Tổ chức giờ học thể dục cho trẻ mầm non theo hướng lấy trẻ làm trung tâm

VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 30-31; 35<br /> <br /> TỔ CHỨC GIỜ HỌC THỂ DỤC CHO TRẺ MẦM NON<br /> THEO HƯỚNG “LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM”<br /> Trần Thị Hằng - Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương<br /> Ngày nhận bài: 30/11/2017; ngày sửa chữa: 04/12/2017; ngày duyệt đăng: 08/12/2017.<br /> Abstract: Physical health is the basic ground for human beings to take part in daily activities. As<br /> such, recent years, the Division of Kindergarten Education has always paid attention to and instructed<br /> the operations for enhancement of kindergarten’s physical health. To improve effectiveness of<br /> physical lessons, the contents, forms and organisation method must be suitable to the kids' capability,<br /> needs and interests.<br /> Keywords: Physical education, kid, focus, lesson, physical lesson.<br /> 1. Mở đầu<br /> Đặt đứa trẻ vào vị trí “trung tâm” của quá trình giáo<br /> dục đi đôi với việc khẳng định vai trò của giáo viên mầm<br /> non là mục tiêu của giáo dục mầm non Việt Nam trong<br /> những năm gần đây. Giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” là<br /> mọi hoạt động giáo dục đều hướng vào đứa trẻ và xuất<br /> phát từ đứa trẻ, chứ không phải xuất phát từ mong muốn<br /> chủ quan của giáo viên. Việc dạy trẻ phải dựa trên nhu<br /> cầu, hứng thú, hiểu biết và kinh nghiệm riêng, cách học<br /> riêng của từng trẻ. Giờ học thể dục cũng không nằm<br /> ngoài những yêu cầu chung đó.<br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Những vấn đề chung về phát triển vận động (VĐ)<br /> cho trẻ mầm non<br /> 2.1.1. Phát triển VĐ cho trẻ ở trường mầm non: - VĐ là<br /> sự hoạt động tích cực của các cơ quan VĐ của con người,<br /> là phương tiện cơ bản, đặc biệt của quá trình giáo dục thể<br /> chất; - VĐ là một trong những điều kiện cơ bản để trẻ<br /> nhỏ nhận thức thế giới xung quanh. Trẻ càng nắm được<br /> nhiều động tác và hành vi phong phú thì sự tiếp xúc của<br /> trẻ với thế giới xung quanh càng rộng hơn.<br /> Theo Chương trình Giáo dục mầm non năm 2009,<br /> nội dung phát triển VĐ cho trẻ mầm non, gồm: - Tập<br /> động tác phát triển các nhóm cơ và hô hấp; - Tập luyện<br /> các kĩ năng VĐ cơ bản và phát triển các tố chất trong VĐ;<br /> - Tập các cử động bàn tay, ngón tay và sử dụng một số<br /> đồ dùng, dụng cụ.<br /> Phát triển VĐ cho trẻ ở trường mầm non thông qua<br /> các hình thức khác nhau, như: Giờ học thể dục, Thể dục<br /> sáng, Dạo chơi ngoài trời, Trò chơi VĐ, VĐ trong sinh<br /> hoạt và Lễ hội (Hội khỏe).<br /> 2.1.2. Giờ học thể dục ở trường mầm non<br /> Trong các hình thức phát triển VĐ thì giờ học thể dục<br /> là hình thức giáo viên cung cấp và rèn luyện cho trẻ<br /> <br /> 30<br /> <br /> những kĩ năng, kĩ xảo VĐ mới có mục đích, có hệ thống<br /> và có kế hoạch.