Chuyên đề: Phát triển sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn các xã thuộc chương trình 135

Chia sẻ: Nguyen Khanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chuyên đề: Phát triển sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn các xã thuộc chương trình 135 - Giai đoạn II (2006-2010). Mời các bạn cùng tham khảo để nắm các nội dung kiến thức cần thiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên đề: Phát triển sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn các xã thuộc chương trình 135

Y BAN DÂN T C ***** CHUYÊN ð PHÁT TRI N S N XU T VÀ CHUY N D CH CƠ C U KINH T TRÊN ð A BÀN CÁC XÃ THU C CHƯƠNG TRÌNH 135 - GIAI ðO N II ( 2006-2010) (Chuyên ñ s 6, theo Quy t ñ nh s 04/2007/Qð-UBDT ngày 19/7/2007 c a B trư ng, Ch nhi m y ban Dân t c) ð I TƯ NG H C: Cán b xã, thôn, b n TH I LƯ NG: 16 ti t h c HÀ N I, THÁNG 6 NĂM 2008 1
M CL C N i dung Trang I. Vai trò c a quy ho ch, s d ng ñ t ñai trong phát tri n kinh t xã h i II. Phát tri n s n xu t và chuy n d ch cơ c u kinh t trong nông nghi p III. B o qu n và ch bi n sau thu ho ch 1. Vai trò c a b o qu n và ch bi n sau thu ho ch 2. Yêu c u b o qu n và ch bi n sau thu ho ch 3. Qu n lý s lư ng, ch t lư ng s n ph m sau thu ho ch và ch bi n 4. M t s bi n pháp thông d ng ñ b o qu n và ch bi n nông s n sau thu ho ch IV. Qu n lý, b o v r ng và các công trình c p nư c t p trung qui mô nh 1. Qu n lý và b o v r ng 2. Qu n lý và b o v ngu n nư c V. ng d ng khoa h c công ngh vào s n xu t nông nghi p 1. Ý nghĩa c a vi c ng d ng khoa h c công ngh vào s n xu t nông nghi p 2. Các n i dung ng d ng KHCN trong nông nghi p ñ phát tri n s n xu t và ph c v chuy n d ch cơ c u 3. Các v n ñ c n quan tâm trong ng d ng ti n b k thu t, KHCN vào s n xu t 4. Gi i thi u m t s ti n b k thu t KHCN VI. ðánh giá hi u qu s n xu t nông, lâm, ngư nghi p 1. Khái ni m hi u qu s n xu t nông-lâm-ngư nghi p 2. Cách ñánh giá hi u qu kinh t trong s n xu t nông nghi p VII. Ti p c n và s d ng v n tín d ng ph c v phát tri n s n xu t VIII. Phân tích, xác ñ nh l i th c a ñ a phương ñ ch n phương án ñ u tư, chuy n d ch cơ c u s n xu t phù h p. Tài li u tham kh o Ph l c 2
DANH M C T VI T T T BQLDA Ban Qu n lý d án CT 135-II Chương trình 135 Giai ño n II ðBSH ð ng b ng Sông H ng KHCN Khoa h c công ngh UBND y ban nhân dân VAC Vư n-ao-chu ng VACR Vư n-ao-chu ng-r ng S N XU T SX 3
I. VAI TRÒ C A QUY HO CH, S D NG ð T ðAI TRONG PHÁT TRI N KINH T XÃ H I 1. N m v ng quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t ñai c a xã, thôn b n. 2. Qu n lý t t quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t ñai. 3. Các bi n pháp s d ng hi u qu , h p lý qu ru ng ñ t trong nông nghi p nông thôn ñ phát tri n s n xu t và chuy n d ch cơ c u kinh t h p lý, xóa ñói gi m nghèo. 1. Quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t ñai c a xã: ð qu n lý ñ t ñai ñúng pháp lu t và ch quy n c n: (1) Có h sơ ñ a gi i hành chính; (2) Các b n ñ ð a gi i hành chính, Hành chính, B n ñ ñ a chính, th a ñ t, B n ñ hi n tr ng s d ng ñ t, B n ñ quy ho ch s d ng ñ t; (3) S ñ a chính c a t ng xã, s m c kê ñ t ñai (xã), s theo dõi bi n ñ ng ñ t ñai, H sơ ñăng ký quy n và ch ng nh n quy n s d ng ñ t; và (4) S th ng kê và ki m kê ñ t. Th i h n hi u l c quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t ñai c a xã ñư c th hi n trên b n ñ Quy ho ch s d ng ñ t g n v i kỳ quy ho ch chung 10 năm/l n. 2. Nguyên t c, căn c và n i dung l p quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t: a. Nguyên t c: - Phù h p v i quy ho ch s d ng ñư c c p trên phê duy t và th hi n ñư c nhu c u s d ng c a c p dư i. - S d ng ñ t ti t ki m, hi u qu k t h p khai thác b o v thiên nhiên, môi trư ng, các di tích l ch s , danh lam th ng c nh. - Quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t ñư c bàn công khai, dân ch , ñư c ñi u ch nh và phê duy t phù h p vào năm cu i c a kỳ quy ho ch trư c ñó. b. Căn c : - Căn c vào Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t xã h i, qu c phòng, an ninh c a ñ t nư c, quy ho ch phát tri n các ngành và các ñ a phương, hi n tr ng và nhu c u s d ng ñ t, các ti n b khoa h c công ngh liên quan t i vi c s d ng ñ t và hi u qu s d ng ñ t c a kỳ trư c, kh năng ñ u tư th c hi n các công trình, d án có s d ng ñ t. c. N i dung quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t: Quy ho ch, k ho ch s d ng ñ t c a xã, thôn ñư c l p chi ti t g n v i th a ñ t và có tham kh o ý ki n c a ngư i dân. - N i dung quy ho ch ñ t như sau: *ði u tra, nghiên c u, phân tích, t ng h p ñi u ki n t nhiên, kinh t , hi n tr ng s d ng ñ t và ñánh giá ñư c ti m năng ñ t ñai. *Xác ñ nh phương hư ng, m c tiêu s d ng ñ t trong kỳ quy ho ch và d ki n phân b cho các nhu c u phát tri n kinh t xã h i, an ninh qu c phòng, di n tích ñ t thu h i cho các chương trình d án. * Xác ñ nh các bi n pháp t ch c th c hi n quy ho ch s d ng ñ t và các bi n pháp b o v , c i t o s d ng ñ t g n v i b o v môi trư ng. - N i dung k ho ch s d ng ñ t: 4
* Phân tích, ñánh giá k t qu s d ng ñ t kỳ quy ho ch trư c. * K ho ch thu h i các di n tích ñ phân b theo nhu c u quy ho ch m i, d ch chuy n cơ c u s n xu t, cơ c u s d ng ñ t trong nông nghi p. * K ho ch khai hoang m r ng di n tích ñ t s d ng và c th hóa thành k ho ch, gi i pháp t ch c th c hi n 5 năm m t, t ng năm m t. 3. Cách phân lo i ñ t ñai, l p và qu n lý các chương trình, d án nh có liên quan t i quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t ñai ñ phát tri n s n xu t và chuy n d ch cơ c u kinh t : a. T ch c th c hi n quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t: - Phân lo i ñ t ñai: trên cơ s m c ñích s d ng, phân chia thành 3 lo i là: + Nhóm ñ t nông nghi p bao g m 8 lo i ñ t: Tr ng cây hàng năm, lâu năm, r ng s n xu t, r ng phòng h , r ng ñ c d ng, nuôi tr ng th y s n, làm mu i và ñ t s n xu t nông nghi p khác theo quy ñ nh c a chính ph . + Nhóm ñ t phi nông nghi p bao g m 10 lo i ñ t: ð t , ñ t xây d ng tr s công v , qu c phòng an ninh, s n xu t kinh doanh phi nông nghi p, công trình công c ng, do cơ s tôn giáo s d ng, nghĩa trang, sông ngòi kênh r ch chuyên d ng và ñ t phi nông nghi p khác theo quy ñ nh c a chính ph . + Nhóm ñ t chưa s d ng bao g m các lo i ñ t chưa xác ñ nh m c ñích s d ng. - Th c hi n t t ch ñ s d ng các lo i ñ t ñai: theo phương th c n ñ nh lâu dài ho c có th i h n, ñ t nông nghi p, phi nông nghi p và ñ t chưa s d ng. b. L p và qu n lý các chương trình, d án phát tri n s n xu t, chuy n d ch cơ c u kinh t : Trên cơ s th c tr ng c a nhóm ñ t và lo i ñ t, k t qu s n xu t hàng năm, ñ xác ñ nh vùng s n xu t nông nghi p, phi nông nghi p và t p trung tích t ñ t cho s n xu t ho c xây d ng làng ngh , phát tri n ngh ph . ð chuy n d ch cơ c u s n xu t và phát tri n kinh t , cán b xã, thôn b n ph i nghiên c u phân tích ch t ñ t, kh năng ng d ng khoa h c công ngh , ti p thu ti n b k thu t, l a ch n ñư c các phương án s n xu t & xây d ng các mô hình s n xu t và phát tri n nhân r ng theo t ng nhóm h gia ñình, khu v c thôn, b n c th như ; chương trình phát tri n cây lương th c, chương trình phát tri n chăn nuôi ñ i gia súc, chương trình tr ng r ng , d án phát tri n cây cà phê, d án phát tri n vùng cây ăn qu t p trung... 4. Qu n lý ru ng ñ t và m t s ñ nh hư ng s d ng hi u qu , h p lý qu ru ng ñ t trong nông nghi p nông thôn: TH O 1. Vi c qu n lý và s d ng ñ t ñai, ru ng ñ t hi n nay t i ñ a phương b n LU N như th nào? 2. Làm th nào ñ ñánh giá ñư c m c ñ và hi u qu s d ng ñ t ñai, ru ng ñ t? 3.Các bi n pháp nào giúp qu n lý và s d ng hi u qu ñ t ñai, ru ng ñ t? 5
a. Qu n lý và s d ng ru ng ñ t ñ phát tri n s n xu t: Qu n lý ch t ch ru ng ñ t trên s sách và trên qu ru ng ñ t th c có, không c t ñ t ñem bán, chuy n như ng ñ t và tài s n trên ñ t, không cho thuê hư ng lãi... ð có hư ng khai thác và s d ng h p lý nh t c n n m v ng ñ c ñi m, kh năng và ñi u ki n c y tr ng, chăn th c a m i th a ru ng, m t nư c, cánh ñ ng, khu r ng, thư ng xuyên quan tâm ñ n vi c c i t o, tăng ñ phì nhiêu c a ñ t (thành ph n cơ gi i c a ñ t, hàm lư ng N-P-K, các y u t vi lư ng, ñ chua, ch ñ nư c...), ñ phì nhiêu c a ñ t s không ng ng ñư c tăng lên n u bi t cách th c s d ng ñ t h p lý và ngư c l i, n u khai thác không h p lý, thi u ñ u tư, ch t phá r ng ñ u ngu n nư c, các nh hư ng t nhiên và phá ho i c a con ngư i do t p quán canh tác l c h u ñ t nương, cu c r y, qu ng canh, không dùng phân h u cơ... s làm c n ki t màu m , suy thoái ñ t, h n hán, lũ l t, l ñ t. b. ðánh giá m c ñ và cách nâng cao hi u qu s d ng ñ t: - M c ñ và hi u qu s d ng ñ t ñư c ñánh giá trên cơ s m t s ch tiêu cơ b n sau: Bình quân ñ t canh tác/nhân kh u, lao ñ ng, h ; M c ñ ñ u tư c a h /ñơn v di n tích; S lư t (H s ) s d ng ru ng ñ t c a h ; Năng xu t ñ t ñai, năng xu t cây tr ng; Giá tr tăng thêm trên m t ñơn v di n tích. - ð nâng cao hi u qu s d ng ñ t c n: + G n vi c s d ng ru ng ñ t v i s phát tri n c a ti n b khoa h c, ch t lư ng lao ñ ng, các phương th c thâm canh và ch ñ canh tác tiên ti n, vì ru ng ñ t có v trí c ñ nh g n li n v i ñi u ki n t nhiên như th như ng, khí h u, nư c, cây tr ng, con gia súc… và các ñi u ki n kinh t xã h i khác như dân s và lao ñ ng, công nghi p, thương m i d ch v . S c s n xu t c a ru ng ñ t bi u hi n t p trung ñ phì nhiêu c a ru ng ñ t, nâng cao ñ phì nhiêu c a ru ng ñ t là tăng s c s n xu t c a nó, ñây là ñi u ki n quan tr ng nh t ñ nâng cao năng xu t, ch t lư ng s n ph m, tăng năng xu t lao ñ ng và h giá thành s n ph m. + Phát tri n s n xu t ph i g n v i chuy n d ch cơ c u kinh t , b trí các ngành s n xu t phù h p: qu ru ng ñ t trong nông nghi p ñư c phân ra ñ t nông nghi p, ñ t lâm nghi p, ñ t chuyên d ng và nh ng lo i ñ t khác. ð nhanh chóng phát tri n s n xu t c n th c hi n theo phương hư ng thâm canh, tăng v và khai hoang; b trí cơ c u cây tr ng, v t nuôi và mùa v phù h p v i ñi u ki n sinh thái c a t ng vùng, khai thác và s d ng t ng h p ñ t ñai v i tài nguyên thiên nhiên khác, k t h p kinh doanh nông, lâm, ngư nghi p và các ngành ngh khác, c. S d ng h p lý qu ñ t: - ðánh giá th như ng (tính ch t c a ñ t), ñ phì nhiêu c a ñ t, v trí ñ t ñai, ñ a hình, khí h u, tăng s v s n xu t c a ñ t b ng thâm canh, luân canh, xen canh trên cơ s s d ng các gi ng ng n ngày, có năng xu t cao và n ñ nh, các t p ñoàn gi ng thích h p và xây d ng cơ ch luân canh, xen canh khoa h c v i t ng lo i ñ t. Không b l th i v vì lý do thi u lao ñ ng. - ð m b o các ñi u ki n v t ch t-k thu t, c th là cung c p phân bón, thu c tr sâu, th y l i và th c hi n quy trình chăm sóc, nuôi dư ng. - T n d ng s d ng di n tích m t nư c, ph xanh di n tích ñ t tr ng ñ i tr c. Có k ho ch ch ng xói mòn, c i t o ñ t lâu dài, toàn di n, thư ng xuyên 6
- Qu n lý và th c hi n t t quy ho ch và k ho ch s d ng ñ t ñai: thông qua giao quy n s d ng ru ng ñ t xác ñ nh cơ c u s n xu t, t ch c s n xu t, gi gìn, b o v và c i t o ñ t. II. PHÁT TRI N S N XU T VÀ CHUY N D CH CƠ C U KINH T TRONG NÔNG NGHI P TH O LU N 1. Li t kê các ngu n l c c n thi t cho phát tri n s n xu t 2. Làm th nào ñ s d ng hi u qu các ngu n l c ñó? 1. Các ngu n l c ñ phát tri n s n xu t: 1. V n t nhiên: Các lo i ñ t c a h , Các tài nguyên thiên nhiên c a c ng ñ ng Ngu n nư c cho sinh ho t và tư i tiêu Ngu n gen (gi ng) sinh h c ñ ng th c v t 2. V n nhân l c: Lao ñ ng chính và ngư i ăn theo Trình ñ văn hoá, ki n th c c a các thành viên K năng, s thích và năng khi u c a các thành viên S c kho , tâm lý và ñ i s ng tình c m cu các thành viên 3. V n xã h i: Các m ng lư i h tr cu hàng xóm, h hàng, hi p h i... H p tác trong s n xu t, buôn bán và d ch v Các cu c g p g trao ñ i ki n th c và kinh nghi m Các nghi l , l h i truy n th ng: hi u h , Cơ h i ñ tham gia ý ki n vào các ho t ñ ng ñ a phương như: h p dân, ñúng góp ý ki n 4. V n tài chính: Thu nh p ti n m t và ti t ki m; Các ngu n tín d ng và v n vay; Các ngu n v n tích lu ñàn gia súc, gia c m Các ngu n cho thu nh p ph (như buôn bán, thu t lâm s n...) 5. V n tài s n: Nhà và các tài s n s d ng cho sinh ho t trong nhà; Phương ti n ñi l i; Phương ti n thông tin Các máy móc s n xu t và ch bi n; Các công c s n xu t 2. Các ngành s n xu t trong nông nghi p: a. Các nhóm cây tr ng: - S n xu t cây lương th c: Là ngành s n xu t chính c a nông nghi p nư c ta. Các cây ch ñ o là: lúa, ngô, khoai, s n, ñ u ñ các lo i, trong ñó lúa là ch y u. S n xu t và cơ c u s n xu t lương th c nhìn chung ñư c b trí r ng rãi các ñ a phương, phù h p v i các ñi u ki n t nhiên, kinh t . - S n xu t cây công nghi p: ñòi h i quy trình k thu t và trình ñ thâm canh cao, ph i ñ u tư v n, lao ñ ng l n. Cây ch ñ o: ði u, Cà phê, tiêu, chè, cao su, h i, qu ... Như c ñi m: Th i gian ch ñ i lâu, chu kỳ khai thác dài nên thu h i v n lâu. ð d ch chuy n cơ c u, c n l a ch n cây mũi nh n, ch l c k t h p phát tri n cây công nghi p ng n ngày và dài ngày, cây ñ c s n, dư c li u. 7
