[Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 10

Chia sẻ: Dwefershrdth Vrthrtj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

149
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khởi nghĩa Hương Khê do Phan Đình Phùng lãnh đạo là cuộc khởi nghĩa có quy mô lớn nhất và kéo dài nhất trong phong trào Cần Vương cuối thế kỷ 19. Cuộc khởi nghĩa đã phát huy được tinh thần đoàn kết, sự ủng hộ của người dân ở miền xuôi lẫn miền ngược, cả về sức lực lẫn của cải vật chất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Danh Nhân Việt Nam] Tiểu Sử Phan Đình Phùng phần 10

Th÷ ch◊ c‹ nıËc l° tœnh Ω∆n thıÏng süch cða 36 k∆ l° hÁn. V÷ s˙ th∆ b∞t buÊc ph®i v∫y. Phan b°n ΩŸnh vËi tıËng sÿ : — Ban Ω∑u quµn ta cÔng ΩıÈng g∂p nıËc, Ω‹ng Ω„n Í vÔng nÓi n°y ch◊ t≠m ΩÎ nh∂t thÈi m° th·i, ta Ω¨ n‹i trıËc r±ng Ωµy kh·ng ph®i l° chÂ c‹ thÃ trÓ chµn trıÈng c¯u cho ta. H„ng phÓc con s·ng giÓp ta Ωünh th∞ng ΩıÏc mÊt tr∫n nhı h·m nay l° may m∞n quü r„i, Ω˜ng n≈n tıÍng r±ng tr∫n th∞ng n°y tˆc l° c‹ thÃ lıu l≠i Í Ωµy y≈n ‰n ΩıÏc. Ch◊ nÊi chiÀu nay hay l° ng°y mai, ΩŸch quµn kæo Ω≠i ΩÊi binh m¨ tËi büo thÔ quy∆t chi∆n vËi ta, th÷ ta l°m sao ? Cüi diŒu k∆ “Sa nang ðng thðy” mËi r„i ch◊ dÔng ΩıÏc mÊt l∑n l° h∆t, kh·ng ai ΩÃ cho m÷nh dÔng ΩıÏc tËi l∑n thˆ hai. Lo Ωünh Ω¨ kh‹, m° lo Øn c›n kh‹ hÁn. Th∫t kh‰ l° viŒc lıÁng th˙c bŸ ngh¬t, kh·ng sao chuyÃn v∫n ti∆p t∆ nhı m∂y nØm trıËc. Vœ dÚ quµn Phüp l≠i kh·ng c∑n Ωünh ta, ch◊ vµy b‡c trüi nÓi n°y ΩÊ mıÈi ng°y lu·n, cÒng Ωð l°m cho quµn ta ch∆t Ω‹i nhØn rØng h∆t. BÍi v∫y, ta ph®i quy∆t k∆ lui ch≠y l° hÁn ; m° ph®i lui ch≠y tˆc t‚c mËi ΩıÏc. Ng˜ng l≠i ra düng suy nghÿ mÊt lüt, Phan n‹i ti∆p : — C‹ m∂y nÁi quµn ta c‹ thÃ lui vÀ Ω‹ng Ω„n, ΩÃ ta Ω∞n Ωo l˙a ch‡n coi th¯ nÁi n°o ph®i hÁn. — B∏m cÚ, xin cho lui binh l≈n miÀn nÓi Khai TrıËng c‹ ΩıÏc kh·ng ? NguyÕn MÚc hi∆n k∆ nhı v∫y. — Ph®i Ω‹, ˚ ki∆n cða tıËng quµn r∂t hiŒp vËi ˚ ki∆n ta, ta v˜a toan n‹i. Tˆc thÈi cÚ truyÀn lŒnh cho tıËng sÿ s∞p Ω¥t cho kŸp ΩÓng ng‡ th÷ n‰ tr≠i kæo quµn Ωi, kh·ng ΩıÏc tr÷ ho¨n. CÚ d¥n d› tıËng sÿ bﬁ l≠i h∆t nh˘ng Ω„ v∫t g÷ kÀnh c°ng, v· dÚng ; ngo°i ra khœ giËi, mÂi ngıÈi ch◊ ΩıÏc Ωem theo y phÚc v˜a c∑n dÔng thay Ω‰i. C›n dı œt nhiÀu lıÁng th˙c th÷ sang sËt ra t˜ng bao nhﬁ, Ω¨y nhﬁ, mÂi ngıÈi ΩÀu Ωeo tr≈n vai. Th∆ l° ngo°i kh∏u sÓng ΩÃ ph›ng Ωünh v° tÓi g≠o ΩÃ ph›ng Ω‹i, quµn sÿ kh·ng ph®i khi≈ng vüc nh˘ng quµn nhu v∫t dÚng n°o khüc, n¥ng nh‡c, rÊn r°ng. Chð ˚ Phan mu‚n cho quµn sÿ nh¬ nh°ng ΩÃ Ωi cho mau, l≈n d‚c xu‚ng Ωøo cho dÕ, rði khi gi˘a ΩıÈng c‹ g¥p ΩŸch quµn cÒng dÃ ∏n nÓp hay Ω‚i chi∆n. áÓng ng‡, quµn sÿ l≈n ΩıÈng, nh∞m phœa Khai TrıËng m° Ωi. NÓi Khai TrıËng tÚc g‡i l° nÓi GiØng M°n, dŸch nghÿa t≈n ch˘ ra t≈n n·m. Qua phœa b≈n kia nÓi GiØng M°n l° ΩŸa ph∫n cða dµn MıÈng. Phan liŒu ch˜ng Í nÓi GiØng M°n cÒng kh·ng y≈n thµn ΩıÏc n°o, v® l≠i kh‹ mua lÓa g≠o cho quµn sÿ Øn, th°nh ra l≠i ph®i bﬁ nÓi GiØng M°n kæo quµn sang nıÁng nüu Í Ω∂t MıÈng. Nghÿa binh lÓc n°y trong lıng c‹ tiÀn, nhıng ch◊ kh‰ c‹ mÊt nÂi l° kh·ng mua ΩıÏc lÓa g≠o m° Øn ; ph∑n bÍi miŒt n°y l° thıÏng du, lÓa g≠o kh·ng ΩıÏc d„i d°o nhı trung