Về nguồn gốc các từ vay mượn trong tiếng Nga hiện đại

66 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> 2. Nguyễn Huy Cẩn (2001), Từ hoạt early age and the impact on early cognitive<br /> động đến ngôn ngữ trẻ em, Nxb Đại học development, Published online, York<br /> Quốc gia Hà Nội. University, Canada.<br /> 3. Hoàng Trường Giang (2010), Dạy học 8. Brewster, J., Ellis, G. and Girard, D.<br /> tiếng Anh ở tiểu học - Những bước phát (2002), The primary English teacher’s<br /> triển mới, Kỉ yếu Hội thảo quốc gia: Ngành guide, England, Penguin.<br /> đào tạo giáo viên tiểu học với Đề án Ngoại 9. Cameron, L. (2005), Teaching<br /> ngữ Quốc gia 2008-2020. languages to young learners, Cambridge,<br /> 4. Lưu Thị Lan (1996), Những bước phát UK: Cambridge University Press.<br /> triển ngôn ngữ trẻ em từ 1 đến 6 tuổi, Luận 10. Ellis, R. (1994), The study of second<br /> án Phó tiến sĩ khoa học ngữ văn, Đại học language acquisition, Oxford: Oxford<br /> Tổng hợp Hà Nội. University Press.<br /> 5. Trần Hữu Luyến (2008), Cơ sở tâm lí 11. Krashen, S. (1981), Second<br /> học dạy học ngoại ngữ (Sách chuyên khảo), language acquisition and second language<br /> Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. learning, Oxford: Pergamon Press.<br /> Tiếng Anh 12. Moon, J. (2000), Children learning<br /> 6. Bertolo Stefano (2001), Language English, Oxford: Macmillan Education<br /> acquisition and learnability, Cambridge group.<br /> University Press. 13. Stern, H. H (1970), Perspectives on<br /> 7. Bialystok E. (2006), Second- second language teaching, Toronto: Ontario<br /> language acquisition and bilingualism at an Institute for Studies in Education.<br /> NGOẠI NGỮ VỚI BẢN NGỮ<br /> <br /> <br /> VỀ NGUỒN GỐC CÁC TỪ VAY MƯỢN TRONG<br /> TIẾNG NGA HIỆN ĐẠI<br /> A SNAPSHOT OF LOAN WORDS IN MODERN RUSSIAN<br /> ĐOÀN HỮU DŨNG<br /> (ThS; Học viện Khoa học quân sự)<br /> <br /> Abstract: Loan words are indespensible in the development process of a language and<br /> Russian is no exception. However, origins of loan words in each language are different from<br /> one another. Loans words in Russian mostly originated from the Slavo language and others<br /> such as Greek, Latin, Scandinavian, Italian, German, French, Dutch or English…. This<br /> article seeks to provide a snapshot of the origins of loan words in Russian, their usage and<br /> influences on Russian-speaking societies.<br /> Key words: loan word; Russian; vocabulary.<br /> <br /> 1. Từ vay mượn là một bộ phận không lưu không chỉ đối với giới trẻ mà còn phổ<br /> thể thiếu được trong vốn từ vựng của bất kì biến rộng khắp trong mọi tầng lớp người dân<br /> ngôn ngữ nào trên thế giới nói chung và Nga. Đặc biệt, từ khi Liên Xô bắt đầu cải tổ<br /> tiếng Nga hiện đại nói riêng. Ngày nay, việc và tan rã, kế đến là sự hình thành Liên bang<br /> sử dụng từ vay mượn đã trở thành một trào Nga độc lập có chủ quyền, ở đất nước Nga<br /> Số 2 (232)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 67<br /> <br /> <br /> đã diễn ra một quá trình thay đổi to lớn trên Về thời gian, sự du nhập từ nước ngoài<br /> mọi lĩnh vực. Tất cả những sự thay đổi đó vào tiếng Nga cũng hoàn toàn khác nhau:<br /> đều có ảnh hưởng và tác động đến ngôn ngữ Một số từ du nhập vào tiếng Nga từ thời kì<br /> trên tất cả các bình diện cấu trúc hệ thống, từ còn chung là ngôn ngữ Ấn-Âu; Một số từ du<br /> ngữ âm, từ vựng đến cấu trúc ngữ pháp. nhập vào tiếng Nga trong thời kì ngôn ngữ<br /> Nhưng bộ phận phản ánh nhạy bén nhất và chung Xlavơ; Một số khác lại du nhập vào<br /> sâu rộng nhất những biến đổi trong xã hội là tiếng Nga trong thời kì Đông Xlavơ.<br /> vốn từ vựng tiếng Nga. Vốn từ vựng này Thứ nhất, sự du nhập từ ngôn ngữ<br /> chịu ảnh hưởng rất sâu sắc làn sóng du nhập Xlavơ gốc:<br /> các từ vay mượn từ các ngôn ngữ trên thế Sự du nhập từ ngôn ngữ Xlavơ gốc được<br /> giới. Cùng với thời gian, vốn từ vay mượn phân chia chủ yếu theo thành phần nhóm từ<br /> ngày càng được bổ sung và phát triển, góp có nguồn gốc từ tiếng Xlavơ cổ. Tuy nhiên<br /> phần tạo nên tính năng động cho ngôn ngữ trong quá trình làm giàu ngôn ngữ thì sự du<br /> Nga. Bài viết sau sẽ chỉ ra một số nguồn gốc nhập của các từ có nguồn gốc từ những gốc<br /> du nhập từ vay mượn vào tiếng Nga và một từ Xlavơ khác như tiếng Bêlarút, tiếng<br /> vài nét về cách thức sử dụng chúng trong đời Ucraina, tiếng Ba Lan, tiếng Xlôvakia<br /> sống xã hội Nga hiện nay. …cũng đóng một vai trò quan trọng.<br /> 2. Ngay từ thời xa xưa, Nga đã là một Tiếng Xlavơ cổ được phổ biến rộng rãi<br /> nước có mối quan hệ về văn hóa, thương trong nước Nga sau khi có sự du nhập của<br /> mại, quân sự, chính trị với nhiều nước trên chế độ Hồi giáo cuối thế kỉ X. Tiếng Xlavơ<br /> thế giới nên không thể tránh khỏi quá trình cổ này xuất phát từ những ngôn ngữ có gốc<br /> du nhập từ vay mượn vào ngôn ngữ của từ Xlavơ cổ gần giống nhau mà trong một<br /> mình. Trong quá trình du nhập và sử dụng, thời gian dài ngôn ngữ đó được sử dụng ở<br /> các từ vay mượn đó từng bước được “Nga một loạt các quốc gia có sử dụng ngôn ngữ<br /> hóa” (đồng hóa) và trở thành từ tiếng Nga. Xlavơ với tính chất là một ngôn ngữ viết<br /> Chẳng hạn, các từ như сахар (đường), được dùng để dịch các sách tiếng Hi Lạp.<br /> свекла (cây củ cải đỏ), баня (nhà tắm hơi), Các thành phần từ ngôn ngữ Tây và Đông<br /> v.v. luôn được coi là từ thuần Nga nhưng Xlavơ cũng như không ít các từ vay mượn từ<br /> trên thực tế chúng có nguồn gốc từ tiếng Hi tiếng Hi Lạp du nhập vào tiếng Nam Xlavơ<br /> Lạp; các từ khác như школа (“trường học”; là rất hạn chế. Ngay từ ban đầu, ngôn ngữ<br /> gốc Latinh), карандаш (“bút chì”, gốc này đã được sử dụng trước tiên với tính chất<br /> Tuyếc), костюм (“bộ đồng phục”; gốc của ngôn ngữ nhà thờ (chính vì vậy mà đôi<br /> Pháp) v.v..