoglobin (g/L); bạch cầu (G/L), công thức bạch cầu Xử lý kết quả: bằng phần mềm thống kê SPSS version 20.0. So sánh tần xuất xuất hiện các yếu tố giữa 2 nhóm, tìm sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1: Tiên lượng tử vong theo một số yếu tố dịch tễ. Yếu tố Nhóm tử vong (n = 23) Nhóm sống (n = 35) p n % n % Giới nam 15 65,2 22 62,9 > 0,05 Tuổi ≥ 60 20 87,0 17 48,6 < 0,05 Có bệnh lý nền 22 95,7 7 20,0 < 0,05 Suy thận mạn 19 83,3 6 16,7 < 0,05 Điều trị kháng sinh sớm 1 4,3 26 74,3 < 0,05 Bảng 2: Tiên lượng tử vong theo triệu chứng lâm sàng. Triệu chứng Nhóm tử vong (n = 23) Nhóm sống (n = 35) p n % N % Nhiệt độ < 36 C 7 30,4 6 17,1 > 0,05 Mạch > 90 chu kỳ/phút 13 52,0 12 48,0 > 0,05 Huyết áp tâm thu ≤ 80 mmHg 19 82,6 6 17,1 < 0,05 Glasgow < 9 điểm 18 78,3 5 14,2 < 0,05 Sốc nhiễm khuẩn nhiễm độc 15 65,2 4 11,4 < 0,05 Vàng da, niêm mạc 10 43,5 5 14,3 < 0,05 0 Bảng 3: Tiên lượng tử vong theo thông số cận lâm sàng. Thông số Nhóm tử vong (n = 23) Nhóm sống (n = 35) % p n % n Bạch cầu < 4 G/L 4 17,4 0 Hb < 120 g/L 15 65,2 12 34,3 < 0,05 Tiểu cầu < 100 G/L 10 43,5 3 8,6 < 0,05 109 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2016 Glucose > 7,1 mmol/l 14 60,9 25 71,4 > 0,05 Creatinin > 300 µmol/l 12 52,2 4 11,4 < 0,05 ALT > 40 IU/L 11 47,8 15 42,9 > 0,05 Bilirubin toàn phần > 34 µmol/l 10 43,5 5 14,3 < 0,05 K ≥ 6,5 mmo/l 2 8,7 0 PCT > 10 ng/ml 6/8 75,0 4/14 28,6 < 0,5 12/15 80,0 1/17 5,9 < 0,05 + Tỷ lệ prothrombin < 50% BÀN LUẬN Nhiễm khuẩn huyết do A. baumannii là bệnh NKH nặng. Hầu hết NKH do A. baumannii là nhiễm khuẩn bệnh viện, hay gặp ở người cao tuổi, người mắc bệnh lý mạn tính gây suy giảm sức đề kháng cơ thể. Hơn nữa, các chủng A. baumannii phân lập được thường đa kháng kháng sinh, sinh ESBL. Do vậy, tỷ lệ tử vong ở BN NKH do A. baumanii trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng còn khá cao. Ở Mỹ, tỷ lệ vong ở những BN NKH này là 27% (Wisplinghoff, 2004); ở Ấn Độ: 38,3% (Divatia J, 2012); ở Việt Nam: 40% (Trần Xuân Chương, Bệnh viện TW Huế) [1], 51,7% (Ngô Chí Cương, Bệnh viện Bạch Mai) [2]; 75% (Nguyễn Như Lâm, Viện Bỏng Quốc gia) [4]; 33,1% (Nguyễn Thị Thanh Hà, 2012) [3]. Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ này là 39,7%. Do đó, việc tìm ra các yếu tố tiên lượng tử vong ở BN NKH do A. baumannii là thiết thực, giúp các nhà lâm sàng đưa ra phác đồ điều trị đúng nhằm giảm tối đa tỷ lệ tử vong. Ở Việt Nam, Nguyễn Thị Thanh Hà nhận thấy 32/95 BN (33,68%) tử vong > 65 tuổi. Trong số 61 BN tử vong ở tuổi trưởng thành, 83,61% BN có hội chứng đáp ứng viêm hệ thống; 59,03% BN có hỗ trợ hô hấp (thở oxy, bóp bóng, thở máy); 110 86,89% BN có nhịp tim > 90 chu kỳ/phút; 75,41% BN có sốc nhiễm khuẩn; 31,15% BN có huyết áp tâm thu < 90 mmHg; 78,69% BN suy đa tạng; 22,95% BN có bạch cầu < 4 G/L. Trong khi đó, ở nhóm BN còn sống, kết quả tương ứng lần lượt là: 25/192 BN (13,2%); 7/59 BN (11,85%); 20,34%; 62,71%; 15,25%; 6,78%; 11,86% và 8,47%. Yếu tố tiên lượng tử vong ở BN NKH do A. baumannii gồm suy ≥ 2 tạng (86,32%), sốc nhiễm khuẩn (78,95%), nhịp hô hấp > 20 chu kỳ/phút (94,74%), tần số tim > 90 chu kỳ/phút, rối loạn thân