<br /> - Mục tiêu của giờ học thể dục là giúp trẻ: + Phát triển<br /> sự nhận thức về cơ thể; + Thực hiện được các VĐ cơ bản<br /> vững vàng, đúng tư thế; + Có khả năng phối hợp các giác<br /> quan và VĐ, giữ được thăng bằng, biết định hướng trong<br /> không gian; + Phát triển các tố chất thể lực; nhanh, khéo<br /> léo, linh hoạt, mềm dẻo, sự chịu đựng, sức mạnh.<br /> Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là qua giờ thể chất<br /> giáo viên cần giúp trẻ tìm thấy “cái tôi” trong VĐ, trẻ thể<br /> hiện khả năng tự nhiên của mình, trẻ thích thú, vui tươi,<br /> thoải mái, hứng thú VĐ, luyện tập và chú ý phát triển các<br /> năng lực tiềm tàng của mỗi trẻ.<br /> - Nguyên tắc lựa chọn VĐ cho 1 giờ thể dục: - Trong<br /> 1 giờ học thể dục thông thường giáo viên chỉ dạy 1 kĩ<br /> năng mới và để giúp trẻ luyện tập nâng cao, chính xác<br /> hóa các kĩ năng VĐ giáo viên có thể kết hợp cho trẻ ôn<br /> luyện 1 - 2 kĩ năng VĐ cũ dưới hình thức trò chơi VĐ<br /> hoặc ôn VĐ cũ; - Các VĐ trong 1 giờ không trùng nhóm<br /> cơ, ví dụ: nếu VĐ mới phát triển nhóm cơ tay (ném xa)<br /> thì VĐ ôn phải là VĐ phát triển nhóm cơ khác (chạy);<br /> - Các VĐ không nên cùng loại, ví dụ: nếu VĐ mới là<br /> VĐ di chuyển (bật xa) thì VĐ ôn có thể là VĐ thao tác<br /> (ném xa).<br /> 2.1.3. Quan điểm giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm”<br /> Mỗi đứa trẻ là một con người riêng biệt. Trẻ khác<br /> nhau về thể chất, tình cảm, xã hội, trí tuệ, tâm lí. Trẻ cũng<br /> có hoàn cảnh gia đình, văn hóa và tôn giáo khác nhau.<br /> Trẻ sống ở môi trường khác nhau: thành phố hay nông<br /> thôn, đồng bằng hay miền núi... Mỗi trẻ lại có hứng thú,<br /> cách học và tốc độ học tập riêng. Trong mỗi lớp học có<br /> bao nhiêu trẻ thì có bấy nhiêu sự khác biệt. Sự khác biệt<br /> đó vừa là thuận lợi vừa là thách thức với các nhà giáo dục<br /> trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ.<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 30-31; 35<br /> <br /> Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là: nhà giáo dục xác<br /> định được và thỏa mãn những nhu cầu, hứng thú, khả<br /> năng, thế mạnh của mỗi trẻ; tôn trọng sự khác biệt cá<br /> nhân của trẻ; tin tưởng rằng mỗi đứa trẻ đều có khả năng<br /> thành công; tạo cơ hội cho tất cả các trẻ được học tập, vui<br /> chơi dựa trên mức độ phát triển của các cá nhân, dựa trên<br /> những gì trẻ đã biết và có thể làm.<br /> 2.2. Thực trạng tổ chức giờ học thể dục cho trẻ mầm<br /> non hiện nay<br /> Thể lực của các trẻ là khác nhau ở các vùng miền,<br /> trường, lớp. Trong một lớp, trẻ lại phát triển khác nhau<br /> về thể chất do tháng sinh của trẻ khác nhau (có thể chênh<br /> lệch đến cả gần 1 năm) và tốc độ phát triển thể chất của<br /> trẻ không giống nhau; trẻ cũng khác nhau về tố chất thể<br /> lực, như: nhanh, khéo léo, linh hoạt, mềm dẻo, sức chịu<br /> đựng, sức mạnh. Ngoài ra, còn có những trẻ rất mạnh<br /> dạn, tự tin, nhưng cũng có những trẻ nhút nhát, rụt rè, do<br /> dự không dám tham gia VĐ là do sức khỏe yếu, kém hơn<br /> so với các bạn...<br /> Tuy nhiên, thực tế hiện nay khi tổ chức giờ thể dục,<br /> giáo viên thường lựa chọn các VĐ cho 1 giờ thể dục chưa<br /> hợp lí, cứng nhắc trong việc áp dụng lượng VĐ cho độ tuổi<br /> theo quy định, ít chú ý đến việc cá biệt hóa các trẻ trong<br /> lớp. Cho nên, dù trẻ chênh lệch rất nhiều về chiều cao, cân<br /> nặng (có cháu cao lớn như học sinh lớp 2, lớp 3 nhưng<br /> cũng có cháu chỉ như lớp mẫu giáo bé), về khả năng và<br /> kinh nghiệm VĐ, độ dẻo dai..., giáo viên vẫn thường tổ<br /> chức chung một loại bài tập, một lượng VĐ.<br /> Việc chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ cho 1 độ tuổi của<br /> giáo viên trên thực tế cũng giống hệt nhau về cả cấu<br /> trúc, kích thước, trọng lượng (các cổng chui, các bao<br /> cát, các loại bóng cao su, bóng nhựa, các đích ném, các<br /> ghế, vòng thể dục, thang leo, ván dốc...). Ví dụ, có tình<br /> huống giáo viên chuẩn bị 1 kích thước cổng để trẻ bò<br /> chui qua, có cháu chui qua không cần cúi đầu nhưng có<br /> cháu mắc cả vai vào cổng vì người quá to hay tình<br /> huống khác trong giờ dạy trẻ “Ném trúng đích nằm<br /> ngang”, đích nằm ngang của cả lớp là chiếc vòng thể<br /> dục được đặt xa 1,2m nhưng có cháu ném cả 3 lần<br /> không tới còn có cháu lần nào ném cũng vượt qua<br /> nhưng giáo viên vẫn không điều chỉnh.<br /> 2.3. Tổ chức giờ thể dục theo quan điểm “Lấy trẻ làm<br /> trung tâm”<br /> Để đạt được mục tiêu của giờ học thể dục và đáp ứng<br /> được tinh thần giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm”, giáo viên<br /> mầm non cần thực hiện được một số yêu cầu sau:<br /> 2.3.1. Trước khi tổ chức giờ học: - Lựa chọn nội dung VĐ<br /> cho giờ học phù hợp với đặc điểm của trẻ theo độ tuổi và<br /> trong nhóm lớp; phù hợp với đặc điểm thực tiễn phát triển<br /> VĐ của trẻ ở từng địa phương, trường, lớp về môi trường<br /> <br /> 31<br /> <br /> sống, môi trường VĐ, cơ hội VĐ, thói quen di chuyển;<br /> - Số lượng VĐ cần linh hoạt, tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ<br /> và tính chất của các VĐ, như: VĐ cũ hay mới, lượng VĐ<br /> cao hay thấp, kĩ thuật VĐ đơn giản hay phức tạp, ví dụ:<br /> + Chỉ chọn 2 VĐ: 1 cũ, 1 mới; nếu là 2 VĐ có lượng VĐ<br /> cao, kĩ thuật phức tạp. VĐ cũ có thể tổ chức dưới hình thức<br /> trò chơi VĐ + Có thể chọn 3 VĐ (1 mới, 2 cũ) nếu là các<br /> VĐ có lượng VĐ thấp, 1 VĐ cũ nên tổ chức dưới hình<br /> thức trò chơi nhằm phát triển tố chất thể lực; cũng có thể<br /> ghép 2 VĐ đơn giản thành 1 bài tập VĐ mới cùng với 1<br /> trò chơi VĐ; - Cần đánh giá đúng thực tế trẻ của lớp về<br /> tình trạng sức khỏe, nhu cầu, hứng thú thể thao, khả năng<br /> VĐ, sự dẻo dai và tốc độ thực hiện VĐ, sự phối hợp VĐ,<br /> sức chịu đựng, cảm giác thăng bằng, sự mềm dẻo, linh<br /> hoạt, sự khéo léo, khả năng định hướng không gian...;<br /> - Cân nhắc, lập kế hoạch chung và kế hoạch cá nhân cho<br /> phù hợp (lượng bài tập, thời gian, số lần tập cũng như<br /> phương pháp hướng dẫn hợp lí cho cả lớp, cho nhóm nhỏ<br /> và cho từng trẻ), ví dụ: có thể tăng cường số lần VĐ với<br /> nhóm trẻ yếu hơn bạn về kĩ năng VĐ, nâng cao yêu cầu<br /> bài tập đối với trẻ có kĩ năng VĐ khá hơn, hoặc giảm số<br /> lần VĐ đối với trẻ có thể trạng yếu; - Chuẩn bị các loại<br /> thiết bị, dụng cụ tập luyện khác nhau về cấu trúc, kích<br /> thước, trọng lượng... để có thể thay thế phù hợp cho một<br /> nhóm hoặc cá nhân trẻ. Nếu các loại thiết bị, dụng cụ này<br /> trong thiết kế có thể linh hoạt thay đổi được kích thước thì<br /> càng tốt.