chµu, ph∑n bÍi dµn l°ng sÏ lŒnh cða b®o hÊ v° NguyÕn Thµn, d∑u c‹ lÓa g≠o dı d∫t c‹ thÃ bün ΩıÏc, h‡ cÒng ch≤ng düm bün cho nghÿa binh. Í Ω∂t MıÈng, nghÿa binh ch◊ c‹ thÃ mua khoai b∞p ΩÃ Øn tr˜ cÁm. S≥n c‹ b∞p nhiÀu, Phan mua tr˘ mÊt nÁi trong nÓi, trong ˚ mu‚n tœch tr˘ lıÁng th˙c v° dıÎng sˆc quµn sÿ œt lµu, r„i trÍ vÀ chi∆n Ω∂u mÊt phen n˘a. T≠m lünh Í Ω∂t MıÈng c‚t c‹ hai viŒc Ω‹. BÍi v∫y cÚ phüt lŒnh tiÕn v° vi∆t m∫t thı sai ·ng Tün tıÁng quµn vÚ NugyÕn Qu˚nh qua nÓi Qu≠t nh∞m ΩŸa th∆ v° c∂t dinh tr≠i s≥n s°ng, ΩÃ n˘a nghÿa binh trÍ vÀ. DÔ c‹ trüng chœ nhı v∫y m¥c l›ng, h„i n°y th˙c l˙c cða nghÿa binh suy vi kiŒt quŒ l∞m r„i, kh·ng khüc g÷ ngıÈi Ωau b≠i hai chµn, bŸ v∂p tæ nh°o, n∆u kh·ng c‹ ai nµng ΩÎ th÷ kh‹ bÀ t˙ m÷nh d∫y n‰i. Nhıng Phan vπn bÀn l›ng v˘ng chœ, kh·ng hÀ v÷ nh˘ng n·ng n‰i ch≠y ngıÏc ch≠y xu·i, nhŸn Ω‹i nhŸn khüt, m° sinh ra chün n®n chÓt n°o. Trong nh˘ng cÁn b·n ba c˙c kh‰, c‹ khi Phan vËi tıËng sÿ ng„i bŒt dıËi Ω∂t chuyŒn v¨n vËi nhau. CÚ thıÈng n‹i Ωi n‹i l≠i vÀ chuyŒn nhµn l˙c thi≈n m≠ng v° b°y tﬁ khœ ti∆t cða Phan á÷nh PhÔng ñ trang 100/100
m÷nh : n∆u qu® l›ng trÈi quy∆t ΩŸnh r„i, kh·ng thÃ cho ta xoay trÍ l≠i thÈi th∆ ΩıÏc n˘a, th÷ ch◊ c‹ mÊt nıËc l° ch∆t ΩÃ büo Ωüp cüi Án tri ngÊ phÓ thüc cða vua H°m Nghi v° t∂m l›ng tœn y≈u cða anh em hıÁng qu‚c m° th·i. Ngo°i cüi ch∆t ra, kh·ng c›n c‹ thÃ l°m cüch g÷ khüc. H„i n°y t÷nh th∆ Ω¨ nguy, m° Phan thıÈng n‹i Ω∆n ti∆ng “ch∆t” ho°i, tıËng sÿ nghi ng≠i v° n‹i nhﬁ vËi nhau cho l° ΩiÀm gÍ. KÃ t˜ lÓc Phan b∞t Ω∑u khÍi binh nØm 1885, Ω∆n h„i n‹i Ωµy l° nØm 1895, trıËc sau 10 nØm, m∂y trØm kiŒn nhi theo tr∫n m≠c b· Ω°o lu·n b≈n m÷nh cÚ, tr˜ ra œt nhiÀu ngıÈi Ω¨ ch∆t Í sa trıÈng, ch∆t v÷ bŒnh ho≠n, c›n l≠i bao nhi≈u vπn ng∫m cay nu‚t Ω∞ng m° theo, mÊt bıËc kh·ng rÈi. CÚ khæo Ω‚i Ω¨i v° hu∂n luyŒn tıËng sÿ, ch≤ng nh˘ng røn ΩÓc h‡ cÒng can Ω®m nhπn n≠i nhı m÷nh m° th·i, l≠i c®m h‹a ΩıÏc tinh th∑n h‡ n˘a. Ai n∂y ΩÀu c‹ chœ m≠nh, gan to, ch≤ng qu®n lıu ly, coi thıÈng tœnh m≠ng. N∆u c‹ thÈi v∫n v° Ωð l˙c lıÏng, th÷ tıËng ∂y, quµn ∂y c‹ thÃ tung ho°nh chıa bi∆t Ω∆n th∆ n°o, Ωµu c‹ tËi nÂi ph®i lµm v°o c®nh ngÊ cÔng kh‚n m° ch∆t gi˘a r˜ng. Phan v° nghÿa binh sang trÓ tÓc Í Ω∂t MıÈng C· Ta nh±m h„i thüng 8 nØm ∂t mÔi (1895). Nhıng chˆ tıÍng r±ng cÚ sang Í Ω∂t MıÈng xa x·i hiÃm trÍ m° ch∞c y≈n ‰n t∂m thµn. L° v÷ b®o hÊ d› bi∆t tin tˆc nghÿa binh nıÁng nüu chÂ n°o, l° phüi quµn lœnh Ωi t∫p n¨ Í chÂ Ω‹. Th°nh ra nghÿa binh Í Ωµu cÒng lo sÏ gi∫t m÷nh ho°i, kh·ng thÃ y≈n thµn ΩıÏc. LÓc n°o nghÿa binh cÒng ΩÃ s≥n khœ giËi v° h°nh l˚ b≈n m÷nh, b∂t cˆ trıa n∞ng hay Ω≈m khuya, hÕ nghe hÁi ΩÊng mÊt chÓt l° ph®i h∂p t∂p Ωi liÀn. ái, kh·ng ph®i nghÿa l° tıËng sÿ sÏ chi∆n Ω∂u m° trünh : h‡ ch◊ sÏ c‹ s˙ rði ro th÷nh l÷nh x®y Ω∆n cho cÚ Phan hÁn l° tœnh mŒnh cða m÷nh. áang Í C· Ta, nghe ΩÊng ch≠y sang Cü Tang ; Ωang Í Cü Tang, nghe ΩÊng l≠i ph®i ch≠y qua Ban Bˆc. Nghÿa binh Ω‰i dÈi quanh qu∏n trong ba nÁi ∂y lu·n m∂y thüng trıÈng r∂t l° v∂t v®, c˙c kh‰, kh·ng nÁi n°o düm Í y≈n mÊt tu∑n ; m° t˜ nÁi n°y ch≠y qua nÁi kia c‹ ph®i g∑n gÒi g÷ Ωµu, v÷ n‹ cüch kho®ng nhau h°ng 36 giÈ Ω„ng h„, ΩıÈng