đã hoàn toàn Nga hóa. Đây chính khi nó có tên gọi là ngôn ngữ nhà thờ hay<br /> là cách tự làm giàu vốn ngôn ngữ của tiếng ngôn ngữ Bungari cổ nhà thờ). Ở nhiều nước<br /> Nga. khác nhau, từ Xlavơ cổ còn sử dụng nhiều<br /> Về nguồn gốc, sự du nhập từ mượn vào đặc điểm của ngôn ngữ địa phương. Trong<br /> tiếng Nga có thể được chia ra làm hai loại các văn bản tiếng Nga cổ rất ít khi người ta<br /> như sau: 1/ Sự du nhập những từ cùng gốc thấy có sự pha trộn giữa tiếng Xlavơ cổ với<br /> Xlavơ cổ (đôi khi trong một số loại tài liệu tiếng Nga. Điều này chứng minh cho việc<br /> về ngôn ngữ người ta gọi đó là từ Bungari tiếng Xlavơ cổ không phải là những từ vay<br /> cổ); 2/ Sự du nhập những từ có nguồn gốc mượn và luôn được phát triển trong tiếng<br /> khác, như từ tiếng Hi Lạp, tiếng La tinh, Nga như một từ cùng gốc.<br /> tiếng Tuyếc, tiếng Xcăngđinavơ, tiếng Tây Tiếng Xlavơ cổ có rất nhiều từ du nhập<br /> Âu (như tiếng Italia, tiếng Đức, .v.v.). vào trong tiếng Nga, ví dụ như những từ<br /> 68 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> trong môi trường nhà thờ: священик (linh Những từ gốc Xlavơ cổ còn mang một<br /> mục), крест (cây thánh giá), жезл (cây vài sắc thái riêng. Ví dụ như so với tiếng<br /> trượng), жерства (vật cúng tiễn), v.v.; rất Nga thì những từ Xlavơ trước tiên được sử<br /> nhiều từ có ý nghĩa chỉ các khái niệm trừu dụng trong các loại sách vở dùng cho việc tổ<br /> tượng như: власть (chính quyền), согласие chức tang lễ, giữ được những nét nghĩa<br /> (thỏa thuận), вселенная (thế giới), riêng, ví dụ như: увлечь ( tiếng Nga là<br /> бедствие (tai nạn), добродетель (đạo уволочь), влачить (tiếng Nga là волочить),<br /> đức), .v.v. страна (tiếng Nga là сторона)…<br /> Các từ gốc Xlavơ cổ du nhập vào tiếng Thứ hai, sự du nhập từ những gốc<br /> Nga theo nhiều cách khác nhau: một số từ không phải là Xlavơ<br /> trong đó là từ Xlavơ cổ có trong cả ngôn ngữ Ở các giai đoạn khác nhau trong quá trình<br /> Xlavơ chung (враг “kẻ thù”,v.v.); một số phát triển của tiếng Nga, ngoài hệ ngôn ngữ<br /> khác lại là từ thuần Xlavơ cổ (уста, Xlavơ còn có một số hệ ngôn ngữ khác cũng<br /> “miệng”; перси “người Ba tư”; истина du nhập vào tiếng Nga như tiếng Hi Lạp,<br /> “chân lí”; .v.v.); trong khi đó những từ tiếng La tinh, tiếng Tuyếc, tiếng<br /> thuần Nga mà đồng nghĩa với những từ trên Xcăngđinavơ, tiếng Tây Âu…<br /> hiện nay vẫn đang tồn tại (губы “môi”/ Sự du nhập các từ vay mượn trong ngôn<br /> “miệng”, груди “ngực”, правда “sự thật”, ngữ Hi Lạp vào tiếng Nga bắt đầu từ thời kì<br /> .v.v.). còn chung một hệ ngôn ngữ Xlavơ duy nhất.<br /> Từ Xlavơ cổ có nhiều dấu hiệu khác so Những từ du nhập đó bao gồm một số từ như<br /> với tiếng Nga hiện nay về mặt cấu trúc ngữ палата, блюдо, крест, хлеб (печеный),<br /> âm, về hình thái học và cả ngữ nghĩa.<br /> кровать, котёл, ... Sự du nhập đó diễn ra<br /> Chẳng hạn:<br /> nhiều nhất là ở thời kì từ thế kỉ IX đến hết<br /> Về mặt ngữ âm: 1) không đồng âm hoàn<br /> thế kỉ XI và muộn hơn nữa (thời kì gọi là<br /> toàn (врата - ворота; плен - полон; ...), 2)<br /> Đông Xlavơ), gồm các từ nói về tôn giáo<br /> âm đầu ра, ла không giống nhau (равный,<br /> ладья - ровный, лодка), 3) sự kết hợp giữa (анафема, ангел, архиепископ, демон,<br /> các phụ âm жд hoặc phụ âm щ khác nhau митрополит, крилос, лампада, икона,<br /> (хождение -хожу, освещение - свеча, ...), протоиерей, пономарь,...); các thuật ngữ<br /> 4) nguyên âm e ở đầu từ trước phụ âm cứng khoa học (математика, философия,<br /> cũng có sự khác nhau (единица – один, история, грамматика,...); các thuật ngữ<br /> перст – наперсток, trong đời sống hàng ngày (лохань, баня,<br /> Về mặt hình thái học, dấu hiệu nhận biết фонарь, кровать, тетрадь,...); tên các loài<br /> sự khác nhau giữa từ Xlavơ cổ và tiếng Nga động thực vật (кипарис, кедр, свекла,<br /> là các đơn vị cấu tạo từ: 1) tiền tố воз- крокодил, ...) Muộn hơn là các từ trong lĩnh<br /> (воздать, возвратить), чрез- (чремерный) vực nghệ thuật và khoa học (хорей,<br /> .v.v.; 2) hậu tố –стви(е) (благоденствие), - анапест, комедия, мантия, стих, идея,<br /> ч(ий) (ловчий), -знь (жизнь), -ущ-, -ющ-, - логика, физика, аналогия,...). Ngoài ra còn<br /> ащ-, -ящ- (сведущий, тающий, лежащий, có một số từ vay mượn có nguồn gốc từ<br /> горящий); 3) những phần đầu tiên của từ tiếng Hi Lạp nhưng lại du nhập vào tiếng<br /> ghép: бого-, добро-, зло-, грехо-,душе-, Nga thông qua một số ngôn ngữ khác (như<br /> благо-, .v.v. (богобоязненный, tiếng Pháp).<br /> добродетельный,злонравие, грехопадение,<br /> душеполезный, благословение).<br /> Số 2 (232)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 69<br /> <br /> <br /> Sự du nhập từ ngôn ngữ La tinh đóng một du nhập các từ này vào trong tiếng Nga chủ<br /> vai trò đáng kể trong quá trình làm giàu yếu thông qua con đường buôn bán. Tuy<br /> ngôn ngữ tiếng Nga, đặc biệt là trong lĩnh nhiên nó không chỉ là những từ có trong lĩnh<br /> vực khoa học kĩ thuật, văn hóa xã hội và vực buôn bán mà nó còn có trong lĩnh vực<br /> chính trị. Phần lớn từ La tinh du nhập vào hàng hải và cuộc sống đời thường. Điều đó<br /> tiếng Nga bắt đầu từ thế kỉ XVI đến hết thế giải thích cho sự có mặt của những tên riêng<br /> kỉ XVIII, chủ yếu là thông qua tiếng Ba Lan như: Игорь, Олег, Рюрик, ... hay những từ<br /> và Ucraina, ví dụ: школа, аудитория, riêng lẻ kiểu như: сельдь, ларь, пуд, крюк,<br /> декан, канцелярия, каникулы, директор, якорь, ябеда, плис, кнут, мачта, ...<br /> диктан, экзамен,...Rất nhiều từ có nguồn Các từ du nhập từ ngôn ngữ Tây Âu vào<br /> gốc La tinh tạo thành một nhóm trong hệ tiếng Nga tạo nên một trong những nhóm có<br /> thống thuật ngữ quốc tế, ví dụ:диктарура, số lượng nhiều nhất (sau mỗi nhóm tiếng<br /> конституция, корпарация, лаборатория, Xlavơ cổ). Trong suốt những năm từ thế kỉ<br /> меридиал, максимум, минимум, XVII đến XVIII (gắn với công cuộc cải cách<br /> пролетариат, процесс, публика, của Pi-ôt Đại đế), các từ có nguồn gốc thuộc<br /> революция, респкблика, эрудиция, ... dòng ngữ hệ Giéc-man (như tiếng Đức, tiếng<br /> Các từ Tuyếc du nhập vào tiếng Nga theo Anh, tiếng Hà Lan) hay thuộc dòng ngôn<br /> nhiều con đường khác nhau. Đây là kết quả ngữ Rô-man (như tiếng Pháp, tiếng Ý, tiếng<br /> của những quan hệ buôn bán hay giao lưu Tây Ban Nha) đều đóng một vai trò quan<br /> văn hóa và cũng là hậu quả của những cuộc trọng trông thấy.<br /> xung đột vũ trang giữa hai dân tộc. Các từ Tiếng Đức bao gồm một số từ trong lĩnh<br /> này chủ yếu bao gồm các từ có nguồn gốc từ vực buôn bán, quân sự, đời thường và các từ<br /> những ngôn ngữ riêng lẻ như tiếng Avar, có trong lĩnh vực nghệ thuật, khoa học, .v.v.