ð phát tri n s n xu t, c n quy ho ch t o vùng chuyên canh, thâm canh ñi ñôi công tác ñ u tư ch bi n , b o qu n, v n chuy n, tiêu th s n ph m. - S n xu t cây ăn qu : Ph n l n tiêu th dư i d ng tươi, khó ch bi n, v n chuy n xa, nên ñ phát tri n, b trí s n xu t ph i g n v i tiêu th và ch bi n s n ph m. Hi n ñã có các t p ñoàn cây ăn qu ch t lư ng t t như qu có múi, qu th t, qu m ng, cho d u… Nhi u vùng s n xu t t p trung ñư c hình thành. Tuy nhiên v i ñi u ki n vùng sâu xa, ph i quan tâm ñ n v n chuy n, b o qu n, tiêu thu, ch bi n khi xây d ng quy ho ch vùng s n xu t t p trung. - S n xu t cây rau: Rau b n ñ a và rau thu n hóa, ph c v nhu c u tiêu dùng, chăn nuôi; các lo i rau ăn lá, ăn hoa, ăn c qu , có tính mùa v . Bi n pháp phát tri n là m r ng di n tích tr ng, thâm canh tăng năng xu t, xác ñ nh cơ c u rau tiêu dùng n i ñ a, xu t kh u, nâng cao k thu t ch bi n, b o qu n, v n chuy n và có các chính sách khuy n khích phát tri n s n xu t rau an toàn t ñ ng ru ng ñ n bàn ăn. b. Chăn nuôi: ð i tư ng c a chăn nuôi là gia súc – cơ th s ng có h th n kinh cao c p, có ñ c tính sinh h c, sinh trư ng, phát tri n, sinh s n, ti t s a và nh y c m v i các ñi u ki n th i ti t khí h u. - Chăn nuôi trâu bò: Ngành chăn nuôi quan tr ng theo hư ng chăn nuôi trâu bò cày kéo, l y th t, s a, sinh s n. Tùy theo th c t ñ a phương c n và nhu c u th trư ng xác ñ nh ch n cơ c u ñàn h p lý trên cơ s kh năng s n xu t c a h , c a các t ch c, cá nhân, h p tác xã. - Chăn nuôi l n ch y u ñ l y th t: Ưu ñi m: l n có th nuôi kh p các ñ a phương, tái s n xu t nhanh, không ñòi h i quy trình k thu t và trình ñ thâm canh cao, ph i ñ u tư v n, lao ñ ng l n, thu h i v n nhanh. ð d ch chuy n cơ c u, phát tri n s n xu t ñ i v i các xã, thôn mi n núi, tuyên truy n v n ñ ng nuôi chu ng, ñ u tư th c ăn chăn nuôi, thu c thú y phòng b nh và ch n l c gi ng l n cho năng xu t ch t lư ng cao, ñ i v i gi ng b n ñ a: nuôi theo hư ng ñ c s n ho c ph i lai t o thích nghi m i có năng xu t và s n lư ng cao. - Chăn nuôi gia c m: Th i gian thu s n ph m ng n, s lư ng ñàn nuôi ñông nhưng hi n nay kh năng bùng phát d ch l n, ñ ñ m b o phát tri n ñàn ph i tuân th nghiêm ng t quy trình k thu t và hư ng d n c a cán b khuy n nông, cán b thú y, mua con gi ng t i các ñ a ch tin c y, ñ m b o… - Nuôi cá: Nuôi cá ñem hi u qu kinh t cao, t n d ng m t nư c, h , ao, sông, su i ñ u có th s n xu t ñư c. C n xác ñ nh cơ c u ñàn, t ng nư c, ch ng lo i cá nuôi, ngu n th c ăn, khâu chăm sóc b o v cá. Ch ñ ăn theo 4 ñ nh: ñ nh lư ng th c ăn, ñ nh ch t lư ng th c ăn, ñ nh ñ a ñi m cho ăn và ñ nh th i gian cho ăn, thu ho ch h p lý b ng ñánh t a th bù, c i t o xây d ng h th ng ao nuôi thích h p, quan tâm tiêu th và ch bi n . Ngoài ra, m t s lo i khác cũng ñang ñư c quan tâm chăn nuôi và phát tri n cho giá tr hàng hóa cao như: các gi ng v t nuôi b n ñ a (l n mán, gà ñ a phương, rô ñ ng), các lo i nông s n truy n th ng (nghêu, tôm, cua, cá l ng, c, ch nhái) và các lo i th y h i s n khác; nuôi ñà ñi u (v t nuôi c a th k 21), m t s lo i côn trùng có giá tr kinh t và hàng hóa cao (t m tơ, d , …). 8
3. N i dung cơ b n trong phát tri n s n xu t và chuy n d ch cơ c u kinh t : a. Phát tri n các ngành s n xu t v i cơ c u h p lý: - ð i v i ngành s n xu t nông nghi p: Xây d ng các phương án phát tri n các cây, con ch ñ o. ð phát tri n s n xu t nông nghi p m t cách toàn di n nh m phát huy tích c c l i th s n xu t, th m nh c a ñ a phương. C n c th hoá các n i dung như: + Hư ng phát tri n tr ng tr t: B trí cây tr ng h p lý cây hàng năm (ñ quay vòng ñ t nhanh, thâm canh tăng năng xu t, b trí xen canh, tăng v , luân canh, g i v cây tr ng, tăng h s s d ng ñ t) và cây lâu năm (ñ t o ñà cho phát tri n nông s n hàng hoá ñ c bi t v i các lo i cây có giá tr kinh t cao, có kh năng tiêu thu trên th trư ng), m r ng d n t l di n tích các lo i cây công nghi p, cây ăn qu , thúc ñ y s hình thành các vùng chuyên canh ñ phá th ñ c canh lương th c sang s n xu t nhi u nông s n hàng hóa. Cơ c u ph bi n hi n nay t i nhi u ñ a phương, tr ng tr t thư ng chi m 60-70% t ng giá tr s n ph m nông nghi p, các lo i cây tr ng ch y u là: cây lương th c kho ng 60%; cây công nghi p chi m kho ng 20%; cây ăn qu kho ng 8-10%, còn l i là các lo i cây rau, hoa và cây khác. Xu hư ng chung ph n ñ u gi m di n tích tr ng tr t hàng năm t 5-7%, ph n ñ u thâm canh, tăng v và s n lư ng nh s d ng các gi ng m i, gi ng lai, các lo i s n ph m th trư ng có nhu c u m nh k t h p v i thâm canh, xen canh, luân canh, g i v , m t s lo i nông s n b n ñ a có xu hư ng tr thành hàng hoá có giá tr cao (n p nương, ngô n p nương, khoai s , rau c i làn, h ng qu ...). + Căn c xác ñ nh cơ c u s n xu t c a ngành tr ng tr t: (1) D a vào m c tiêu chi n lư c phát tri n kinh t xã h i và phát tri n nông nghi p ñ t nư c, c a vùng, c a ñ a phương, nhu c u c a th trư ng và n n kinh t qu c dân; (2) Ti m năng h sinh thái và kh năng có th khai thác hi u qu s n xu t c a ru ng ñ t; (3) S thích h p và kh năng chuyên canh các gi ng cây con ch y u và m t s lo i cây tr ng ch ñ o nhóm lương th c, mỳ màu, ñ u ñ , ngô… Tuy nhiên, ñ ñ m b o an ninh lương th c c n ph i quy ho