l‚i h∆t sˆc g„ ghÀ, hiÃm h‹c. TıËng sÿ Ω¨ khæo bi∆n büo, bˆt cüc thˆ giµy trong r˜ng k∆t l≠i th°nh nhı gi°y dæp ΩÃ mang v°o chµn m° Ωi, th∆ m° c‹ nhiÀu ngıÈi c›n Ω‰ müu chµn c≤ng, Ωð bi∆t ΩıÈng sü gian nan Ω∆n th∆ n°o. Ng‹ th∂y tıËng sÿ nhı v∫y, Phan thıÁng tµm quü, vÔng l≈n kh‹c lËn v˜a kh‹c v˜a n‹i : — V÷ ta m° cüc ngıÁi ph®i kh‰ sÍ Ωau ΩËn trØm bÀ. Hay l° cüc ngıÁi Ωem ta ra m° n≠p cho Phüp, r„i ai n∂y trÍ vÀ qu≈ hıÁng an nghiŒp l°m Øn, k¿o ΩÃ cüc ngıÁi chŸu kh‰ sÍ Ω‹i khüt m¨i nhı v∑y, l›ng ta l∂y l°m b∂t nhπn l∞m. TıËng sÿ xÓm l≠i khuy≈n gi®i v° ch◊ tay l≈n trÈi m° thÀ r±ng : — ChÓng t·i vui l›ng theo cÚ Ω∆n ch∆t, c˙c kh‰ th∆ n°y c‹ th∞m g÷ Ωµu. á∆n ch∆t c›n vui l›ng, hu‚ng chi c˙c kh‰ th∆ m∂y m° chŸu kh·ng kham ! T÷nh c®nh lıu ly kh‚n kh‰ nhı v∫y Ω¨ Ω°nh, c›n chÂ th®m thi∆t hÁn n˘a, l° v÷ lo nghÿ v∂t v® quü, r∂t nhiÀu tıËng sÿ thÚ bŒnh, nguy hiÃm nh∂t l° bŒnh lŸ. Trong m∂y thüng nıÁng nüu Í Ω∂t MıÈng, chœnh cÚ Phan cÒng m∞c ph®i bŒnh lŸ Ω∆n nÂi kh·ng Øn, kh·ng u‚ng g÷ ΩıÏc, v® l≠i c‹ g÷ m° Øn ! thu‚c men b‰ dıÎng ch≤ng c‹, th°nh ra g∑y c›m suy nhıÏc r∂t mau. NgıÈi cÚ bµy giÈ xanh xao ‚m y∆u, m° hai v°nh con m∞t lÓc n°o cÒng rıÁm rıËm nh˘ng gi‡t lŒ thıÁng c®m quü ΩÊ, kh·ng lÓc n°o kh·. ThıÁng c®m non s·ng, thıÁng c®m cho thµn th∆ m÷nh, thıÁng c®m nh˘ng tıËng sÿ theo m÷nh ; nh∂t l° thıÁng c®m Ω≠i s˙ hı hﬁng c®nh ngÊ long Ωong... Quµn sÿ th∂y ·ng chð tıËng bŒnh ho≠n ‚m y∆u Ω‰i h≥n trıËc m∞t nhı th∆, ai n∆u ΩÀu ph®i ΩÊng l›ng ˆa lÚy. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 101/101
C‹ m∂y ngıÈi c®m khœch quü sˆc, Ω∆n nÂi rÓt gıÁm ra g°o lËn : “Ta kh·ng m¥t mÒi n°o ra h°ng ΩÃ c∑u y≈n thµn, cÒng kh·ng nÎ l›ng n°o tr·ng th∂y c®nh tıÏng Ωau ΩËn m¨i ΩıÏc, th° ch∆t trıËc Ωi c›n hÁn”, th∆ r„i t˙ Ωµm c‰ m° ch∆t t‚t. Xem th∆ Ωð bi∆t Phan c‚ k∆t ΩıÏc l›ng ngıÈi m≠nh l∞m, nhıng m° v∫n s‚ nıËc non Ω∆n lÓc cÔn, v° ˚ trÈi mu‚n tuyŒt, th÷ bi∆t l°m th∆ n°o ? á¨ Ω‹i khüt, tr‚n trünh, Ω¨ c‹ bŒnh t∫t trong m÷nh, l≠i kh·ng ΩıÏc Í chÂ n°o y≈n thµn, nghÿa binh Ω∆n h„i n°y th∫t l° thi≈n nguy v≠n kh‰. Quµn lœnh b®o hÊ d› theo tung tœch m° d„n bˆc m¨i sau lıng, kh·ng cho nghÿa binh ΩıÏc ngh◊ ngÁi tr‡n mÊt ng°y n°o l° ng°y y≈n ‰n, kh·ng ph®i gi∫t m÷nh. Ch∞c b®o hÊ Ωoün bi∆t nghÿa binh s∞p t°n cuÊc cho n≈n c°ng ph®i dﬂi theo d„n bˆc ho°i, v÷ e ΩÃ cho nghÿa binh y≈n ngh◊ lµu lµu, t∂t l≠i c‹ th∆ phÚc hıng tüi khÍi. BŸ quµn Phüp ru„ng æp tr≈n Ω∂t MıÈng mÊt cüch nguy bˆc thüi quü, Phan liŒu th∆ Í nıÁng nüu quanh qu∏n t≠i Ω∂t MıÈng cÒng nguy, bøn quy∆t k∆ Ω≈m Ωi ng°y ∏n, læn l≠i trÍ vÀ nÓi Qu≠t. Gi˘a lÓc b∂y giÈ, nghÿa binh cüc nÁi ΩÀu rÈi r¨ tac tüc kh·ng thÃ n°o cˆu ˆng nhau hay l° giao th·ng tin tˆc g÷ vËi nhau ΩıÏc ; b®o hÊ sai quµn t∫p n¨ tˆ tung. Bao nhi≈u quµn thˆ do Phan s∞p Ω¥t khi trıËc, bµy giÈ thˆ n°o bŸ Ωünh tan r„i kh·ng kÃ, c›n th÷ ΩÀu chia Ω°n bÃ ‰, kh·ng c‹ chÂ n°o dung thµn. H‡ nghe tin cÚ Phan trÍ vÀ nÓi Qu≠t, bøn lÚc tÚc kæo c® vÀ Ωµy nıÁng nüu. Nguy thay ! Nh˘ng lÓc ch◊ c‹ Ω·i ba trØm ngıÈi c›n Ω‹i l≈n Ω‹i xu‚ng, hu‚ng chi bµy giÈ tÚ hÏp 2700 m≠ng ngıÈi Í mÊt chÂ, th÷ l∂y g÷ m° Øn ? Th°nh ra lÓc n°y nghÿa binh tuyŒt lıÁng h≤n