Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
TÌNH HÌNH ĐIỀU TRỊ UNG THƯ THANH QUẢN<br />
TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY TỪ 1999-2009<br />
Trần Anh Bích*, Trần Minh Trường*<br />
TÓM TẮT<br />
Mục tiêu: Tình hình ñiều trị ung thư thanh quản và phục hồi phát âm tại khoa Tai Mũi Họng bệnh viện<br />
Chợ Rẫy từ năm 1999 ñến năm 2009.<br />
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu mô tả hàng loạt trường hợp, tiến hành tại khoa Tai Mũi<br />
Họng Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 01/1999 ñến tháng 12/2009, có 421 trường thỏa tiêu chuẩn và ñược tiến hành<br />
phẫu thuật cắt thanh quản.<br />
Kết quả: Phẫu thuật cắt thanh quản toàn phần 82%, cắt bán phần 13.7%, cắt thanh quản trên bệnh nhân<br />
ñã xạ trị là 3.3%, 3 trường hợp cắt toàn bộ hạ họng thanh quản và thực quản có tái tạo bằng dạ dày. Phẫu thuật<br />
cắt thanh quản toàn phần và bán phần trên bệnh nhân ñã ñược ñiều trị xạ trị bằng máy gia tốc cho thấy không<br />
có trường hợp nào tử vong hay có biến chứng trong khi phẫu thuật, các trường hợp vẫn sống (sau 2-3 năm).<br />
Trong 3 bệnh nhân ung thư thanh quản hạ họng xâm lấn miệng thực quản ñược phẫu thuật thì 1 bệnh nhân sống<br />
ñược 1.5 năm, 2 người hiện nay vẫn khoẻ mạnh. Việc phục hồi phát âm sau cắt thanh quản toàn phần bằng dụng<br />
cụ giúp phát âm, nhất là ống giúp phát âm tự chế giúp bệnh nhân có thể trở về sinh hoạt hàng ngày.<br />
Kết luận: Tại bệnh viện Chợ Rẫy các biện pháp ñiều trị ung thư thanh quản và phục hồi phát âm ñã ñược<br />
thực hiện và kết quả thu nhận ñược là ñáng khích lệ.<br />
Từ khóa: ung thư thanh môn, cắt thanh quản toàn phần, cắt thanh quản bán phần, cắt thanh quản trên<br />
bệnh nhân ñã xạ trị, cắt thanh quản hạ họng toàn phần và thực quản có tái tạo, dụng cụ giúp phát âm, ống giúp<br />
phát âm.<br />
<br />
ABSTRACT<br />
EVALUATING THE RESULTS OF LARYNX CANCER TREATMENT IN CHO RAY<br />
HOSPITAL FROM 1999-2009<br />
Tran Anh Bich, Tran Minh Truong<br />
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 300 - 304<br />
Purpose: To evaluate the treatment results of larynx cancer and voice prosthesis for voice rehabilitation<br />
following total laryngectomy in Cho Ray Hospital from 1999 to 2009.<br />
Methods: Treatment results of 421 cases of glottic cancer operated laryngectomy were reviewed for the<br />
years 1999 – 2009 at the ENT department of Cho Ray hospital.<br />
Results: 345 cases (82%) were administered using total laryngectomy, 58 cases (13.7%) were managed<br />
partial laryngectomy. The rate of laryngectomy after radiotherapy and total pharyngo–laryngectomy and<br />
esophagectomy with reconstruction were 3.3% and 1%, respectively. The treatment results of total and partial<br />
laryngectomy cases after radiation therapy by accelerator for cancer of the larynx showed that no complication<br />
during the surgery, 1 patient died after two months by reccurence, others survive. There were 3 cases of<br />
hypopharyngeal cancer with cervical esophageal invasion operated, 1 patient died after 1.5 year, others survive.<br />
Voice rehabilitation following total laryngectomy by voice prosthesis have been shown to provide good voice<br />
and speech results which help patients to return daily activity.<br />