nhiệt (54,74%), huyết áp < 90 mmHg (31,15%) hoặc có các thủ thuật xâm lấn như: đặt catheter, thông tiểu, thở máy, lọc máu (89,47%), tiểu cầu < 100 G/L (41,05%), Hb < 100 g/l, bạch cầu > 12 G/L và < 4 G/L (63,16%), tỷ lệ prothrombin < 50% (61,11%), creatinin < 2 mg/dl (68,83%), PCT > 0,5 ng/ml (54,17%) là những yếu tố tiên lượng tử vong [3]. Nghiên cứu của Lee cho thấy BN bị sốc nhiễm khuẩn (OR = 14,8; α < 0,05) [6]; suy đa tạng (OR = 8,1; α < 0,05) (nghiên cứu của Garcia); các thủ thuật xâm lấn như thở máy (OR = 31), đặt catheter (OR = 13) là yếu tố tiên lượng nặng (nghiên cứu của Jung (2010) [5]); bạch cầu < 4 G/L hoặc > 12 G/L (OR = 7,3) là yếu tố tiên lượng nặng (nghiên cứu của Kim, 2012); tỷ lệ prothrombin < 50% TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 2-2016 (OR = 6,7) (nghiên cứu của Tseng, 2007). Trong khi đó, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy tỷ lệ BN NKH do A. baumannii ở nhóm tử vong ≥ 60 tuổi có nhiều bệnh lý nền, nhiễm A. baumannii có nguồn gốc bệnh viện, huyết áp < 80 mmHg, sốc nhiễm khuẩn, rối loạn ý thức, suy thận, vàng da, giảm tiểu cầu < 100 G/L, Hb < 120 g/l, creatinin > 300 µmol/l, PCT > 10 ng/ml, prothrombin < 50% cao hơn nhóm sống, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Như vậy, kết quả này tương đồng với kết quả nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước. KẾT LUẬN Nhiễm khuẩn huyết do A. baumannii là bệnh NKH nặng, tỷ lệ tử vong cao (39,7%). Yếu tố nguy cơ gồm tuổi cao, có bệnh lý nền (suy thận mạn), điều trị kháng sinh muộn, vàng da, rối loạn ý thức, sốc, Hb < 120 g/L, bạch cầu < 4 G/L, tiểu cầu < 100 G/L, bilirubin toàn phần > 34 µmol/l, creatinin > 300 µmol/l, PCT > 10 ng/ml là những yếu tố có ý nghĩa tiên lượng nặng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trần Xuân Chương và CS. Nghiên cứu đặc điểm đề kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh và kết quả điều trị NKH tại Bệnh viện Trung ương Huế năm 2009 - 2010. Tạp chí Y Dược học. Đại học Y khoa Huế. 2011, tập 6, tr.53-57. 2. Ngô Chí Cương. Khảo sát đặc điểm lâm sàng cận lâm sàng tính nhạy cảm kháng sinh. Tạp chí Truyền nhiễm. Đại học Y Hà Nội. 2008, tr.88. 3. Nguyễn Thị Thanh Hà. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và vi sinh ở BN NKH do Acinetobacter baumannii (2011 - 2012). Luận án Tiến sỹ Y học. Viện Nghiên cứu Y Dược Lâm sàng 108. 2015. 4. Nguyễn Như Lâm. Nghiên cứu đặc điểm nhiễm khuẩn A. baumanii trên BN bỏng nặng. Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh. 2010, 14 (2). 5. Jung YP et al. Risk factors for multi-drug resisstant Acinetobacter baumannii bacteremia in patients with colonization in intensive care unit. BMC infectious diseases. 2010, 10, pp.760-766. 6. Lee NY et al. Clinical manifestations, antimicrobial therapy and prognosis factor of monomicrobial Acinetobacter baumannii complex bacteremia. Journal of Infection. 2004, 61, pp. 219-227. 7. R. Phillip Dellinger et al. Surviving sepsis campaign: International guideline for management of severe sepsis and sepsis shock: 2012. Special Article of Critical Care Medicine and Intensive Care Medicine. 2012, pp.580-637. 111