hoi. M∂y thüng tr‚n trünh Í Ω∂t MıÈng Ban B˙c, Phan c‹ mua tr˘ ΩıÏc nhiÀu b∞p, ΩŸnh bÚng nay mai trÍ vÀ mıu toan kh·i phÚc, th÷ Ωem b∞p ∂y vÀ l°m quµn lıÁng ΩÎ ng¥t trong œt lµu. Nhıng sau kh·ng dø bŸ quµn lœnh b®o hÊ theo d∂u æp bˆc quü, nghÿa binh vÊi v°ng, ch◊ ch≠y thoüt l∂y thµn, c›n b∞p th÷ bﬁ l≠i Í Ban B˙c h∆t th®y, ch≤ng Ωem theo ΩıÏc n∞m mË n°o. Nay trÍ vÀ nÓi Qu≠t, binh s‚ nhµn kh∏u l≠i tØng l≈n th∫p bÊi, th°nh ra kh·ng nh˘ng quµn sÿ ph®i Ω‹i m° th·i, chœnh Phan Ωang Ωau bŒnh lŸ c°ng ng°y c°ng n¥ng th≈m, m° thu‚c men ch≤ng qua ch◊ c‹ m∂y cüi rÕ cµy Ω°o b∫y trong r˜ng s∞c cho cÚ u‚ng, c›n s˙ Øn th÷ b˘a cÁm b˘a chüo, khi c‹ khi kh·ng, th®m h∆t sˆc th®m. á∆n lÓc bœ nıËc tuyŒt lıÁng nhı v∑y, th÷ 2700 quµn sÿ ph®i l°m th∆ n°o ? Tuy c‹ mua læn ΩıÏc œt nhiÀu lÓa g≠o, nhıng Ω∆n n∂u chüo lﬁng m° hÓp mÂi ngıÈi Ω·i ba mu‰ng cÒng kh·ng Ωð, khoan n‹i g÷ Ω∆n cÁm. á‹i quü, quµn sÿ ph®i Ω°o nh˘ng cð nµu v° nh˘ng rÕ n°y rÕ kia trong r˜ng m° Øn ΩÎ l›ng; nhıng n‹ l≠t quü, kh·ng chŸu ΩıÏc, h‡ l≠i ph®i nh‰ m∂y cµy lau s∫y Ω‚t ra th°nh than, l°m nhı l° mu‚i, ΩÃ ch∂m m° Øn vËi cð nµu cho ΩÎ l≠t. L≠i g¥p nh±m mÔa l≠nh Ω¨ b∞t Ω∑u, tr≈n r˜ng nÓi c›n l≠nh hÁn dıËi Ω„ng b±ng; quµn sÿ kh·ng c›n m‹n Ω„ g÷ l° m‹n Ω„ ng˙ h°n v° cÒng kh·ng c‹ Ωð dinh tr≠i che sıÁng che gi‹, t˙ nhi≈n c‹ ngıÈi ph®i n±m c°n gi˘a r˜ng. H‡ l∂y cµy lü phð l≈n tr≈n cho ∂m. C‹ ngıÈi Ω‹i ræt Ω∆n Ω‰i mﬁi mŒt, m≈ man, Ω≈m n±m gi˘a r˜ng, bŸ c‡p beo tËi Øn lÓc n°o kh·ng hay. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 102/102
21) Ch∆t Í gi˘a r˜ng Ai Ω‡c Tam Qu‚c, tËi lÓc Kh‰ng Minh nh∞m m∞t Í NgÒ TrıÏng Nguy≈n m° c‹ c®m giüc ng∫m ngÔi th‚ng thi∆t ra sao, t·i tıÍng Ω‡c tËi Ωo≠n dıËi Ωµy c‹ l¡ cÒng ph®i c‹ c®m giüc ng∫m ngÔi th‚ng thi∆t nhı th∆. V÷ hai Ω°ng tµm s˙ g∑n gi‚ng nhau, chœ hıËng g∑n gi‚ng nhau, g¥p ph®i thÈi th∆ kh‹ khØn v∂t v® g∑n gi‚ng nhau, cho Ω∆n chung cuÊc hai Ω°ng cÒng g∑n gi‚ng nhau : ch◊ v÷ nıËc m° lo, lo m° bŒnh, bŒnh m° ch∆t Í gi˘a ΩıÈng. Xem Ωo≠n trıËc, ΩÊc gi® Ω¨ bi∆t t÷nh c®nh Ω‹i khüt ‚m Ωau kh‰ sÏ, l≠nh lÔng cða Phan v° 2700 b≠i binh t°n t‚t tÚ h‡p Í tr≈n nÓi Qu≠t ra th∆ n°o. Phan vÀ tËi nÓi Qu≠t nh±m ng°y 12/10/1895. LÓc n°y thµn h÷nh Ω¨ liŒt nhıÏc v° bŒnh lŸ Ω¨ tr∑m tr‡ng l∞m r„i. Ai n∂y ΩÀu r∑u bu„n lo ng≠i v° Ωoün bi∆t tıËng tinh Ω¨ Ω∆n lÓc u üm. TıËng sÿ v° gia nhµn xÓm nhau h∑u h≠ thu‚c men Í b≈n m÷nh cÚ t‚i ng°y süng Ω≈m. Cüc tıËng thµn c∫n th÷ c‹ ba ·ng l° NguyÕn MÚc, NguyÕn Qu¸nh, NguyÕn Khai; c›n gia nhµn th÷ c‹ phu nhµn tˆc l° “c‚ nghu∆ch r˜ng” Í tr≈n Ω∑u süch Ω¨ n‹i v÷ sao c‹ cüi danh hiŒu ∂y, c® hai ngıÈi con trai l° Phan Bü Ng‡c v° Phan á÷nh Cam, lÓc n°y cÒng Í lu·n b≈n giıÈng bŒnh phÚ thµn; th≈m mÊt ngıÈi chüu k≈u cÚ b±ng chÓ ruÊt n˘a. MÊt ng°y, cÚ Ωi lŸ kh·ng bi∆t l° m∂y chÚc l∑n; ngıÈi c°ng g∑y, m∞t c°ng h‹m, sˆc c°ng Ωu‚i. MŒt quü, cÚ n±m nh∞m m∞t l˜ Ω˜ thi≈m thi∆p; v∫y m° ngıÈi ta nghe ch‚c lüt cÚ l≠i tr±n tr‡c th‰n thˆc v° thÍ d°i nhø nh¬. Ch∞c l° lÓc tµm s˙ qu‚c gia Ωang nh∞c nhÍ kœch thœch Í b≈n trong. BŒnh t÷nh mÊt ng°y mÊt n¥ng th≈m, cÚ cÒng t˙ bi∆t m÷nh Ω¨ lµm v· c®nh th∫t t¯ nh∂t sinh r„i, thu‚c men nhµn l˙c kh·ng sao cˆu