ch và gi n ñ nh di n tích tr ng lúa, m t s cây màu ch ñ o ph c v cho nhu c u tiêu dùng, xu t kh u và chăn nuôi. - ð i v i chăn nuôi: + Phương hư ng: Nhanh chóng ñưa chăn nuôi tr thành ngành s n xu t chính ñ cung c p th c ph m, nguyên li u cho công nghi p ch bi n, phân bón cho tr ng tr t, thu hút lao ñ ng và t o thêm ngu n hàng xu t kh u quan tr ng. Cơ c u ph bi n hi n nay: chi m t tr ng 30-40 %, ch y u là chăn nuôi l n, trâu bò, gia c m, thu s n, ngoài ra nhi u ñ a phương phát tri n nuôi dê, m t s v t nuôi có giá tr hàng hoá cao như hươu, nai, chăn nuôi gia c m có xu hư ng không tăng do vi c kh ng ch d ch b nh khó khăn, ngh nuôi cá, tôm cũng ñang ñư c phát tri n m nh nhưng tiêu th còn khó khăn, giá bán th p, nh hư ng c a th i ti t, khí h u thư ng gây th t thu l n. Các bi n pháp cơ b n: Xác ñ nh vùng, con chăn nuôi thích h p (mi n núi, trung du nuôi ñ i gia súc, ng a, dê, hươu…), phát huy th m nh c a các thành ph n kinh t liên k t phát tri n chăn nuôi, khuy n khích các h gia ñình chuyên canh, 9
nghiên c u chuy n giao các ti n b k thu t, con gi ng có ch t lư ng, ưu th lai, phát tri n các h th ng chu ng tr i hi n ñ i, phòng tr d ch b nh t ng h p, cung ng th c ăn và v t tư chăn nuôi, giác ng ý th c ngư i dân, b o v môi trư ng, g n s n xu t v i th trư ng và có các cơ ch chính sách khuy n khích phát tri n chăn nuôi theo hư ng s n xu t hàng hóa. + Căn c xác ñ nh cơ c u s n xu t c a ngành chăn nuôi: (1) D a vào m c tiêu chi n lư c phát tri n kinh t xã h i và phát tri n nông nghi p; nhu c u c a th trư ng và c a n n kinh t qu c dân; (2) Ti m năng h sinh thái và kh năng có th khai thác hi u qu s n xu t c a ru ng ñ t; (3) S thích h p và kh năng chuyên canh các gi ng cây, c và con gi ng ch y u theo ñ a phương. - ð i v i s n xu t công nghi p, ti u th công nghi p: Phát tri n ngh truy n th ng (mây tre ñan, thêu, d t th c m...), xây d ng dân d ng (s n xu t g ch, ngói, v t li u xây d ng...), cơ khí s a ch a- nông c c m tay, công nghi p ch bi n nông lâm s n, ñ m c gia d ng, th công m ngh ...). - Phát tri n d ch v , thương m i, du l ch: d ch v thương m i lưu thông hàng hoá, ch ñ u m i, ch nông thôn, d ch v s n xu t, tiêu dùng khác, liên k t làm du l ch sinh thái, làng ngh nông thôn... b. Phát tri n kinh t : h gia ñình, phát tri n kinh t trang tr i, các h p tác xã nông nghi p ki u m i và t o ñi u ki n cho ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a các thành ph n kinh t khác. 4. N i dung, yêu c u trong phát tri n s n xu t và chuy n d ch cơ c u cây tr ng v t nuôi: a. N i dung: Cơ c u kinh t c a xã ñư c xem xét qua bi u hi n quan h t l gi a các ngành ch y u: Nông nghi p, công nghi p, ti u th công nghi p - d ch v . - ð i v i Nông-lâm-ngư nghi p: C th hóa quy ho ch, k ho ch phát tri n c a t ng xã, căn c vào ñi u ki n ñ t ñai, kh năng tư i tiêu, khí h u, trình ñ ti p thu k thu t, lao ñ ng, v n, nhu c u th trư ng ñ b trí tr ng tr t, chăn nuôi, phát tri n lâm nghi p, ngư nghi p c th là: + V tr ng tr t: ð i v i cây tr ng hàng năm, có chi ti t quy ho ch, k ho ch cho t ng năm, t ng vùng, tùng v , t ng lo i ñ t ñ t n d ng tri t ñ di n tích ñ t tr ng cây hàng năm, xem xét tr ng gi ng cây gì, k ho ch v t tư phân bón, th i v gieo tr ng, k thu t chăm sóc, tiêu th s n ph m. ð i v i cây tr ng lâu năm: b trí cây tr ng có giá tr hàng hóa, có kh năng tiêu th trên th trư ng theo quy ho ch vùng như s di n tích tr ng cây lương th c, cây th c ph m và các lo i cây tr ng khác. + V chăn nuôi: Xem xét kh năng phát tri n ñàn gia súc và t n d ng s n ph m ph như ngô, s n... ñ phát tri n ñàn gia c m. Xây d ng k ho ch nuôi th y s n v i di n tích ao h cho phép. C n lên k ho ch v chăn nuôi: Chăn nuôi s ñ u con gia súc, gia c m, cá, th y s n, các lo i v t nuôi khác. Quy trình phòng d ch, ñ u tư k thu t c i t o con gi ng, tr ng và ch bi n, s n xu t th c ăn... 10
+ V lâm nghi p: Căn c th c t xây d ng k ho ch b o v , tr ng m i, khoanh nuôi và kinh doanh r ng. Căn c vào ñ cao c a t ng vùng ñ ch n các t p ñoàn cây phù h p. Tr ng xen r ng công nghi p, cây ăn qu , cây dư c li u, phát tri n chăn nuôi và du l ch sinh thái. ð phát tri n r ng, c n tính toán v yêu c u kinh t g n v i th trư ng tiêu th , m ng lư i b o qu n, ch bi n và yêu c u phát tri n lâm nghi p b n v ng. - ð i v i phát tri n s n xu t công nghi p và ti u th công nghi p: n u ñ a phương có ngành ngh truy n th ng, có lao ñ ng k thu t, có th m mang các ngành ngh thì căn c vào th trư ng phát tri n công nghi p và ti u th công nghi p như s n xu t g ch ngói, v t li u xây d ng, cơ khí nh , nông c c m tay, mây tre ñan, thêu d t, th c m, ch bi n nông lâm s n, ñ m c gia d ng, xay sát, ch bi n s n, khoai gi m b t lao ñ ng n ng nh c, n i tr cho ph n . - ð i v i d ch v thương m i du l ch nông thôn: c n khuy n khích các thành ph n kinh t , các t ch c, cá nhân t i các t ñi m, trung tâm xã, thôn kinh doanh trao ñ i nhu y u ph m tiêu dùng, thông thương hàng hóa, nông s n. Xây d ng các ch trung tâm c m thôn, xã, h th ng c a hàng – kho, bãi , khuy n khích xây d ng khu v c ch bi n sau thu ho ch ñ kích thích s n xu t, t o thêm vi c làm và gi i phóng s c lao ñ ng cho ph n . b. Các yêu c u c n ñáp ng khi th c hi n chuy n d ch cơ c u kinh t nông nghi p, nông thôn: • Làm cho các xã, thôn b n vùng sâu vùng xa có s chuy n hư ng th c s , căn b n không còn nghèo ñói, gi m nhanh h nghèo, xóa b ñư c n n kinh t ñ c canh t c p, t túc, chuy n t ng bư c sang kinh t hàng hóa trên cơ s khai thác các l i th c a ñ a phương. • ð m b o ñư c yêu c u duy trì và phát huy truy n th ng, b n s c dân t c, gi gìn môi trư ng sinh thái và t ng bư c nâng cao ñ i s ng v t ch t tinh th n cho ngư i dân. • G n ñư c v i nhi m v c ng c và gi v ng an ninh qu c phòng. • Cách làm: th c hi n t ng bư c ch c ch n, tránh làm xáo tr n sinh ho t, ñ i s ng c a ngư i dân, thông qua th o lu n dân ch ñi ñ n ngh quy t nh t trí cùng th c hi n ñ tăng tính t giác, ch ñ ng cao khi tri n khai th c hi n. • Áp d ng các ti n b k thu t m i, phát tri n các gi ng cây, con có giá tr kinh t , năng xu t cao ñ ng th i ph c h i, phát tri n (ph c tráng) các gi ng cây con b n ñ a có có tính thích nghi, kháng b nh t nhiên, có giá tr hàng hóa cao là ñ c s n c a ñ a phương. 5. D án H tr phát tri n s n xu t và Quy trình l p, tri n khai các D án phát tri n s n xu t, chuy n d ch cơ c u cây tr ng v t nuôi: 5.1. D án H tr phát tri n s n xu t 5. 1.1 ð i tư ng 11