Conclusion: For 10 years, many techniques of laryngectomy have been put into practice. The treatment<br />
goal for glottic cancer is not only cure of the disease, but also improvement quality of life such as the<br />
preservation or reconstruction of voice and the ability to swallow.<br />
Key words: Larynx cancer, total laryngectomy, partial laryngectomy, total pharyngo–laryngectomy and<br />
esophagectomy with reconstruction, laryngectomy after radiotherapy, voice prosthesis, voice rehabilitation.<br />
ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
Ung thư thanh quản chiếm 25% trong ung thư ñầu cổ, chiếm 1% trong các ung thư, tương ứng ñứng thứ 11<br />
trong các loại ung thư và ñứng hàng ñầu trong ung thư ñầu mặt cổ thường gặp ở nam giới. Mỗi năm ở Mỹ có<br />
*Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Chợ Rẫy<br />
Tác giả liên hệ: BS CKI Trần Anh Bích,<br />
<br />
ĐT: 0913954972, Email: anhbich2005@yahoo.com<br />
<br />
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br />
<br />
300<br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
khoảng 12,000, ở Anh có khoảng 2,300 bệnh nhân bị ung thư thanh quản ñược phát hiện và khoảng 100,000<br />
bệnh nhân ung thư thanh quản tử vong trên thế giới hằng năm(1). Tỷ lệ sống 5 năm của ung thư giai ñoạn sớm I,<br />
II là rất cao tương ứng 95% và 85 – 90%. Trong khi ñó ung thư thanh quản phát hiện muộn (T3, T4) tỷ lệ sống 5<br />
năm thấp hơn nhiều so với giai ñoạn sớm(5,14).<br />
Cùng với sự phát triển không ngừng của các kỹ thuật y học như trang thiết bị phẫu thuật, kỹ thuật xạ trị hiện<br />
ñại nên kết quả ñạt ñược trong việc ñiều trị ung thư thsanh quản trong những năm gần ñây không chỉ là ñiều trị<br />
bệnh kéo dài thời gian của cuộc sống của người bệnh mà còn phục hồi chức năng giúp người bệnh sớm tái nhập<br />
cuộc sống bình thường trong xã hội cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư thanh quản.<br />
Khoa Tai Mũi Họng bệnh viện Chợ Rẫy là một trong những Trung tâm ñiều trị ung thu thanh quản ở phía<br />
Nam ñã áp dụng nhiều kỹ thuật, phẫu thuật mới trong ñiều trị ung thư thanh quản ñặc biệt trong những năm gần<br />
ñây, chính vì vậy chúng tôi thực hiện ñề tài tổng kết tình hình ñiều trị ung thư thanh quản và phục hồi phát âm tại<br />
khoa Tai Mũi Họng bệnh viện Chợ Rẫy trong 10 năm từ năm 1999 ñến 2009.<br />
ĐỐITƯỢNG–PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br />
Đối tượng nghiên cứu<br />
Bệnh nhân ung thư thanh quản có chỉ ñịnh phẫu thuật cắt thanh quản toàn phần hay bán phần và ñã ñược<br />
ñiều trị phẫu thuật tại Khoa Tai Mũi Họng bệnh viện Chợ Rẫy.<br />
Được phục hồi phát âm bằng máy hay ống giúp phát âm.<br />
Thời gian trong khoảng từ 1999 – 2009.<br />
Phương pháp nghiên cứu<br />
Hồi cứu, mô tả hàng loạt trường hợp<br />
Thông tin bệnh nhân ñược thu thập qua hồ sơ bệnh án của bệnh nhân ñược ñiều trị tại khoa Tai Mũi Họng<br />
bệnh viện Chợ Rẫy từ năm 1999 ñến 2009.<br />
Những bệnh nhân ñược chẩn ñoán ung thư thanh quản, phân giai ñoạn theo TNM<br />
Thông tin thu thập bao gồm:<br />
Các kỹ thuật cắt thanh quản<br />
Các kiểu cắt thanh quản bán phần<br />
Cắt thanh quản toàn phần<br />
Cắt thanh quản toàn phần sau xạ trị<br />
Cắt thanh quản hạ họng toàn phần và thực quản có tái tạo bằng dạ dày hay ruột<br />