<br /> tiếng Khagiar, tiếng Petreghec,…ví dụ: như: вексель, штемпель, ефрейтор,<br /> ковыль, тушканчик, жемчуг, кумир, лагерь, штаб, галстук, штиблеты,<br /> чертог, бисер,...Trong số các từ Tuyếc du верстак, стамеска, фуганок, шпинат,<br /> nhập vào tiếng Nga chủ yếu là gốc từ Tác-ta. мольберт, каренмейстер, ландшафт,<br /> Điều này được giải thích bằng các điều kiện курорт, ...Tiếng gốc Hà Lan bao gồm một<br /> lịch sử (nhiều năm dưới ách đô hộ của chế số từ dùng trong lĩnh vực hàng hải như:<br /> độ Môn-gô Tác-ta). Đặc biệt là có rất nhiều буер, верфь, вымпен, гавань, дрейф,<br /> từ xuất phát từ chiến tranh, từ buôn bán hay лоцман, матрос, рейд, флаг, флот, ...<br /> từ cuộc sống đời thường, ví dụ: караван, Sự du nhập tiếng Pháp vào tiếng Nga chủ<br /> кобура, курган, изюм, арбуз, таз, утюг, yếu từ thế kỉ XVIII–XIX, bao gồm các từ<br /> очаг, епанча, шаровары, кушак, тулуп, trong ngôn ngữ đời thường như: браслет,<br /> аршин, бакалея, лапша, чулок, башмак, гардероб, жилет, пальто, трико, бульон,<br /> сундук, халат, туман, кавардак, ... Các từ мармелад, котлета, туалет,…cũng như<br /> du nhập từ gốc từ Tuyếc bao gồm hầu hết các từ trong lĩnh vực quân sự, nghệ thuật<br /> tên gọi của các loại ngựa hay xe ngựa, ví dụ: như: аката, артиллерия, баталон,<br /> аргамак, чалый, буланый, гнедой, гарнизон, канонада; актер, афиша, пьеса,<br /> караковый, каурый, бурый, ... режиссер, ...<br /> Các từ du nhập từ gốc từ Xcăngđinavơ Tiếng Ý du nhập vào tiếng Nga chủ yếu<br /> như tiếng Thụy Điển hay tiếng Na Uy vào trong lĩnh vực âm nhạc (ария, аллегро,<br /> tiếng Nga không nhiều lắm. Phần lớn những либретто, тенор, браво, буффонада,<br /> từ này có trong tiếng Nga từ thời cổ đại. Sự соната, карнавал, каватина, ..), trong<br /> 70 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> ngôn ngữ đời sống hàng ngày (вермишель, những biến đổi trong ngôn ngữ, rõ nét nhất<br /> макароны, гондола,...). Số lượng từ du vẫn là từ vựng. Theo nhận định của<br /> nhập từ tiếng Tây Ban Nha vào tiếng Nga là Kostomorop, hiện tượng trên là nét đặc<br /> không đáng kể (ví dụ: серенада, trưng cơ bản nhất. Ở đây có cả nguyên nhân<br /> кастаньеты, гитара, мантилья, chủ quan lẫn nguyên nhân khách quan.<br /> каравелла, карамель, сигара, томат, ...). Nguyên nhân khách quan là công nghệ tin<br /> Số lượng từ du nhập vào tiếng Nga từ tiếng học phát triển mạnh nên tiếng Anh-Mĩ<br /> Phần Lan (морж, пельмени, пугра, ...) và chiếm lợi thế rõ rệt. Chế độ Xô Viết sụp đổ,<br /> tiếng Hunggari (бекеша, хутор, ...) là rất ít. kéo theo sự thay đổi căn bản trong hệ thống<br /> Trong số các từ du nhập có nguồn gốc chính trị-xã hội, quan hệ sản xuất, thiết chế<br /> Tây Âu vào tiếng Nga thì tiếng Anh chiếm xã hội, tổ chức hành chính, văn hóa, giáo<br /> số lượng lớn nhất. Trước thế kỉ XIX cũng đã dục,…Về mặt chủ quan, cũng theo<br /> có một số từ tiếng Anh trong lĩnh vực hàng Kostomorop, một số lớn người Nga, nhất là<br /> hải du nhập vào tiếng Nga (мичман, бот, thanh niên hướng sang Âu-Mĩ, cho đó là<br /> брик, ...) nhưng