a) H nghèo theo quy ñ nh hi n hành ( Nông thôn : 300. 000ñ/tháng/ngư i, thành th 390 .000ñ/tháng/ngư i. Qu c t : 1,3 USD/ngày(22.000ñVN/ngày 660 000ñ Vn/ngư i/tháng ) b) Nhóm h : Nhóm h ñư c h tr ph i ñ m b o các ñi u ki n sau: - G m nh ng h nghèo và nh ng h khác ñang sinh s ng trên cùng ñ a bàn c m dân cư thôn, b n, có uy tín, có kinh nghi m s n xu t, có kh năng lôi cu n, giúp ñ h nghèo trong nhóm vươn lên thoát nghèo. Nhóm h có 1 t trư ng do các h b u ra ñ qu n lý ñi u hành các ho t ñ ng c a nhóm; - Có cam k t ho c n i quy ho t ñ ng c a nhóm quy ñ nh rõ v trách nhi m, nghĩa v , quy n l i và ñóng góp (công lao ñ ng, v t tư, ti n...) c a t ng thành viên trong nhóm ñ th c hi n k ho ch s n xu t ñã ñư c xác ñ nh và s d ng hi u qu ngu n v n, nh m tăng thu nh p, t o vi c làm cho các thành viên; - H , nhóm h ñư c l a ch n công khai, dân ch t thôn, b n trên cơ s nh ng h nghèo hơn ñư c ưu tiên h tr ñ u tư trư c. Nhóm h ph i ñư c thành l p trên cơ s t nguy n c a h nghèo và h không ph i h nghèo có cùng nguy n v ng phát tri n m t ho t ñ ng s n xu t. S lư ng h không nghèo trong nhóm không quá 20% t ng s h c a nhóm và do UBND xã quy t ñ nh trên cơ s ý ki n c a ña s h nghèo trong nhóm. 5.1.2. N i dung h tr ñ u tư Căn c vào ñ nh hư ng phát tri n kinh t nông nghi p, lâm nghi p, thu s n và nhu c u c a ngư i dân, các ñ a phương l a ch n n i dung phù h p, thi t th c có ñ nh hư ng t i th trư ng, có tính b n v ng v thu nh p và an ninh lương th c; không nh t thi t ph i ñ u tư th c hi n t t c các n i dung cùng m t ñ a bàn ñ t p trung ngu n v n, tránh dàn tr i. 4 N i dung th c hi n c th như sau: + H tr các ho t ñ ng khuy n nông, khuy n lâm, khuy n ngư và khuy n công giúp ngư i nghèo ti p c n các d ch v và ki n th c khoa h c k thu t vào s n xu t, nâng cao nh n th c và v n d ng vào k ho ch s n xu t c a h , nhóm h ñã ñư c xác ñ nh ñ phát tri n s n xu t trên ñ a bàn xã. + H tr xây d ng và ph bi n nhân r ng mô hình s n xu t m i - Mô hình chuy n giao ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t: Tr ng tr t, chăn nuôi, nuôi tr ng thu s n, ch bi n nông, lâm, thu s n; - Mô hình s n xu t g n v i ch bi n, b o qu n và tiêu th s n ph m nông, lâm, thu s n; - Mô hình chuy n d ch cơ c u kinh t xã; + H tr gi ng cây tr ng, v t nuôi, v t tư s n xu t (áp d ng v i các h nghèo); - Gi ng v t nuôi, gi ng thu s n; gi ng cây tr ng các lo i, có năng su t, ch t lư ng phù h p v i ñi u ki n c a ñ a phương; - Thu c thú y, thu c b o v th c v t. + H tr mua s m trang thi t b máy móc, công c s n xu t và ch bi n, b o qu n s n ph m sau thu ho ch. 12
5.1.3. V cơ c u v n: Năm 2008, vi c c p phát, thanh toán v n c a d án H tr phát tri n s n xu t th c hi n theo quy ñ nh hi n hành; t năm 2009 vi c phân ñ nh cơ c u v n d án th c hi n theo quy ñ nh c a Th tư ng Chính ph . V n ñ th c hi n các n i dung trên ph i ñư c l ng ghép t các ngu n v n: V n Chương trình 135, v n vay ưu ñãi c a Ngân hàng Chính sách xã h i theo các quy t ñ nh c a Th tư ng Chính ph ñ i v i h nghèo, v n t có c a h , v n huy ñ ng t các ngu n khác ñ t p trung ngu n v n ñ u tư s n xu t có hi u qu . 5.2. Qui trình l p, phê duy t k ho ch ñ u tư s n xu t 5.2.1. S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn hư ng d n các huy n xây d ng k ho ch hàng năm và dài h n phù h p v i ñ nh hư ng phát tri n s n xu t trên ñ a bàn c a t nh, tham mưu trình UBND t nh ban hành (ho c ban hành n u ñư c UBND t nh giao) hư ng d n c th hoá cơ ch chính sách c a Trung ương (n u c n thi t). 5.2.2. Ban qu n lý d án Chương trình 135 ph i h p v i trư ng thôn, b n t ch c h p dân (h p thôn b n ho c liên thôn b n) thông báo n i dung, ñ i tư ng th hư ng, m c v n h tr cho thôn (ho c liên thôn) c a Chương trình 135, Quy t ñ nh s : 31/2007/Qð-TTg, 32/2007/Qð-TTg và các ngu n v n ñư c vay khác theo chính sách, v n t có c a h (b ng ti n, v t tư, ñ t ñai, lao ñ ng...), v n huy ñ ng khác, thông tin th trư ng, ñ nh hư ng phát tri n kinh t - xã h i c a xã ñã xác ñ nh ñ các h l a ch n các s n ph m nông lâm ngư và ti u th công nghi p theo hư ng s n xu t hàng hoá và thu hút nhi u lao ñ ng ñ a phương. Ban qu n lý d án, trư ng thôn, b n có trách nhi m cùng h và nhóm h t ch c h p, th o lu n, bàn b c và xác ñ nh n i dung c n h tr ñ u tư (ch nên ch n m t ñ n hai n i dung ñ t p trung v n ñ u tư cho hi u qu ), báo cáo n i dung ñã ñư c xác ñ nh v i ch ñ u tư (xã) ñ t ng h p. 5.2.3 Ch ñ u tư: Ti n hành l p k ho ch th c hi n và d toán chi ti t kèm theo c a xã ñã ñư c xác ñ nh và k ho ch c giai ño n 2006-2010 trình UBND huy n phê duy t. 5.2.4. UBND huy n: T ng h p k ho ch hàng năm, k ho ch c a c giai ño n 2006-2010 c a các xã, th m ñ nh, phê duy t và báo cáo UBND t nh. 5.2.5. UBND t nh: Hàng năm, căn c ngu n v n Trung ương giao và ngu n v n ñ a phương, phân b v n cho các huy n. 5.3. T ch c th c hi n 5.3.1. S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn giúp UBND t nh làm nhi m v qu n lý nhà nư c trên ñ a bàn t nh và th c hi n nhi m v c th theo ch ñ o c a B Nông nghi p – PTNT. Nhi m v c th theo quy ñ nh hư ng d n t i thông tư này và s tay hư ng d n th c hi n d án h tr phát tri n s n xu t do B Nông nghi p - PTNT ban hành. 5.3.2. UBND huy n có trách nhi m t ch c, ch ñ o, hư ng d n, ki m tra giám sát th c hi n d án trên ñ a bàn. C th trình t : a. Bư c 1: Xác ñ nh các n i dung d án ñ L p, th m ñ nh và phê duy t d án: 13
* Căn c vào các n i dung có th ñ ngh khi l p d án h tr phát tri n s n xu t (Thông tư 01/2007/TT-BNN ngày 15/01/2007): 1. Các ho t ñ ng khuy n nông, khuy n lâm, khuy n ngư và khuy n công: - Tuyên truy n ti n b khoa h c, k thu t, thông tin th trư ng, giá c , các sách hư ng d n chăn nuôi, tr ng tr t, b o qu n, ch bi n nông lâm th y h i s n... - Hư ng d n, hu n luy n nâng cao ki n th c kinh nghi m qu n lý kinh t nông nghi p và phát tri n nông thôn. - Tham quan kh o sát h c t p kinh nghi m s n xu t trong và ngoài ñ a phương. - Xây d ng mô hình trình di n v ng d ng các ti n b khoa h c-công ngh trong s n xu t nông, lâm, ngư nghi p. 2. H tr xây d ng và ph bi n, nhân r ng các mô hình s n xu t: - Mô hình chuy n giao ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t như: tr ng tr t, chăn nuôi, nuôi tr ng th y s n, ch bi n nông, lâm, th y s n. - Mô hình s n xu t g n v i ch bi n, b o qu n và tiêu th s n ph m nông lâm, th y s n. - Mô hình chuy n d ch cơ c u kinh t nông nghi p, nông thôn. 3. H tr gi ng cây tr ng, v t nuôi, v t tư s n xu t (áp d ng v i các h nghèo): - Gi ng v t nuôi: ð i gia súc, ti u gia súc, gia c m, th y s n. - Gi ng cây tr ng: Cây lương th c, cây lâm nghi p, cây ăn qu và cây dư c li u… có năng xu t ch t lư ng phù h p v i ñi u ki n c a ñ a phương. - Phân hóa h c, thu c thú y, thu c b o v th c v t và các v t tư khác. 4. H tr mua s m trang thi t b máy móc công c ch bi n, b o qu n s n ph m sau thu ho ch: - Công c , trang thi t b , máy cơ khí ph c v b o qu n, ch bi n nông, lâm, ngư nghi p (Máy s y, xay sát, t ngô, bóc l c, làm ñá... b o qu n, ch bi n nông, lâm, ngư nghi p). * Tham kh o m u ñ xây d ng ñ án t i Ph l c 1 b. Bư c 2: Th c hi n t ch c tri n khai và th c hi n D án * L p k ho ch ñ u tư ti n hành theo th t sau: T i thôn b n: T ch c h p dân ñ l a ch n n i dung, nhu c u h tr . Trư ng thôn b n t p h p nhu c u c a các h , nhóm h báo cáo UBND xã và thông báo công khai cho dân bi t và giám sát. T i UBND xã: Căn c vào k ho ch phát tri n kinh t -xã h i, n i dung d án h tr phát tri n s n xu t, nhu c u h tr c a các thôn, b n ñ l p k ho ch h tr cho t ng năm và c giai ño n 2006-2010 trình UBND huy n phê duy t. Trách nhi m c a UBND huy n và t nh: T ng h p nhu c u, th m ñ nh và căn c vào m c v n trung ương giao, các ngu n huy ñ ng ñ xét, phân b , giao k ho ch hàng năm ñ tri n khai th c hi n. * Th c hi n ñ u tư: Ch ñ u tư có th ch ñ nh th u ñ i v i v n ñ u tư phát tri n. Ban Qu n lý d án (BQLDA) ti n hành l a ch n và h p ñ ng v i các ñơn v , cá nhân cung c p d ch v theo các n i dung h ng m c ñư c duy t, tri n khai t i các h và nhóm h theo phân b và cam k t trách nhi m c a c ngư i cung c p, ngư i qu n lý và ngư i th hư ng. 14
c. Bư c 3: Nghi m thu và bàn giao: Ch d án cùng v i BQLDA, ñ i di n ñơn v ñ u tư, Ban giám sát, ñ i di n các thôn b n ñư c th hư ng nghi m thu các n i dung d án ñã hoàn thành và bàn giao cho Ch t ch UBND xã; Ch t ch UBND xã bàn giao l i cho các h và nhóm h tr c ti p qu n lý. N u ch d án là c p xã thì bàn giao cho h và nhóm h tr c ti p qu n lý, s d ng. 6. H c t p và phát tri n kinh t theo m t s mô hình s n xu t ñi n hình cho các vùng sinh thái t nhiên: - Vùng mi n núi phía B c: Canh tác trên ñ t d c, Có các mô hình vư n-ao- chu ng (VAC), vư n-ao-chu ng-r ng (VACR) t ng h p, quy mô tương ñ i l n. ngoài VAC quanh nhà còn có vư n ñ i, vư n r ng cho thu nh p cao. Th c t nhi u mô hình cho thu nh p ñ t 50-100 tri u ñ ng, nhi u h thoát nghèo và vươn lên làm kinh t gia ñình gi i (gi i thi u các ñi n hình s n xu t kinh doanh gi i, giúp nhau xóa ñói gi m nghèo và làm giàu nhanh). - Vùng trung du bán sơn ñ a: có các mô hình vư n ñ i tr ng v i thi u c a các h làm VAC, VACR B c Giang, mô hình vư n ñ i còn tr ng k t h p h ng, na, xây d ng ao th cá, chăn nuôi da d ng c gia súc và ñ c s n. Hàng năm m i h có thu nh p trên dư i 200 tri u ñ ng. - Vùng ñ ng b ng sông H ng: di n tích VAC thư ng 2 sào B c b , m t nư c có th nuôi tr ng th y s n, trên 30% vư n ao ñư c c i t o, k t h p v i chăn nuôigia súc hàng năm thu t 15-20 tri u ñ ng, nhi u mô hình VAC ven bi n, ven sông ñ t 50 tri u ñ ng m i năm. - Vùng khu IV cũ: bi n nhi u vùng ñ t tr ng ñ i tr c, bãi cát hoang thành các mô hình VAC t ng h p phát tri n nhi u v t nuôi có giá tr như hươu, nai, ngan Pháp, v t siêu tr ng… quy mô thu nh p kho ng 1 ha 40-50 tri u ñ ng. - Vùng duyên h i mi n Trung: khôi ph c và phát tri n các cây truy n th ng có giá tr cao như thanh long, tr m, vùng cát ven bi n có các lo i cây ch u h n, mô hình VAC t 1-3 ha, tr ng ñi u, chà là, tr ng bông, nho, rau xanh, nuôi tôm, nuôi gà tr ng, h thu nh p th p cũng ñư c 15-20 tri u ñ ng. - Vùng Mi n ðông Nam b và Tây nguyên: C i t o và tr hóa vư n cũ, ñào mương vư t li p th cá và tr ng cây lâu năm, chăn nuôi gia súc tr ng cây xen canh cây hàng năm… cho thu nh p 10-12 tri u ñ ng/năm. - Vùng ñ ng b ng sông C u long: cây ăn qu , nuôi gà công nghi p, các ñ c s n trăn, ba ba, cá s u, tôm, cá… nhi u h có thu nh p t 200-250 tri u ñ ng/năm. * Xem nghiên c u chuy n ñ i cơ c u cây tr ng t i ð ng b ng Sông H ng t i ph l c 2. III. B O QU N VÀ CH BI N SAU THU HO CH 1. Vai trò c a b o qu n và ch bi n sau thu ho ch: - ð tránh m t mùa trong nhà do ñ c ñi m tươi s ng c a các s n ph m nông nghi p, sau khi thu ho ch n u không làm t t công tác b o qu n và ch bi n s gi m ch t lư ng nhanh ho c b hư h ng hoàn toàn. Qua b o qu n, ch bi n s nâng cao giá tr hàng hóa nông s n… 15