<br /> 2.3.2. Trong quá trình tổ chức giờ học: - Khi tổ chức cho<br /> trẻ luyện tập, giáo viên phải quan sát, đánh giá trẻ, tìm ra<br /> nguyên nhân để có thể thay đổi, điều chỉnh yêu cầu VĐ,<br /> thay đổi dụng cụ luyện tập, điều chỉnh thời gian VĐ hay<br /> ngừng VĐ để chuyển sang hoạt động khác cho phù hợp;<br /> - Không nên ép buộc khi trẻ chưa sẵn sàng tham gia vào<br /> các hoạt động, đặc biệt đối với trẻ độ tuổi nhà trẻ, mẫu<br /> giáo bé. Giáo viên cần động viên, khuyến khích, khen<br /> ngợi kịp thời đối với các trẻ nhút nhát, rụt rè, thiếu tự tin;<br /> - Có thể không cần phải tách rời từng trẻ có nhu cầu đặc<br /> biệt mà nên lập kế hoạch tổ chức luyện kĩ năng cho một<br /> nhóm nhỏ bao gồm cả trẻ đó.<br /> 2.3.3. Sau giờ học: Trong các giờ hoạt động ngoài trời,<br /> giáo viên cần tạo ra các tình huống, các phương án để<br /> cho các trẻ yếu, trẻ kém năng động, chậm chạp, nhút<br /> nhát, trẻ VĐ chưa đạt yêu cầu với một số bài tập VĐ có<br /> cơ hội được tập luyện thêm. Giáo viên cũng động viên<br /> để các trẻ này tự VĐ có sự giúp đỡ của cô hoặc các bạn<br /> trong lớp nhằm giúp trẻ có thể mạnh dạn, tự tin, thích VĐ<br /> và theo kịp các bạn trong độ tuổi. Giáo viên cần chú ý<br /> chuẩn bị thêm các dụng cụ thể dục, đồ chơi để kích thích<br /> trẻ VĐ 1 mình hoặc theo nhóm nhỏ.<br /> (Xem tiếp trang 35)<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt tháng 12/2017, tr 32-35<br /> <br /> tình huống, cơ hội cho trẻ chia sẻ, hợp tác, đánh giá khi<br /> hoạt động nhóm.<br /> - Quan sát, nắm bắt hành động và kết quả hoạt động<br /> của trẻ để đối chiếu với việc trẻ tự đánh giá và đánh giá<br /> bạn khi chơi.<br /> 3. Kết luận<br /> Trong quá trình hình thành và phát triển ngôn ngữ cho<br /> trẻ, nhiệm vụ phát triển vốn từ có vai trò quan trọng. Trẻ<br /> có thể nói mạch lạc được hay không, có giao tiếp tốt được<br /> hay không phụ thuộc không nhỏ vào số lượng vốn từ mà<br /> trẻ có. Phát triển vốn từ là mở rộng số lượng từ vựng, làm<br /> cho cơ cấu từ loại trong hệ thống vốn từ đầy đủ, làm cho<br /> trẻ hiểu nghĩa của từ và tích cực hóa vốn từ.<br /> Quá trình lĩnh hội từ cũng là quá trình trẻ nhận biết<br /> sự vật, hiện tượng gần gũi xung quanh qua tên gọi, đặc<br /> điểm, tính chất đặc trưng của các sự vật hiện tượng.<br /> Trong các hoạt động phát triển ngôn ngữ thì hoạt động<br /> trải nghiệm là con đường giúp trẻ lĩnh hội vốn từ có hiệu<br /> quả. Dạy lời nói cho trẻ là dạy hoạt động ngôn ngữ, trẻ<br /> phải trực tiếp tham gia vào hoạt động giao tiếp, sử dụng<br /> lời nói của mình. Trẻ em phát triển vốn từ bằng con<br /> đường cảm giác, tri giác thực tế khách quan. Vì vậy, việc<br /> phát triển vốn từ cho trẻ thông qua hoạt động trải nghiệm<br /> giúp trẻ mạnh dạn giao tiếp với mọi người xung quanh.