phải đến thế kỉ XX thì từ cuộc sống lí tưởng, phồn vinh. Họ học đòi<br /> tiếng Anh mới du nhập vào tiếng Nga với số cách sống phương Tây, kể cả trong ngôn<br /> lượng lớn hơn và có ở rất nhiều lĩnh vực đời ngữ, vay mượn cả những từ không đáng vay<br /> sống xã hội, kĩ thuật, thể thao, … (như: mượn. Thực ra đó chỉ là cái mốt của thời<br /> бойкот, лидер, митинг, тоннель, đại. Hiện tượng này xảy ra không chỉ đối với<br /> тролейбус, волейбол, футбол, баскетбол, nước Nga mà còn đối với rất nhiều nước<br /> спорт, хоккей, финиш, бифштекс, кекс, khác trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam.<br /> пудинг, ...). Đặc biệt, vào cuối những năm Không chỉ có từ vựng du nhập vào tiếng<br /> 90 của thế kỉ XX, sự du nhập các từ tiếng Nga mà còn có cả yếu tố tạo từ cũng du nhập<br /> Anh vào tiếng Nga càng phổ biến rộng rãi vào tiếng Nga như tiền tố а-, анти-, архи-<br /> hơn, nhất là trong các lĩnh vực kinh tế, xã từ tiếng Hi Lạp: аполитичный,<br /> hội, chính trị của xã hội Nga. Sự du nhập антихудожественный; hậu tố -ист, -изм,<br /> tiếng Anh vào tiếng Nga cuối thế kỉ XX liên -ер, -иро(вать), từ tiếng Tây Âu: очеркист,<br /> quan tới rất nhiều lĩnh vực khác nhau của большевизм, ухадер, военизировать, ...<br /> đời sống xã hội như: trong lĩnh vực kĩ thuật 3. Cách thức sử dụng các từ ngữ vay<br /> (компютер, дисплей, файл, байт, ...), mượn trong xã hội Nga hiện nay khá đa<br /> trong thể thao (бобслей, овертайм, dạng, dường như không theo một quy tắc<br /> файтер, ...), trong tài chính và thương mại chuẩn mực nào. Đó có thể là những từ vay<br /> (бартер, брокер, дилер, дистрибьютер, mượn mà về hình thức được chuyển hoàn<br /> лизинг, ...), trong nghệ thuật (римейк, ток- toàn sang văn tự Nga. Hầu hết đó là những<br /> шоу, андеграунд, триллер,...), trong đời từ vay mượn từ tiếng Anh-Mĩ thuộc nhiều<br /> sống chính trị-xã hội (брифинг, рейтинг, lĩnh vực, trong đó phổ biến nhất là trong<br /> импичмент, лобби),…Hiện tượng này cũng khoa học, thông tin, kinh tế, thể thao, …Ví<br /> dễ giải thích: sự phát triển như vũ bão của dụ: ваучер (vayucher); хаккер/хакер<br /> khoa học thông tin đòi hỏi hệ thống thuật (hacker); бизнес (business);<br /> ngữ mới dẫn đến việc vay mượn nhiều thuật бизнесмен (businessman);<br /> ngữ mới từ tiếng Anh (sau này có cả tiếng дефолт (default);маркетинг (marketing);м<br /> Mĩ). Sự sụp đổ của chế độ Xô Viết tại nước енеджер (manager);<br /> Nga làm đảo lộn nhiều mặt trong đời sống менеджмент (management);<br /> xã hội-chính trị, kinh tế, văn hóa…kéo theo промоушн (promotion);<br /> Số 2 (232)-2015 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG 71<br /> <br /> <br /> бадминтон (badminton); баскетбол liên quan đến siêu thị như: супершоп<br /> (basketball); бейсбол (baseball); (supershop), супермакет (supermarket),<br /> бокс (boxing); волейбол (volleyball); шопинг (shopping); кемпинг (camping);<br /> гандбол (handball); гейм (game); дансинг (dancing); (single); соунд (sound);<br /> гол (goal); …Đó cũng có thể là những từ бизнес (business); дизайнер (designer);<br /> vay mượn nhưng thay thế hoàn toàn các từ маркетинг (marketing); киллер (kiler);<br /> thuần Nga: шоу (show); шоп (shop); спонсор (sponsor); сервис (service) …<br /> шопинг (shopping); офис (office); спонсор Tuy nhiên, từ góc độ của người học và<br /> (sponsor); блог (blog); блогер (blogger); nghiên cứu về tiếng Nga sự vay mượn, du<br /> веб (web); интернет (internet); nhập quá mức cần thiết đôi khi lại gây khó<br /> интерфейс (interface); лептоп (laptop); hiểu, hiểu nhầm. Ví dụ: Time-share<br /> онлайн (online); офлайн (offline); (таймшер) là loại nhà nghỉ sử dụng chung.<br /> софтвер (software); спам (spam);<br /> Thời gian sử dụng nhà nghỉ được chia cho<br /> файл (file); хай-тек (hi-tech); телефон<br /> một số người có nhu cầu và từng người tự<br /> (telephone), мобильфон<br /> trả tiền cho thời gian sử dụng của mình trước<br /> (mobilephone);…Đó có thể là sự kết hợp<br /> thời hạn. Từ từ này người ta cấu tạo danh từ<br /> giữa vay mượn nguyên cả văn tự Latinh (của<br /> tiếng Anh-Mĩ), ví dụ: CD – compact disk; chỉ người таймшерщик. Một số từ sau khi<br /> CD ROM; conture, hardware, hi-tech, du nhập vào tiếng Nga được dùng để cấu tạo<br /> internet, laptop, off-line, on-line, v.v. Đó từ cùng gốc như drink = дринк -<br /> cũng có thể là sự kết hợp văn tự Latinh và выдринкать, ring = ринг - рингать, look =<br /> Nga trong vay mượn từ mới:IBM- лук - лукать, black = блок - блоковый, old<br /> совместимость; PR-агенство; PR- = олд - олдовый … Đối với những từ vay<br /> кампания; VIP-гость; VIP-звезда; VIP- mượn này thì hoàn toàn gây khó hiểu đối với<br /> клиент; VIP-персона; Web-издатель; người học và nghiên cứu tiếng Nga.<br /> Web-страница; ... Ở một số trường hợp khác, sự vay mượn<br /> Sự vay mượn từ có nguồn gốc từ tiếng từ tiếng Anh vào tiếng Nga còn gây ra sự<br /> nước ngoài là một quá trình tất yếu, nhất là hiểu nhầm đối với chính bản thân người bản<br /> ngày nay khi chúng ta đang sống trong thời ngữ, đặc biệt là những người già hoặc những<br /> đại hòa nhập và hội nhập, thế giới và trái đất người không biết tiếng Anh. Đó là trường<br /> đã trở thành ngôi nhà chung. Từ vay mượn hợp một số từ, tập hợp từ khi phiên âm sang<br /> xuất hiện quá nhiều, chủ yếu là những từ có tiếng Nga trùng với từ có sẵn trong tiếng<br /> nguồn gốc tiếng Anh-Mĩ, một thứ tiếng đang Nga gây ra sự nhầm lẫn. Ví dụ: бой (boy =<br /> được thịnh hành và là “mốt” trên thế giới. парень: chàng trai) và бой: trận đánh. Một<br /> Những từ này “mốt” tới mức đôi khi thay thế số từ vay mượn khác đọc theo âm tiếng Nga<br /> cho cả những từ cũng là từ vay mượn, có nên cho dù có giỏi tiếng Anh, người Việt<br /> nghĩa tương đương đã được dùng trước đó, cũng khó có thể biết đó là từ nào. Ví dụ:<br /> ví dụ: бутеброт (gốc Đức: bánh xen-uych); ваиф (wile = người vợ); пипл (people =<br /> лозунгн (gốc Đức: khẩu hiệu); экран (gốc<br /> nhân dân, người dân); бойфренд (boyfriend<br /> Pháp: màn hình),…Khuynh hướng “sính<br /> = bạn trai); ботл (bottle = chai, lọ); сейшн<br /> ngoại” còn được thể hiện rất rõ khi giờ đây<br /> (section = nhóm, khu, phần thực hành của<br /> người ta thích dùng từ шоп (shop) hơn là từ<br /> giáo trình …); тинейжер (teenager = trẻ vị<br /> магазин (cửa hàng) và một loạt những từ<br /> 72 NGÔN NGỮ & ĐỜI SỐNG Số 2 (232)-2015<br /> <br /> <br /> thành niên); ваитовый (white = màu trắng) 1. Новейший словарь иностранных<br /> … Đối với những trường hợp này người đọc слов и выражений. – М.: ООО<br /> cảm thấy vô cùng khó khăn vì một lúc phải “Издательство АСТ”, Мн.: Харвест, 2002.