v¨n l≠i ΩıÏc n˘a. Cho n≈n hÕ nghe lÓc n°o trong m÷nh hÁi khﬁe l≠i ΩıÏc giµy lüt, cÚ d≠y ·ng NguyÕn Qu¸nh v° hai ·ng kia ng„i g∑n kÀ b≈n giıÈng ΩÃ d¥n d› viŒc quµn. CÚ v˜a thÍ h‰n hÃn v˜a n‹i : — T·i vËi cüc ·ng Ω„ng c˜u khÍi nghÿa Ω¨ mıÈi nØm nay, Ω∆n giÈ c·ng viŒc ch∞c hﬁng mu·n ph∑n m° ngıÈi l≠i vÊi ph®i chia l÷a xa cüch nhau, nghÿ Ω∆n ngu„n cÁn xi∆t bao th®m thi∆t. Nhıng m° c‰ nhµn Ω¨ n‹i kh·ng sai : “Mıu viŒc Í ngıÈi, n≈n viŒc Í trÈi”, viŒc trÈi Ω¨ s∞p Ω¥t lÎ r„i, sˆc ngıÈi kh·ng l°m sao Ω‰i xoay ch‚ng chﬁi ΩıÏc n˘a. Nay mai t·i ch∆t, trong Ωüm cüc ·ng, ai liŒu c‹ thÃ ch≠y ra ngo≠i qu‚c ΩÃ v˜a lünh m÷nh, v˜a c∑u h‡c ΩıÏc c°ng hay. N∆u kh·ng th÷ sËm lo gi®i tün binh sÿ Ωi, cho h‡ vÀ nh° c°y c∂y l°m Øn, c›n cüc ·ng th÷ s∞p Ω¥t m° ra Ω∑u h°ng b≈n nghŸch cho xong, chˆ c‹ v‡ng ΩÊng can qua n˘a, Ω¨ kh·ng cıÎng n‰i vËi mŒnh trÈi, l≠i kæo nhµy c®nh kh‰ li≈n lÚy cho sinh dµn, v· œch... Cüc tıËng ΩÀu bıng m¥t kh‹c nˆc nÍ, kh·ng ai n‹i ΩıÏc cµu g÷. CÚ l≠i vÈi phu nhµn l≠i ng„i b≈n giıÈng, v° con chüu Ωˆng s∞p h°ng trıËc m¥t m° n‹i : — B∂y lµu t·i lo viŒc nıËc Ω¨ kh·ng xong, m° c®nh qu≈ nÂi nh° cÒng ph®i bi∆n h‡a tÁi bÈi, nay gi˘a ΩıÈng lÎ dÍ, t·i ph®i bﬁ m° Ωi, bi∆t bao m‚i di h∫n ·m ∂p trong l›ng, n‹i c°ng th≈m Ωau m° n‹i cÒng ch≤ng h∆t. Ch◊ bi∆t l° s‚ trÈi Ω¨ ΩŸnh sao th÷ m÷nh ph®i chŸu v∫y, kh·ng ch‚ng n‰i m° cÒng kh·ng trünh ΩıÏc bao giÈ. Th·i th÷ sau ng°y giÈ n°o t·i nh∞m m∞t r„i, m∂y m¬ con cˆ ra h°ng phÚc cho ΩıÏc an to°n; ta bi∆t th∆ n°o b≈n nghŸch cÒng c‹ lıÁng tµm qu˚ tr‡ng nghÿa khœ cða ta, ch∞c kh·ng nÎ h≠i vÏ con ta Ωµu m° sÏ. Phu nhµn ng„i nghe, nıËc m∞t ch®y xu‚ng r›ng r›ng n¨y giÈ, tËi Ωµy mËi g≠t lÚy v° n‹i : Phan á÷nh PhÔng ñ trang 103/103
— Xin ·ng tŸnh dıÎng, may ΩıÏc b÷nh phÚc, cho m¬ con t·i ΩıÏc theo h∑u m¨i Í trong chÂ gian nan cÁ kh‰ th∆ m° vui, chˆ ·ng bﬁ Ωi mÊt m÷nh, t·i c‹ sung sıËng chi Í ΩÈi n˘a... R„i cÚ b®o ngıÈi chüu tËi b≈n d¥n d› Ωinh ninh : — HÕ chÓ nh∞m m∞t th÷ chüu dπn thœm v° hai em cˆ ra trıËc Ω„n Phüp m° t˙ thÓ. Chüu Ω¨ c‹ h‡c ch∞c bi∆t “Chœ th°nh chi Ω≠o kh® dÿ c®m nhµn” (gi˘ Ω≠o r∂t m˙c th°nh th∫t, t∂t nhi≈n c‹ thÃ c®m ΩıÏc l›ng ngıÈi) ta quy∆t r±ng ngıÈi Phüp kh·ng x¯ t°n nhπn Ωµu m° lo. N‹i v˜a dˆt lÈi, cÚ truyÀn Ωem bÓt m˙c l≠i v° b®o ngıÈi chüu Ωˆng Ω‹ chæp lÈi cÚ Ω‡c. Ai cÒng nghÿ r±ng cÚ Ω‡c mÊt tÈ chÓc thı hay l° vi∆t thı ΩÃ l≠i cho Chœnh phð b®o hÊ, k˚ thüc vÏ con. NgıÈi ta phﬁng Ωoün sai h∆t. CÚ Ω‡c cho chæp mÊt b°i thi c®m khüi. B°i thi nhı v∑y : Nhıng trıÈng phÚng mŒnh th∫p canh Ω·ng, Vﬂ lıÏc y nhi≈n vŸ t∂u c·ng, CÔng hÊ ngao thi≈n nan tr≠ch nh≠n, Ph◊ Ω„ bi∆n ΩŸa thıÏng Ω„n phong, C¯u trÔng xa giü quan san ngo≠i, Tˆ h®i nhµn dµn thðy hﬁa trung, Trüch v‡ng dÒ long ıu dÒ Ω≠i, TıËng m·n thµm t˙ qu˚ anh hÔng. DŸch n·m : Nhung trıÈng vµng mŒnh Ω¨ mıÈi Ω·ng, ViŒc vﬂ l·i th·i vπn ch≤ng xong, Dµn Ω‹i k≈u trÈi vang ‰ nh≠n, Quµn gian d∫y Ω∂t rÊn Ω°n ong, Chœn trÔng l∫n Ω∫n miÀn quan tüi. TrØm h‡ ph·i pha Ωüm l¯a n„ng, Trüch v‡ng c°ng to c°ng mŒt nh‡c, TıËng m·n ri≈ng h‰ ti∆ng anh hÔng. T˜ h·m Ω‹ trÍ Ωi, bŒnh thÃ cða cÚ c°ng giÈ c°ng th≈m tr∑m tr‡ng ; thu‚c men thay Ω‰i nhiÀu phıÁng cÒng