Phục hồi phát âm ở những bệnh nhân ñã cắt thanh quản toàn phần.<br />
KẾT QUẢ<br />
Tuổi và giới tính<br />
Bảng 1: Tuổi và giới tính<br />
Giới<br />
Tuổi<br />
Nam<br />
Nữ<br />
Tổng<br />
< 40<br />
10<br />
2<br />
12<br />
40–60<br />
263<br />
7<br />
270<br />
> 60<br />
134<br />
5<br />
139<br />
Tổng<br />
407<br />
14<br />
421<br />
Tổng số bệnh nhân nghiên cứu là 421 trường hợp, trong ñó nam là 407, chiếm 96%, nữ là 14 trường hợp<br />
chiếm 4%. Tuổi nhỏ nhất 23, lớn nhất 89, tuổi trung bình 51.<br />
Phân giai ñoạn theo TNM (UICC)<br />
Bảng 2: Kết quả phân giai ñoạn theo TNM(16)<br />
T1<br />
<br />
T2<br />
<br />
T3<br />
<br />
T4<br />
<br />
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br />
<br />
301<br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br />
N0<br />
N1<br />
N2<br />
<br />
36<br />
0<br />
0<br />
<br />
24<br />
4<br />
0<br />
<br />
144<br />
62<br />
17<br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
72<br />
42<br />
20<br />
<br />
Chủ yếu bệnh nhân ung thư thanh quản ñược phát hiện ở giai ñoạn muộn chiếm 86%.<br />
Các kỹ thuật ñược áp dụng trong phẫu thuật ñiều trị ung thư thanh quản<br />
Bảng 3: Các kỹ thuật ñược áp dụng trong cắt thanh quản<br />
Phẫu thuật<br />
Số lượng<br />
Bán phần<br />
58<br />
Toàn phần<br />
345<br />
Cắt thanh quản/xạ trị<br />
15<br />
Cắt thanh quản hạ họng toàn phần và thực<br />
3<br />
quản có tái tạo<br />
Tổng<br />
421<br />
Kỹ thuật ñược áp dụng nhiều nhất là cắt thanh quản toàn phần kèm nạo vét hạch cổ kết hợp xạ trị, chiếm<br />
82%.<br />
Bảng 4: Các kỹ thuật ñược áp dụng trong cắt thanh quản bán phần(12,11)<br />
Cắt thanh quản bán phần<br />
Trán trước (Tucker)<br />
Theo chiều dọc có tái tạo vạt cơ dưới móng<br />
Theo chiều ngang kiểu Caléaro-Teatini<br />
CHEP và CHP<br />
Cắt dây thanh<br />
Tổng<br />
<br />
Số lượng<br />
8<br />
27<br />
2<br />
5<br />
18<br />
60<br />
<br />
Trong các kỹ thuật cắt thanh quản bán phần thì cắt bán phần theo chiều dọc có tái tạo vạt cơ dưới móng<br />
ñược áp dụng nhiều, chiếm 45%.<br />
Bảng 5: Các kỹ thuật ñược áp dụng trong cắt thanh quản/bệnh nhân xạ trị(19)<br />
Cắt thanh quản/xạ trị<br />
Số lượng<br />
Bán phần<br />
2<br />
Toàn phần<br />
13<br />
Tổng<br />
15<br />
Cắt thanh quản toàn phần sau xạ trị chiếm phần lớn 87%.<br />
Phục hồi phát âm trên bệnh nhân phẫu thuật cắt thanh quản toàn phần<br />
Bảng 6: Các trường hợp sử dụng dụng cụ phát âm(18)<br />
Dụng cụ giúp phát âm<br />
Số lượng<br />
Ống giúp phát âm tự tạo (Voice prosthesis)<br />
112<br />
Thanh quản ñiện tử hiệu Nu-vois<br />
20<br />
Ống giúp phát âm tự tạo sử dụng chủ yếu cho bệnh nhân phục hồi phát âm sau cắt thanh quản toàn phần,<br />
chiếm 85%.<br />
Bảng 7: Nhận xét chung về dụng cụ phát âm(18)<br />
thanh quản ñiện tử Ống giúp phát âm<br />
Dụng cụ<br />
Tốn tiền máy và pin, Sử dụng nguồn hơi<br />
phụ thuộc và máy phổi nên phù hợp<br />
với sinh lý phát âm<br />
Thời gian tập<br />
Trong 4 – 8 giờ Vài giờ vài ngày<br />
<br />
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br />
<br />
302<br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br />
Yếu tố hạn chế<br />
phát âm<br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
Xạ trị, tình trạng Lỗ mở khí quản, cơ<br />