- M i lo i s n ph m có cách thu ho ch và b o qu n, ch bi n khác nhau như d a: Thu ho ch lúc qu chín, lên màu cao kho ng 1/3 v , n u thu ho ch mu n, d a xu ng nư c, gi m ph m c p nhanh. Lúa sau thu ho ch ph i ñư c phơi, s y khô theo m t công th c nh t ñ nh, n u không th c hi n t t s m c m m, ñ n g o, ch t lư ng gi m. Gia c m, l n ñ n l a n u không tiêu th ñư c ngay s tiêu t n th c ăn nhưng không tăng tr ng ñư c như mong mu n, chi phí chăn nuôi s cao, lãi gi m. Các lo i qu th t, qu m ng qua s y khô, ch bi n ñ h p, làm các lo i m t k o, hương li u… s tăng giá tr s n ph m và b o qu n ñư c lâu . - Tăng th i gian lao ñ ng có ích nông thôn, thu hút lao ñ ng nhàn r i, t o thêm công ăn vi c làm. 2. Yêu c u b o qu n và ch bi n sau thu ho ch: - Lao ñ ng ph i ñư c hư ng d n k thu t, cách th c thu, hái. - Có d ng c ch a ñ ng, phương ti n chuyên ch ñ m b o s lư ng và ch t lư ng s n ph m, gi m t i ña hư hao, d p nát . - Ch t lư ng, ñ chín ph i ñư c xem xét và ki m tra th c t trong trư ng h p có bao tiêu, n u bán l , s n ph m trái v có th thăm dò nhu c u c a th trư ng. - Có sân bãi, kho t p k t b o qu n s n ph m thu ho ch, tùy theo th i gian lưu hàng s n ph m c n ñư c x lý, ch bi n ho c bán thô, tươi . - Có trang thi t b nhà xư ng ph c v b o qu n, ch bi n ñ m b o v sinh và yêu c u k thu t b o qu n, ch bi n nông s n. 3. Qu n lý s lư ng, ch t lư ng s n ph m sau thu ho ch và ch bi n: - Có s sách ghi chép s lư ng thu vào và xu t ra. - Theo dõi quá trình ch bi n theo quy trình k thu t c th c a s n ph m - Có ngư i ch u trách nhi m c th t ng khâu và qu n lý chung. 4. Bi n pháp thông d ng ñ b o qu n và ch bi n nông s n sau thu ho ch: a. Các bi n pháp truy n th ng và cơ h c: - Phơi, s y khô thóc lúa; các s n ph m rau qu khô ph bi n là chu i sây, v i, long nhãn, n m, t...; các s n ph m ñ ng v t như tôm, m c, cá, th t (b t, ru c th t), s a... ưu ñi m g n, nh , d v n chuy n, b o qu n ñư c lâu. - B o qu n các lo i c (khoai tây, khoai lang...) b o qu n khoai ng ngh (sau thu ho ch, trư c khi n y m m) b ng cách rơm tươi ho c rơm khô, gi nhi t ñ n ñ nh 15-20 ñ C, thông thoáng v a ph i; cát , ki m tra ñ nh kỳ, lo i b c th i. Th i gian b o qu n có th ñư c 150 ngày, hàm lư ng dinh dư ng gi m ít, hình th c c như m i d . - Mu i th c ph m, rau qu : là bi n pháp b o qu n, ch bi n ñ tăng th i gian b o qu n, s d ng, tăng ñ ngon mi ng, ñ ph c v cho m t s công nghi p ch bi n th c ph m khác. Nông s n thông d ng là tr ng mu i, th t, cá mu i, rau c qu mu i chua ... - Dùng các lo i lá có ho t tính kháng khu n ch ng m t như lá xoan, găng, b t tro rơm... tr n l n ñ u, ñ , l c phơi khô, ñ thoáng m t, nơi cao. - L i d ng m hóng, khói b p... - Các bi n pháp ch bi n như ch bi n mì màu, c qu thành b t (s n, khoai, ñ u, ñ , g o), làm mi n, mì, bánh ph , bún, các lo i bánh dinh dư ng... Ch bi n nư c 16
m m, m m tôm, làm tương, ñ u ph , tương t, tương cà chua, qu d m, làm m t, nư c gi i khát, d m, rư u hoa qu ... b. Các bi n pháp hoá, lý: Chi u x (hi n nay ng d ng ñ b o qu n hành tây thư ng x d ng phương pháp chi u x ), b o qu n kho l nh, dùng các hoá ch t b o qu n: phun thu c ch ng n m, ch ng m i m t, phun thu c ch ng n y m m, x c khí ô-dôn... chưng c t, h m hơi, làm ñ h p... IV. QU N LÝ, B O V R NG VÀ CÁC CÔNG TRÌNH C P NƯ C T P TRUNG QUI MÔ NH 1. Qu n lý và b o v r ng: a. Vai trò: Lâm nghi p có v trí kinh t , xã h i và môi trư ng r t quan tr ng, là m t ph n không th tách r i kh i nông nghi p, nông thôn và nông dân Vi t Nam, liên quan tr c ti p ñ n ñ i s ng c a kho ng 25 tri u ñ ng bào. Lâm nghi p là nói ñ n r ng và ngh r ng bao g m t t c các khâu, t tr ng, chăm sóc, b o v , xúc ti n tái sinh t nhiên ñ n khai thác, b o qu n, ch bi n và tiêu th s n ph m… R ng là m t b ph n cơ b n c a môi trư ng t nhiên, góp ph n quan tr ng vào phát tri n b n v ng ñ t nư c, vào s tăng trư ng kinh t , n ñ nh xã h i và an ninh qu c phòng. R ng cung c p các s n ph m cho nhu c u tiêu dùng c a nhân dân và xã h i, b o v môi trư ng s ng, b o t n ña d ng sinh h c, qu n lý b n v ng c nh quan và góp ph n b o v an ninh qu c gia, t o vi c làm cho nhân dân nh t là ngư i dân mi n núi, góp ph n xoá ñói gi m nghèo. b. ð t r ng và phát tri n lâm nghi p có cơ c u h p lý: ð t r ng ñư c phân lo i thành ñ t r ng s n xu t, ñ t r ng phòng h và ñ t r ng ñ c d ng. ð t r ng s n xu t ñư c nhà nư c giao, cho thuê ñ các t ch c, cá nhân s d ng vào m c ñích s n xu t lâm nghi p. ð có thu nh p t r ng, chúng ta c n quan tâm ñ n ñ t r ng s n xu t: tr ng r ng nguyên li u, lâm ñ c s n (qu , lu ng, b ch ñàn, tr m, khai thác g ), làm vư n ươm cây gi ng ph c v tr ng r ng, th c hi n các mô hình nông lâm k t h p, mô hình VACR, VR. ð qu n lý ñ t r ng và phát tri n lâm nghi p h p lý c n: - Xây d ng quy ho ch s n xu t lâm nghi p theo hư ng có thu lâu dài, thu trư c m t; k t h p s d ng ñ t r ng v i phát tri n s n xu t kinh doang ngh r ng, kinh doanh c nh quan, du l ch sinh thái ñ khai thác ñư c th m nh c a r ng, phát tri n công nghi p s n xu t ch bi n g , các lâm ñ c s n t r ng, t n d ng ñư c lao ñ ng và các tr giúp cho phát tri n s n xu t, tăng thu nh p, phát tri n kinh t xã h i c a ñ a phương. - Phát huy th m nh và ưu ñi m c a r ng ñ ho t ñ ng và tham gia các ho t ñ ng du l ch lâm nghi p: du l ch sinh thái, du l ch văn hóa dân gian, du l ch m o hi m, l hành, kinh doanh khách s n, d ch v du l ch. Như v y, trên cơ s ñánh giá ñư c kh năng phát tri n s n xu t c a r ng, hi u ñư c yêu c u qu n lý và phát tri n r ng b n v ng, xác ñ nh l a ch n các mô hình 17
s n xu t v i cơ c u h p lý, ng d ng ti n b khoa h c k thu t phù h p ñ làm kinh t gia ñình, phát tri n s n xu t hi u qu . Hi n nay, t i các ñ a phương có r ng, có nhi u mô hình s n xu t nông lâm k t h p cho thu nh p kinh t cao: thu t r ng s n xu t và tr ng cây ăn qu lâu năm, tr ng xen cây ng n ngày khi r ng chưa khép tán, mô hình vư n r ng, vư n ao chu ng r ng, vư n chu ng r ng, các trang tr i vư n r ng có quy mô t 2 ha tr lên chăn th hươu nai, nuôi ong, gia súc nh , mô hình r ng – c nh quan du l ch sinh thái… c. Qu n lý và b o v , phát tri n v n r ng: - Coi tr ng và thư ng xuyên ki m tra giám sát công tác quy ho ch và qu n lý r ng theo ñ a bàn. Có b n ñ , sơ ñ và h sơ chi ti t t i t ng khu v c c a các ch r ng, có phân công cán b ch u trách nhi m. - H th ng qu n lý r ng hi n có: C c Lâm nghi p và C c ki m lâm tr c thu c B , ph m vi qu n lý c nư c, các S nông nghi p và chi c c ki m lâm các t nh ph m vi qu n lý toàn t nh. Các h t ki m lâm, ph m vi qu n lý tr c ti p huy n, xã. Ngoài ra còn có các t ch c và cá nhân (công ty, h p tác xã, h gia ñình, cá nhân) ho t ñ ng s n xu t kinh doanh trong lĩnh v c lâm nghi p (tr ng, khai thác, ch bi n, nông lâm k t h p và các linh v c khác có liên quan ñ n nông nghi p). - Th c hi n các ho t ñ ng: Khai thác r ng, công tác tr ng và khoanh nuôi ph c h i r ng, theo hư ng tiêu chu n qu c gia v qu n lý r ng b n v ng (tiêu chu n FSC Vi t nam). Các ch r ng và khu r ng ñư c khai thác ph i ñúng v i ñ a ñi m, s n lư ng và chu kỳ trong k? ho ch khai thác hàng năm và ñư c thiêt k trên cơ s c a k ho ch qu n lý r ng. - Xác ñ nh, ch n l a các t p ñoàn cây lâm nghi p và ng d ng khoa h c công ngh như: + Các t p ñoàn cây tr ng phù h p: ð cao > 700 m ( nên tr ng các t p ñoàn cây lát hoa, pơmu, sam c, d i, d , thông mã vĩ, ñ tr ng, táo mèo… các lo i cây ăn qu như ñào, lê, táo, m n… các lo i tre, n a, trúc, v u…). ð cao