v· hiŒu. MÊt vŸ danh y trong miÀn nghe tin cÚ Ωau ph®i m≠o hiÃm mu·n v°n mËi l≈n ΩıÏc nÓi Qu≠t ΩÃ trŸ bŒnh cho cÚ m° cÒng kh·ng gi®m chÓt n°o. L‚i 8 giÈ süng ng°y 13 thüng 11, cÚ m∂t. TrıËc giµy phÓt cu‚i cÔng, cÚ mÍ m∞t ng‹ quanh chı tıËng, h÷nh nhı mu‚n n‹i g÷ n˘a, nhıng h∆t hÁi r„i kh·ng n‹i ΩıÏc n˘a, ch◊ th∂y hai b≈n kh‹e m∞t ˆa lÚy, r„i th÷ nh∞m lu·n. Linh h„n th≈nh thang l≈n tr≈n th∆ giËi nh˘ng anh hÔng nghÿa sÿ c‰ kim Ω·ng tµy v÷ viŒc nıËc nh° hy sinh, kh·ng kÃ th°nh c·ng hay l° th∂t b≠i. CÚ hıÍng th‡ 49 tu‰i. Khœ ti∆t Ω∑y tr°n non nıËc Lam, H„ng, c·ng viŒc ghi chæp lŸch s¯ H„ng L≠c. Cüc h°ng tıËng sÿ nhı con m∂t cha m¬, k≈u g°o kh‹c l‹c, vang d∫y nÓi non. H„i n°o Cao Th∞ng ch∆t, h‡ thıÁng kh‹c mÊt, bµy giÈ h‡ kh‹c thıÁng tËi mıÈi. V÷ cüi ch∆t cða Cao Th∞ng Ωau ΩËn cho nghÿa binh thiŒt, nhıng c›n c‹ hy v‡ng Í cÚ Phan, bµy giÈ cÚ Phan m∂t, nghÿa binh ph®i tuyŒt v‡ng h≤n. NhiÀu binh sÿ c® thüng nhŸn Ω‹i n±m sıÁng, m›n hÁi h∆t sˆc, cÒng kh·ng c∑m Ω∫u nÂi s˙ bi ai, Ω∆n ΩÂi thıÁng quü, kh‹c quü r„i ch∆t lu·n. C‹ m∂y chÚc ngıÈi thµn binh t˙ Ωµm c‰ ch∆t theo chð tıËng. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 104/104
çng NguyÕn Qu¸nh tˆc thÈi x∆p Ω¥t viŒc tang, kh·ng düm ΩÃ ch∫m trÕ, v÷ e c‹ s˙ b∂t tr∞c th÷nh l÷nh x®y tËi chØng. Gia nhµn v° tıËng sÿ cÔng ch‡n ng°y 16 l° ng°y an tüng ; Tang lÕ c¯ h°nh, c‚ nhi≈n ΩÁn sÁ v° gi®n dŸ. Duy c‹ viŒc tπn liŒm di thÃ cða cÚ, tıËng sÿ hÁi phœ kh‰ tµm. Thay v÷ ph®i dÔng quan t°i nhı thıÈng, tıËng sÿ ch¥t cµy gÂ v°ng tµm th∫t lËn Í trong r˜ng, Ωem vÀ khoæt lÒng thµn cµy, Ω¥t di thÃ trong Ω‹, tr≈n Ω∫y n∞p g∞n l≠i ch∞c ch∞n. Di thÃ mang üo m¨o t∂n sÿ. áÓng ng°y an tüng, tıËng sÿ s∞p h°ng l°m lÃ c¯ ai v° l≠y trıËc linh c˘u, r„i rıËc linh c˘u xu‚ng tüng dıËi chµn nÓi Qu≠t. LÓc linh c˘u h≠ huyŒt r„i, tr≈n ch◊ Ω∞p Ω∂t b±ng ph≤ng, chˆ kh·ng Ω∞p cao l≈n th°nh m„. TıËng sÿ dÚng tµm ch·n c∂t nhı th∆, l° v÷ ph›ng sÏ mai sau c‹ k¿ ΩiÀm ch◊ m° mÊ cÚ bŸ khai qu∫t l≈n chØng. Quµn Phüp kh·ng hay viŒc cÚ Phan Ω¨ m∂t, v÷ tıËng sÿ vπn Ω‹ng tr≈n nÓi Qu≠t nhı thıÈng v° gi˘ cüch tr∑m tÿnh ≈m ΩÀm, kh·ng lÊ ra mÊt h÷nh tœch g÷ b°y tﬁ cho b≈n ngo°i bi∆t trong quµn v˜a c‹ Ω≠i bi∆n. Duy c‹ quµn thˆ cüc nÁi nghe tin chð tıËng m∂t r„i, sinh ra chün n®n, l∑n h„i t®n tüc, trÍ vÀ qu≈ hıÁng, ho¥c tr‚n qua Løo qua Xi≈m cÒng nhiÀu. C›n b®n bÊ tıËng sÿ cða Phan, th÷ vπn theo h∑u phu nhµn ΩÃ chÈ ng°y ra thÓ. Cüch mıÈi m∂y h·m sau, quµn Phüp Ωi tu∑n, b∞t ΩıÏc mÊt t≈n nghÿa binh Í tr≈n tr≠i læn xu‚ng x‹m l°ng t÷m mua lıÁng th˙c. TrıËc c›n dÂ d°nh, sau d‡a b∞n ch∆t, n∆u nhı kh·ng n‹i rﬂ binh t÷nh tr≈n nÓi, th°nh ra t≈n lœnh n‡ ph®i thÓ th∫t r±ng cÚ Phan Ω¨ qua ΩÈi tr≈n mıÈi b˘a nay v° n‹ ch◊ c® nÁi ch·n di thÃ n˘a. Quan quµn buÊc n‹ Ωi dπn ΩıÈng tËi Ω°o mÊ l≈n l∂y thi thÃ cÚ Phan Ωem vÀ. L≠ thay ! Ω≈m b˘a 29 Í tr≈n sÁn tr≠i, phu nhµn Ωang ngð n±m mÊng th∂y cÚ Phan hiÃn linh vÀ, n‹i vËi phu nhµn nhı v∑y : — Ng°y mai ta th¯ ra trıËc m¥t quµn Phüp, xem chÓng l°m g÷ ta. Phu nhµn cho l° ΩiÀm l≠, suy nghÿ phµn vµn. Tæ ra chiÀu b˘a sau, l° ng°y 30, c‹ tin büo l≈n sÁn tr≠i r±ng : kh·ng hiÃu sao quµn lœnh b®o hÊ bi∆t chÂ, Ω¨ Ω°o mÊ cÚ Phan l≈n Ωem vÀ Ω„n Linh C®m r„i. Trong mÊng, cÚ n‹i “ta th¯ ra trıËc m¥t quµn Phüp” l° üm ch◊ v°o viŒc Ω°o m® Ω‹. M∂y h·m sau phu nhµn dπn con chüu v° cüc tÔy tıËng ra thÓ Í Ω„n Linh C®m. Cüc quan binh Phüp ti∆p Ω¨i mÊt cüch t¯ t∆. MÊt Ωo°n khüc ra thÓ Í trıËc quµn m·n NguyÕn Thµn. Phu nhµn v° cüc ngıÈi tÔy tÔng bŸ üp dπn v· Hu∆ nghŸ x¯. Cüc tıËng nhı NguyÕn Tr≠ch, NguyÕn M≠u c® th®y 23 ngıÈi bŸ chæm. C›n phu nhµn v° con chüu th÷ b®o hÊ gi˘ Í Hu∆ œt lµu, r„i th® cho vÀ l°ng á·ng Thüi an nghiŒp. NgıÈi ta thu∫t chuyŒn r±ng cÚ Phan v° Cao Th∞ng, sau hiÃn thünh Í l°ng Kh≈ ThıÏng, huyŒn HıÁng Kh≈, dµn l°ng c®m mÊ anh hÔng, l∫p ΩÀn thÈ t˙, Ω∆n nay Ωang c›n. N‹i vÀ quµn Phüp bi∆t chÂ, khai qu∫t ΩıÏc m® cÚ Phan l≈n, Ωem di thÃ vÀ Ω„n Linh C®m giao cho NguyÕn Thµn xem xæt c‹ ph®i thiŒt l° di thÃ Phan á÷nh PhÔng kh·ng. B∂y giÈ NguyÕn Thµn mËi bi∆t cÚ Phan m∂t r„i, Ω∞c chœ, miŒng cıÈi ha h®, dÁ tay l≈n ngang trün m° n‹i : — T˜ nay ta ΩıÏc ngð y≈n r„i ! H·m sau, l¨o sˆc Ω›i cüc phÚ l¨o Í l°ng á·ng Thüi v° h‡ h°ng b° con cÚ Phan l≈n Ω„n Linh C®m nh÷n nh∫n Ωœch xüc. R„i Ω‹ NguyÕn Thµn dÍ thð Ωo≠n “anh hÔng” cða l¨o ΩÃ h°nh h≠ tËi n∞m xıÁng kh· thŸt nüt cða ngıÈi c˜u ΩŸch vËi l¨o m° lÓc ngıÈi ∂y c›n s‚ng, l¨o kh·ng düm xu∂t tr∫n giao phong, bµy giÈ ngıÈi ta ch∆t r„i mËi l≈n m¥t dıÁng oai diŒu vﬂ. M° l¨o dıÁng oai diŒu vﬂ cüch n°o ? Kh·ng n‹i ra th÷ bﬁ qu≈n m∂t s˙ th∫t, m° n‹i th÷ m÷nh ph®i thıÁng tµm v° gËm ghi∆c. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 105/105
NguyÕn Thµn sai Ωem di thÃ cÚ Phan ra chÂ ΩŸa Ω∑u cða t‰ng ViŒt Y≈n, Ω‰ d∑u chµm l¯a m° Ω‚t cho xıÁng thŸt chüy ra tro, r„i tro ∂y trÊn v°o thu‚c sÓng, nh„i trong sÓng th∑n c·ng cða ta m° b∞n xu‚ng La Giang. Dµn x¨ quanh miÀn, ph®i tuµn lÈi sˆc cða NguyÕn Thµn ra Ωˆng chˆng ki∆n viŒc l°m t°n nhπn n°y ; ai th∂y cÒng ph®i Ωau l›ng v° khinh th∑m NguyÕn Thµn trong bÚng. NguyÕn Thµn nay cÒng qua ΩÈi lµu r„i, n∆u Í dıËi c¯u nguy≈n c‹ g¥p cÚ Phan, ch∞c l¨o kh·ng düm nh÷n m¥t. CÚ Phan Ω¨ ch∆t, nghÿa binh t˙ tan, NguyÕn Thµn t˙ cho cüi k∆t qu® ∂y l° c·ng tr≠ng nhı trÈi cða m÷nh, m¥c dÔ s˙ th∫t tr∫n m≠c gian nan ch◊ l° lœnh t∫p b®o hÊ v° cüc quan vﬂ Phüp ch◊ huy, c›n NguyÕn Thµn kæo Ω≠i binh ra t˜ thüng 5 tËi giÈ, kh·ng hÀ giao phong giüp tr∫n vËi nghÿa binh h‡ Phan l∑n n°o. Th∆ m° NguyÕn Thµn t˙ nh∫n l° c·ng tr∫n cða m÷nh, cho n≈n sai may mÊt lü cÈ b±ng lÚa Ωﬁ thiŒt lËn, tr≈n vi∆t 4 ch˘ th∫t lËn : T¥c PhÔng b‚ t¯ nghÿa l° “t≈n gi¥c PhÔng sÏ quü ch∆t r„i”, r„i sai lœnh thð h≠ vüc lü cÈ ∂y, cÎi ng˙a lıu tinh ch≠y Ω≈m ng°y, vÀ kinh Ω· büo tin th∞ng tr∫n. C›n gan hÁn n˘a, NguyÕn Thµn t˙ d˙ng bia Ωü khoe khoang ghi chæp c·ng nghiŒp m÷nh Í tr≈n Ω◊nh nÓi TÔng SÁn, sai tu∑n phð áinh Nho Quang so≠n b°i vØn bia k˝ c·ng c‹ 8 cµu 32 ch˘ nhı v∑y : VŒ giang chi anh, Th≠ch trÚ chi linh. Th∆ xu∂t tu∂n kiŒt, VŸ x¨ t∞c sinh. Tµy b÷nh h˘u t¯, á∏u nam Ω≠i danh. H„ng Lam thi≈n c‰, Bi kŒ tranh tranh á≠i ˚ n‹i khœ thi≈ng s·ng nÓi VŒ Giang Th≠ch TrÚ (qu≈ hıÁng NguyÕn Thµn) chung ΩÓc ra b∫c ngıÈi anh t°i, cha truyÀn con n‚i, v÷ giang sÁn x¨ t∞c m° Ω¿ ra ΩÃ giÓp giang sÁn x¨ t∞c. Ng°y trıËc cha Ω¨ anh hÔng, giÈ tËi con cÒng anh hÔng, l∫p n≈n c·ng nghiŒp to tüt, ghi chæp Í kho®ng s·ng Lam nÓi H„ng mu·n ΩÈi. Nhıng bia Ωü ∂y c‹ Ωˆng ΩıÏc Í gi˘a non nıËc H„ng, Lam mu·n ΩÈi, nhı cµu vØn nŸnh h‹t cða áinh Nho Quang v° cüi ki≈u khœ m≠o c·ng cða NguyÕn Thµn Ωµu ! V÷ ba nØm sau, bia Ωü ∂y bŸ sæt Ωünh bÃ ra m∂y m®nh, r„i th÷ cﬁ m‡c r≈u phong, ru„i bµu chuÊt Í; k∆ Ω‹ ngıÈi Phüp l≠i phü trüi nÓi ∂y ΩÃ c∞m ΩıÈng, th°nh ra bia Ωü m∂t h≤n tØm tœch, kh·ng c›n ai nh÷n bi∆t h„i trıËc n‹ t‡a l≠c Í chÂ n°o n˘a. ˚ h≤n ·ng trÈi ghæt k¿ t°n süt Ω„ng lo≠i, m≠o nh∫n c·ng lao, cho n≈n sai Thi≈n l·i Ωünh tan bia Ωü ∂y Ωi chØng ? N‹i g÷ sau lÓc h‡ Phan qua ΩÈi r„i, t÷nh th∆ b∞t buÊc nghÿa binh ph®i t˙ ra h°ng Ω∑u NguyÕn Thµn; trong ˚ kh·ng khﬁi c‹ chÂ tin c∫y v° tr·ng mong mÊt ngıÈi Ω„ng b°o quyÀn th∆, t∂t s¡ bao dung che chÍ cho m÷nh khﬁi ch∆t. Kh·ng dø NguyÕn Thµn l≠i ra oai, t˙ tay chæm gi∆t h≠ng ngıÈi b≠i tr∫n quy h°ng Ω‹ r∂t nhiÀu, kh·ng ΩÏi tµu tr÷nh xæt x¯ g÷ h∆t. V÷ trong tay l¨o lÓc ∂y c‹ thanh ki∆m ThıÏng phıÁng, cho phæp “tiŒn nghi h°nh s˙, tiÀn tr®m h∫u t∂u” kia m°. NgıÈi ta oün h∫n l¨o kh·ng bi∆t th∆ n°o m° n‹i. ThuÍ Ω‹, vØn thµn NghŒ Tÿnh h‡p nhau, so≠n ra cµu Ω‚i truy ΩiŒu cÚ Pha, ˚ tˆ bao quüt, vØn t˙ hÔng h„n, c‹ thÃ g‡i l° mÊt tiÃu s˙ t‹m t∞t thµn th∆ v° s˙ nghiŒp cÚ Phan cÒng ΩıÏc. T·i mu‚n mıÏn ngay cµu Ω‚i n°y l°m cµu k∆t thÓc “TruyŒn Phan á÷nh PhÔng” cða t·i: Th°nh b≠i anh hÔng m≠c lu∫n, th¯ c· trung, th¯ Ω≠i nghÿa, thŒ d˘ chı quµn t¯ th◊ chung. Chµu chi anh, M≠c chi linh, ΩÊc thı mÂi niŒm cıÁng thıÈng tr‡ng. Kh® h∫n gi® thÔy Phan á÷nh PhÔng ñ trang 106/106
Ωi≈n Ω≠i h≠, nh∂t mÊc nan chi ! Cung l¨nh y≈n ti≈u, thÔy nhµn b∂t tüc thµm sÁn oün. Hu‚ng ΩıÁng nh∫t long phi vµn üm cÊng. Ta nhµn s˙ v· thıÈng kh® lµn La ViŒt giang sÁn büch ni≈n vØn hi∆n phi≈n cung m¨; C‰ kim thi≈n ΩŸa v· cÔng, nhi lıu thðy, nhi cao phong, Ω„ng th¯ Ω≠i trıÏng phu VÒ trÚ, Lam chi phong, H„ng chi tuy∆t, xung h°n v· n≠i büch tÔng Ωi≈u VŸ h° tai : hÊi quy∆t Ω„i ba, trung lıu ΩÃ trÚ ! Tinh di v∫t hoün, h° nhµn b∂t khÍi c‚ vi≈n t÷nh ? C∫p th¯ thÈi nh≠n tün phong xuy, kham thün thi≈n tµm m≠c trÏ. áÊc th¯ TÔng Mai khœ ti∆t, nh∂t t¯ tinh th∑n quün Ω∏u ngıu. ChÓng t·i t≠m dŸch nhı sau : Anh hÔng th°nh b≠i kÃ chi ? D≠ s∞t son, l›ng v°ng Ωü, thÀ cÔng cüc b≠n gi˘ trıËc sau. M¥c Chµu ΩÓc khœ tinh anh, trung hi∆u h¬n h› cÔng s¯ süch. Ngao ngün nh¡, l∑u cao s∞p Ω‰, mÊt cÊt kh‹ nµng; ph›ng v∞ng kh‹i tan, li∆c m∞t non xanh th≈m tˆc t‚i. V® bµy giÈ r„ng bay mµy xüm, x‹t xa viŒc th∆ kh·n lıÈng, nh˘ng thıÁng La ViŒt giang sÁn, vØn hi∆n trØm nØm th°nh tr∫n m≠c; TrÈi Ω∂t xıa nay th∆ m¨i. áü d˙ng ngıËc, nıËc ch®y xu·i, Ω‹ vπn non s·ng phıÈng tu∂n kiŒt. Lam H„ng n‰i cÁn b¨o tuy∆t, büch t›ng Óa rÚng lu‚ng x·ng pha. áau ΩËn thay, Ω≈ vÎ s‹ng v„, gi˘a d›ng trÚ Ωˆng; sao dÈi v∫t Ω‰i, ng®nh Ω∑u ngıÈi cÒ ph®i b·n ch·n. áıÁng lÓc n°y gi‹ th‰i nh≠n l÷a, cØm gi∫n l›ng trÈi cay nghiŒt; ri≈ng c®m TÔng Mai khœ ti∆t, tinh th∑n mÊt thüc r≠ng trØng sao. Trong cµu Ω‚i n°y, nh˘ng ch˘ M¥c, Chµu, La, ViŒt, Lam, H„ng, TÔng, Mai, ΩÀu l° t≈n ri≈ng nÓi s·ng qu≈ quün cÚ Phan á÷nh PhÔng. Phan á÷nh PhÔng ñ trang 107/107