viêm nhiễm vùng<br />
siết họng<br />
cổ…<br />
Không cần thông<br />
Phải thông<br />
<br />
Thông khí thực<br />
quản<br />
Thời gian sử<br />
Tùy thuộc chất<br />
1 tuần 36 tháng,<br />
lượng máy, cách sử hư hỏng do nấm, do<br />
dụng<br />
dụng của bệnh nhân<br />
sử dụng …<br />
Giá thành<br />
Cao<br />
Phù hợp<br />
Cách sử dụng<br />
Dễ dàng<br />
Dễ dàng<br />
BÀN LUẬN<br />
Phần lớn các trường hợp ung thư thanh quản tập trung ở nam giới trong ñộ tuổi lao ñộng từ 40–60, bệnh<br />
nhân ung thư thanh quản ñược phát hiện ở giai ñoạn muộn chiếm 86%, do ñó cần phải phát hiện sớm và có<br />
phương pháp ñiều trị thích hợp ñể có thể ñiều trị lành bệnh và giúp người bệnh sớm trở về cuộc sống sinh hoạt<br />
bình thường.<br />
Trong bài nghiên cứu này chúng tôi xin ñề cập ñến các kỹ thuật và phẫu thuật mới mà chúng tôi ñã áp dụng<br />
trong khoảng thời gian gần ñây cũng như những kết quả ñánh giá bước ñầu hiệu quả của phẫu thuật cũng như<br />
phục hồi phát âm trong phẫu thuật cắt thanh quản<br />
Trong 10 năm qua chúng tôi ñã áp dụng nhiều kỹ thuật cắt thanh quản bán phần, trong ñó cắt bán phần<br />
theo chiều dọc có tái tạo vạt cơ dưới móng ñược áp dụng nhiều(3,10,13). Về chức năng tất cả các trường hợp<br />
ñều thở ñược tốt qua ñường tự nhiên, thời gian trung bình rút ống mở khí quản 2 – 15 ngày. Thời gian rút<br />
ống nuôi ăn trung bình 2 – 30 ngày. Chức năng phát âm ñược ñánh giá theo thang ñiểm Couraud(7), ña số là<br />
khá tốt trong từng nhóm kỹ thuật. Phẫu thuật cắt dây thanh thường nhẹ nhàng và ñể lại ít tổn thương về<br />
chức năng, trong khi ñó CHP gây nhiều thay ñổi về cấu trúc thanh quản gây chậm phục hồi chức năng thở,<br />
nuốt và phát âm(12,6,20).<br />
Hiện nay, khoa Ung Bướu bệnh viện Chợ Rẫy ñang sử dụng máy xạ trị gia tốc là một trong những máy xạ<br />
trị ñiều trị ung thư thuộc thế hệ mới trên thế giới trong ñiều trị ung thư thanh quản và kết quả rất khả quan.Tuy<br />
nhiên, trong trường hợp nếu ung thư vẫn còn tồn tại hay tái phát sau khi ñợt xạ ñủ liều thì chỉ ñịnh phẫu thuật là<br />
một cứu cánh. Việc phẫu thuật sau xạ trị có nhiều nguy cơ và tai biến như chậm lành vết thương, dễ chảy máu do<br />
tổn thương các mạch máu lớn hay dò họng khó lành gây suy kiệt và bệnh nhân có thể tử vong. Tuy nhiên, xạ trị<br />
trước phẫu thuật lại có ñiểm thuận lợi tiết kiệm ñược mô lành (niêm mạc). Khi chúng tôi cắt thanh quản trên<br />
những bệnh nhân ñã xạ trị bằng máy gia tốc nhận thấy mô lành ít bị tổn thương hơn, ít dính, các mạch máu và<br />
mô rất mềm mại, khi cắt thanh quản toàn phần và nạo hạch chức năng 2 bên thấy hình ảnh mô, vạt da, mô mềm<br />
khu vực máng cảnh vẫn mềm mại tốt trong khi mô xung quanh thanh quản có xu hướng dễ chảy máu và phải ñốt<br />
cầm máu kỹ, ñặc biệt phải cột chỉ cầm máu ñối với những mạch máu có kích thước tương ñối lớn. Sang thương<br />
trên thanh quản hình dạng u sùi, hoại tử, trong khi vùng mô lành xung quanh chỉ ở mức ñộ viêm nhẹ, ñiều này<br />
cho chúng tôi nhận xét nếu xạ trị bằng máy gia tốc có tính khu trú cao. Trong quá trình theo dõi chúng tôi nhận<br />
xét thấy có 4 ca sau xạ khối u vẫn tồn tại nhưng có thu hẹp kích thước so với trước xạ và phẫu thuật vẫn ñảm bảo<br />
lấy ñược hết bệnh tích(19,8,9,15).<br />