<br /> làm quá nhiều công đoạn: đôi khi không 2. Словарь иностранных слов (1980),<br /> phát hiện đó có phải là từ vay mượn hay Издательство « Русский язык». Москва.<br /> không, nếu đúng là từ vay mượn thì vừa phải 3. Виноградов В.В (1934), Очерки по<br /> đoán xem từ đó, tiếng nước ngoài là gì, истории русского языка XVII – XIX вв.<br /> nghĩa của nó dùng trong trường hợp này thế Москва.<br /> nào, v.v.. 4. Nguyễn Văn Khang (2012; tái bản có<br /> 4. Trong xu thế toàn cầu hóa như hiện sửa chữa, bổ sung), Từ ngoại lai trong tiếng<br /> nay, việc sử dụng từ vay mượn càng đóng Việt. NXB hợp TP HCM .<br /> vai trò quan trọng. Theo đó, đây là cả một 5. Bùi Hiền (2003), Sự phát triển của<br /> nội dung khoa học lớn. Bài báo viết nhỏ này vốn từ vựng tiếng Nga cuối thế kỉ XX. Tạp<br /> mới chỉ dừng lại ở việc cố gắng nhận diện chí “Ngôn ngữ và đời sống”. Số 5 (91).<br /> những đặc điểm cơ bản về nguồn gốc, đưa ra 6. Nguyễn Ngọc Hùng (2004), Những<br /> một số trường hợp về cách thức sử dụng từ biến đổi từ vựng - ngữ nghĩa tiếng Nga trong<br /> vay mượn trong đời sống xã hội Nga hiện những thập niên cuối thế kỉ XX. Tạp chí<br /> đại và những hệ quả của nó. “Khoa học ngoại ngữ” (Trường Đại học Hà<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO Nội). Số 1/20104.<br /> NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM ĐỊNH DANH CỦA NHÓM TỪ NGỮ CHỈ<br /> PHONG TỤC CƯỚI XIN TRONG TIẾNG VIỆT<br /> (LIÊN HỆ VỚI TIẾNG ANH)<br /> NOMINATIVE CHARACTERISTICS FROM MANISFESTATION OF WORDS<br /> EXPRESSING WEDDING CUSTOM IN VIETNAMESE (COMPARED TO ENGLISH)<br /> <br /> VŨ LINH CHI<br /> (ThS-NCS; Học viện Khoa học Xã hội)<br /> Abstract: Wedding customs exist in many nations all around the world. However, these<br /> customs differ across cultures around the world and not everybody can fully understand what<br /> is meant by these words. Thus, an understanding of words expressing wedding customs in<br /> nations will provide a better knowledge of their cultural characteristics. The cultural<br /> characteristics can express through many different aspects: semantic structure, “language<br /> picture of the world”, symbolic meanings and characteristics of nomination. This article will<br /> study deeply nominative characteristics from manisfestations of words expressing wedding<br /> customs in Vietnamese (compared to English).<br /> Key words: Nomination; manisfestations; wedding; customs.<br /> <br /> 1. Cưới xin là một trong những phong tục tộc lại có tục lệ cưới xin riêng, mang nét đặc<br /> xuất hiện từ khá lâu và có mặt ở tất cả các thù dân tộc. Đây chính là lí do để người viết<br /> dân tộc trên thế giới. Tuy nhiên, từng dân tiến tới tìm hiểu những từ ngữ biểu thị phong<br />