<br /> Trong quá trình thực hành và trải nghiệm, trẻ không chỉ<br /> mở mang được vốn kiến thức của mình mà còn tích lũy<br /> thêm được vốn từ mới, những khái niệm khoa học cơ<br /> bản, hiểu được cặn kẽ từ đó có nghĩa như thế nào. Trẻ<br /> hiểu được ý nghĩa của từ, nhờ đó mà khả năng nhận thức<br /> và tư duy của trẻ phát triển theo.<br /> Nghiên cứu này là sản phẩm của đề tài<br /> B2016-SPH-10.<br /> Tài liệu tham khảo<br /> [1] Bộ GD-ĐT (2016). Thông tư số 28/2016/TTBGDĐT ngày 30/12/2016 về Chương trình Giáo<br /> dục mầm non.<br /> [2] Hoàng Phê (2013). Từ điển Tiếng Việt. Trung tâm từ<br /> điển học.<br /> [3] Hoàng Thị Phương (2013). Giáo trình Lí luận và<br /> phương pháp hướng dẫn trẻ làm quen với môi<br /> trường xung quanh. NXB Đại học Sư phạm.<br /> [4] Hoàng Thị Phương (2010). Tổ chức môi trường hoạt<br /> động cho trẻ mầm non - Thực trạng và giải pháp.<br /> Tạp chí Giáo dục, số 229/2010, tr 20-24.<br /> [5] J. Piaget (1996). Tuyển tập tâm lí học. NXB<br /> Giáo dục.<br /> <br /> 35<br /> <br /> [6] Janice J. Beaty (1996). Preschool Appropriate<br /> Practices. Harcourt Brace College Publishers, USA.<br /> [7] Kolb, D. (1984). Experiential Learning: experience<br /> as the source of learning and development.<br /> Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.<br /> TỔ CHỨC GIỜ HỌC THỂ DỤC...<br /> (Tiếp theo trang 31)<br /> 3. Kết luận<br /> Khi mới sinh ra, trẻ em đã có các nhu cầu cơ bản,<br /> trong đó có nhu cầu VĐ. Tổ chức giờ học thể chất một<br /> mặt nhằm nâng cao, phát triển thể lực cho trẻ, mặt khác<br /> nhằm đáp ứng nhu cầu của trẻ. Khi giáo viên mầm non<br /> có kiến thức chung về sự phát triển của trẻ, hiểu rõ<br /> những yêu cầu trong việc tổ chức các hoạt động giáo<br /> dục nói chung và tổ chức giờ học giáo dục thể chất nói<br /> riêng thì các giờ học thể chất mà trẻ được tham gia mới<br /> thực sự thực hiện đúng tinh thần của giáo dục lấy trẻ<br /> làm trung tâm.<br /> Tài liệu tham khảo<br /> [1] Bộ GD-ĐT (2017). Chương trình giáo dục mầm<br /> non. NXB Giáo dục Việt Nam.<br /> [2] Bộ GD-ĐT. Công văn số 808/BGDĐT - GDMN về<br /> việc Hướng dẫn xây dựng kế hoạch và thực hiện<br /> chuyên đề “Nâng cao chất lượng giáo dục phát triển<br /> vận động cho trẻ trong trường mầm non, giai đoạn<br /> 2013-2016”.<br /> [3] Đào Thanh Âm (1995). Giáo dục học mầm non (tập<br /> 2). NXB Đại học Sư phạm.<br /> [4] Hoàng Thị Bưởi (2000). Phương pháp giáo dục thể<br /> chất trẻ em. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> [5] Bộ GD-ĐT - Ngân hàng thế giới (2013). Dự án Tăng<br /> cường khả năng sẵn sàng đi học cho trẻ mầm non.<br /> [6] Bộ GD-ĐT (2015). Công văn số 589/BGDĐTGDMN của Bộ GD-ĐT ngày 04/02/ 2015 Về việc<br /> hướng dẫn thực hiện Dự án “Tăng cường khả năng<br /> sẵn sàng đi học cho trẻ mầm non” năm 2015.<br /> [7] Bộ GD-ĐT (2013). Module MN2 Hợp tác với cha<br /> mẹ trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ (dành cho<br /> giáo viên). Tài liệu bổ trợ và tại liệu tham khảo, Dự<br /> án “Tăng cường khả năng sẵn sàng đi học cho trẻ<br /> mầm non”.<br /> [8] Bộ GD-ĐT (2017). Chương trình giáo dục phổ<br /> thông - Chương trình tổng thể.<br /> <br />