Trong những trường hợp khối u thanh quản hạ họng lan rộng xâm lấn vào miệng thực quản chúng tôi phẫu<br />
thuật phối hợp với khoa Ngoại Tổng Quát cắt thanh quản hạ họng kết hợp nạo vét hạch cổ và cắt thực quản có tái<br />
tạo, dạ dày hay ruột (ñại tràng hoặc ruột non) thường ñược dùng ñể kéo nối lên họng thay cho thực quản. Đây là<br />
một phẫu thuật lớn có liên quan của nhiều chuyên khoa và nguy cơ tai biến trong cũng như sau phẫu thuật cao.<br />
Thế nhưng ñây là một phẫu thuật mang tính nâng ñỡ giúp bệnh nhân giảm ñau ñớn vì khối u, ñồng thời giúp họ<br />
có sức khỏe ñể có thể tiếp tục ñiều trị bổ sung như xạ trị hoặc hoá trị. Trong 3 bệnh nhân ung thư thanh quản hạ<br />
họng xâm lấn miệng thực quản ñược phẫu thuật thì 1 bệnh nhân sống ñược 1.5 năm, 2 người hiện nay vẫn khoẻ<br />
mạnh, vẫn trong thời gian theo dõi(17,2).<br />
Phục hồi phát âm cho bệnh nhân sau cắt thanh quản toàn phần là rất cần thiết, giúp tái hòa nhập vào<br />
cuộc sống xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống. Vì ñiều kiện ở Việt Nam chưa có những trường chuyên<br />
dạy phát âm bằng thực quản nên 2 phương pháp phổ biến giúp phục hồi phát âm cho bệnh nhân là dùng<br />
thanh quản ñiện tử và ống giúp phát âm. Trong thời gian 10 năm qua tại khoa Tai Mũi Họng bệnh viện Chợ<br />
Rẫy chúng tôi ñã sử dụng ống giúp phát âm tự chế tạo giúp phục hồi phát âm cho trên 110 bệnh nhân. Thực<br />
tế cho thấy kết quả sử dụng rất tốt và nhiều người bệnh trong số này ñã có thể trở lại với cuộc sống sinh<br />
<br />
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br />
<br />
303<br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
hoạt và lao ñộng hàng ngày. Việc ñưa vào hướng dẫn và sử dụng ống giúp phát âm cũng như máy phát âm<br />
mang tính nhân bản sâu sắc. Tùy thuộc vào khả năng kinh tế, trình ñộ hiểu biết, nghề nghiệp, nhu cầu…<br />
của người bệnh sẽ có cách chọn lựa phương pháp phù hợp. Thầy thuốc cần giải thích cẩn thận về từng cách<br />
riêng biệt ñể giúp bệnh nhân dễ dàng chấp nhận những phương án ñiều trị(18,4).<br />
KẾT LUẬN<br />
Phẫu thuật cắt thanh quản do ung thư là một phẫu thuật thường qui và ñược thực hiện khá phổ biến tại các<br />
trung tâm y tế cũng như các bệnh viện lớn của Việt Nam hiện nay, góp phần ñáng kể trong việc ñiều trị và cải<br />
thiện ñời sống cho người bệnh cho dù là căn bệnh nan y nhất: Ung thư !<br />
Bệnh viện Chợ Rẫy là một trung tâm y tế lớn ñã thực hiện nhiều kỹ thuật phẫu thuật ñiều trị ung thư thanh<br />
quản trong thời gian qua, nhiều kỹ thuật mới ñã ñược áp dụng và kết quả cho thấy là rất khả quan, có thể áp dụng<br />
rộng rãi tại nhiều cơ sở y tế khác như phẫu thuật cắt thanh quản trên cơ ñịa bệnh nhân xạ trị, các kỹ thuật cắt<br />
thanh quản bán phần giúp bảo vệ chức năng phát âm cho người bệnh.<br />
Một số kỹ thuật khác như cắt thanh quản hạ họng có tái tạo bằng dạ dày hay ruột cần ñược tiếp tục nghiên<br />
cứu và cải thiện về kỹ thuật cũng như có thời gian theo dõi lâu hơn ñể có thể ñánh giá hiệu quả về mặt lâu dài.<br />
Việc bảo tồn và phục hồi chức năng phát âm cho người bệnh rất cần ñược quan tâm và thực hiện càng sớm<br />
càng tốt nhằm tạo ñiều kiện tốt nhất cho người bệnh tái hoà nhập trong cuộc sống xã hội.<br />
Vấn ñề thời gian sống của người bệnh cũng là vấn ñề ñược chúng tôi quan tâm và ñánh giá trong những<br />