có th tái t o ñư c, có giá tr phòng h và b o v môi trư ng, ñi u ti t ngu n nư c, ñi u hoà khí h u và b o t n ngu n gen, tuy nhiên ngh r ng cũng ph thu c r t nhi u vào th i ti t, mùa v và ch u nhi u r i ro c a thiên tai, d ch b nh cũng như các ho t ñ ng phi pháp và t p quán canh tác, s d ng không b n v ng c a con ngư i. Qu n lý r ng b n v ng là qu n lý r ng và ñ t r ng theo cách th c và m c ñ phù h p ñ duy trì tính ña d ng sinh h c, năng su t, kh năng tái sinh, s c s ng c a r ng, và duy trì ti m năng c a r ng trong vi c th c hi n, hi n nay và trong tương lai, các ch c năng sinh thái, kinh t và xã h i c a chúng, c p ñ a phương, qu c gia và toàn c u, và không gây ra nh ng tác h i ñ i v i các h sinh thái khác. Nh ng ho t ñ ng qu n lý kinh doanh r ng có tác d ng khuy n khích s d ng có hi u qu các s n ph m và d ch v ña d ng c a r ng ñ ñ m b o tính b n v ng kinh t và tính ña d ng c a nh ng l i ích môi trư ng và xã h i. * Xem thêm quy ñ nh qu n lý và phát tri n r ng b n v ng t i Ph l c 2. 2. Qu n lý và b o v các công trình c p nư c t p trung: a. H th ng công trình c p nư c t p trung nông thôn bao g m: - H th ng c p nư c t ch y, l y nư c ng m (m ch l ), nư c m t (nư c khe, su i), ph bi n mi n núi phía b c, tây nguyên và thích h p v i các vùng dân cư thưa, thu nh p th p, phù h p v i phong t c, t p quán s d ng nư c c a ñ ng bào dân t c ít ngư i. - H th ng c p nư c b ng bơm d n l y nư c m t (t sông h ), nư c ng m (các lo i gi ng khoan, ñào). - Các b n nư c truy n th ng s d ng nư c m t. Các nhóm h gia ñình nông thôn cùng nhau thi t l p và s d ng m t ho c nhi u h th ng c p nư c t p trung. C ng ñ ng g m m t ho c nhi u làng. b. Phương pháp qu n lý th y nông có s tham gia c a ngư i dân phù h p v i các công trình c p nư c t p trung quy mô nh và ñ c l p các xã 135: - Các công trình c p nư c thu c ph m vi qu n lý và b o v c a xã, thôn b n bao g m kênh mương tư i tiêu n i ñ ng, ph c v dân sinh và s n xu t. Các h th ng c p nư c t qu n do xã, thôn b n t ñ u tư, xây d ng trong ph m vi ñ a phương. N u không có quy ho ch và k ho ch qu n lý, s d ng và b o v , các ngu n cung c p nư c này s b suy ki t ngu n, không cung c p ñ nư c cho sinh ho t và s n xu t như t i nhi u ñ a phương hi n nay. - Qu n lý và b o v các công trình c p nư c t p trung có s tham gia c a ngư i dân: * Trư c h t c n thành l p nhóm ngư i s d ng nư c, m c ñích là thi t l p, qu n lý và v n hành h th ng c p nư c t p trung cho c ng ñ ng. M t s nguyên t c cơ b n c n làm là: + Hư ng d n chung: (có liên quan ñ n vai trò, trách nhi m c a h p tác xã, t h p tác cung c p nư c t p trung cho sinh ho t và s n xu t, ban qu n lý và giám sát c a xã, thôn, b n và ngư i dân), c th là: (a) Phát d n cây c , s a ch a sân, b ; (b) B o v mái, tư ng, ñư ng, c ng, mương; (c) B o dư ng thư ng xuyên và theo ñ nh kỳ 3 tháng, 6 tháng, m c ñích b o v và duy trì s b n v ng, tu i th c a công trình, tăng giá tr s d ng và ñ có ngu n nư c v sinh, an toàn cho sinh 19
ho t; (d) Thu phí ñ nh kỳ v i các công trình c p nư c t p trung ñư c xây d ng b ng ngu n v n và s ñóng góp c a ngư i dân và v n hành c a ban qu n lý, t h p tác ñ tr công và b o dư ng công trình, s a ch a… m c ñóng bao nhiêu do ngư i dân h p bàn và quy t ñ nh. + Hư ng d n chi ti t: cho c ng ñ ng, các nhóm ngư i s d ng nư c, cho nh ng ngư i làm công tác v n hành, b o dư ng h th ng c p nư c t p trung và khai thác qu n lý ngu n tài nguyên nư c t i ñ a phương các bư c ñi c n thi t ñ thi t l p h th ng c p nư c t p trung. + Hư ng d n th c hi n công tác qu n lý: xây d ng ñi u l ho c n i quy, quy ñ nh c th có s tham gia c a c c ng ñ ng ñ ngư i dân, Ban qu n lý và t giám sát ñ u bi t và th c hi n t t công tác tài chính, c th là l p d trù chi phí và công tác k toán. + L p m t s bi u m u cho công tác s d ng, qu n lý, v n hành, b o dư ng và k toán. * Trình t : 1. Quy t ñ nh thi t l p h th ng c p nư c t p trung: ñ xu t, xây d ng ñ án, h p c ng ñ ng th o lu n, ngh quy t 2.T ch c, qu n lý T h p tác c p nư c: xây d ng ñi u l , qui ch , h p ch n ngư i, thành l p t , ñăng ký t ho t ñ ng có chính quy n công nh n, phân công nhi m v , h p các thành viên ñ b u các v trí, thông qua quy ch , quy ñ nh, cách th c qu n lý và ho t ñ ng c a t . 3.Thi t k xây d ng h th ng c p nư c: chu n b ñ án, thi t k chi ti t, xây d ng, ñưa công trình vào s d ng, các bư c công vi c ñ u có s tham gia c a ngư i dân, c ng ñ ng thông qua h p bàn, c t giám sát, thi công, nghi m thu. 4.Cung c p tài chính cho h th ng c p nư c t p trung nông thôn: ðóng góp c a dân và các ngu n tài chính khác và kh năng tr c p. 5. Qu n lý chung t h p tác: Thông qua ñi u l , t ch c ho t ñ ng cvà giám sát c a ngư i dân, c ng ñ ng, hàng năm có ñ i h i xã viên ñ ñi u ch nh nh ng b t h p lý và b xung các yêu c u m i cho phù h p. 6.Công tác v n hành b o dư ng, s a ch a. 7.D toán chi phí, tính giá nư c và công tác k toán, lưu gi s sách k toán. * Hu n luy n phương pháp qu n lý, v n hành c p nư c t p trung quy mô nh và ñ c l p. V. NG D NG KHOA H C CÔNG NGH VÀO S N XU T NÔNG NGHI P 1. Ý nghĩa c a vi c ng d ng khoa h c công ngh (KHCN) vào s n xu t nông nghi p: - Quy t ñ nh s tăng nhanh v năng xu t cây tr ng - s n ph m v t nuôi, năng xu t ru ng ñ t và năng xu t lao ñ ng nông nghi p do c i t o ñư c t nhiên, tác ñ ng ñư c vào các ñ i tư ng lao ñ ng. - Thúc ñ y ñư c quá trình phân công lao ñ ng và chuyên môn hóa s n xu t và h p tác lao ñ ng không ch trong ph m vi thôn b n mà liên thôn, b n, xã, huy n. 20