công trình nghiên cứu tiếp theo.<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
4.<br />
5.<br />
6.<br />
7.<br />
8.<br />
9.<br />
10.<br />
11.<br />
12.<br />
13.<br />
14.<br />
15.<br />
16.<br />
17.<br />
18.<br />
19.<br />
20.<br />
<br />
Anastasios G. Hantzakos. Treatment Options for Laryngeal and Hypopharyngeal Cancer. Surgery Larynx and Trachea. Marc Remacle<br />
and Hans Edmund Eckel Editors, 9/2009: 183–195<br />
Bailey BJ. Hypopharynx cancer. Head and Neck Surgery. Lippincott and Raven Publisher (1998): 1673–1691<br />
Bailey BJ. Vertical Partial Laryngectomy. Atlas of Head & Neck Surgery–Otolaryngology. 2nd Edition. Lippincott, Williams &<br />
Wilkins, 2001: 184-187.<br />
Blom. ED; Singer, M.I; Hamarker, R. Rehabilitation of the Patient following Total Laryngectomy. Head and Neck Surgery. January,<br />
February 1991: 5–15.<br />
Byron J. Bailey, Frederick S. Rosen. Conservation Laryngeal Surgery. UTMB Dept of Otolaryngology. 2008<br />
Calearo CV, Teatini G. Horizontal glottectomy. The Laryngoscope 88: 1978, 1529–1535<br />
Conraud C., Moreau P. Etude de la voix après laryngectomie partielle. Revue de Laryngologie, 1994, 115: 277–282<br />
Cumming CW. Radioterapy of the Larynx and Hypopharynx. Otolaryngology–Head and neck Surgery. Mosby publisher (2003): 118–<br />
125.<br />
De Santo LW, Lillie J, Devine K. Surgical salvage after radiation of laryngeal cancer. Laryngoscope 86, 1976: 649–657<br />
Dursun G, Bagis O. Laryngeal reconstruction by plasticma myfacial flap after vertical partial laryngectomy. Head and Neck 2005;<br />
762–70<br />
K. Schwager, F. Hoppe, R. Hagen, F. X. Brunner. Free-Flap reconstruction for laryngeal preservation after partial laryngectomy in<br />
patients with extended tumors of the oropharynx and hypopharynx. Eur Arch Otorhinolaryngol (1999) 256: 280–282<br />
Lê Hành, Trần Minh Trường. Cắt thanh quản bán phần có tái tạo tại bệnh viện Chợ Rẫy. Tạp chí Y học TP.HCM, Tập 6, Phụ bản số 3,<br />
2002.<br />
Lore’ & Medina. The Larynx. An Atlas of Head and Neck Surgery 4th, 2005: 1069–1170<br />
Russell W. Hinerman, William M. Mendenhall, Robert J. Amdur, Douglas B. Villaret, K. Thomas Robbins. Early Laryngeal Cancer.<br />
Current Treatment Options in Oncology, 2002, 3:3–9<br />
Spector JG, Sessions DG, Chao KS, et al. Management of stage II (T2N0M0) glottic carcinoma by radiotherapy and conservation<br />
surgery. Head Neck 1999, 21:116–123.<br />
Trần Minh Trường, Nguyễn Kim Thảo, Võ Thị Em. Chăm sóc bệnh nhân sau mổ cắt bỏ thanh quản toàn phần do ung thư. Tạp chí Y<br />
học TP.HCM, Tập 13, Phụ bản số 1, 2009.<br />
Trần Minh Trường, Nguyễn Minh Hải. Cắt thanh quản có tái tạo trong bệnh lý ung thư họng thanh quản xâm lấn và sẹo hẹp thực quản<br />
do hóa chất. Y học lâm sàng, Số 30, 7/2008.<br />
Trần Minh Trường. Nghiên cứu phụ hồi phát âm bằng ống giúp phát âm tự chế tạo và thanh quản ñiện tử. Tạp chí Y học Việt Nam, Số<br />
2, 7/2008.<br />
Trần Minh Trường. Phẫu thuật cắt thanh quản trên bệnh nhân ñã ñiều trị xạ trị. Tạp chí Y học TP.HCM. 2005<br />
Tucker HM, Wood BJ, Levine H. Glottic reconstruction after near total laryngectomy. Laryngoscope 89: 609–617; 1979.<br />
<br />
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br />
<br />
304<br />
<br />